NGUYEN HUu NINH - B~CH DANG PHONG

BENH
-

GIA sOC
__

~

NHA XUAT BAN NONG NGHI~P


s:.

~

v

NGUYEN Ht1U NINH • B~CH DANG PHONe

,

~

BENH
I

•

SINH

SAN

sue
~

GIA

(In ian tint hail

NHA XUAT BAN NONG NGHIEP
HA NOT- 2001


uri

Hieti nay

NHA

xc,(r

BAN

ty te sinh de clla dan

trau bo nuoi trong

nhan: dan cung nhu trong cdc trqi chan nuoi quoc doanh.
con rat tluip . Cac benh. ve sinh san nluc n{m soi, sat r-iu,

uiern nhiem. 0 duong si";'h due, cieni uu.... con hn« ph6
bien, nluit la 0 dan bo sua, lam. cho hieu. qua kink. te' trong
chan nuoi chua cao.
So di

co

nuoi duong,

duoc ·cac ylu

tinb. hinb. nhu tren. La do cong tac quati

Ii

cham. soc dan gia sue sinh san chua dap ling
ky thugt can thiet.

to,

De gop

ph'fin uao ui~c kMng chI benh. ve sinh s«n,
dam btio eho dim gia euc phat trien. nhanli ca ue so luang
va chiit luang, cluing tot xutit ban cuon. stich: "Benh. sinh
san cuo gia suc" do hai chuyen. gia Tnu y La Nguyen Hiiu
Ninh ua Bach Dang Phong bien. soan:
Sacn gioi thieu. cdc b~nh sinh san thuang gt),p trong
ctic thai ky c6 chua, thai ky de va sau khi de; cdc chung
benh. v6 sinh ua cdc yeu t6 anh huang den khd nang sinh.

san cua gia suc. Trong moi trubng hop cae tac gui deu de
crJpden trieu cluing benh, each chan doan, tien. luang benli
3


va phuong phap di~u tri co hieu qua.

Nita xutit ban Nang nghiep xin tran. trong gioi thi~u
cuon. sach ciing ban dQC ua. mong nh¢.n duoc nhieu.

y kiln

dong gop.

NHA XUAT BAN NONG NGHII~.P


CHVONGI

NHU'NG BtNH SINH SAN
THUONG G~P

I. NHVNG BI;NH THOI KY

0 GIA sue

co CHUA

1. B~nh phil thung
Bsnh thucng phat

thang truce khi de.
Nguyen nhan

ra

a

bo va ngua

khoang

gay b~nh chu yeu Ia thieu

V~l1

mot
dong'

hoac co nang etta tim, than bt yeu gdy tro ngai cho tuan
hoan ella tlnh mach lam cho ml(lc thttl1l xuat dong lai
du(1i da bung.
N gua
nhung

va bo thuong. phil

a

phlin bung tI'11(lc r6n,


khOng cd pham vi ro rang, co khi Ian ~ng. den

nguc, Bau vii cung co khi phil, th~m chi ca mep iim h9.
Ch6 phil det, nhist d¢ thap, an tay thay lorn xu6ng. Neu
cM phil say sat thl d~ bi vism.
- Tien. Luong: tot.
- Dieu tri: cho an thirc an chat hrong tot, han che

uong mroc, tang cuong v~n dQng; co the tiam cafein tic 5
den 10 ml.
5


2. Benh bai liet
Benh hay gap c1 bo va 1<;1n.Trude khi de, 2 chan sau
b~.li liet, eon \'~t. khong dang duoc, Benh thuong phat ra
() nhirng thang chua cuoi cimg.

- Nguyen nluui viI. trieu cluing: chu yeu do nuoi dllf1ng
xau. M¢t 56 truong hop khong co nguyen nhan 1"0 rang.
Gia sue co chua din rat nhiau canxi <':I giai dean
chua cudi cung. Neu thuc an thieu can xi va t hira Ian
thi con v~t de bi bai li$t. Co trai 19n nai th€ly nhieu
con co chtra chan sau dang kheng vCtng boac di xieu
veo. Sau khi b6 sung canxi vao khau phan an thl b~nh
giam J'() ret,
Gia sue co chua ma q ua gay yeu hoac kiet sac thl
cung d~ mac benh bai liet.
Thoat dau can vat ua nam, nhung dang day rat kh6
khan, hai chan sau yeu, dung ea run run: eli lai cang

kh6 khan, chan sau xieu veo, sau thl khong dang duoc
nua du co nguci de1. Neu bai li~t keo d.8i thl eac co ella
chan sao bi teo, nhirng cM ty xudng da:t bi tb6i lost.
Khong co tri(!u chang toan than. Bo, de, len doi khi b]
sa am dao, Khi de, neu ta cung bi xoan thl kheng t6ng
thai ra duoc.

- Tien luong: tot neu benh phat ra

VaG giai doan
15 ngay thl sau khi de,
con vat se trd Iai blnh thuong. Neu benh phat ra scm
va keo dai thi gia sue co the bi bai huyet, rna chet do
nhieu eM bi th6i loet.

con vl,lt sap de. Nell khOng qua

6


. Dieu

tri: tiem

dung

dich gluconat

canxi


20% tit

500 d~n 1000 ml vao tlnh mach. N{lu khOng co gluconat
canxi, co the ti~m gluce t6ng hop. De tranh bi th6i lost,
can 16t ram kho day cho con v~t nam vA l~t trO mlnh
cho no m6i ngay ba b6n Ian. Neu gia sue dang

duQC,

moi ngay nen nang !l0 dung len hai Ian. Cho an thiic 1n.
co nhisu

chilt dinh duong, d~ tieu, co du chin khoang' "Ill

vitamin.

3. Rach
Bsnh

CCI

bung

nay thucng

~p

0 bo, ngua vao nhung

thang


chua cuoi cling.

- Nguyen nhan: co bung bi rach do hue, da, n5nk
nhau, nga...., nuoc
thung.
' .

thai

qua nhieu,

mang

thai

bi thu)'

Thuong' xay ra GQt ngot lam thay d6i hlnh dang o:.n
con gia sue. Do dac diem v~ giai phau, bo va de hay
phat sinh

(1

ra it,

loi ra nhieu do thai phat trien. Vong thoat

SIlU


duoi bung ben phai. Mai dAu thanh

bung l~i

lit cM mieng' cua co bung bi rach. Vach cua thoat
da bung,
trong

vi

vi lA

tt5 chitc dttai da vA phuc mac 410 thanh. B~l\

cua thoat vi la ttl cung

va nhirng

khi quan

nc$i

tang khac. Tuy thea muc d¢ co bi rach, c6 khi ch6 thmH
vi loi ra, co ranh giai ro rang, cung co khi khong roo
. Tim luang: phai rat tMn trong. Khi co bung hi
rach, sue ran yeu di, lam cho thai gian de keo dai, thai
7


b] tong ra cham nen ch~t ngat, Thoat vi qua to c6 th~ .

lam chet gia sue me.
- Dieu tri: thoat vi nho thi kh6ng
quan trong ia ngan thoat vi phat trien.

can

Muon

mo.

Di~u
vay phai

bang chat eM thoat vi bang mot rnisng vAi ben, eMc dlJ
co bung do phai chiu dung mot luc Ian. Khi de nen tiC}
san cho tot. De xong thl dao thai can me.
Thoat vi to, TIlOcung

it thanh congo

4. Sa am dao

am

Am dao hlnh thanh nhiing nep. nhan loi ra ngoai. Sa
dao co the mot phan hoac toan phan.

- Nguyen nhan: do day chang gift am dao yeu, ap
luc trong bung tang hoac ran qua manh; do can v~t bi
suy nhuoc; con v~t co chira to ma narn qua lau; am dao

bi kich thich' manh, con v~t ran qua nhieu.

- Trieu cluing: phu thuec vao mile d() sa Am dao.

+

Sa din dao m<;}t phan:

thuong xay ra truce khi

de. Thanh am dao bi nhan nheo loi ra nhu m()t qua
bong, Neu mci bj thi phan Ioi ra nho, niem mac 1<)ra
ngoal khi gia sue nam, thut van khi no dung dl),y. Niem
mac bi xung huye't. N eu
b~nh dB. lau thi phan loi ra
to, gia sue dang day hoi lau moi thut vao duoc, co khi
chuyen thanh sa am dao toan phsn. Niern mac xung
huyet nang, thuy thung, kho, dinh phan. 0 met
con
cai, h~ co chua lau thl am dao loi ra mot phan.

mac

so

8


+ Sa 11m dao loan plum: xay ra tr\1ae khi
sa tim dao met phan keo dai mil phat tri~n len

sa am dao nguyen phat. Phan Am dao lei ra
. nhu qua bong, co khi nhin tha:y ca c6 tli cung

de la do
hoac do
ngoai to
con dlnh

eMit niem dich quanh. Sau khi de rna sa am dao thl
phan loi ra tuong doi nho, khOng thay co tli eung.
Thanh am dao thuong day va cung. Co khi phan am dao
10i ra boc ca bang quang eang to. Con v~t tieu Wim kh6
khan .. 1'rU- truong hop ca biet con noi chung khi gia sue
dung day am dao khong thut vao duoc. Neu b! 10i ra
qua lau, niem mac u huyet tim bam, thuy thung, be mat
co the kh6 nut, n\10C vang ri ra tit ehO nut. Niem mac
d~ bi dinh phan va da:t cat. 1'rbi nang c6 the co gioi.
Thuong

khi len bi sa

am

dao thi true t rang cung Ioi

ra.
Khi sa Am dao, trau, bo thuong bon chon, cong lung
ran nhu ran dai. Tri~u chung toan than khong roo
Ngua, de, len thuong


d§:n den viem phuc mac va bai

huyet.

- Tien. Luong: sa am dao mot phan thl kh6ng dang
ngai vi khi de, thanh am dao keo thAng vEl phia triroc,
phan am dao Ibi ra b! keo vao h6 X\1C1ng chau ma mat
di, nen khong snh huong' den sinh de.
Sa am dao toan phan me. xay ra
1l.1qng cang t6t. Sau khi de co the ttj
vAn can dieu tri kip thai de phong
huang den toan than, gay ra s6t cao

gan ngay de, tien
khoi. Tren thuc te
nhiem trimg anh
lam cho luong sua
9

.,.


giam di hoac mat. ban. Neu de' b~nh keo dai, nlam mac
am dao co the bi hoai tli hoac con vat b! bai huyet ma
chet. Nhieu truong hop tuy da chua khoi nhung Ian
chua de sau vAn too phat Neu tai phat nhiau Ian thl
phat sinh viem c6
cung sau Ian vao
cung lam chet
thai hoac gay ra say thai. 6 de, ng1,1A.,len, neu thai gian

sa Am dao keo dai, c6 the phat sinh viern phuc mac, bai
huyet, lam chet can v~t.

tu

: Dieu tri: tuy thuoc

tu

VaG

mac d¢ sa am dao,

Truong hop sa Am dao mot philo, lai gan ngay de
thl Ill\1C dich cua dieu tr] khong cho benh tien trien va
gay t6n thuong. Mu6n vay, phai tang cuong chan tha d
d(}ng co de gia sue it nam. Khi va chuang thl cho con.
v~t dang a cho phis sau cao phla truce thap de giam
bot lip luc cua h6 chau. Hoac khi nam thl phan sau
cling phai cao hon phan truce, Nen buoc du6i can v~t ve
m~t ben VI khi
d¢ng, du6i se lam say sat niem mac
am dao noi b] 10i ra. Ngoai ra phai chu y cham soc nuoi
dudng t6t can v~t. Neu no hi tao bon hoac Ia chay thi
phili kip thai di~u trio Neu luc con v~t dung rna phan
am dao loi ra kheng t1,l thut vao ducc thl phai day vao.

eu

Sa Am dao toan phan khOng tl,t co vao ducc, thai

gian keo dai nan b] viem va t6n thuong thl ngoai vi~c
xli ly phan am dao 10i ra con phai tien hanh dieu trio
Neu hang Quang cling lei ra thl phai an bang quang vao
vi trf ella n6.

Dieu tri chia lam hai buoc: day Am dao vao vi trl cu
va c6 dinh, Khi dity am dao vao vi tri CU, nen de con
10


v~t dung"
cho truce thap sau cao. Neu con v~t khong
dung ducc thl phai treo hoac do cho nd dung de giam
ap lue- trong hI) chsu. Rua phan am dao lei ra bang
dung djch phen chua 2'X: hoae rivanol 1%., hoac lugol
1dung dich khang sinh (1 trieu UI penieilin va 1 gam
steptomicin
hoa tan trong 200 ml nude e~t). RAc len
phan am dao loi ra 1119t lop bot sunfamit r"Oi d.1y am
dao vao vi trl cu. Neu am dao loi ra rna bi thuy thiing
nang' thl lay vai mern sach dung vao nuoc ndng chuom
it phiit cho no co lai, rai cat b6 nhung t6 chile bi hoai
ttt. Neu co gioi thi dung ete hoac clo roforrn di(!t cho
het. gio]. Khi day vao, neu gia sue ran manh lam tro'
ngai cho viec hOi phuc thi tiern novocain VaD ngoai
mang cung cua tuy song de uc che ran. Can tiem
dung li~u M tranh con v~t bi bai Ii~t phan sau khong
dung d~y duq~.
Dung m(lt misng

vai gac mem,

16t phan am dao loi ra, tranh
ma day nhe nhang
mot mieng

thu hk con ~t

am dao vao

vai gac mem,

sach da diet trung,

sach,

vi

ngirng ran

tri cu. Sau do dung

da diet trung

dung dich khang sinh va bot sunfamit

va Mm

min, cuen tron Iai

nut kin am hQ. Tot nhat la khau msp am hI) de c6 dinh
(xem hlnh v~ 1).
Sau khi khau phai sat trung

eM khau. Sau ba ngay,

neu con v~t khong ran nita thl rut chi. Kheng duoc
chi sam,

rut

de phcng tru phat.

11


;.

}

(
. Hinh 1: Phuong phap va

vi

tri khau mcp

am

h('Jchua sa

am

dao.

a- Cac miii kMu cniem 2/3 trl'n ella Am hQ
b- Chi~u dlti cua Am /I¢.

Neu maC b~nh lau ngay, am dao dil bi nhism trung
rna cd nhirng' t6 chuc b] hoai t-u: hoac xu~:t hi~n tri~u
ch uog toan than thi phai k€t hep di~u tri C\1C b¢ vdi
dieu tri toan than.

5. Tit cung xu1(t huyet
'I'huong gap

(J

ngua, bo, de, ciru.

- Nguyen nhan: niem mac ttl cung bi ton thuong
thuong do ky thuat thu tinh nhan tao kern. Neu chay
12


·

mau
niem

mau
huyet

it thl mau s~ tu lai trong tit eung. Truce khi de,
dich tu tit cung chay ra co l~n mau. N{!,u chay
nhieu thi mau chay ra ngoai, con vat sEl bi ban
cap tinh.

tu

Can phan biet voi xuat huyet am dao: xuat huyet
eung thi trong am dao co mau dong CI,lC, xuat huyet am

dao thl mau chay ra ~ung giot.
- Tien luang: tOt hay xliu tuy thuoc VaG xuat huyet
nhe hoac nang.

- Dieu tri: khi da xac dinh duoc b~nh r~i th] khong
nen ki€m tra qua true trang va am dao nua vi se kich
thich chay mau tMm. Cam dung thuDe cucng tim.
Chucm lanh (l vung hOng va bung. 'I'iem dung dich
adrenalin 0,1%: bo va ngua 5 ml, d~ va ciru 0,5 ml. Neu
mat mau nhieu thl Hem vitamin K, tiep nuoc duong
gluco 5% hoac nuoc mu6i dAng truong.

6. R4.n de qua sam
Chua den ngay de mil WI ran de la r:}n de qua. som.
B~nh nay hay gap () 00, de, ciru, ngua.
Nguyen nhan chu yeu do nu6i duong kern; nuae.
udng qua lanh, thirc an mat pham chat; ngua cai co

chua b] da manh vao bung...
B~nh sue bbn chon tung con, dung nam khong yen,
ren rl, tho manh, mach nhanh, cong lung, ran manh,
Khi chan dean phai phan bi~t chinh xac ran de binh
thuong voi r~n de qua scm. Ran de sam thi vu va day
13


chang' eM hom mong, rnep Am dao khong co bie'u hi~n
cua thai ky de. Ki~m tra thfly co ttt cung dong va co
niem dich dac quanh phu boo ngoai.
D~ phan bi~t vdi say thai, can can cu vao thai' da bi
t6ng ra hoac dA hi chst.

6 ngua, sau may gib co the dan dan het ran, nhung
ph an Ian truong hop dan den say thai. Neu sap den
ngay de, thai ra vlin co the nuoi song duoc.
6

bo thl ran tung

con keo dai ngay nhung

It gay

sfiy thai. Sau khi he't ran thai van tisp tuc phat trign
blnh

thuong.

nhung

Co khi

khong

do ran qua manh

h~ gii1a num

say thai

ngay luc bay gib

lam ton .thuong

rau me va num

rau con,

den moi quan ,

co

th~ gay ra

chet thai.
Khi b~nh moi xuat hien co the tiem duoi da dung
dich atropin 1'~
3 den 5 ml, hoac cho uang ruou

tu

trang

30° (1)0 500ml, de, ciru 100ml, hoac dung nevocain

1% gay
trau

te

dlin truyan ngoai mang cung cua tuy s6ng,

bo, ngua thl co the cho uang

cloranhidrat

a

tu 15

d~n . 30 gam. N~u con v~t nam thl mong phia sau cao
l~n. Neu con v~t dling duoc thl cd giu cho dung,

nhu

v~y sa do ran. Neu thai dA chet thl lam cho con v~t

tong thai ra. Neu thai con song thi dieu tri

ue

che ran.

Khi ki~m tra thai co th'~ dung mat quan sat hoac
kham qua tr1,1C trang,

khong

duoc kham qua am dao

se kich thich lam tang co bop gay ra say thai.
14

VI


7. Sity thai
Tat ca cac truong hop thai bi tong ra truce
sinh de blnh thucng deu goi iii say thai.

ngay

Sily thai la do sue song ella thai khong manh, thai
va cac b¢ phan

phu khong

blnh thucng, b(l phan

sinh

due cai hoac co the con v~t bi ~nh.
Qua trinh benh

i1 va tri~u chung lam sang cua

say

thai giira cac loai gia sue deu khac nhau. Say thai hoan
toan la truong

hop toan bo thai

khnng tiep tuc phat

duoc, bi tieu di hoac bi tong ra ngoai qua som.

trien

Say thai khong hoan toan neu co mot cai thai hoac mot

b9 phan thai khong phat trien,
v§n phat trien binh thuong eho
kheng
de ra

hoan toan thuong

eo

con cac thai khac thi

wi ky

sinh de. Say thai

gap <1 len, vi d1;1trong s6 thai

met viii, thai dii hi gO hoa. Cac gia sue khac it

gap. Say thai gAy ra nhung hau qua nghism trong, gia
sue me bi mat sua, sue khoe giam sut, co khi gay ra
~nh

duong sinh due, dlin den ·vo sinh hoac chet. Neu La

~nh

s~y thai truyen nhi~m thi rat nguy hieDl: b~nh d~

lAy sang gia sue khoe va co the lay sang nguoi.
Can eu vao trieu

chung

va qua

trlnh

say thai,

ve

lam sang co the phan ra 6 loai say thai:
a- Tieu thai: xay ra trong thai kY moi mang thai,
bao thai chua phat trien thanh thai, cac t6 chtic cua bao
thai d~ bi hap thu va khOng de lai vet tich gi trong tll
cung. C6 nhieu ngu:yen nhan lam cho thai chet sam: sue
15


song cua thai yeu, gia sue me hoac

tu

cung cua n6 bi

mac b~nh. Thai yeu co th~ do giao phoi can than,
trung

va tinh

trung

khnng

hoan

chinh

do

hoac do dinh

duong cua co the me khong tot. 'I'ieu thai thuong g~p "
bo, Ion, ngua.
tri~u chung:

Ngua

va trau

bo bi tieu thai thuong

sau khi chua vAn d<)ng due. Phai

c6

ki~m tra

qua true trang mci phat hi~n duoc. LQn cai sau khi ph6i
giong -ma khOng d()ng due nira lil da co chua. Neu sau
hai thang hoac hai thang

ruoi rna n6 lai d9ng due thl

thuong la bi ti~u thai.
b- De non:

gi6ng

ve lam sang,

nhu de binh

thuong.

loai say thai nay c6 cho
Truce

khi de hai ba ngay,

t.uyen vu d~t nhien cang to, mep am h
ner

vai loai say thai nay khong din phai can thiep,
tru truong hop de kh6 vi khi de non thl thai nho. Neu
sau khi de kheng sat rau, bai huyet, viam n9i mac tli
cung.... va gia sue me duoc nuoi ducng tot thl tien
luong tot. Can vat phuc Mi nhanh sue khoe, d(>ng due
tra lai blnh thucng. Neu quan ly nuei duong khong t6t
thl can v~t cham d(>ng due tro lai,
Con v~t bi eM non neu khong e6 phan xa bu thl
thuong kho song. Than nhiet cua con v~t de non thuong
thap, cho nen can u am, nhat lit khi trol lanh,
c- Thai chet chua bi bUn hoa: IS. hien tuong phd
bien. Doi voi gia sue me, thai chet bieD hoa thanh

di v~t, gay phan
16

ung trong

tu cung va thuong

mot

b] tong


·

ra cung voi rau thai trong vai ngay, neu kheng, thai cd
th~ hoa

go

hoac thai rua!

Co the chan doan can cu vao cac diem sau day:
vu hoi to, vat duoc sua hoac dQt nhiet thay luong
tang len. Vai gia sue co chua duoi 2 thang va gia
ghy, yeu thl su thay d6i nay kh6ng roo Kiem tra

bau
s\la
sue
qua

true trang (a bo cai) thay thai khong hoat dong. Kiem
tra lim dao thay c(f to' eung hoi

rna, nism dich loang.

Can chu y phan biet thai chet chua bi bien hcia vci chua
binh thuong' khi thai con nh6.

Loai say thai nay neu thai duoc tOng ra scm thi
ti~n luong tot. Sau mot thai gian ngan. gia sue me co
th~ dOng due tra lai va thu thai. Neu thai b~ th6i rua
thl co th€ sinh ra viem ttl cung, bai huylit, sat rau, tien
luong xau, anh hudng Ion den sinh de ve sau cua con
me va dOi khi lam cho gia sue me chet vi bai huyet.
d- Thai bi kh6: thai hi chet nam Iai trong tU cung,
nude trong cac t6 chuc cua thai bi hap thu, thai '.ro
thanh kho. Cac loai gia sue deu bi, phd bien 1ft trau, bo,
Ion. (> IQn, s6 thai bi kho chiern tir 4 den 12%. Thai bi
chat khe lit. do sau khi thai chat, co nang cua the Yang
trong noan baa vdn tang cuong nen til cung co bop yl}"u,
c6 tt:c cung khep chat, vi trung ben ngoai kh6ng xam
nh~p vao ducc. Luc dau nuoc thai bi hap thu, sau do
nuoc trong cac
chuc cua thai cung b. hap thu, cac tll

to

chirc tro nen ran, the tlch thai nh6 lai, bi~n thanh mau
~au den trong nhu go, nen goi la thai hoa gO hoac thai

kho. Do tit eung co bop, dau va chan cua thai chum Iai
17

.


vdi nhau. Be mat thai tron bing. Neu truce do thai da
co long thl long khOng bj rung. Rau thai mau nau, nhan
nheo, bo chat liiy thai as chet. Cung co truong hop rau
thai bi nat, tr¢n IAn v{:ji nude quanh mllu nau, khong co
mui th6i. (> bo, thai thucng' bi chet kho do tu cung phan
ung yeu. Trong b¢nh say thai truyen nhiem, thai hay bi
chet va kho cung.
Ion, nguyen nhan lam cho thai chet
18. do thai ph at tcl~n khOng deu. Nhirng thai phat trien
cham, b] cac thai jan can chen ep, khong au diJ_lh duong,
nen mra chimg bi chet. Thai hi ch~t kho thucng hru lai
trong tit cung den het thai ky c6 chua, cling co thai
duoc tong ra sam. (> Ion, neu co mot s6 thai hi chet kho
thl chung cOng ducc tong ra cung voi len con sinh de
blnh thuong.

o

- Chan doan thai chet kho

-o

(1

ciru, de: km rat kh6.

bo co the dua vao cac trieu chung sau day:

+ Da het, thai gian mang thai rna bo cai khong de.
+ Hoi c.Ong nhan
cua con vat.

chan

nuoi tim hi~u

ve

benh

su

Neu da. xac dlnh 19 gia sue co chira nhung trong
thai gian do khong ro vi nguyen nhan gl. rna tri~u chung
co ch-ua giam dan, bo me cOng khOng dong due trd lai
thi co the nghi Ie. thai dll hi chet kho.

o bo,

kiem tra qua true trang

va ran hen blnh thuong.
kh6ng

Cung co truong hQP

co

tit cung

bien doL Tit cung giong nhu qua cau tron,

thuoc phu thuoc vao trang
18

thay c6 t.tl cung nho
kich

thai cai thai khi chet. Do til


cung co bop sau khi thai da chet nen th~ tlch ella tit
cung nho han nhieu so vci ttl cung chua thai con song.
Noi chung

thuong tit cung to bang dau ngiroi. Cling co

so thay ranh tit cung, ding

khi tit eung rat to, khong

kheng so thay hai sirng tit cung, do tit cung bj viern nen
than va sirng tit cung dinh voi nhau.

Tit cung cling hay

dlnh vdi nhitng bQ phan xung quanh

nhu phiic mac nen

kho so thay
trong

buong

So kham

trung.

thay ben

tit cung

r.it .ran, do chinh la thai da kho cung. Co khi thay

thai cMl kho nam

(1

co

hi cung hoac trong am dao. Do

Iii do bo 11117 d(mg due, thai dang duoc tOng ra thl bi t.t'o

ra het. Phai

ngai nen chua
me. Neu

lay thai ra va dieu

tr] bo

co tit cung da md rqng th! lay dau nhon hoac

nuoc xa phong

thut rira vao tit cung

de

thanh

tit cung

khong bo chat lay thai va lam tron duong sinh due. Sau,

do

mo

c6 the tiem

stilbestrol 20 del) 30mg. Stilbestrol lam tang

ham luong

thu 10i thai ra. Neu co tit cung chua

folliculin trong

mau, thuc day the vang tieu di, Ism cho

tu cung tang co bop va c6 tu cung 1110 rong, 'I'huons: th]
sau til 2 den 5 ngay, thai se bi tOng cO. Neu sau hai
ngay rna khOng co hieu qua thl co the lap lai mot ll=in
nira

la

pituytrin,

tiern
co

pituytrin,

tu

Sau

khi

dung

cung dA 1110 to thl thut

stilbestrol
vao

tu

va
cung

nuoc xa phong va loi thai ra. Sau khi thai da bi ton~ ra
thl 1'U8 tit cung bang lugol 0,1% hoac dung dich rivanol
0,1 rk.
Tien Iuong tot neu l~y

dl1<;1C

thai ra va sue khoe cua
19


gia sue me tot. Sau 3 tuan

I~, can vat

co

the dong' due

tro 1<,Ii.
e- Thai bi mem: nhun: sau khi thai chet. t6 chuc etia
phan msm hi phan giai bien thanh nuoc, chay ra ngoai,
b¢ xuong luu I~i trong tit cung. Hien tuong nay thuong
g~p a bo, co khi g~p a ciru, d~, len. Rat hiem a ngua vl
ngua me thuong bj chet trong qua trinh thai th6i rua.
Thai bi marn nhun Iii do qua trlnh I~n men. Sau khi
thai chet, do c5 ttt cung mo ra, cac vi trung sinh mu
chui vao gay ra vi~m n1>i mac tit cung co mit lam cho
cac phan mern cua thai len men va phan giai, Cling co
khi viem n9i mac tit cung ph at ra tr uoc. Vi du: bo me
da hi viem noi mac t.tt cung man tinh co rnu, sau khi
dieu tr] khoi dii thu thai nhung lai tai phat viern co mu .
him cho thai chet va phan giai.
SI,l phan giai bM dau tit cac mang phu Kung quanh
thai hoac bo phan tieu hoa, tao ra in(>t dung dich mau
nau hoac do nhat, thuong xuyen chay ra ngoai trong
m(lt thai gian dai. ~t
phan cac manh xuong nho co
th~ theo chat dich chay ra. Cac xucng to va 16p sun thl
vAn luu lai trong ttt cung. Cung co truC1ng hop thai
dang phan giai thl dimg lai, Nucc djch do cac phan
mem tao ra hi hap thu lam cho thai kho, nan tren cung
m9t cai thai, co ch6 bi phan giai, eo ehO bi kho cung.

tu

- Trieu chung: chat dinh
tit cung chay ra luc dau
nhieu, mau do, sau bien thanh mau nau nhat Ian mu

trang, cudi cung chay ra toan mu, Moi khi bo dong due
th] nude chay ra nhieu han binh thuong. Chat nhon

20


d{nh bet vao duoi, quanh Am h~ va mong, hOc mui th6i.
Sau mot thoi gian thl de I~i nhung vay kho mau den,
rlH d~ phat hien. Do viem nQi mac tit cung dan den
viem phuc mac va bai huyet, gia sue me co the ch€t.
Neu kso dai va chuy~n thanh man tlnh thi gia sue bi
gay, sut.

bo

- Chan doan: can cu van trieu
tM kiem tra qua true trang.

chung

tam sang.

0

co

W( cung gicng nhu IllQi qua bong nho, kich t.huoc to
hay nho tuy thuoc vao thai luc chet, nhung
trong

tit cung

nhieu

it, nhung

hay

chat luu lai

thtibng

nhieu so voi thai con song (; cung thang

nho

t.u6i. Thanh

hen

ttt

cung day va cang. Do hat dau cua rau tach khoi hat
d(tu ella tit cung va hat di[tu cua tit cung teo di cho n~n
khong so thay hat dau, Co the so th~y thai g~ ghe do
xucng
CQ

(; hen trong. Bop manh

xat cua xuong.

tit cung co the co tieng

.

Neu gia sue say thai khi mci co chua thl thai rat
be, cot hoa chua nhieu, neu phat hiem cham thl phan
xuong bi thai ra ngoai chi con lIP rat It, nuoc chay tir
tit cung ra trong, quanh. Neu khong nghien cuu qua
trlnh benh sit cua gia sue me va kham khong ky co the
nham la viem nei mac tu cu ng.

- ru«
chua,

niern

Luong:

neu

thai

mac tll cung

trong thi gia sue me con

bi mam

khong

khi rndi co

bi t6n thuong

kha nang

chlla da lau, thai dll to, thuong

nhun
thu

thai.

nghiem
Neu

co

phat sinh viem tit cung
21


man

tinh

hoac ill cung tlch mu, sau nay thu thai r~t

kho, co thu thai ding thuong bi say, gia sue
phiic

I11I;lC

de

bi viem

"

.'
"

.'

ma chet.

ou« tri: lam cho co ill cung IUd to bang each
tiem folliculin roi thut nuoc XR. phong, sau do dung tay
h3:y hft xuong ra. Thuong c6 tit cung mo khong to n~n
lay xucng bi kho khan. L§y het xuong xong thl 1'I1a sach
tll cung bang dung dich rivanol 0, If(, hoac dung dich
lugol o.i«.
(. Thai bi thai rita: thai bi th6i rira khi n6 bi chet
va b~ cac loai vi trung gay th6i xam nhap lam cho cac
t5 chile b] phan giai. sinh ra cac loai khi tlch lai dudi
da nguc, xoang bung, am he. Benh thuong
len. trau.

gap

a

bo, de,

" Trieu chung: khi ..thai moi chet nhat la ve mua he,
thuong b! phan .huy nhanh chong va sinh ra cae khf H2,
N 2, NH:l, H2S,' C02.
khi ';~y lam cho thai truong
len nhanh, thanh tit eung bi dan va mat tinh co bop, do
do gia sue me ran yeu hoac kh6ng ran ducc nira, Tit am
he) chay ra mot nuoc mau hong ban, mui th6i. 6 bo va
de, gia sue me bung chuang to, U ru, bO an, nghien
rang, ren 1'i, than nhist cao, am dao sung mong, Riem
tra thiiy cd ttt cung rna to, sa thai thay khi thung dliai
da, thai chuang to, thanh tit cung bao chat lay thai.

Ca..c.

. Tien. iuong: rat xau. Do nhung' chat bi phan huy
ngam vao, co the gia sue me trung

dQc

va bai huyet.

Neu khong kip thai lay thai ra, nhat 1:10 ngua, gia sue
22

,

i


me se chet nhanh;

0 len va de, ciru, neu gia sue me

khong chet thl thai se tro thanh msm nhun,

- tue« tri: truce khi 16i thai ra, thut vao tit cung
dung dich rivanol 0, Ilh., sau do thut nucc xa phong M
linn tron roi nhanh chong 16i thai ra. D~ lam nho th~
tlch ella thai co the' rach len thai viii nhat dai vA sau de
khi thoat ra. Neu )6i thai vAn kh6 khan thl eo the clit
thai. Sau khi 16i thai ra xong, rua sach mu va cac manh
t6 chirc th6i rua trong tii cung de tu eung tang co b6p,
tranh cho CCl the gia sue me hap thu chat di?c. Nen thut
vao tit eung mot dung djch lam san niem mac nhu nuoc
phen chua 27t. r6i tiem folliculin de ttt cung co bop tong
cac chat ban. Sau do thut khang sinh. Sau khi can thi~p
C1,1 . be, neu con v~t co trieu chung toan than nhiet tang
cao thl phai tiem khang sinh lieu 7000 - 10.000 UI/1kg
trong lucng seing va Hem vao tlnh mach dung dich gluco
t6ng hop.
Nguiri thao tac phai bel sue de phong bi nhi~m dQc.
Tru(1e luc thao tac, can xoa l~n canh tay dung dich
focmol '+ con 5% sau boi len da m¢t lap vadolin trang.
Khi thao tac khong ducc lam say sat da tay. Sau khi

thao tac phai rlta tay thl)t sach va sat trung kyo Cac
dung cu cling nhu dia diem loi. thai ra phai ti~u d¢c can
than.

g- Phan. loqi cdc nguyen nhan. sd.y thai:
Co ba loai say thai:

1. Say thai kh6ng truyen

nhiem,

23


2. Say thai truyen nhi~m.
3. Say thai do

ky sinh trung

Hai loai say thai 2 va 3 khong thuoc llnh vue: san
khoa. 0 day chi giC1i thieu cac benh say thai khong
truyen nhiem. Say thai kMng truyen nhi~m thucng duoc
chia ra:
o

Say thai tl,1 ph'at
~ay thai do benh ly.

o

o

Say thai do nuoi ducng.
Say thai do ton thuong

Say thai do n UQi duong va do ton th uong chiem ty
I¢ nhieu hen ca. Cae 10(.3-i gia sue d'eu co the hi say thai
khong truyen nhiem, trong d6 ~gVa va 19n bi nhieu nhat
rai den bo va de...
Say thai tu pluit: do thai va cac mang boc phat
triE?n khong blnh thuong. Qua trlnh phat t.rien cua bao
thai co the' do nguyen nhan nao do lam roi loan, thai
khong phat trien duoc. V{ du: noan bao hoac dich hoan
bi b~nh, giao ph6i can than ... lam cho trung va tinh
trung phat trien kheng blnh thuong, do do hop t1i bi
chet trong giai doan phan chia boac giai doan phat
trien. KhA nang phat trien cua thai khOng phil hop voi
kha nang thich nghi cua gia sue me VI du: 19n con ella
cung m¢t () sinh ra va phat trien trong cung m<)t hoan
canh nhung co con phat due cham, co con mra chirng bi
chet, 'I'inh biet cua thai ding la mot nguyen nhan gAy
ra say thai. Vi du thai dl,1c 0 bo, len, ngua bi sAy nhieu
o

24


han thai cai, co the do thai phat trien kheng dong deu
voj co the me. Bo, ngua chua sinh doi co ty l~ say thai
nhieu han gia sue khac va thuong say vao thang thu 6

va 7 hoac thai co the bi chet. Thai bi ky hlnh khOng
nhat thiet gay ra say thai, chi sau khi de ra, do khong
thich ung ducc voi ngoai canh nen mot s6 thai kY hlnh
khong the d¢c lap sinh ton duoc. Ran thai co vai tro rat
quan trong. Neu no phat trien khong binh thuong cling
rat d~ gay ra say thai. Nguyen nhan nay thuong gap, vi
the khi co say thai thl phai kiem tra ky rau thai.
- Say thai do benh: do b¢ phan sinh due cua gia sue
me co benh (benh toan than hoac do co nang bt r6i
loan), noi theo nghia rong, eo; the bao gom ca say thai
do nuoi ducng va do ton thuong, C6 hai nguyen nhan:
Benli

ella bi) phan. sinh d~c va roi loan. co nang:

nguyen nhan nay, tuong doi nhi~u. Vi du sau khi viem n¢i
I

mac ttl cung man tinh, gia sue me co the thu thai tro lai,
nhung benh viem tai phat co the gay say thai. Viem tit
cac co quan khac Ian tai c~ the lam cho tu cung cling co
tinh trang

b~nh

ly

tuang 'ttl, lam tro ngai cho stl phat

trien cua thai.

Cac nguyen nhan tren co the dan den sliy thai lien
tuc nghia Iii gia sue me co chua den mot thai gian nao do
lai bi say thai. Loai say thai nay chu yeu gap 0 bo vao
thbi ky thai con nho va

(1

ngua vao thai ky chua nang.

Khi chan doan benh say thai lien tuc can phai diElUtra ky
25