BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP

NGUYỄN MẠNH CƯỜNG

HỒN THIỆN CƠNG TÁC BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ,
TÁI ĐỊNH CƯ KHI THU HỒI ĐẤT TRÊN ĐỊA BÀN
HUYỆN MAI CHÂU, TỈNH HỊA BÌNH

CHUN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ
MÃ SỐ: 8340110

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
TS. PHẠM THỊ TÂN

Hà Nội, 2023


i
CỘNG HỊA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Đơc lập - Tư do - Hạnh phúc

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan rằng, tất cả nguồn số liệu được sử dụng trong phạm
vi nội dung nghiên cứu của luận văn này là trung thực và xin cam đoan rằng,
các thơng tin trích dẫn trong luận văn đều đã được chỉ rõ nguồn gốc và mọi sự

giúp đỡ cho luận văn đã được gửi lời cảm ơn
Hà Nội, ngày tháng 5 năm 2023
NGƯỜI CAM ĐOAN

Nguyễn Mạnh Cường


ii
LỜI CẢM ƠN
Trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu và hồn thành ḷn văn, tơi đã
nhận được sự hướng dẫn, chỉ bảo tận tình của các thầy cơ giáo, sự giúp đỡ,
động viên của bạn bè, đồng nghiệp và gia đình. Để hồn thành ḷn văn này
tơi xin bày tỏ sự kính trọng và lịng biết ơn sâu sắc tới:
Người hướng dẫn khoa học: TS Phạm Thị Tân
Tôi xin trân trọng cảm ơn sự góp ý quý báu của các Thầy, Cô trường
Đại Học Lâm nghiệp đã chỉ bảo, hướng dẫn và giúp đỡ tận tình trong q
trình tơi thực hiện và hoàn thành luận văn này.
Xin chân thành cảm ơn Lãnh đạo UBND huyện Mai Châu, Phòng Tài
nguyên và Mơi trường, phịng Kinh tế - Hạ tầng, Ban quản lý dự án đầu tư
xây dựng và phát triển quỹ đất và Phòng Tài chính - Kế hoạch, cán bợ Văn
phịng HĐND - UBND hụn Mai Châu.
Tơi xin cảm ơn sự giúp đỡ của Lãnh đạo, đồng nghiệp cơ quan và gia
đình, bạn bè đã ln quan tâm, đợng viên và tạo điều kiện cho tơi trong q
trình thực hiện.
Do thời gian dành cho q trình nghiên cứu có hạn, nên ḷn văn của
tơi khơng tránh khỏi thiếu sót và sơ x́t. Tơi rất mong nhân được sự đóng
góp của các quý thầy, cô giáo để luận văn của tơi được hồn thiện hơn.
Xin trân trọng cảm ơn!
Hà Nội, ngày tháng 5 năm 2023
TÁC GIẢ


Nguyễn Mạnh Cường


iii

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................. i
LỜI CẢM ƠN .................................................................................................. ii
MỤC LỤC ....................................................................................................... iii
DANH MỤC KÝ HIỆU CÁC CHỮ VIẾT TẮT ......................................... vi
DANH MỤC CÁC BẢNG ............................................................................ vii
DANH MỤC CÁC HÌNH .............................................................................. ix
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ THỰC HIỆN BỒI
THƯỜNG, HỖ TRỢ, TÁI ĐỊNH CƯ KHI THU HỒI ĐẤT ...................... 5
1.1. Cơ sở lý luận về thực hiện bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước
thu hồi đất ...................................................................................................... 5
1.1.1. Một số khái niệm liên quan trong công tác thực hiện bồi thường,
hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất ............................................. 5
1.1.2. Vai trò và yêu cầu của thực hiện bồi thường, hỗ trợ, tái định cư
khi nhà nước thu hồi đất ......................................................................... 11
1.1.3. Nội dung thực hiện bồi thường, hỗ trợ, tái định cư ...................... 16
1.1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến thực hiện bồi thường, hỗ trợ, tái định cư .31
1.2. Cơ sở thực tiễn về thực hiện bồi thường, hỗ trợ, tái định cư tại hụn
Mai Châu, tỉnh Hịa Bình ............................................................................ 33
1.2.1. Kinh nghiệm của công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trên địa
bàn huyện Cao Phong, tỉnh Hịa Bình .................................................... 33
1.2.2. Kinh nghiệm của cơng tác GPMB trên địa bàn huyện Bình Xuyên,
tỉnh Vĩnh Phúc ......................................................................................... 35

1.2.3. Bài học kinh nghiệm rút ra cho huyện Mai Châu, tỉnh Hịa Bình
trong cơng tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư ....................................... 36
1.3. Cơ sở pháp lý của đề tài ....................................................................... 37
1.3.1. Các văn bản của Nhà nước ........................................................... 38
1.3.2. Các văn bản của tỉnh Hịa Bình .................................................... 39


iv
Chương 2. ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU . 40
2.1. Khái quát về huyện Mai Châu, tỉnh Hịa Bình ..................................... 40
2.1.1. Đặc điểm tự nhiên ......................................................................... 40
2.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội .............................................................. 42
2.1.3. Đánh giá chung về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của huyện
Mai Châu ảnh hưởng đến thực hiện bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trên
địa bàn huyện .......................................................................................... 45
2.2. Phương pháp nghiên cứu...................................................................... 47
2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin thứ cấp ...................................... 47
2.2.2. Phương pháp thu thập thông tin sơ cấp........................................ 48
2.2.3. Phương pháp tổng hợp thơng tin .................................................. 50
2.2.4. Phương pháp phân tích thơng tin ................................................. 50
2.3. Hệ thống thống chỉ tiêu nghiên cứu ..................................................... 51
2.3.1. Các nội dung đánh giá cơng tác giải phóng mặt bằng ................. 51
2.3.2. Các chỉ tiêu cụ thể......................................................................... 52
Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ........................ 53
3.1. Thực trạng thực hiện bồi thường, hỗ trợ, tái định cư tại hụn Mai
Châu, tỉnh Hịa Bình.................................................................................... 53
3.1.1. Hiện trạng sử dụng đất của huyện Mai Châu, tỉnh Hịa Bình......... 53
3.1.2. Hội đồng bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và quy trình thực hiện
cơng tác giải phóng mặt bằng ................................................................. 57
3.1.3. Thực hiện bồi thường, hỗ trợ, tái định cư tại huyện Mai Châu, tỉnh

Hịa Bình ................................................................................................. 65
3.1.4. Đánh giá về những thuận lợi và khó khăn trong cơng tác bồi thường,
hỗ trợ, tái định cư trên địa bàn huyện Mai Châu, tỉnh Hịa Bình ............... 87
3.2. Các yếu tớ ảnh hưởng đến thực hiện chính sách bời thường, hỗ trợ, tái
định cư trên bàn huyện Mai Châu, tỉnh Hịa Bình ...................................... 92
3.2.1. Yếu tố chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư ........................ 92
3.2.2. Công tác tuyên truyền phổ biến về chính sách bồi thường, hỗ trợ
cho người dân bị thu hồi đất ................................................................... 93


v
3.2.3. Năng lực của cán bộ thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái
định cư ..................................................................................................... 94
3.3. Giải pháp hồn thiện cơng tác bời thường, hỗ trợ, tái định cư tại hụn
Mai Châu, tỉnh Hịa Bình ............................................................................ 96
3.3.1. Quan điểm, định hướng hồn thiện cơng tác quản lý bồi thường,
hỗ trợ, tái định cư.................................................................................... 96
3.3.2. Mục tiêu thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trên
địa bàn huyện Mai Châu ......................................................................... 98
3.3.3. Giải pháp hoàn thiện công tác thực hiện bồi thường, hỗ trợ, tái
định cư tại huyện Mai Châu, tỉnh Hịa Bình ........................................... 99
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .................................................................... 104
TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 107
PHỤ LỤC


vi

DANH MỤC KÝ HIỆU CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Viết tắt


Viết đầy đủ

BTGPMB

Giải phóng mặt bằng

BTHT

Bời thường, hỗ trợ

CP

Chính phủ

GCNQSDĐ

Giấy chứng nhận qùn sử dụng đất

GPMB

Giải phóng mặt bằng

HĐBT

Hợi đờng bời thường

HĐND

Hợi đồng nhân dân


NĐ

Nghị định

NQ

Nghị quyết

QH

Quốc hội

SDĐ

Sử dụng đất

TĐC

Tái định cư

WB

Ngân hàng thế giới

QĐ

Quyết định

UBND


Ủy ban nhân dân


vii

DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1. Thống kê hiện trạng sử dụng đất của huyện Mai Châu đến thời
điểm 31/12/2022.............................................................................................. 41
Bảng 2.2. Hiện trạng sử dụng đất huyện Mai Châu năm 2022 - ha ................ 41
Bảng 2.3. Dân số và lao động huyện Mai Châu giai đoạn 2020-2022 ........... 43
Bảng 3.1. Phân bổ chỉ tiêu kế hoạch chuyển đổi mục đích sử dụng đất huyện
Mai Châu, Đơn vị: ha ...................................................................................... 54
Bảng 3.2. Tình hình biến đợng diện tích đất thu hời thực hiện các dự án
GPMB.............................................................................................................. 56
Bảng 3.3. Đội ngũ nhân lực của Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng và phát
triển quỹ đất huyện Mai Châu ......................................................................... 61
Bảng 3.4. Khái quát các thông tin cơ bản của 02 dự án chọn điều tra nghiên
cứu trên địa bàn huyện Mai Châu ................................................................... 66
Bảng 3.5. Thống kê thu hồi đất để giải phóng mặt bằng thực hiện dự án ...... 68
Bảng 3.6. Ý kiến đánh giá của cán bộ địa phương về mức độ đầy đủ và kịp
thời của thông báo thu hồi đất tại huyện Mai Châu ........................................ 69
Bảng 3.7. Ý kiến đánh giá của hộ dân về mức độ rõ ràng của công tác thông báo
thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trên địa bàn huyện Mai Châu .......... 71
Bảng 3.8. Đối tượng và điều kiện được bồi thường của hai dự án ................. 72
Bảng 3.9. Ý kiến của người bị thu hồi đất về việc xác định đối tượng và điều
kiện được bồi thường của 2 dự án ................................................................... 73
Bảng 3.10. Đơn giá bồi thường, hỗ trợ về đất của hai dự án .......................... 75
Bảng 3.11. Tổng hợp đơn giá bồi thường, hỗ trợ về cơng trình, vật kiến trúc,
cây cới hoa màu của hai dự án - đơn vị: đồng ................................................ 76

Bảng 3.12. Ý kiến của người có đất bị thu hời về việc xác định giá bồi thường
đất và tài sản gắn liền với đất của 2 dự án nghiên cứu ................................... 79
Bảng 3.13. Tổng hợp các khoản hỗ trợ tại hai dự án ...................................... 81


viii
Bảng 3.14. Ý kiến của người có đất bị thu hời về việc thực hiện các chính
sách hỗ trợ tại 2 dự án ..................................................................................... 82
Bảng 3.15. Tình hình đời sớng của người dân sau khi thu hồi đất của 02 dự án
nghiên cứu ....................................................................................................... 83
Bảng 3.16. Tổng hợp kết quả ý kiến của cán bộ chuyên môn về công tác thực
hiện bồi thường, hỗ trợ thu hồi đất của dự án ................................................. 95


ix

DANH MỤC CÁC HÌNH
Hình 2.1. Giá trị sản x́t của huyện Mai Châu giai đoạn 2020 - 2022 ......... 44
Hình 3.1 Thành phần tham gia cơng tác giải phóng mặt bằng tại huyện
Mai Châu ............................................................................................... 59
Hình 3.2. Cơ cấu tổ chức thẩm định phương án GPMB huyện Mai Châu ..... 63
Hình 3.3. Quy trình thực hiện GPMB tại huyện Mai Châu ............................ 64
Hình 3.4. Ý kiến đánh giá của người dân về nội dung công tác bồi thường, hỗ
trợ, tái định cư huyện Mai Châu (% ý kiến) ................................................... 70
Hình 3.5. Tiến độ thực hiện bồi thường GPMB của 2 dự án .......................... 78


1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài

Đất đai là tài sản vô cùng quý giá của quốc gia, là tư liệu sản xuất đặc
biệt, là thành phần quan trọng hàng đầu của môi trường sống, là địa bàn cư
trú, xây dựng và phát triển kinh tế sản xuất cũng như q́c phịng an ninh
của con người. Trong điều kiện xã hợi khơng ngừng phát triển của xã hợi
thì nhu cầu sử dụng và khai thác về đất đai ngày càng tăng nhanh, việc thu
hời đất cho lợi ích Q́c gia, các lợi ích cơng cợng và phát triển kinh tế- xã
hợi, q́c phịng, an ninh và các vấn đề lợi ích kinh tế của các tổ chức, cá
nhân khi nhà nước giao đất. Vì vậy, cơng tác thực hiện bồi thường, hỗ trợ
thiệt hại khi nhà nước thu hồi đất đang là một vấn đề mang tiếp cấp thiết
trong thực trạng hiện nay.
Trong những năm vừa qua, chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư
khi nhà nước thực hiện thu hồi đất đã đi vào cuộc sống, tạo mặt bằng cho các
dự án xây dựng ở Việt Nam, tạo nguồn lực sản xuất, phát triển đô thị và từng
bước thay đổi diện mạo nông thôn... Trong điều kiện quỹ đất ngày càng hạn
hẹp, giá đất ngày càng cao, nhịp đợ phát triển ngày càng lớn thì nhu cầu giải
phóng mặt bằng càng trở nên cấp thiết và trở thành một thách thức lớn đối với
sự phát triển kinh tế, chính trị - xã hợi trên phạm vi vùng, quốc gia. Vấn đề
bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trở thành điều kiện tiên quyết để thực hiện dự
án phát triển, nếu khơng được xử lý tớt thì sẽ trở thành vật cản cho sự phát
triển kinh tế - xã hợi, bởi vậy đòi hỏi phải có sự quan tâm đúng mức và giải
quyết triệt để.
Tuy nhiên, vấn đề bồi thường, hỗ trợ, tái định cư (GPMB) vẫn đang là
vấn đề nổi cộm tại nhiều địa phương, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng đất,
đến người có đất bị thu hồi và tác động xấu đến môi trường đầu tư của nước
ta. Nguyên nhân gây nên tình trạng này ngồi vấn đề về giá đất tính bời
thường chưa hợp lý, cịn ngun nhân quan trọng là do chính sách, thủ tục về
thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư còn nhiều vướng mắc, bất cập. Mặt


2

khác, một số địa phương đã đơn giản trong việc thu hồi đất, chưa gắn công tác
thu hồi đất với TĐC, đặc biệt là hỗ trợ việc làm, dạy nghề cho lao động. Hơn
nữa, công tác TĐC cũng chưa được chuẩn bị chu đáo, thiếu các điều kiện đảm
bảo cho người dân có điều kiện sinh hoạt bình thường tại nơi ở mới. Vì vậy,
tình trạng thất nghiệp và thiếu việc làm, khơng chuyển đổi được nghề nghiệp,
khó khăn trong cuộc sống sinh hoạt tại nơi TĐC... hiện đang là vấn đề bức
xúc diễn ra khá phổ biến ở nhiều địa phương, gây ách tắc trong cơng tác giải
phóng mặt bằng (GPMB)
Mai Châu là một huyện miền núi của tỉnh Hịa Bình, với thành phần
dân cư chủ yếu là đờng bào dân tộc thiểu số. Trong thời gian qua, Đảng bợ và
chính qùn hụn Mai Châu, tỉnh Hòa Bình đã triển khai nhiều biện pháp chỉ
đạo, lãnh đạo công tác thực hiện các dự án góp phần thúc đẩy phát triển KTXH. Để thực hiện nhiệm vụ xây dựng huyện Mai Châu theo hướng hiện đại,
văn minh, giàu đẹp, trong thời gian qua trên địa bàn huyện đã và đang triển
khai nhiều dự án đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng, dự án đường giao thông,
các khu đô thị, khu công nghiệp, thương mại, dịch vụ... Cũng như các địa
phương khác trong cả nước, công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư để thực
hiện các dự án đầu tư trên địa bàn hụn cũng gặp mợt sớ khó khăn vướng
mắc về mặt chính sách, thủ tục thu hời đất, bồi thường và cần phải tiếp tục
kiến nghị tháo gỡ. Xuất phát những vấn đề nêu trên, học viên lựa chọn đề tài
“Hồn thiện cơng tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi thu hồi đất trên địa
bàn huyện Mai Châu, tỉnh Hịa Bình” làm ḷn văn tớt nghiệp thạc sỹ chuyên
ngành quản lý kinh tế.
2. Mục tiêu nghiên cứu
2.1. Mục tiêu tổng quát
Trên cơ sở phân tích, đánh giá thực trạng thực hiện công tác bồi
thường, hỗ trợ, tái định cư trên địa bàn huyện Mai Châu, tỉnh Hịa Bình, từ đó
đề x́t các giải pháp nhằm hồn thiện cơng tác thực hiện bời thường, hỗ trợ,
tái định cư trong thời gian tới.



3

2.2. Mục tiêu cụ thể
+ Hệ thớng hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về thực hiện bồi thường, hỗ
trợ, tái định cư trên địa bàn huyện Mai Châu, tỉnh Hịa Bình
+ Đánh giá thực trạng cơng tác thực hiện bồi thường, hỗ trợ, tái định
cư trên địa bàn hụn Mai Châu, tỉnh Hịa Bình
+ Xác định các yếu tố ảnh hưởng đến thực hiện công tác bồi thường, hỗ
trợ, tái định cư trên địa bàn huyện Mai Châu, tỉnh Hịa Bình
+ Đề x́t giải pháp nhằm hồn thiện công tác công tác bồi thường, hỗ trợ,
tái định cư trên địa bàn hụn Mai Châu, tỉnh Hịa Bình trong thời gian tới.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là công tác thực hiện bồi thường, hỗ
trợ, tái định cư trên địa bàn hụn Mai Châu, tỉnh Hịa Bình
3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi không gian: Đề tài được tổ chức nghiên cứu trên địa bàn
huyện Mai Châu, tỉnh Hịa Bình
- Phạm vi thời gian: sớ liệu nghiên cứu được thu thập trong giai đoạn 3
năm 2020-2022.
- Phạm vi nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu các vấn đề liên quan
đến công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi thu hồi đất trong thực hiện dự
án trên địa bàn huyện Mai Châu, tỉnh Hòa Bình. Đề tài nghiên cứu các dự án
thực hiện trên địa bàn hụn tḥc dự án nhóm C khơng có hỗ trợ tái định cư
mà chỉ thực hiện bồi thường, hỗ trợ, tái định cư nên nghiên cứu không thực
hiện hỗ trợ về tái định cư.
Đề tài nghiên cứu cụ thể 02 dự án trên địa bàn huyện Mai Châu:
+ Dự án 1: Dự án Trường trung học phổ thông Mai Châu, hụn Mai Châu.
+ Dự án 2: Cơng trình đường xóm Sợp, xã Phúc Sạn đi xóm Đoi, xã
Tân Mai, huyện Mai Châu (nay là tuyến đường xóm Nọt, xã Sơn Thủy đi xóm

Tân Thủy, xã Tân Thành, huyện Mai Châu).


4

4. Nội dung nghiên cứu
- Lý luận và thực tiễn thực hiện bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi thu
hời đất trên địa bàn hụn Mai Châu, tỉnh Hịa Bình.
- Thực trạng thực hiện bời thường, hỗ trợ, tái định cư trên địa bàn
hụn Mai Châu, tỉnh Hịa Bình.
- Yếu tố ảnh hưởng đến thực hiện bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trên
địa bàn huyện Mai Châu, tỉnh Hịa Bình .
- Giải pháp hồn thiện cơng tác thực hiện bồi thường, hỗ trợ, tái định
cư trên địa bàn hụn Mai Châu, tỉnh Hịa Bình trong những năm tới.
5. Kết cấu của đề tài
Chương 1- Cơ sở lý luận và thực tiễn về thực hiện bồi thường, hỗ trợ,
tái định cư trên địa bàn huyện Mai Châu, tỉnh Hòa Bình
Chương 2- Phương pháp nghiên cứu
Chương 3- Kết quả nghiên cứu và thảo luận


5
Chương 1.
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ THỰC HIỆN BỒI THƯỜNG,
HỖ TRỢ, TÁI ĐỊNH CƯ KHI THU HỒI ĐẤT
1.1. Cơ sở lý luận về thực hiện bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà
nước thu hồi đất
1.1.1. Một số khái niệm liên quan trong công tác thực hiện bồi thường, hỗ
trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất
1.1.1.1. Thu hồi đất

Nhà nước thu hồi đất: “ Nhà nước quyết định thu lại quyền sử dụng đất
của người được Nhà nước trao quyền sử dụng đất hoặc thu lại đất của người
sử dụng đất vi phạm pháp luật về đất đai ” (khoản 11, Điều 3 - Luật Đất đai
năm 2013).
Về bản chất, thu hồi đất chính là việc chuyển qùn sử dụng đất theo
mợt cơ chế bắt ḅc thơng qua biện pháp hành chính. Việc thu hời đất có
những đặc điểm sau đây: Xảy ra theo một yêu cầu cụ thể (thu hồi đất do nhu
cầu vì lợi ích chung) hoặc trong mợt hồn cảnh cụ thể (do vi phạm pháp luật
về đất đai; do không còn nhu cầu sử dụng đất).
Việc thu hồi đất phải bằng mợt quyết định hành chính cụ thể, trong đó
phải thể hiện rõ vị trí, diện tích, loại đất bị thu hồi; tên, địa chỉ của tổ chức, cá
nhân có đất bị thu hời. Quyết định thu hời đất được ban hành bởi mợt cơ quan
hành chính có thẩm quyền theo luật định (UBND cấp tỉnh, UBND cấp huyện)
Thu hồi đất: Thu hồi đất là việc bằng một quyết định hành chính của cơ
quan nhà nước có thẩm đất quyền chấm dứt quan hệ pháp luật đai, châm dứt
quyền và lợi ích của các chủ thể đang sử dụng đất nhằm phục vụ lợi ích của
nhà nước, xã hợi hoặc để xử lý hành vi vi phạm pháp luật đất đai (Bợ
TN&MT, 2009).
Trong q trình phát triển của các địa phương, việc quy hoạch và sử
dụng đất có thể thay đổi tùy theo từng thời kỳ. Để phục vụ cho nhu cầu phát


6
triển kinh tế - xã hợi, Nhà nước có thể phải tiến hành thu hồi đất đai tại một
số địa điểm. Vì vậy, có thể nói mục đích của cơng tác thu hồi đất là đảm
bảo đất đai được sử dụng hợp pháp, đúng mục đích, đạt hiệu quả cao, khắc
phục tình trạng tùy tiện trong quản lý, sử dụng đất, vi phạm luật đất đai (Bộ
TN&MT, 2010).
Mục đích của thu hời đất là nhằm phục vụ lợi ích của nhà nước, xã hội
hoặc để xử lý hành vi vi phạm pháp luật đất đai. Phương thức thực hiện thu

hồi đất là bằng quyết định hành chính của cơ quan có thẩm quyền ban hành để
chuyển giao quyền sử dụng từ các nhân hoặc tập thể sang cá nhân tập thể
khác. Lý do thu hồi đất gồm: phục vụ mục đích q́c phịng an ninh, sử dung
khơng đúng mục đích, khơng hiện quả, cớ tình hủy hoại loại đất, đất lấn
chiếm, giao đất không đúng đối tượng, không đúng thẩm quyền do vi phạm
pháp luật (Bộ TN&MT, 2009).
Tùy từng trường hợp cụ thể và căn cứ vào nguồn gốc sử dụng đất mà
người bị thu hồi đất được bồi thường hoặc không được bồi thường thiệt hại về
đất, về tài sản gắn liền với đất: Thu hồi đất để sử dụng vào mục đích q́c
phịng, an ninh, lợi ích q́c gia, lợi ích công cộng và thu hồi đất đối với
trường hợp khơng cịn nhu cầu sử dụng đất và đất có ng̀n gớc được giao có
thu tiền sử dụng đất mà tiền sử dụng đất đã trả khơng có nguồn gốc từ ngân
sách nhà nước, thu hồi đất nông nghiệp giao cho hợ gia đình, cá nhân trực tiếp
sản x́t nơng nghiệp thì được bời thường, do tự ngụn trả lại đất thì được
bời thường; Thu hời đất do vi phạm pháp ḷt đất đai thì khơng được bời
thường nhưng được xem xét trả lại giá trị đã đầu tư vào đất (tiền sử dụng đất,
tiền thuê đất đã trả trước, chi phí san lấp, giải phóng mặt bằng, đầu tư xây
dựng cơ bản, ...)
Bồi thường về đất
Theo Từ điển Tiếng Việt thông dụng: “Bồi thường: Là đền bù những
tổn hại đã gây ra”.


7
Theo Điều 3 Khoản 12 Luật Đất đai năm 2013 thì: "Bời thường về
đất là việc Nhà nước trả lại giá trị quyền sử dụng đất đối với diện tích đất thu
hồi cho người sử dụng đất" (Luật đất đai, 2013).
Bời thường thiệt hại trong cơng tác giải phóng mặt bằng ln là vấn đề
hết sức khó khăn, phức tạp, trong đó có giá đất, giá bất đợng sản (BĐS) để bồi
thường thiệt hại là vấn đề thời sự nan giải. Nói cách khác đó chính là sự

chênh lệch giữa giá nhà nước quy định và giá trên thị trường. Đây là ngun
nhân chính làm chậm tiến đợ thực hiện các dự án, gây khiếu kiện trong cơng
tác giải phóng mặt bằng. Do đó, để khắc phục vấn đề này tiên quyết cần phải
có giá đền bù phù hợp, đảm bảo hài hịa lợi ích của Nhà nước, nhà đầu tư và
người bị thu hồi đất (Vũ Văn Sơn, 2013).
Hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất là việc Nhà nước trợ giúp cho người
có đất thu hời để ổn định đời sống, sản xuất và phát triển.
1.1.1.2. Tái định cư
Là việc di chuyển dân cư đến một nơi khác với nơi ở trước đây để sinh
sống và làm ăn. Tái định cư bắt ḅc đó là sự di chuyển không thể tránh khỏi
khi Nhà nước thu hồi hoặc trưng thu đất đai để thực hiện các dự án phát triển.
Tái định cư được hiểu là mợt q trình từ bồi thường thiệt hại về đất, tài
sản; di chuyển đến nơi ở mới và các hoạt động hỗ trợ để xây dựng lại cuộc
sống, thu nhập, cơ sở vật chất tinh thần tại đó.
Theo Luật Đất đai năm 2013 (có hiệu lực từ ngày 01 tháng 7 năm
2014) chỉ quy định: “ Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, Ủy ban nhân dân cấp huyện
có trách nhiệm tổ chức lập và thực hiện dự án tái định cư trước khi thu hời
đất…” (khoản 1, Điều 85).
Theo đó, có thể tạm đưa ra khái niệm về tái định cư như sau: Tái định
cư là việc cơ quan nhà nước có thẩm quyền phải chuẩn bị nơi ở mới đáp ứng
đầy đủ các điều kiện do pháp luật quy định cho người bị Nhà nước thu hời đất
ở để giúp họ nhanh chóng ổn định cuộc sống.


8
Tái định cư là biện pháp nhằm ổn định, khôi phục đời sống cho những
người bị ảnh hưởng bởi các dự án của Nhà nước, khi mà phần đất nơi ở cũ bị
thu hồi hết hoặc thu hồi một phần mà phần cịn lại khơng đủ điều kiện để tiếp
tục sinh sống phải di chuyển đến nơi khác.
Hiện nay ở nước ta, khi Nhà nước thu hồi đất mà phải di chuyển chỗ ở

thì người sử dụng đất được bớ trí tái định cư bằng mợt trong các hình thức
sau: Bồi thường bằng nhà ở (căn hộ chung cư); Bồi thường bằng giao đất ở
mới; Bồi thường bằng tiền để tự lo nơi ở mới.
Chi phí đầu tư vào đất cịn lại bao gờm chi phí san lấp mặt bằng và chi
phí khác liên quan trực tiếp có căn cứ chứng minh đã đầu tư vào đất mà đến
thời điểm Nhà nước thu hồi đất còn chưa thu hồi được.
1.1.1.3. Hỗ trợ giải phóng mặt bằng
Theo Từ điển Tiếng Việt thông dụng: Hỗ trợ: Là giúp đỡ nhau, giúp
thêm vào. Theo khoản 14 điều 3 Luật đất đai năm 2013 quy định: Hỗ trợ khi
Nhà nước thu hồi đất là việc Nhà nước trợ giúp cho người có đất thu hồi để
ổn định đời sống, sản xuất và phát triển.
Hiện nay, trong Luật Đất đai và các văn bản quy phạm pháp ḷt thì
khơng có định nghĩa trực tiếp, cụ thể về giải phóng mặt bằng. Vũ Thị Hương
Lan (2010) cho rằng giải phóng mặt bằng “là quá trình thực hiện các công
việc liên quan đến việc di dời nhà cửa, cây cới, các cơng trình xây dựng và
mợt bợ phận dân cư trên một phần đất nhất định được quy hoạch cho việc cải
tạo, mở rộng hoặc xây dựng mợt cơng trình mới”.
Nguyễn Thị Minh Tâm (2010) nhận xét giải phóng mặt bằng là mợt
khái niệm suy rợng của cơng tác thu hời đất phục vụ q́c phịng, an ninh và
các dự án phát triển kinh tế - xã hội, bao gồm các công đoạn từ bồi thường
cho đối tượng sự dụng đất, giải tỏa các cơng trình trên đất, di chuyển của
người dân, tạo mặt bằng cho triển khai các cơng trình, dự án, đến việc hỗ trợ,
tái định cư cho người bị thu hồi đất, tạo việc làm mới, sản xuất, kinh doanh,
ổn định cuộc sống


9

Hỗ trợ giải phóng mặt bằng là q trình tổ chức thực hiện các công việc
liên quan đến di dời nhà cửa, cây cới và các cơng trình xây dựng trên phần đất

nhất định được quy định cho việc cải tạo, mở rợng hoặc xây dựng mợt cơng
trình mới trên đó. Như vậy, giải phóng mặt bằng có thể hiểu là di dời, di dân
đi nơi khác để lấy mặt bằng xây dựng các cơng trình mới.
Giải phóng mặt bằng là vấn đề có tính “thời vụ” vừa mang tính “cấp
bách” của phát triển. Để phát triển cơ sở hạ tầng thực hiện các dự án phát
triển đất nước đòi hỏi phải có mặt bằng. Trong khi đó, hiện nay quỹ đất chưa
sử dụng rất hạn chế, hầu như là khơng có (Bợ TN&MT, 2012).
Để thực hiện được dự án theo đúng tiến đợ đề ra thì trước hết các chủ
đầu tư cần phải giải phóng mặt bằng. Đó là công việc trọng tâm và hết sức
quan trọng. Công việc này mang tính chất phức tạp, tớn kém nhiều thời gian,
kinh phí. Bên cạnh đó cơng tác giải phóng mặt bằng liên quan đến lợi ích của
nhiều cá nhân, tập thể. Nhìn chung, cơng tác giải phóng mặt bằng có những
đặc điểm sau (Bợ TN&MT, 2012).
Giải phóng mặt bằng có đối tượng rất đa dạng và phức tạp. Khi thực
hiện cơng tác giải phóng mặt bằng, nhà nước phải tiến hành thu hồi đất của cá
nhân, tổ chức, hộ gia đình. Trên thực tế cho thấy, việc thu hời đất ở các khu
trung tâm đơng dân, khu đơ thị thì cơng tác giải phóng mặt bằng gặp nhiều
khó khăn, phức tạp hơn ở những vùng nơng thơn, ngoại thành. Ngồi ra, giá
đền bù thiệt hại giữ các địa phương, vùng miền, các dự án, các giai đoạn, các
mảnh đất có vị trí, mục đích sử dụng khác nhau là khác nhau dẫn đến khó
khăn, phức tạp trong cơng tác đề x́t giá bời thường.
Giá trị bời thường trong giải phóng mặt bằng tương đới lớn. Đất đai là
tài sản có giá trị cao, có vai trị quan trọng trong đời sống kinh tế - xã hội đối
với người dân. Giải phóng mặt bằng là q trình thu hời đất của cá nhân, tổ
chức… Vì vậy người bị thu hời đất sẽ được bồi thường một khoảng bằng tiền
hoặc hiện vật (đất) tương ứng với đất bị thu hồi nhằm ổn định cuộc sống cho


10
họ. Trong khi đó giá đất đai, bất đợng sản trên thị trường thì ngày càng tăng

cao khơng giớng nhau, các dự án đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng ngày càng
nhiều. Do đó, ng̀n vớn cần cho cơng tác bời thường, giải phóng mặt bằng là
khơng hề nhỏ. Ngồi ra, cơng tác giải phóng mặt bằng cũng mất khoản khơng
nhỏ cho q trình giải tỏa, san lấp mặt bằng, chi phí cho những người trực
tiếp làm nhiệm vụ cơng tác giải phóng mặt bằng và cơng tác cưỡng chế thu
hồi đất đối với những trường hợp không chấp hành.
Cơng tác giải phóng mặt bằng phức tạp, phát sinh nhiều tình h́ng khó
dự báo. Khi tiến hành thu hời đất thì nhiều cá nhân, tổ chức, hợ gia đình vẫn
không chấp hành chủ trương, không tiến hành di dời làm ảnh hưởng đến tiến
đợ thực hiện cơng trình cũng như gây trở ngại cho công tác giải tỏa, đền bù,
tái lấn chiếm khi đã bàn giao mặt bằng cho đơn vị thi cơng. Thậm chí có
những trường hợp phải đi đến thực hiện việc cưỡng chế thu hồi đất.
Giải phóng mặt bằng là giải pháp quan trọng mang tính đột phá nhằm
chủ động quỹ đất, tạo điều kiện thuận lợi để thu hút các nguồn lực cho đầu tư
phát triển và triển khai thực hiện các dự án đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng
kinh tế - xã hợi. Q trình thực hiện GPMB phải đảm bảo hài hồ giữa các lợi
ích: lợi ích của Nhà nước, lợi ích của doanh nghiệp, của cộng đồng dân cư và
đặc biệt là lợi ích của người dân (Luật đất đai 2013).
1.1.1.4. Thực hiện bồi thường, hỗ trợ, tái định cư
Thực hiện bồi thường, hỗ trợ, tái định cư là một giai đoạn của thực
hiện chính sách đất đai trong luật đất đai. Thực thi chính sách cơng sẽ đảm
bảo tính hiệu lực và hiệu quả của chính sách trong thực tiễn, góp phần thúc
đẩy kinh tế- xã hợi phát triển. Để đảm bảo lợi ích cũng như quyền lợi của các
đới tượng sử dụng đất (cá nhân, hợ gia đình, tổ chức, cộng đồng dân cư, cơ sở
tôn giáo...) khi Nhà nước thực hiện thu hời đất thì nhà nước đã ban hành ra
các chính sách bời thường, hỗ trợ và được áp dụng vào thực tiễn thông qua
các cơ quan chức năng có thẩm quyền. Việc thực hiện áp dụng chính sách bời