Bd GIAO DUC VA DAO TAO

BOTUPHAP

TRUONG DAI HOC LUAT HA NOI

TRAN KIM Llf U

TOA HANH CHINH
TRONG NHA NVOC PHAP QUY^N
XA HOI CHU NGHIA VIET NAM
•

•

CUA DAN, DO DAN, VI DAN
Chuyen nganh : Ly lu^n va lich sir nha nude va phap luat

Ma so

: 62 38 0101

LUAN AN TI^N Si LUAT HOC

Ngirii hiring ddn khoa hoc: PGS.TS Nguyen Van Dong

TS. Tr£n

TT.THONG TIN-THU V$N
HA Ndl - 2011

. Minh Huong


LCfl CAM DOAN

Tdi xin cam doan day la cdng trinh

nghien cftu cua rieng tdi. Cac sd' lieu neu
trong luan an la trung thtfc. Nhung kei luan
khoa hoc cua luan an chtfa tftng duac ai

cdng bd' trong bat ky cdng trinh nao khac.


MVC LVC
Trang
MdDAU

1

Chinmg 1: CO SO LY LUAN Vt TdA HANH CHINH TRONG NHA NV6C

13

PHAP QUYtN XA HQi CHU NGHlA VI$T NAM CUA DAN,

DO DAN, VI DAN

1.1. Nha nude phap quyen xa hQi chu nghia Viet Nam cua dan, do dan,


13

vi dan

1.2. Vai tro cua toa hanh chinh trong Nha nude phap quyen xa hoi chu

32

nghia Vi$t Nam cua dan, do dan, vi dan
1.3. Nhung dam bao phap ly cho to chuc va hoat d$ng cua toa hanh

70

chinh trong Nha nude phap quyen xa hpi chu nghia ViQt Nam cua
dan, do dan, vi dan
Ch IT(Trig 2: THtfC TRANG T6 CHUC VA HOAT DQNG CUA TOA HANH

81

CHINH O VLfT NAM HIEN NAY

2.1. Thue trang to chuc cua toa hanh chinh hien nay

81

2.2. Thue trang hoat dong cua toa hanh chinh

91


Chuffng 3: QUAN DlfcM VA GIAI PHAP PHAT HUY VAI TRO CUA TOA
HANH CHINH TRONG NHA

NV6c

139

PHAP QUYilN XA HQi

CHU NGHIA VIFT NAM CUA DAN, DO DAN, VI DAN

3.1. Quan diem ve phat huy vai tro cua toa hanh chinh trong Nha nude

139

phap quyen xa hoi chu nghia Viet Nam cua dan, do dan, vi dan
3.2. Giai phap de phat huy vai tro cua toa hanh chinh trong Nha nude

147

phap quyen xa hpi chu nghia Viet Nam cua dan, do dan, vi dan
KjfcTLUAN

198

CAC CONG TRINH CUA TAC GIA DA CONG B6 LIEN QUAN DtN D&

201

TAI LUAN AN

DANH MVC TAI LIfU THAM KHAO

202


DANH MVC TU' VIET TAT

HDTP

: HQi dong tham phan

HDXX

: Hpi dong xet xu

HTND

: H^i tham nhan dan

HVHC

: Hanh vi hanh chinh

NNPQ

: Nha nuoc phap quyen

QDHC

: Quyet dinh hanh chinh


TAND

: Toa an nhan dan

TANDTC

: Toa an nhan dan toi cao

THC

: Toa hanh chinh

TTGQCVAHC

: Thu tuc giai quyet cac vu an hanh chinh

TTHC

: Thu tuc hanh chinh

UBTP

: Uy ban tu phap

VKS

: Vi$n kiem sat

VKSND


: Vien kiem sat nhan dan

XHCN

: Xa hpi chu nghia


DANH MUC CAC BANG

So hieu

Ten bang

Trang

bang

2.1

So luong vu an hanh chinh dugc giai quyet

105

2.2

Ket qua xet xu hanh chinh so tham cua 22 toa quan, huyen

108


Thanh pho Ho Chi Minh tir 01/7/1996 den 31/12/2008

DANH MUC CAC SO DO

So hieu

Ten so* do

Trang

sff do

2.1

To chuc Toa an nhan dan toi cao

83

2.1

Co cau to chuc cua Toa an nhan dan cap tinh

84

DANH MUC CAC Bl£u DO

So hieu

Ten bieu do


Trang

bieu do

2.1

Thue trang giai quyet vu an hanh chinh tu n&n 1997- 2009

105


1

MO DAU

1. Tinh cap thiet cua de tai

Tu nSm 1995 Toa hanh chinh (THC) dupe thanh lap c£n cu tren co so

Luat To chuc Toa an nhan dan (TAND) sua doi (thang 12/1995) va chinh thuc

hoat dpng tu ngay 1 thang 7 n&n 1996. Vipc to chuc THC vdi tu each la mpt toa
chuyen trach cua TAND d thdi diem nhung thap nien 90 cua the ky XX dupe

xem la tuong doi phu hop, la giai phap co tinh tinh the, dap ung yeu cau cap thiet
dupe gicri nghien cuu ly luan quan tarn ban thao. Da den luc phai thiet ke mo

hinh moi cho THC phu hop vdi tinh chat, vai tro cua no va nham tao co che
thuan lai de THC phat huy day du vai tro cua minh doi voi Nha nude va xa hpi.


Van de ddi mdi to chuc va hoat dpng cua cac co quan tu phap dang la

mot trong nhung chu truong ldn cua Dang va la nhiem vu cap bach cua Nha
nude trong qua trinh doi mdi he thong chinh tri, hoan thien bp may nha nude
theo cac yeu cau cua Nha nude phap quyen xa hpi chu nghTa cua dan, do dan, vi

dan. Nghi quyet so 08-NQ/TW cua Bp Chinh tri (ngay 02 thang 01 nam 2002)
ve mot so nhiem vu trong tarn cong tac tuphap trong thai gian tai va Nghi quyet

so 49-NQ/TW cua Bo Chinh tri (ngay 02 thang 6 nam 2005) ve chien lucre cai
r
r
\ \
each tu phap den nam 2020 dang dat ra hang loat van de can giai dap, trong do
co van de to chuc THC. Thuc trang hoat dong cua he thong co quan tu phap noi

chung, TAND noi rieng nhung nam qua con nhieu han che tu khau to chuc den
hieu qua ap dung phap luat, nhung cham dupe doi mdi. THC khong nim ngoai
boi canh chung do. Tinh kem hieu qua cua hoat dong xet xu noi chung, xet xu

hanh chinh noi rieng ro rang den muc, nam 2005, Chinh phu da quyet dinh giao

cho Thanh tra Chinh phu nhiem vu xay dung De an thanh lap co quan tai phan
hanh chinh true thuoc Chinh phu, dpc lap vdi cac co quan quan ly hanh chinh,
chuyen thuc hien nhiem vu giai quyet cac khieu nai hanh chinh.

Song song vdi De an thanh lap co quan tai phan hanh chinh cua Chinh phu,
De an thanh lap Toa an khu vuc cung dupe trien khai nh§m hudng den doi mdi mpt

each can ban to chuc cua he thong TAND, dam bao cho Toa an dpc lap xet xu va



2

dam bao tinh khach quan, minh bach trong hoat d$ng tu phap. Viec nghien cuu

dd tim kiem nhung giai phap cho to chuc cua THC la mQt yeu cau quan trong,
vira phai dam bao phu hop vdi chuc nang cua THC vua phu hop vdi xu the cai

each tu phap noi chung, gop phan phat huy tdi da vai tro cua no doi voi xa hpi.

nude, doi voi xa h$i va cdng dan van chua danh dune su quan tarn thoa dang cua
cac nha li luan. Mot so thuat ngu c£n ban nhu "Tai phan hanh chinh", "Toa hanh

chinh" cung van con co su tranh luan ve noi ham cua cac khai niem. Trong boi canh
moi trudng ly luan nhu vay, he thong phap luat thuc dinh cho THC cung rat khiem
ton. Den nam 2010, Luat To tung hanh chinh (TTHC) men duQc ban hanh de thay

the cho Phap lenh Thu tuc giai quyet cac vu an hanh chinh (TTGQCVAHC) nam
1996 (sua doi nam 1998, 2006). Phap luat thay doi keo theo hang loat cac van de li
luan va thuc tien can phai duQc nghien cuu sau neu chung ta muon hudng den muc
tieu thi hanh Luat TTHC mQt each hieu qua, qua do de phat huy vai tro cua THC

trong Nha nuoc phap quyen (NNPQ) xa h$i chu nghia (XHCN) Vi$t Nam.
Viec nghien cuu li luan ve THC trong NNPQ XHCN cung rat c4n thiet
neu nhin nhan tir goc do nang luc xet xu hanh chinh. Qua mot so nghien cuu don

le cua nganh Toa an cho thay rang nhin chung, tu duy ly luan cua Tham phan,

Hoi tham nhan dan (HTND) ve vi tri, vai trd cua THC van con han che. Cho nen

viec luan ban cac van de ly luan ve THC se gop phan tao nen nen tang ly luan

vung chac cho can bo, cdng chuc Toa an. Tir do, ho co the van hanh he thong xet
xu hanh chinh theo dung muc tieu ma Dang va Nha nuoc xac dinh, phat huy
nang luc va vai tro cua minh cho xa hQi.

Mat khac, nen hanh chinh quoc gia dang trong tien trinh cai each da tiem

an mot nhu cau ve su ton tai va phat huy vai tro cua THC doi voi Nha nuoc va

xa hoi. THC khong chi la cdng cu dam bao phap che trong Nha nuoc XHCN nhu

nhung nam dau ra doi ma da trd thanh thiet che khong the thieu trong NNPQ
XHCN Viet Nam. Do khong chi don thuan la bi$n phap ap dat tir ben ngoai vao
de kiem soat he thong hanh chinh ma chinh la nhu cau tu than cua nen hanh chinh

de dam bao cho qua trinh tu hoan thi$n minh, chong lai sir tha hoa quyen luc.
Viec nghien cuu de dua ra cac giai phap hoan thien thiet che quyen lire nay gid
da trd thanh moi quan tarn cua toan xa hQi chu khong chi rieng cac nha li luan.


3

Trong boi canh neu tren, viec nghien cuu de tai "Toa hanh chinh trong

Nha nude phap quyen xa hoi chii nghia Viet Nam cua dan, do dan, vi dan" la
can thiet, vua co y nghia ly luan, vua co gia tri thuc tien.

2. Tinh hinh nghien ciru de tai


Tim hieu ve vi tri, vai tro cua THC trong NNPQ XHCN Viet Nam, chung
toi da cd dip tiep xuc vdi mot so cong trinh nghien cuu quan trong, co gia tri cao
trong khoa hoc chinh tri - phap ly. Nam 1992, Vien Nha nude va Phap luat chu
tri va Giao su Dao Tri Uc da chu bien chuyen khao "Tim hieu ve' Nha nudephap
quyen", day la cong trinh tom luge tong thuat cac nghien cuu ve NNPQ trong vai

thap nien qua tai Phap, Due, My. Cung nam do, GS.TS. Nguyen Duy Quy cd bai
r

\

r

\

\

"Mot so suy nghi ve van de xay dung nha nude phap quyen d nude la” dang tren
tap chi Nha nude va phap luat so 2/1992. Nam 1995, Nxb Chinh tri quoc gia phat

hanh cuon "Nhung ly luan co ban ve Nha nude va phap luat" cua Vi^n Nghien
r

\

cuu Nha nude va Phap luat. Cuon sach ban ve nha nude dudi khia canh phap
luat da danh mot phan noi ve NNPQ XHCN Viet Nam. Nam 1997, Giao su Dao

su nghiep doi mdi" duoc Nxb Khoa hQC xa hoi phat hanh, chuong 6 cudn sach da
phan tich nhung dac trung cua NNPQ cua dan, do dan, vi dan. Cung nam nay, cuon

"Dai hoi VIII Dang Cong san Viet Nam va nhung van de cap bach cua khoa hoc

ve Nha nude va phap luat” do GS.TSKH Dao Tri Uc chu bien da tap hop nhimg

bai viet cua cac nha nghien cuu hang dau trong linh vuc khoa hoc phap ly nhu

GS.TS Nguyen Duy Quy, GS.TS Hoang Van Hao, GS.TS. Dinh Van Mau,
GS.TS Vo Khanh Vinh... Ve NNPQ, khong the khong noi den tac pham "Tu
tuang Ho Chi Minh ve nha nude cua dan, do dan va vi dan" do Nxb Chinh tri
quoc gia phat hanh nam 1998 cua nguyen Bo truong Bo Tu phap Nguyen Dinh

Loc va tac pham "Tu tudng Ho Chi Minh ve xay dung Nha nude phap quyen
kieu mdi d Viet Nam” cua hai tac gia Pham NgQC Anh va Bui Dinh Phong do

Nxb Lao dong an hanh nam 2003; hoac quan diem cua TS. Tran Hau Thanh trong

"Co sd ly luan va thuc tien xay dung Nha nude phap quyen xa hoi chu nghia cua
nhan dan, do nhan dan, vi nhan dan", Nxb Ly luan chinh tri, nam 2005. Tac
pham nay tap trung nhung nghien cuu mang tinh khai quat ve qua trinh hinh

thanh va phat trien tu tudng NNPQ trong lich su, mot so quan diem hien nay vd


4

NNPQ, thuc tien to chuc nha nude theo hudng xay dung NNPQ hien nay tren
th£ gidi. TS. Triin Hau Thanh da chi ro nhung mo hinh t6 chuc quyen luc theo

each phan chia quyen luc tuyet doi va each phan cong, phoi hop quyln luc,
nhung quan diem va npi dung xay dung NNPQ XHCN cua nhan dan, do nhan

dan, vi nhan dan. D£c bipt, tac gia da tap trung dua ra nhung giai phap doi mdi,

kien toan bo may nha nude theo hudng xay dung NNPQ XHCN trong do cd de

cap den giai phap kien toan bp may tu phap. Chung toi da tham khao nhung ket
qua nghien cuu cua TS. Tran Hau Thanh trong chuong 1 de lam noi bat ro nhung
van d£ ly luan ve NNPQ, v£ vi tri cua he thong Toa an trong cu cau quyen luc
nha nude, dac biet trong NNPQ.
Ngoai ra, trong qua trinh nghien cuu de tai nay, chung toi da dupe tiep

xue vdi rat nhieu bai viet nghien cuu tren cac tap chi Cong san, Triet hpc, Ly
luan chinh tri, Nha nude va phap luat, Nghien cuu lap phap... de cap den NNPQ

dudi cac khia canh khac nhau, cac nghien cuu da phan anh quan diem v£ viec
xay dung NNPQ XHCN Viet Nam mpt each rat ro rang va sau sic.
Tim hieu ve vi tri, vai tro cua THC, chung toi co dieu kien tham khao
nhieu cong trinh nghien cuu ve he thong TAND. Ngay tu nam 1996, Toa an nhan

dan toi cao (TANDTC) da cd de tai nghien cuu khoa hpc ” Vi tri, vai tro va chuc

nang cua Toa an nhan dan trong bo may nha nude qua cac thdi ky each mang
Viet Nam" (Ma so 95-98-048/DT) do PTS. Trinh Hong Duong lam chu nhiem. De
tai nay da danh gia tdng quan ve vi tri cua Toa an noi chung qua cac thdi ky each

mang Viet Nam tu n&m 1945 den 1996. 6 mot goc nhin rpng hon ve vi tri, vai

tro cua Toa an, luan an "Doi mdi to chuc va hoat dpng cua cac co quan tu phap
theo hudng xay dung nha nudephap quyen Viet Nam" cua TS. Tran Huy Lieu da
tap trung phan tich khai niem co quan tu phap, moi lien he giua "Toa an" vdi "tai
phan", khing dinh vi tri, vai tro cua he thong co quan tu phap trong bo may nha


nude Viet Nam, lich su phat trien cua he thong co quan tu phap tu nam 1945 den
nay, thuc trang to chuc cua he thong Toa an, Vien kiem sat (VKS), cac co quan

dieu tra, co quan thi hanh an. Tuy nhien, luan an cua Tran Huy Lieu de cap d£n
he thong co quan tu phap d Viet Nam d mpt pham vi rpng va toan dien, nhung
khong nghien cuu chi tiet ve THC. Vi tri, vai tro cua TAND con dupe phan tich

tuong doi chi tiet thong qua cac nhan dinh cua PGS.TS Nguyen Dang Dung,


5

Ngo Vinh Bach, Vo Tri Hao, Bui Ngoc Son trong tac pham "The che tic phap
trong Nha nudephap quy&n", Nxb Tu phap, nam 2004. Trong tac pham nay vai

trd cua "thd che tu phap” dupe phan tich mot each sau sac tu nhieu goc dp khac
nhau. Thong qua do, mot each chic chin, tac gia cua cuon sach khing dinh vai
trd cua Toa an vdi tu each ”mpt the che tu phap dpc lap trong he thong bp may

nha nude” va dac biet nhan manh vai trd cua the che tu phap vdi vipc thuc hien

cac nguyen de cua NNPQ. Qua viec tiep thu nhung thanh tuu nghien cuu cua
tap the tac gia noi tren, chung tdi cd them co sd khang dinh vai trd quan trong

cua THC trong NNPQ tren nen tang ly luan ve vai trd cua Toa an noi chung. De

bo sung them ly luan ve vai trd cua Toa an va tinh doc lap cua Toa an trong thuc
thi quyen luc nha nude, chung tdi tham khao chuong VI tac pham "A7zd nude va
trach nhiem cua Nha nude” cua PGS.TS Nguyen Dang Dung, Nxb Tu phap, nam


2006 va cuon "Giam sat va co che giam sat viec thuc hien quyen luc nha nuoc d

nuoc ta hien nay” do GS.TSKH Dao Tri Uc va GS.TS Vo Khanh Vinh chu bien,
Nxb Cdng an nhan dan, nam 2003. Trong cdng trinh nay, quan diem cua tac gia
Dang Xuan Dao va Mai Van Quang trong bai "Paz trd cua Toa hanh chinh trong

viec kiem tra, giam sat thuc hien quyen luc nha nuoc” va "Mot so van de vd kiem

tra cua TAND doi vdi hoat dong quan ly hanh chinh nha nude" cua TS. Nguyen
Tri Tue co gia tri tham khao cho phan ly luan ve vai trd cua THC.

Ban sau ve THC, tu nam 1993 den 2000 Thanh tra nha nude co hai de tai
"Co sd khoa hoc va thuc tien cua viec thiet lap Toa an hanh chinh d Viet Nam"

va de tai "Toa an hanh chinh - nhung van de ly luan va thuc tien". Ngoai ra, phai
noi den tac pham "Thiet lap tdiphan hanh chinh d nude ta" cua GS.TS Nguyen
Duy Gia chu bien (Nxb Giao due, nam 1995). Trong do, Giao su da gidi thieu

nhung quan diem, nguyen de ve thiet lap THC theo nghia la co quan tai phan

hanh chinh d Viet Nam. Cdng trinh nghien cuu khoa hoc cap Bo "Co sd ly luan
va thuc tien nham nang cao hieu qua gidi quyet cac tranh chap ve quydn su dung
dat tai Toa an nhan dan" (ma so 2001-38-036) cua TANDTC nam 2002 do Pho
Vien trudng Vien Khoa hpc xet xu Nguyen Van Luan lam chu nhiem de tai va

de tai cap co sd "Co sd ly luan va thuc tien cua viec tang tham quydn cho cac
Toa an quan su gidi quyet cac vu an kinh te, hanh chinh va lao dong" (ma so

2001-38-044) nam 2001 do Pho Chanh an Toa an quan su Trung uong Tran



6

quan d£n viec xac lap tham quyen xet xu hanh chinh cua TAND va Toa an quan

su. Nhung y kien lien quan den co so xac dinh tham quyen ve can ban co tinh
thong nhat va dua tren nhung ket luan khoa h(?c sin co trong giao trinh luat

TTHC cua cac co so dao tao luat. Tuong tu nhu hai cong trinh tren, de tai nghien

cuu khoa hoc cap co so "Tang tham quyen giai quyet cac vu an hanh chinhnhung van de ly luan va thuc tien" nam 2001 do ThS. Nguyen Thi Thanh Thuy -

Vien Khoa hoc xet xu TANDTC lam chu nhiem de tai mac du khong di sau phan
tich nhung quan diem, quan niem ve tham quyen xet xu hanh chinh cua TAND
nhung da true tiep su dung cac so lieu thuc tien de phan tich nhung diem bat cap

trong quy dinh phap luat ve tham quyen xet xu hanh chinh cua TAND va da tap

trung phan tich co so ly luan va thuc tien cua viec tang tham quyen cua TAND

trong xet xu hanh chinh. Do la nhung phan tich rat co gia tri tham khao doi voi
chung toi khi thuc hien phan nghien cuu thuc tien hoat dong cua THC.

Tiep do, phai ke den cong trinh nghien cuu khoa hoc cap Bo "Mot so
giai phap nang cao hieu qua, chat luang giai quyet khieu kien hanh chinh tai

Toa an nhan dan theo tinh than cai each tuphap” cua TANDTC, nam 2005 do
nhom tac gia ThS. Dang Xuan Dao, ThS. Le Van Minh va Vu Tien Tri thuc hien.


Cong trinh nghien cuu nay la mot buc tranh khai quat ve thuc trang t6 chuc va
hoat dong cua he thong TAND. Du nhung van de ly luan lien quan den THC

chua duoc the hien mot each sau sac o cong trinh nay nhung chung toi dong tinh

voi cac giai phap duoc de xuat trong de tai nhu: nhung giai phap tang cuong vai
tro cua Tham phan hanh chinh, nhung doi hoi doi voi THC trong di$u kien moi,
hoac cac bien phap tang cuong co so vat chat cho he thong toa an hoac tang
cuong hop tac quoc te...

Gan day nhat la cuon chuyen khao "Tai phan hanh chinh trong boi canh
xay dung Nha nude phap quyen va hoi nhap quoc te a Viet Nam hien nay". Day

la su tap hop y kien cua mot so tac gia xoay quanh nhung van d£ ly luan va thuc

tien cap bach nhat ve nen tai phan hanh chinh o Viet Nam. Dong chu bien la

PGS.TS. Nguyen Nhu Phat va PGS.TS. Nguyen Thi Viet Huong. Sach do Nxb Khoa
hoc xa hoi an hanh, nam 2010, voi su hop tac va ho tro cua Vien KAS, Cong hoa
Lien bang Due. Cac noi dung duoc trinh bay trong cong trinh nay xuat phat tu su


7

nhan thuc chung rang mac du ve ban chat, tai phan hanh chinh la hoat dpng xem
xet va ra phan quyet co gia tri phap ly nham giai quyet cac tranh chap hanh chinh

hay cac tranh chap nay sinh trong qua trinh dieu hanh, quan ly cua cac co quan
hanh chinh nha nude, trong do chu yeu la viec xem xet, phan quyet ve tinh dung


din cua cac quyet dinh hay hanh vi hanh chinh (HVHC) cua cac co quan quan ly
nha nude, nhung tren thuc te dang ton tai nhung each quan nipm khac nhau ve

tai phan hanh chinh. Su phuc tap trong nhan thuc ly luan ve tai phan hanh chinh

keo theo nhung lung tung va thieu hieu qua trong thuc tien xay dung va thuc thi
co che tai phan hanh chinh. Do la thuc trang khong tuong thich vdi doi hoi cua
qua trinh tiep tuc xay dung NNPQ XHCN d nude ta hien nay. Cac tac gia da lan

luat di sau phan tich va dua ra quan diem mang tinh ly luan ve tai phan hanh
chinh, ve vai tro cua co quan tai phan hanh chinh, cac giai phap de khic phuc
tinh trang kem hieu qua cua thiet che tai phan hanh chinh. Tuy nhien, day la

cuon sach tap hap cac quan diem khac nhau, cac nghien cuu d cac goc do khac
nhau ve tai phan hanh chinh chu khong phai mpt cong trinh mang tinh thong

nhat ve mat ly luan va thuc tien ve THC. Xung quanh van de ly luan ve THC,
chung toi cung cd dip nghien cuu nhieu bai viet cua cac tac gia nhu GS.TSKH

Dao Tri Uc, GS.TS Nguyen Duy Quy, GS.TS Doan Trpng Truyen, PGS.TS Vu
Thu... ban ve khai niem tai phan hanh chinh va ca quan tai phan hanh chinh. Do
la nhung bai viet dugc dang tai tren cac Tap chi chuyen nganh uy tin nhu Tap

chi Nghien cuu lap phap, Tap chi Nha nude va phap luat, Tap chi Thanh tra... da
can ban dat nen mong cho viec nghien cuu ly luan ve tai phan hanh chinh va ca
quan xet xu hanh chinh d Viet Nam.

Ban sau ve van de tham quyen cua THC la luan an "Thdm quyen cua Toa

an nhan dan trong viec giai quyet cac khieu kien hanh chinh” cua TS. Nguyen

Thanh Binh (nam 2002). Cong trinh nay da can ban phan tich nhung ca sd ly

luan ve tham quyen cua THC, dua ra rat nhieu ket luan sau sac ve tham quydn
cua Toa an trong viec giai quyet vu an hanh chinh va kien nghi mpt so phuang

an to chuc THC va each phan cap tham quyen xet xu hanh chinh cho cac THC
mang tinh thuyet phuc. Tuy nhien, luan an khong tiep can THC dudi goc do he

thong ca quan doc lap ma nghien cuu tu goc do tham quyen cua TAND noi chung

va cung chi gidi han trong pham vi hep ve "tham quyen" ma thdi.


8

Nghien cuu THC vai tu each la mot toa chuyen trach, doc lap thuoc

yeu cdu xay dung nha nude phap quyen Viet Nam hien nay" cua Hoang Quoc Hong
(nam 2006). Trong luan an nay, Hoang Quoc Hong da nghien cuu, phan tich mot

so co sd ly luan vd to chuc va hoat d$ng cua THC, dac diem cua THC trong he
thong TAND, danh gia tong quat qua trinh hinh thanh, phat trien, thuc trang to

chuc, hoat dong cua THC den nSm 2006 tu do rut ra nhung ket luan can thiet cho
viec doi mdi td chuc, hoat dong cua THC theo yeu cau xay dung NNPQ XHCN.

La cdng trinh nghien cuu chuyen sau vd THC, nhung luan an khong dat boi canh
xay dung NNPQ XHCN la trong tarn nghien cuu, theo do THC la mot doi hoi tat

yeu cua NNPQ, la phuang tien de dap ung cac yeu cau cua NNPQ ma luan an

cua Hoang Quoc Hong tiep can THC dudi goc do la mpt bo phan thuoc TAND
7

A

de thuc hien quyen luc nha nude trong linh vuc tu phap. Chinh vi vay, chuang 1,
chuang 2 cua luan an nay khong di sau nghien cuu vd NNPQ XHCN ma tap trung
phan tich ve to chuc, hoat dong cua THC. Van de NNPQ XHCN chi dupe dd cap

d chuang 3 nhu mot yeu cau can dap ung khi doi mdi THC. Vi the, du luan an

cho thay mot buc tranh tuang doi chi tiet ve to chuc, hoat dong cua THC tir khi
thanh lap den nam 2006, nhung khong hudng vao noi dung danh gia vi tri, vai trd

cua THC dudi goc do ly luan ve NNPQ XHCN.
Ngoai nhung cong trinh nghien cuu trong tarn nhu cac dd tai nghien cuu

khoa hoc cap Bo, cac luan an tien si, con cd hang tram bai bao, tap chi trong do co

xet xu cua THC, cua tac gia Vu Thu ve tu phap hanh chinh, cua cac Tham phan,
Chanh an ban vd tinh phu hop cung nhu each ap dung cac dieu khoan chi tiet cua
Phap lenh TTGQCVAHC... Nhung bai viet nghien cuu nay chu yeu tap trung vao

viec binh luan nhung han che cung nhu vudng m4c trong qua trinh ap dung cac

quy dinh phap luat TTHC hien hanh, tu do kien nghi hudng sua doi, bo sung,
hoan thien phap luat. It co cdng trinh ban sau dudi goc d$ ly luan vd moi quan he

giua NNPQ Viet Nam vdi THC, vai trd cua THC vdi Nha nude Viet Nam. Do co
the xem nhu la su thieu vang trong cac cdng trinh nghien cuu vd THC ma chung

tdi dinh hudng tap trung nghien cuu trong luan an nay de gop phan bo sung va

hoan thien ly luan vd THC. Cho den nay, sau 15 nam ra ddi, THC van la mQt


9

thiet ch6 cln cho xa hoi, cong dan va THC can tiep tuc phat huy vai tro trong
nhung nam tiep theo. Luan an cung hudng den viec luan giai ve nhung dinh

hudng can ban de cung cd va phat huy vai tro cua THC trong dieu kien moi
trudng phap ly luon bien doi va ddy thach thuc hien nay va tuong lai.

Phan tong quan noi tren cho thay dng viec nghien cuu van de THC khong
con la dieu moi la. Giai ly luan - hanh chinh da tiep can THC d cac goc do khac nhau,

nhidu binh dien khac nhau... nhung chua co nhieu cong trinh xem xet THC trong
moi quan he huu co voi manh dat NNPQ day tiem nang cho su phat trien cua no.

Ben canh nhung nghien cuu trong nude, chung toi cung co dip tiep xuc
voi cac cong trinh cua mot so hoc gia nude ngoai, chang han: Nha nude phap quyen
(do Josef Thesing bien tap, Nxb Chinh tri quoc gia, 2004); The separations of
powers from the classical age to parliamentary democracy (Suri Ratnapala, Professor
of Law and Director, Centre for Public, International and Comparative Law,
University of Queensland), Luat hanh chinh (Jean -Michel de Forges, Nxb Khoa hoc

xa hoi, 1995, ngudi dich Nguyen Dieu Co); Phap luat hanh chinh cua Cpng hoa
Phap (Martin Lombard, Giao su trudng Dai hoc Tong hop Pantheon - Assas - Paris
va Gilles Dumont, Giao su Truong Dai hoc Luat va Kinh te Limoges, Nxb Tu


phap, 2007), Luat hanh chinh mot so nude tren the giai (cua Vien Khoa hoc
phap ly dich, Nxb Tu phap, 2004), Tu phap hanh chinh: It luan, lich su va vien
canh (nguyen ban tieng Nga dich sang tieng Phap: La jusstice administrative: La

theorie, l’histoire, la perspective)... Cac cong trinh nay da gidi thieu nhung quan

diem, quan niem tren the gidi ve NNPQ, tu phap hanh chinh, dac trung cua hoat
dong xet xu hanh chinh, each thuc to chuc Toa an hanh chinh, nguyen de xac
dinh tham quyen xet xu hanh chinh... cua mpt so nude tren the gidi ma dien

hinh la cac nude chau Au. Cac nghien cuu nay thuc su la nhung tai lieu cd gia tri
tham khao de giup tac gia co su so sanh, doi chieu vdi thuc tien ly luan va phap

luat cua Viet Nam, god md cac can cu de kien giai mot so giai phap ap dung cho

Viet Nam trong viec cung co vi tri va phat huy vai tro cua THC trong thdi gian tdi.


10

vai THC nhat la trong viec bao ve hieu qua quyen cua cong dan. Muc tieu quan
trong cua luan an la dua ra nhung giai phap de phat huy vai tro cua THC, de doi

moi td chuc va hoat dong cua ca quan nay, gop phan hien thuc hoa ban chat uu

vi?t cua NNPQ XHCN Viet Nam.
Tac gia luan an co nhiem vu lam sang to ca sd ly luan, ca sd phap ly vd
THC trong NNPQ XHCN Viet Nam cua dan, do dan, vi dan; danh gia thuc trang

vai trd cua THC tu khi thanh lap den nay; chi ro cac han che trong to chuc va


hoat dong cua ca quan nay. Tren ca sa do tac gia luan an phai d£ xuat cac giai

phap phat huy vai tro cua THC trong NNPQ XHCN Viet Nam hien nay.
Dd tai co noi dung rat rong, bao trum het cac van de tu vi tri, vai tro den

to chuc (ca cau td chuc, nhan su, vat luc...) va hoat dong cua THC (tham quyen
xet xu, thu tuc to tung...). Trong qua trinh thuc hien de tai tac gia tap trung
nghien cuu cac mang van de chinh nhu: ca sa ly luan cua su ton tai THC, c£n cu

phap ly cho td chuc va hoat dong cua THC, nghien cuu mot so giai phap co ban,
cu the de doi mdi td chuc, hoat dong cua THC. Trong moi mang van dd, pham vi
nghien cuu khong chi gidi han d cac quan diem, cac quy dinh phap luat cua Viet

Nam ma tac gia cd the so sanh, doi chieu vdi ly luan va luat phap cua mot so
nude tren the gidi, nhat la nhung nude cd nen tai phan hanh chinh lau ddi nhu

Phap, Due... de cd quan diem tong hap va toan dien.

4. Phuong phap luan va phirong phap nghien cuu

De giai quyet cac van de dat ra, tac gia luan an dua tren ca sd phuang
phap luan cua chu nghia Mac - Lenin, trong do cd van dung cac phuang phap

duy vat bien chung, duy vat lich su. Tac gia cung dua tren tu tudng cua Chu tich
Ho Chi Minh ve Nha nude va phap luat, vai tro cua Toa an trong bo may nha
nude; bam sat quan diem dinh hudng cua Dang ve dinh hudng ve cai each tu

phap trong giai doan doi mdi.


Doi vdi phdn ca sd ly luan, phuang phap dugc su dung chu yeu la
phuong phap phan tich, tdng hgp dd dua ra nhung ket luan ca ban ve nen tang

chinh tri - xa hoi cho viec to chuc va hoat dong cua THC. Khi nghien cuu nhung
quan diem ve to chuc va tham quyen cung nhu nguyen tic hoat dong cua THC...

tac gia su dung phuang phap so sanh va tong hop de danh gia su khac biet trong


11

2

2

•

a

i

a

X

quan diem cua cac nude vai quan diem cua Viet Nam ve he thong co quan xet

xu hanh chinh, lam co sd cho viec dua kien nghi ve giai phap phat huy vai trd
cua THC. Trong phan danh gia thuc trang to chuc va hoat dong cua THC d Viet
Nam, phuang phap duoc su dung la phuang phap thong ke, phan tich, dieu tra xa


hoi hpc de danh gia so lieu.
Viec su dung ket hap cac phuang phap la can thiet trong qua trinh thuc
hien luan an de dam bao tinh khoa hoc va thuc tien cua cdng trinh nghien cuu.

5. Nhung dong gop khoa hoc cua luan an

Luan an la cdng trinh chuyen khao mang tinh ly luan ve vi tri vai trd cua
THC trong NNPQ XHCN. Ket qua nghien cuu cua luan an mang ddn mot so

dong gop khoa h(?c sau day:

tich lam rd cac van de ly luan ve NNPQ, NNPQ XHCN Viet Nam trong didu
kien hien nay trong moi quan he bien chung vdi THC. Cac ket luan cua luan an

ve NNPQ XHCN vira co tinh truyen thong vira gan vdi cac van de ly luan hien
dai ve Nha nude va phap luat.
Thic hai, luan an da lam sang td duoc cac van de ly luan lien quan den

quan niem ve THC; khai quat hoa va xay dung duoc mot so khai niem can ban
nhu: "Toa hanh chinh", "tai phan hanh chinh"; da lam noi bat nhung dac trung

Thic ba, luan an da phan tich va danh gia mot each khach quan va sau sic
ve thuc trang td chuc, hoat dong cua THC tir khi thanh lap den nay; phat hien va
danh gia duoc nhung bat cap, han che trong td chuc va hoat dong cua THC va lam

ro duoc nhung nguyen nhan can ban cua nhung bat cap va han che nay. Viec danh
hanh chinh va cdng tac thi hanh an hanh chinh tir nhung nam dau bit diu thanh

lap cho den nay la mot dong gop cua luan an, vi day la mot nghien cuu mang

tinh toan dien ve thuc trang cua THC so vdi cac cdng trinh nghien cuu trudc day.


12

Thu tu, luan an da de xuat va If giai duoc mot each rd rang ve cac quan
diem, nguyen tic, giai phap de phat huy vai tro cua THC. Trong do phai kd den

giai phap ve doi mdi he thong to chuc THC; giai phap ve hoan thien phap luat voi

nhung dong gop rat cu the de trien khai thuc thi Luat TTHC 2010; nhung giai phap
vd hoan thien dpi ngu can bp xet xu... Cac de xuat dupe trinh bay trong luan an
co tinh mdi, cd gia tri tham khao cho cac co quan nha nude trong qua trinh tim

kiem cac giai phap de hoan thien co che tai phan doi voi cac khieu kipn hanh
chinh trong NNPQ XHCN Viet Nam, theo chien lupc cai each tu phap dupe xac

dinh trong Nghi quyet 08-NQ/TW va Nghi quyet 49-NQ/TW cua Bp Chinh tri.
6. Y nghia khoa hoc va thuc tien cua luan an
X

X

X

X

A

Ket qua nghien cuu cua luan an gop phan bo sung, phat trien ly luan ve


THC trong NNPQ XHCN Viet Nam cua dan, do dan, vi dan. Cac kien nghi cua
luan an se gop phan hoan thien phap luat ve to chuc bo may nha nude - trpng

tarn la he thong co quan xet xu, trong do cd viec sua doi Hien phap va luat td
chuc TAND trong thdi gian toi. Nhimg kien nghi cua luan an ve viec thi hanh
Luat TTHC co the co gia tri tham khao cho cac co quan cd tham quydn trong qua
trinh trien khai thi hanh Luat TTHC 2010. Phan tong hop danh gia vd thuc trang

to chuc va hoat dong cua THC cd the la tai lieu tham khao cho sinh vien, can bo
giang day, cac co quan nha nude khi nghien cuu, giang day, hoc tap ve THC.

7. Ket cau cua luan an
•

A

A

X

Ngoai phan md dau, ket luan, danh muc tai lieu tham khao, npi dung cua
luan an gom 3 chuong.

Chuang 1\ Co so ly luan ve Tda hanh chinh trong Nha nude phap quydn

xa hpi chu nghia Viet Nam cua dan, do dan, vi dan.
Chuang 2: Thuc trang td chuc va hoat dong cua Toa hanh chinh d Viet
Nam hien nay.


Chuang 3: Quan diem va giai phap de phat huy vai tro cua Toa hanh chinh

trong Nha nude phap quyen xa hpi chu nghia Viet Nam cua dan, do dan, vi dan.


13

Chuang 1

CO sd LY LUAN vi TOA HANH CHINH
TRONG NHA NUQC PHAP QUYEN XA HOI CHU NGHlA VIET NAM
CUA DAN, DO DAN, VI DAN

1.1. NHA NUOC PHAP QUYEN XA HQl CHU NGHlA VI£T NAM CUA

DAN, DO DAN, Vl DAN

1.1.1. Nhan di£n Nha nirdc phap quyen
1. Noi ham cua khai niem NNPQ trong lich su hoc thuyet chinh tri phap

ly duoc thd hien tap trung d tinh thuang ton cua phap luat, duoc ghi nhan trong
cac tac pham cua nhung triet gia noi tieng nhu Socrates (469 - 399 TCN), Platon
(427 - 374 TCN), Aristotle (348 - 322 TCN) hay Xixeron (106 - 43 TCN). Do la

Lock (1632 - 1740), Charles de Secondat Montesquieu (1689 - 1755), Immanuel
Kant (1724 - 1804) va Georg Wilhelm Friedrich Hegel (1770 - 1831) thi "tinh toi

cao cua phap luat" trong nha nude mdi duoc day len thanh tu tudng ve NNPQ.

John Lock trong Chuyen luan thu hai ve chinh the cong dan (The Second

Treatise of Civil Government, 1690) da cho rang cac quyen tu do, binh dang, tu

huu la nhung quyen tu nhien, khong the tudc doat cua con ngudi va Nha nude ra

doi tir su giao udc chung, de bao dam quyen tu nhien, tranh su tranh cai giua cac

cong dan. John Lock la ngudi khai thao mot each chinh thuc hoc thuyet phan

quyen [32, tr. 74]. Theo quan diem cua ong, lap phap la quyen luc cao nhat trong
bo may nha nude va thuoc ve quyen han cua Nghi vien, quyen hanh phap duoc trao
cho nha vua. Nhan dan duoc xem nhu mot luc lugng tiet che su lam dung quyen
luc cua Nha nude. Ho chinh la ngudi phan xu cuoi cung nhung tranh ch4p giua

lap phap va hanh phap va giua ho vdi lap phap hoac hanh phap bang quy&n ndi

loan - nghTa la dan chung khong trao toan bo quyen luc cua minh cho lap phap
ma khi co nhung sai lam khong the nao chiu dung dupe gay ra cho cong dan thi

luc do nhan dan se sir dung quyen luc toi cao cua minh bang each dung nen mot

chinh quyen mdi hoac nhung ngudi mdi ma hQ cho la tdt dep horn [122, tr. 81].
Chu quydn cua nhan dan (la supreme populaire) - quyen luc thuoc vd nhan dan


14

va chu quydn quoc gia (la supreme nationale) - quyen luc thupc cac dang phai la
hai khai niem co su phan dinh ro rang trong quan diem cua J.Lock. Tu tudng cua
J.Lock la de cao tu do, gidi han quyen luc nha nude, xay dung mpt co che nha


nude huu hieu. Dd chinh la yeu to cot loi cua NNPQ ma sau do duoc
Montesquieu tiep tuc phat trien vdi mpt budc ngoSt mdi trong triet hpc chinh tri.

Montesquieu kich liet len an chinh the chuyen che. Theo ong, trong

chinh the chuyen che, "chi co mot nguoi cai tri ma khong cd luat phap gi het, chi
theo y chi vd so thich cua hdn ta ma thoi" [10, tr. 47]. Khi ban den nguyen tic

cung nhu th£ che phap luat lam nen nen tang giur vung chinh the, ong cho ring
su suy doi trong moi chinh the bit dau tir su sa doa trong nguyen tic, rdi thi
nhung phap luat cdng minh nhat cung khong con hieu luc thi hanh. Phan quydn

la tu do chinh tri trong quan he vdi hien phap. Theo Montesquieu quydn lap phap

la quyen lam luat, sua doi hay huy bo luat; quyen hanh phap la quyen quyet dinh
thuc thi cac van de doi ngoai, chien tranh, quoc phong, an ninh, kinh te va tu

phap la quyen trung tri tpi pham, phan xu tranh chap. Theo quan diem cua

Montesquieu la khong nen co co quan tuphap [32, tr. 101 ] vd cac quan chuc tu

phap thuong xuyen, cd dinh nhu lap phap vd hanh phap ma nen do doan the cir
ra, trong mpt thdi han nhat dinh. Li do la vi ong muon xoa di su so hai trong dan

chung doi vdi quyen tu phap tir che do quan chu. Tuy nhien, du tu phap khong
co dinh nhung an van va luat phai co dinh den timg didu cu the. Khi ban den

quan he giua ba quyen, Montesquieu cho rang chung can doc lap vdi nhau. Neu
nhu quyen lap phap va hanh phap n£m trong tay mpt co quan, cung nhu khi
quyen tu phap khong tach khdi hai nhanh quyen luc kia thi se khong cd tu do,


con neu nhu quyen tu phap nhap vdi quyen hanh phap thi Toa an se cd kha

nang trd thanh ke dan ap. Nghiem trong nhat va cuoi cung tat ca se bi huy diet
neu nhu ca ba quyen lap phap, hanh phap va tu phap nim trong tay mot co

quan va khong nen de mot ca nhan "nhung tay" vao ca hai quyen lap phap va

lanh phap. Trong quan niem cua ong, ba nhanh quyen luc nha nude du dpc lap
ihung rang buoc lan nhau, tao nen su van dpng chung cua toan bp he thong nha

ludc. Toan bo ly luan ve phan quydn cua Montesquieu deu nhim han che su
ham lam quydn luc va che udc, che dinh lan nhau giua cac co quan trong bp
nay nha nude.


15

Neu nhu Hobbes chu truong tap trung quySn luc toi cao vao tay nha vua,
John Lock de cao vai tro cua cong dong (sau khi ”ky ket" kh£ udc xa hpi, cong
dong van giu quySn phan xu trong cac tranh chap giua quyen lap phap - hanh
phap - tu phap) thi Montesquieu khong noi den quySn luc toi cao, ma nhan manh

rang "chi cd mpt quyen luc kha phan, mpt quyen luc nha nude cd kiem soat va su
kiem soat do dupe thuc hien bang mpt co che ma cac thanh phan cua nd nam
ngay chinh trong co cau cua nha nude" [32, tr. 106]. Do chinh la di£m cot loi

day ly thuyet phan quyen cua Montesquieu len tarn cua hoc thuyet ve Nha nude.

Montesquieu di tien phong trong vipc de ra va giai quyet nhung van de co ban

cua ly luan v£ Nha nude trong moi quan he vdi quyen luc cua no, la chinh the,
lanh thd, dac trung va chuc n£ng cua Nha nude.

Vdi Montesquieu lan dau tien quyen luc nha nude dupe xac dinh cu the
va day du cac thanh phan co ban cua bo may nha nude - cac co quan thuc hien

quy£n lap phap, co quan thuc hien quyen hanh phap va co quan thuc hien quyen

tu phap. B^ng co cau tarn quyen, cac co quan quyen luc nha nude udc che lan
nhau mot each khep kin, moi thanh phan co quan he true tiep, vua trung gian

dieu tiet vdi co quan khac va thanh phan thu ba cua bo may. Moi tuong quan cua
cac nhanh quyen luc do se ngan ngua tinh trang chuyen quyen da tung xay ra

trong ch£ do chuyen che, ngan chan su lam quyen. Su kiem soat quySn luc trong
quan niem cua Montesquieu khong den tu ben ngoai ma n£m ngay trong chinh

cau true va quyen luc cua nha nude, dupe thuc hien mot each thudng xuyen. Do la

su kiem soat tu than cua quyen luc nha nude, tu Nha nude kiem soat Nha nude,
tu quyen luc kiem soat quyen luc [32, tr. 139]. Do la cupc each mang ve quyen luc.
Khi de cap den quyen luc nha nude, Montesquieu luon dat nd trong
quan he vdi mat doi lap cua no - cac ca nhan trong xa hpi. Quan he giua Nha
nude va cong dan dupe Montesquieu giai quyet thong qua cac van de thuoc
pham vi cua cac pham tru binh dang, tu do, dan chu [32, tr. 107]. Neu nhu

Hobbes, J.Lock va ca Rousseau sau nay deu cho rang binh ding dupe thiet lap

bang viec tao lap mot thoa udc ngam va vo hinh thi Montesquieu chu truong
hien thuc hoa binh ding trong xa hpi dua tren phap luat, bao dam bing phap luat

va khi cin giam bat binh ding trong xa hpi thi ong khong chu truong keu goi ve
mat dao due ma bang su dieu tiet cua nha nude thong qua cong cu phap luat.


16

Phap luat do phai la phap luat dan chu, tuc la cong cu thuc te va hieu qua dam

bao cho nen dan chu, cho binh d£ng, tu do, cong ly. Dan chu cua Montsquieu la
dan chu phap quy£n [32, tr. 115] trong do vai tro dau tien la cua Hien phap va

sau do la cua mot he thong phap luat dan chu. Nen dan chu thuc su la mpt nen

dan chu duoc duy tri bdi mpt bo may hanh phap va tu phap manh, bao dam duoc
su binh ding, tu do va dan chu cua mpi cong dan. Quan nipm ve dan chu cua
r

\

Montesquieu dong vai tro quan trong trong hpc thuyet ve quan he giua cong dan

vdi Nha nude ma cot loi la nen phap luat dan chu va co hieu qua. Mot diem rat
quan trong trong hoc thuyet cua Montesquieu ve NNPQ do la: van de tu do, binh
ding, dan chu cua cong dan duoc nang len thanh quyen chinh tri - xa hoi cua cong

dan. Dd khong la quyen tu nhien ma la quyen co dupe tu su hien dinh, phap dinh

va ton tai trong thuc te. Day chinh la nen mong co ban cho ca mpt qua trinh nhan
thuc cua nhan loai ve quyen con ngudi, quyen cong dan va vipc hien thuc hoa


chung. Nhan dan tham gia vao kiem soat nha nude bang quyen dinh doat nhan

su cua bo may nha nude thong qua la phieu va thong qua quyen tu do ngon luan.
Den the ky 19, ngudi Due tu hao vdi Nhimg ca sd triet hpc cho hoc
thuyet ve nha nirdc phap quyen cua Immanuel Kant. Trong tac pham nay, Kant

cho rang y chi tu do cua moi ca nhan la nguon goc cua phap quyen va dao due.
Phap luat dupe lam ra de bao ve cac quan he van minh cua con ngudi. Nha nude
trong toan bo hoat dong cua minh phai dua tren phap luat. Nha nude la su hop
nhat cua nhung ngudi biet phuc tung nhung dao luat dupe xay dung dua tren

nguyen tac chu quyen nham bao ve trat tu xa hpi. Theo quan diem cua Kant, Nha

nude trong do co su phan cong quyen luc la NNPQ, ngupc lai la Nha nude dpc
tai. Sir dieu hoa, phoi hop cua ba nhanh quyen lap phap, hanh phap va tir phap

chinh la kha nang ngan chan che do doc tai, chuyen che. Trong tarn trong quan
diem cua Kant la nguyen de phan cong quyen luc. Chu quyen cua nhan dan chi
co the the hien thong qua sir phan cong quyen lire do va neu nhan dan cd chu

quyen thi Nha nirdc mdi dirac goi la "cua nhan dan".

Ly luan ve NNPQ dupe phat trien cao d Heghen trong Triet hoc phap
quy&n. Theo Heghen, nha nude chinh tri the hien su thdng nhat quyen luc song
dong tren co sd phan hoa, khac biet hop ly cua ba loai quyln luc: 1) Quyen cua

cai pho quat (dai dien cho y chi cua tat ca cac tang ldp xa hpi) - dd la quyln lap


17


phap. 2) Quydn cua cai dac thu (giai quyet cac van de dac thu, lien quan den
x

1

tung tang lap, trudng hap cu the tren ca sd cac luat le pho quat do Nghi vien ban

hanh) - Do la quydn hanh phap. 3) Quyen cua cai dan nhat, do la quyen cua
nguyen thu quoc gia, ngudi ky cac quyet dinh cua Nha nuoc va co mot so quyen
phu quyet doi vai Nghi vien.

Nha nuoc phap quyen trudc het phai la mot Nha nuoc hop ly trong do,
luat phap nghiem nhien duoc de cao, khong can bat cu mot ap luc nao. Su de cao
phap luat chi la he qua chu khong phai la tien de cua NNPQ. Theo Heghen, Nha

nude hap ly la Nha nude ma trong do, su thong nhat giua y chi cua ca nhan vdi
quy luat phat trien tat yeu cua xa hoi dugc dam bao. Muon the, do phai la mot
r

r

\

r

r

Nha nude trong do su thong nhat cua quyen luc la su thong nhat huu co giua


Nghi vien, Chinh phu va Nguyen thu quoc gia (theo Heghen thi tu phap chi la

mot thiet che trong xa hoi dan su). Nha nude nay chi cd the dugc hinh thanh khi
xa hoi cdng dan da ra doi. Hai nen tang ca ban cua NNPQ la gia dinh va xa hoi

cdng dan. NNPQ la su thong nhat bien chung "chan ly” cua gia dinh va xa hoi
cdng dan. Trong NNPQ, tinh yeu (gia dinh), nhan quyen, dao due (xa hoi cdng

dan) va cai ly tinh (Nha nude chinh tri) thong nhat vdi nhau.

Mot each co ban, tren phuang dien ly luan thi NNPQ la mot hoc thuydt
chinh tri - triet hoc xem phap luat la nen tang trong viec td chuc va hoat dong cua

bo may nha nude, trong quan he giua Nha nude va xa hoi, trong cac quan he xa
hoi. Tren phuang dien thuc tien thi NNPQ la phuomg thuc to chuc dan chu cua
quyen luc nha nude trong do phap luat la ca sd cho viec thuc hien quyen luc cung

nhu viec thuc hien cac quyen va nghia vu cua moi chu the khac trong xa hpi.
Neu coi tu tudng ve NNPQ la mot he thong cac quan diem ly luan khoa

hgc kha hoan chinh va thong nhat thi he thong do bao gom bon phan he quan
diem ly luan sau: phan he cac quan diem vd phan chia quyen luc nha nude, phan

he cac quan diem vd quan he giua Nha nude vdi phap luat, phan he cac quan
diem vd quan he giua Nha nude vdi cdng dan, phan he cac quan didm vd quan
he giua Nha nude vdi xa hpi cdng dan [24, tr. 102].

Trong NNPQ khi noi den quyen luc nha nude, phai de cap den tinh dac
trung cua chu the quydn luc. Ban chat cua mpi quyen luc nha nude van thuQC vd



18

ban chat cua mpt giai cap hay mot thanh phin xa hoi giu vai tro thong tri trong mot

then dai lich su. Nha nude khong chi dupe nhan thuc la cong cu de cai tri ma con
dupe nhan thuc la mot bo may phuc vu lien quan den so dong dan chung. Do chinh
mot Nha nude cua dan, do dan, vi dan. Tat nhien chung ta hieu rang khai niem nhan

dan cd tinh udc dinh. Theo TS. Le Tuan Huy trong Triet hpc chinh tri Montesquieu
vdi viec xay dung Nha niede phap quyen Viet Nam thi d thdi ky ton tai Nha nude
ngoai giai cap phong ki£n va cung vdi viec cung co dia vi giai cap trong mot Nha
nude mdi, nhan dan dan thu hep den muc quyen luc nam trong tay thieu so xa hoi.

Ben canh quyen luc nhan dan dong vai tro la chu the goc, trong NNPQ
phai noi den su phan cong quyen luc ranh mach. Nhan dan cung khong the thuc
hien quySn luc cua minh mpt each tuy tien ma chiu su kiem soat cua thoa udc xa
hoi thong qua Hien phap. Chu the quyen luc khong chi la Nha nude, nhan dan

ma tham chi tung ca nhan cong dan da ton tai nhu mpt phan trong he thong

quyen luc. Cd the noi, trong NNPQ ton tai mot ket cau da chu the quyen luc.

Tom lai, trong noi dung co ban cua tu tudng tu san ve NNPQ, cd the
r

?

r


thay noi len mdi quan he giua Nha nude - phap luat - cong dan, trong do phap
luat giur vi

dieu chinh dupe each thuc to chuc va hoat dong cua Nha nude, hoat dong cua

cong dan va Nha nude, cong dan biet dua vao phap luat, su dung phap luat de
dau tranh bao ve lpi ich chinh dang cua minh thi chung do cd NNPQ. Quan he
giua Nha nude vdi phap luat the hien d cho: Phap luat la phuong tien cua ca Nha

nude va nhan dan. Nd khong phai la cong cu dpc quyen dung de hop thuc hoa

co quan nha nude bing viec dung sue manh cua cac che dinh phap luat.

Luat phap trong NNPQ la luat phap dan chu. Luat phap dan chu lam cho
NNPQ trd thanh mot "Nha nude md” - nghia la mang lai cho cong dan kha nSng
che dinh len Nha nude va hien thuc hoa cac quyen cua cong dan. Luat phap dan
chu khong phai la viec quy dinh cho Nha nude quyin "cho" hay "khong cho" cong

dan dupe lam gi ma Nha nude chi la chu the chung nhan - xac nhan mang tinh


19

nha nunc- cho hanh dong tu nguyen, hop phap va hop ly cua cong dan [32, tr. 55].

cam, Nha nucrc chi lam nhimg gi phap luat cho phep" duoc thua nhan trong
NNPQ. Them nua, luat phap dan chu doi hoi quyen luc di doi vdi trach nhiem.
Vdi yeu cau moi cong dan deu binh dang trudc phap luat, NNPQ doi hoi
quyen luc cd quyen xu ly quan chung - khach the quyen luc - khi co su vi pham


cac quyen loi phap ly chung va giai quyet bang dinh che tu phap. Cong ly la mot
tieu chuan, mot gia tri trong NNPQ. Cong ly chi co duoc khi xa hoi co mot co

quan tu phap doc lap va ton trong Hien phap dan chu. Vi the, Toa an hanh chinh,

Toa an tu phap, Toa an hien phap la nhung dinh che tu phap thuc hien viec phan
xu tat ca cac cap nha nude tuong ung ve tinh hop hien, hop phap cua cac hanh

dong cua hQ. Nha nude, quyen luc nha nude va chu the quyen luc nha nude phai

chat va toan dien (cong an, cong to, luat su...).

Mot dieu can khang dinh la, tuy rang trong NNPQ phap luat la thuong
ton, song khong phai cu cd luat phap, cd su phan cong cac quyen lap phap, hanh

phap, tu phap thi duong nhien cd NNPQ ma do chi la budc d£u lam nen noi

dung cua NNPQ. Dieu quan trong la, do phai la hinh thuc chinh the trong dd
quyen luc nha nude duoc to chuc mot each dan chu trong tuong quan vdi xa hoi
cong dan. Neu chi noi den quyen luc cua phap luat thi do la phap tri, la y nghia

su tiep can NNPQ mot each thuc chat. NNPQ la mot he thong md ve quyen luc,
thd tham gia, tac dong den he thong quyen luc thong qua phap luat dan chu va ndn

tu phap doc lap. Day la each tiep can mang tinh hien dai ve khai niem NNPQ.

Qua nghien cuu quan diem cua cac nha kinh dien trudc C.Mac, co the

tom tat nhung dac diem co ban cua NNPQ nhu sau: a) Trong NNPQ phap luat
giu vai tro thong tri trong doi song nha nude va doi song xa hoi; b) QuySn luc