HOC VEEN CHINH TRI QUOC GIA HO CHI MINH
b C
-T /)/.’
OUACH SI HUNG
*
TANG CUCNG PHAP CHE VE KINH TE TRONG
[JAN LY NHA NUOC NEN KINH TE THI TRUONG
DINH HUONG XA HOI CHU NGHIA
O NUOC TA HIEN NAY
Chuyen nganh: Ly iuqn Nhd num va phdp quyen
Nd so
LV5 04-
K'
LUAN AN PHO TIEN SI KHOA HOC LUAT HOC
•
*
»
Ngudi hiring dan khoa hoc: TRAN NCOC DUCNG
Pho tier, si Luat hoc
THITVIEN
!
ãi
HA NOT
L^P7'
IÊlOô
..
a
HOC VIEN chinh tri quoc GIA ho chi mnh
J
A
"T/M
QUACH si HUNG
ANG CUONG PHAP CHE VE KINH IE TRONG
AN LY NHA NUOC NEN KINH TE THI TRYONG
DINH HUONG XA HOI CHU NGHIA
O NUUC TA HIEN NAY
Cliuyen ngdnh: Ly iuqn Nhd nude va phdp q Liven
Md so
: 5.05.01
CAi HOC LUA7 TP.HCM
-
i
YHIT
VIEN
--------- ------------ :—, , —
LV 5 c>4-
LUAN AN PHO TIEN SI KHOA HOC LUAT HOC
Ngudi hiring dan khoa hoc: TRAN NGOC DUONG
Pho tier* si Luat hoc
THU VIEN
----------------
!
•1
HA NOT
UrPTS^H5
I UGG
MVC LUC
Leri m3 dau
Chitong mot. Vai tro cua phap che ve kinh te trong quan
ly nha nutc/c doi vdfi nen kinh te thi trtfdfng
dinh hiring xa hoi chu nghia 6 ntfdfc ta.
Tiet 1. Phap che ve kinh te va cac dac trung cd ban cua nd trong
quan 1£ nha nude nen kinh te thi trudng dinh hudng
XHCN.
Tiet 2. Phap che ve kinh te - plntdng phap quan ly nha nude doi
vdi nen kinh te th; trudng djnh hudng XHCN
ChuTcmg /iai. Tang ctfdng phap die ve kinh te trong quan
ly nha ntfdfc of nhdfc ta hien nay.
Tiet 1. Thue trang phap che ve kinh te d nude ta trong nhfing
nam doi mdi.
Tiet 2. Tlnh tit yeu kliach quan cua vi$c tang cUdng phap che
ve kinh te trong quan
nha nude d nude ta hi$n nay.
Tiet 3. Tang cUdng phap che ve kinh te trong quan ly nha nude
doi vdi nen kinh te thi trudng dinh hudng XHCN d nude
ta hi$n nay - phUdng hudng va giai phap.
Ket luari.
Dank muc tai lieu tham khdo
MO DAU
1. Truk cap thiet cua de tai:
Sau thang lai cua Cach mang thang Mudi (1917), cung vdi Dang Cdng
san Bdn-sd-vich, V.I.Ldnin da true tid'p chi dao xdy dung va cung cd Nha
nude kieu mdi dhu tidn trdn thd' gidi. Qua nhi'du tac phdm cua minh,
V.I.Ld-nin da dat n'dn tang tu tudng cho phap luht va phap che each mang.
I
Tit do, khai nidm phap chd' xa hdi chu nghia (XHCN) dupe hinh thanh
trong khoa hoc phap ly, dupe vdn dung trong thuc td' nham bao vd chd dd
Nha nude va thidt lap trht tu ky cuong cho chd dd xa hdi XHCN.
0 nude ta th Hien phap nam 1946 den Hidn phap nam 1992 ddu coi su
ton trong va tuhn thu Hien phap va phap luht la mdt nguydn the “hien
dinh”. Trong ridn kinh te quan ly theo co chd hanh chinh quan lieu bao
chp, Ung cudng phap chd' XHCN xuht phat chu ydu th mong muon chu
quan, bdt ngudn tu hd thdng phap Iu£t mang nang y mudn chu quan, duy
y chi, do vdy viec tudn thu pnap luht chua trd thanh chd' dd cua Nha nude
va y thuc tu giac cua cdng dan. VI vhy, tang cudng phap che XHCN noi
chung va phap che vd kinh td' noi ridng nude ta hidn nay khdng th$ khdng
d6i mdi tu duy phap ly hlnh thanh trong co che hanh chinh quan lidu
bao ch'p.
0 nude ta, th sau Dai hdi Dai bieu Dang cdng san Vidt Nam fdn thu VI
nen kinh td' hang hoa nhidu thanh phhn co su quan ly cua Nha nude theo
dinh hudng XHCN tung budc hinh thanh va phat trie'n. Su ra ddi cua co
chd' quan ly kinh td' mdi, dat ra nhu chu khach quan mang tinh ch'p bach
phai doi mdi va hoan thien hd thong phap ludt. Co thd’ noi, chua cd thdi
1
diem nAo cac quan hA xa hdi, dAc biAt la cac quan hA kinh & ddi hoi c'An
phai di'Au chirih bang phap luAt nhu hiAn nay. VI vAy tAng cudng phap chA
XHCN noi chung va phap chA v'A kinh tA noi riAng de mdt mat dap ung
nhu c'Au d6i mdi va hoan thidn hA thdng phap luAt va mAt khac td chiic
thuc hiAn hA thong phap luAt Ay mdt each nghiAm minh trong thuc tiAn.
Do 1A doi hoi cAp thiAt, khach quan cua viAc nAng cao hiAu luc quan ly NhA
nude, dAc biAt 1A quan ly nha nude v'A kinh tA d nude ta hiAn nay.
TAng cudng phap chA XHCN noi chung va phap chA v'A kinh tA noi riAng
d nude ta con bat ngu'dn td ddi hdi khach quan vA cA'p thiAt cua viAc xAy
dung Nha nude phap quy'An cua dAn, do dAn vA vi dAn. Bdi vi xAy dung
NhA nude phap quy'An khdng thA khdng tAng cudng phap chA XHCN trAn
cac linh vuc cua ddi sdng xa hdi trong do co llnh vuc kinh tA.
Ro rang xuA't phat td ddi hdi phai xoa bo tu duy phap chA trong co chA
cu, hinh thanh tu duy phap chA v'A kinh tA trong co chA kinh tA mdi va
xAy dung NhA nude phap quy'An, viAc nghiAn cuu dA tai “tAng cudng phap
chA v'A kinh tA trong quan ly Nha nude n'An kinh tA thi trudng dinh hudng
XHCN d nude ta hiAn nay” 1A ddi hdi cAp thiAt va v'A phuong diAn ly luAn
lAn phuong diAn thuc tiAn.
2. Tinh hinh nghien cifti de tai:
Phap chA XHCN 1A mdt pham tru co ban cua khoa hoc phap ly. No dupe
hinh thanh va phat triAn ru rd trong khoa hoc phap ly Xd viAt va cac nude
XHCN trudc dAy. NhiAu nha khoa hoc da gdn tAn tuAi minh vdi cac edng
trinh v'A phap chA XHCN. Nhung chua co edng trinh nao nghiAn cuu v'A
phap chA trong n'An kinh tA thi trudng co su quan ly cua Nha nude. DAc
biAt 1A phap chA vA kinh tA. <3 nua cud'i thAp ky 80 trong dieu kiAn cai tA,
khdng It cac nha khoa hoc phap ly da quay sang nghiAn cdu v'A NhA nude
9
phap quybn. Khi do thu^t ngu phap chb' XHCN bi “lang qubn” vA dudng
nhu dutfc thay thS bhng thuAt ngtf NhA nude phap quybn.
0- nude ta tinh hinh cung di&n ra tuong tu nhu vAy.
- Tit nam 1945 den 1975 khdng co nhibu edng trlnh nghibn cuu vb phap
che XHCN, dAc bibt la phap chb' trong lmh vuc kinh tb', mAc d’Au trong cac
van kibn cua Dang, trong cac bai vib't vA bai noi cua Chu tich Hd Chi Minh
vA cac dbng chi lanh dao Dang va Nha nude cd db cAp db'n.
- Tu' nam 1975 db'n 1986 sau Dai hdi Dai bibu fen thu IV, mdt sd' tac
gia da vib't vb ting cudng phap chb XHCN theo ybu cAu tAng cudng hibu
luc cua Nha nude vb mAt th chuc quan ly kinh tb. Tit nAm 1976 trd di.
phap chb' XHCN noi ribng va ly luAn vb Nha nude phap luAt noi chung duqc
dua vao giang day b bAc dai hoc.
Tit nam 1986 dbn nay, vA'n db tang cudng phap chb' XHCN da thu hut
su quan tAm cua nhi'bu tac gia. Nhdng ndi dung vb phap che XHCN da duqc
edng bd' co thb kb db'n nhu: Tinh thd'ng nhA't cua phap chb' XHCN cua
Hoang Cong [13], Dai hdi VI vdi vA'n db cung cd' ky cuong tAng cudng phap
chb' XHCN cua Lb Due Tibt [79], Khac phuc nhun'g mat yb'u vb phap chb'
XHCN d nude ta cua Pham Hung [37], Nganh tu phap b nude ta trong edng
cudc t^ng cudng phap chb' XHCN, nAng cao hibu luc quan ly nha nude cua
Phung Van Tern [82], Tang cudng kiem sat vibe tuAn theo phap luAt trong
lmh vuc kinh th' cua Ha Manh Tri [81] v.v... Dang chu y la cac tai cA'p
Nha nude vA cA'p Bd da duqc tribn khai nghibn cuu. D'b tai: “Thue trang
vA nguybn nhAn tdi tham d, cd' y lAm trai, hd'i Id b Vibt Nam tii nam 1986
db'n nay”. Ma sd': 91-98-037/DT cua tAp thb tac gia do Vibn Kibm sat nhAn
dAn td'i cao chu tri (nAm 1991). Db tai KX.03.13 “LuAn cu khoa hoc cho
vibe hoAn thibn vA xAy dung hb thd'ng phap luAt va quan ly kinh tb' bAng
phap luAt” do Vibn Nghibn cuu khoa hoc Phap ly - Bd Tu phap chu tri
n
O
(1994). E)'d tai KX.05-07 “XAy dung nha nude phap quydn Viet Mani” do
Vidn Nghidn cuu Khoa hoc phap ly - 13?) tu phap, chu tri (1993).
Cac bai bao va cdng trinh nghidn ciiu trdn tuy khdng phai la nhilng cdng
trinh khoa hoc vd phap che trong kinh td', nhung thdng qua do, vide ting
cudng phap chd XHCN va van dd quan ly kinh te bang phap luit va theo
phap luit da trd thanh tu tudng ndi trdi.
0 thdi diem nay cac quan. nidm truy'dn thdng dang dupe d6i mdi. Td chd
khdng chi tlm luin cu khoa hoc cho cac nganh luit cu thd ma dupe diy
tdi vide xac dinh ca khung phap luit cho n'dn kinh td' thi trudng co su quan
ly cua Nha nude. Trong cac quan di$m va ndi dung xiy dung Nha nude
phap quydn Vidt Nam cua nhin din, do din vi nhin din, ndi bit li quan
diehn: quydn luc Nha nude thudc vd nhin din Nha nude phai dupe to chuc
va boat ddng trdn co sd Hien phap va phap luit. Tinh td'i cao cua Hien phap
va phap luit phai dupe tin. trong va thuc hidn nghiem chinh th phia cac
co quan, vidn chuc Nha nude. Tuy viy vin con qua it nhung cdng trinh
nghidn cuu true tiep phap chd' vd kinh td'.
3. Muc dich va nhidm vu cua luan an:
Trude ydu ciu ting cudng phap chd' XHCN trong quan ly Nha nude dd'i
vdi n'dn kinh td' hang hoa nhi'du thanh ph'in theo co chd' thi trudng, luin
an co muc dich gop ph'in lam sang to nhrfrig co sd thuc tidn va ly thuyd't
nh&m xac dinh ndi dung, die trung cua phap chd' vd kinh td' va vai trd cua
nd trong quan ly Nha nude. Tif do lam ro nhung ydu ciu chu quan va khach
quan, hd quan die’m vd phuong hudng ting cudng phap chd' vd kinh td'; kid'n
nghi nhumg giai phap chu yd'u thid't lip, cung co' va ting cudng phap che'
vd kinh td'.
4
Thuc hidn muc dich tren nhiem vu cua luhn an la:
- Nghidn cuu nhung quan diem cua chu nghia Mac - Ldnin ve phap chd'
XHCN, th do xac dinh noi ham cua phap chd' vb kinh td, d£c trung cua
phap chd' vd kinh
- Phan tich vai tro cua phap che' vd kinh te trong quan ly Nha nude.
- Khai quat thuc trang phap che vd kinh td' trong quan ly nha nude d
nude ta.
- Ph&n tich nhiing ddi hdi khach quan tang cudng phap chd' v'A kinh te
trong dieu kidn kinh td'\ thi trudng dinh hudng XHCN d nude ta.
- Xdy dung lid thong cac quan didm co ban va cac giai phap chu yd'u t£ng
cudng phap che vd kinh te trong quan ly Nha nude, ridn kinh td' thi trudng
d nude ta hidn nay.
4. Pham vi nghien ctfti cua luan an:
Phap che' XHCN la phap luat trong ddi sd'ng. La mdt bd phdn rd't co ban
cua phap chd' XHCN, phap che' vd kinh td' dang dupe ddi mdi va tSng cudng
d nude ta. Ddy la vd'n dd con mdi me, phuc tap, quan hd vdi nhieu hidn
tugng. Ludn an chi tap trung nghien cuu phap chd' ve kinh te' trong moi
quan he vdi quan ly nha nude dudi goc dd ly ludn nha nude va phap ludt
ma khdng nghien cuu phap chd' vd kinh td' noi chung. Nhung vd'n dd ly luan
chung ve phap chd' XHCN dupe luan an su dung vdi tu each la co so ly
ludn dd lam rd phap che' vd kinh td' trong quan ly Nha nude.
5. Caf sd ly luan va phtferng phap nghidn cihi:
Thuc hidn dd tai tren, tac gia dua trdn co sd ly luhn cua chu nghia
Mac-Lenin, tu tudng Hd Chi Minh va quan diem cua Dang ta vd phap luat,
phap chd'. D'dng thdi nhung nguydn tac td chuc quydn luc Nha nude va td
5
chttc quan ly nha nude vd kinh te quy dinh trong Hid'n phap 1992, duqc
LuAn an su dung vdi tu each la co sd phap ly cho qua trlnh nghidri cuu.
- Phuong phap nghibn cuu: Dua trdn phuong phap luAn cua chu nghia
Mac - Lanin, tac gia cua luan an dAc bidt coi trong phuong phap ha thd'ng,
phAn tich tdng hop, so sanh kd't hop chAt che vdi phuong phap dieu tra
xa hdi hoc cung nhu kinh nghiem thuc tidn trong va ngoai nude dua vao
luAn an.
6. Nhung dong gop moi ve khoa hoc cua luan an:
La edng trlnh dAu tidn nghidn cuu phap che XHCN trong lmh vuc kinh
te vdi tu each la phuong phap quan ly nha nude hdn kinh te thi trudng
d nude ta hien nay. VI vAy cd the xem nhung diem sau dAy la cai nidi cua
LuAn an:
- Dua tren phuong phap phan tich va tdng hop cac luAn diem cua
V.I.Lenin vd phap che, dAc bidt la cac luAn diem trong thdi ky thuc hien
chinh sach kinh te moi. XuAt phat th thuc tidn ddi sd'ng xa hdi cd su phan
chia ra cac llnh vuc chinh tri,' kinh te... va ngay nay hd thd'ng phap luAt
cua bA't ky nha nude nao cung cd mot bd phAn dAc biet quan trong la phap
luAt dieu chinh true tie'p cac quan he ve kinh td', luAn an da hinh thanh
khai nidm phap chd' XHCN ndi chung va phap chd ve kinh td' noi ridng
duqc phAn tich trdn co sd khoa hoc.
- Vdi tu each IA mdt bd phAn cd tinh ddc lAp tuong dd'i cAu thanh phap
ch£ XHCN, luAn an cho rang phap chd vd kinh te cd nhumg dAc trung co
ban ridng cua nd. Vide tlm kid'm va phAn tich cac dAc trung co ban ridng
nay cd y nghia quan trong trong vide chi dao tAng cudng phap che' vd kinh
td' trdn thuc td'.
6
... :•
r
- XuA't phat th thuc tidn ddi mdi, tit doi hdi cua n'dn kinh td' thi trudng
dinh hudng xa hdi chu nghia, th chinh sach kinh td' md va tit vide xdy dung
Nha nude phap quydn, luAn an da phAn tich mdt each khoa hoc cinh tA't
ydu khach quan phai tAng cudng phap chd' vd kinh tdd nude ta hidn nay.
Cd thd xem dAy la nliumg can cu khach quan dd’ xac dinh phuemg hudng
tdng cudng phap chd' vd kinh td trong dieu kidn hidn nay.
- Tie'p c&n vdi thuc tidn phap chd' vd kinh td'd nude ta hidn nay, luAn
an da dd xuA't mdt sd' kid'n nghi thid't thuc trong vide xAy dung hd thdng
phap luAt vd kinh td', td chuc thuc hidn phap luAt va co chd' tai phan vd
kinh td'. Cac kid'n nghi nay co y nghia chi dao boat ddng thuc tidn tAng
cudng phap chd'.
7. Y nghia ly luan va thuc tien cua luan an:
Kd't qua dat duoc cua luAn an trudc hdt gop ph'An lam sang to vai trd
cua phap chd' XHCN ndi chung va phap chd' vd kinh td' ndi ridng trong dieu
kidn mdi. Vide hinh thanh khai nidm phap chd vd kinh td va cac dAc trung
co ban cua nd la co sd ly luAn dd hoan thidn co chd, phuong phap quan
ly nha nude bdng phap luAt dd'i vdi n'dn kinh td thi trudng dinh hudng
XHCN d nude ta hien nay. VI thd' luAn an co thd lam tai lidu tham khao
trong cdng tac nghidn chu, giang day va quan ly nha nude vd kinh td.
Cac kid'n nghi cua LuAn an cd y nghia thuc tidn gdp phan tang cudng
phap chd vd kinh td' trong quan ly nha nude v'd kinh td d nude ta hidn nay.
8. Ket cau cua luan an:
Ngoai phan mb dAu va kd't luAn, luAn an gdm 2 chuong 5 tiet va danh
muc tai lidu tham khao.
7
Chuang mot
VAI TRO CUA PHAP CHE VE KINH TE TRONG
QUAN LY NHA NUdC DOI VCH NEN KINH TE THI TRUONG
DINH HUdNG XA HOI CHU NGHIA 6 NVdC TA
6 nude ta hien nay "cd che van hinh nen kinh te hing hoa nhieu thanh
phan theo dinh hudng xa hoi chu nghia li cd che thi trudng co sU quan 15
cua Nhi nude bing phap luit, ke lioach, chinh sach vi cac cong cu khac"
(19. Tr. 66). Hien phap nani 1992 quy dinh : "Nha nude quan ly xa hoi bang
phap lusit, khong ngitng ting cUdng phap che xa hqi chu nghia" (Dieu 12
vi "Nhi nude thong nhat quan ly nen kinh te quoc dan bing phap luit, ke
lioach, chinh sach... ’’ (Dieu 26).. Trong dieu kidn do, nghien ciiu vai tro cua
phap che ve kinh te trong quan ly nhi nude co y nghia die biet quan trong.
Tiet 1 : Phap che ve kinh te vd cac dac trung co ban cua nd trong quan l
nha nude nen kinh te thi trudng dinh hudng xa hoi chu nghia,
1. Khai ni^m phap che ve kinh te
1. Nhi nude ra ddi vdi tu each san pham ti't yeu cua nhiing mau thuin
khdng the dieu hoa trong xa hoi. Nhi nude vi phap luit li hai hien tUdn
gin bo liutu cd trong lich su hinh thinh vi phat tridn cua no. Lich su nh
nude cung chinh li lich su phap luat. Quan he gitia phap luat vi phap ch
cung bat dau tit dd. Tuy rang khdng phai khi nio he cd phap luat lied
a
phap che. Ly luAn Mac - Ldnin vd nha nude va phap luAt chi ra rhng, phdp
chd' la mdt hidn tuqng xa hdi phong phii va phuc tap. Ndi dung cd ban cua
nd la mdt chd' dd phap luat cua ddi sd'ng xa hdi, trong do moi thanh vien
quan he vdi nhau theo phap luAt. Phap che la mot phuong phap quan ly
nha nude, phuong phap thuc hidn y chi cua giai cA'p thd'ng tri. La mdt pham
tru co ban cua khoa hoc phap ly 0 cac nude XHCN, phap chd' la mdt trong
nhung phuong didn quan trong cua phuong phap tid'p cAn - theo quan diem
macxit dd'i vdi vide nghidn cuu cac vAn dd vd nha nude, phap luAt. Nguqc
lai xem xet phap chd' phai thdng qua md'i quan hd giua phap luAt va nhung
kidu quan lie san xuA't xac dinh trong lich sd. Quan hd san xuA't la quan
hd vAt chA't - khach quan. Phap luAt va phap che' la cai chu quan thd hidn
y chi, muc dich co ban cua giai cA'p thd'ng tri dd'i vdi quan hd kinh te khach
quan. Nd'u cac giai cA'p thd'ng tri khdng hidn thuc hoa y chi co ban Ay, tire
phap luAt khdng trd thanh mdt che' dd phap che' trong ddi sd'ng xa hoi, thi
Nha nude cung khdng thA ra ddi va t'dn tai. VI vAy, nha nude cua cac giai
cap boc ldt; bang phap luAt cua minh, thie't lAp phap chd' nham muc dfch
trudc tidn la thd'ng tri vd kinh td' dd duy tri su thd'ng tri giai cA'p vd chinh
tri. Lich su Nha nude va phap luAt cung chinh la lich su nd'i tid'p nhau cua
cac chd' dd phap chd' tuong ung. Td thdi cd cac nha nude Chu nd da su dung
phap luAt vdi tu each la phuong tidn chu yd'u dA cai tri xa hdi va bao vd
quan hd chid'm huu nd Id cua Chu nd. Die’n hinh nhA't va hoan thidn nhat
la dao luAt La Ma 12 bang ra ddi vao the' ky thu: V trudc edng nguydn. Theo
su danh gia cua Ph.Angghen thi luAt La Ma cd dai la hinh thuc hoan thidn
nhA't cua phap luAt dua trdn quydn tu huu. Ngudi La Ma da dat duqc nhung
thanh tuu dang kd vd mAt phap tri. Ho da tao nen cac bd luAt dAn su va
hinh su mA sau nay nhi'du qud'c gia chAu Au da ke' thda va su dung dd dieu
chinh cac quan he kinh td' trong xa hdi tu ban. Cac bd LuAt diAn hinh thdi
c6 da quy dinh kha dAy du vdi cac chd' dinh vd quydn sd huu, vd nhung
9
di'du kidn cho truch nliidm dan sit theo hop ddng va ngoai hop ddng. ve LhUa
led'; va vd nhitng quydn td' tung de bao vd cac quydn so huu tai san v.v...
Su’ hoan thidn vd phat trid’n phap ludt trong cac nha nude Chu nd bdt
ngudn tu' sir doi hdi phai bao vd mdt thd hang hoa die biet luc bd'y gid la
hang hoa con ngudi - Ngirdi nd Id dupe xem la hang hoa. Nhd str hoan thidn
ve phap lu&t, quan hd kinh td' vd thi trudng ma chu yd'u la thi trudng nd
Id da hinh thanh va phat trid’n manh me d cac nude La Ma, Hy Lap c6
dai. Chuc nSng kinh td' cua cac qud'c gia phuong Tdy va phuemg Ddng cd
dai, tuy co su khac nhau, nhung nhin chung vai trd ki^m soat va can thidp
vao kinh td' cua nha nude ddu bdt ngudn th cac nhu chu khach quan cua
xa hdi. ChSng han, vide due ti'dn vd phat hanh ti'dn td, ki^m soat thi trudng
luong thuc, di'du hoa gia ca thi trudng va thu thud' Luu thdng v.v... VI vdy,
cd thd’ noi rang»d cac nha nude Chu nd,su hinh thanh va phat tridn phap
ludt kinh te' bat ngudn tii nhUng nhu chu va doi hdi khach quan thi vide
tuhn thu phap luht kinh td' (tuc la phap chd' vd kinh td) cung la nhu chu
doi hdi khach quan. Tht nhidn phap che' kinh te' trong cac nha nude chu
nd la phap chd' chu nd. Su tuhn thu va chhp hanh phap luht kinh te', trudc
het va chu yd'u la bao vd quan he hang hoa nd Id gitfa cac ban hang
chu nd.
Dd'n thdi trung cd, phap luht cua nha nude Phong kid'n ra ddi. Nhung
vi quan hd hang hoa kem phat trien, mang tinh tu cung tu ch'p va su anh
hudng cua thhn quydn ndn phap ludt di'du chinh cac quan hd kinh td' cung
kem hoan thidn va phat tridn. Do do phap chd' kinh te' hinh thanh va tdn
tai mdt each yd'u dt; Khi cdng vide quan ly kinh td' da trd thanh mdt bd
phdn chu yeu bao dam trdt tu xa hdi thi th'dn quydn va thd quydn, Nha
nude va giao hdi ddu tranh dianh su anh hudng va t£ng cudng su kidm soat
kinh td' cho ridng minh. Su tranh chap chu yd'u didn ra trong linh vuc sd
10
hiiu rudng d£it, ph&n phoi loi tile va va danh thud cac cac giao si. Cac quan
nidm ciao due, phong kidn va luan ly nho giao da tac dbng ddn cac quan
hd kinh td". Do tinh ndi trdi cua cac quy pham mang tfnh chzft xa hdi va
dao diic phong kidn da chi phdi su hinh thanh chuAn muc trong cac quan
hd. VI vAy tu tudng “dtfc tri”, “nhAn tri” d cac qudc gia phudng ddng da
tro ndn thinh hanh. MAt khac khi nen kinh td" tu cA"p tu tuc chuydn sang
n'An san xuA"t hang hoa, nhA't la khi phAn edng lao ddng xa hdi phat tridn,
ddi ngu thuong gia va cac doan thd, phudng hdi co vi tri tu tri ngay cang
lcrn trong kinh td. Co noi, phudng hdi da giAnh dupe nhilng vi tri ddc quy'An
dia phuongTft bi Id thudc vao luAt Id hay dao dtfe.
Nhung di'du ndi trdn chi ra ring, mAc cfAu cac quan hd kinh td trong nha
nuuc Cliu nd va nha nude Phong kidn con kem phat tridn, nhung khdng
vi thd ma phu nhAn ngudn gd"c kinh td cua cac quy pham phap luAt. He
thdng phap luat chu nd va phong kidn la su ghi nhAn va phan anh cac quan
he kinh td. Nhung dd bao vd loi fch kinh td" cua giai cA"p c'Am quy'An, phap
luAt chu yeu la phuong tidn dd Nha nude cai tri. xa hdi. Nd kim ham su
phat trien cac quan hd kinh td hang hoa thi trudng tu do. Di'du dd la mdt
trong nhung tidn dd co ban cho su ra ddi cua rihumg tu tudng phap chd
tidn bd gin vdi lich su tu tudng vd tu do, dAn chu, trudc het la tu do trong
kinh td.
Td SALON, nha thdng thai Hy Lap (thd ky VI trudc CN), nha tridt hoc
Hy Lap PLatdn (427-347 trudc CN) ddn Ari-std"t (384-322 trudc CN)
Xixeron (106-43 trudc CN) ddu dd cao vai trd cua phap luAt trong vide thid
lAp bao vd trAt tu cac quan hd kinh td trdn co so tu do va binh ding. Nhung
tu tudng nay tidp tuc dupe cac nha tu tudng chinh tri, phap ly cua thd
dai kd" tidp phat tridn vd md rdng trong nhung dfdu kidn va hoan canh'mdi
11
- Vao the ky XVII khi cac quan hd kinh te tu ban chu nghia hinh thanh,
phat tridn va ngay cang to ra chiem u'u the. Dieu do bao hieu thdi ky suy
tan cua Nha nude phong kien. Muc tidu dA'u tranh cua cac cube each mang
tu' san luc do mang the gidi quan chinh tri va phap ly mdi. Nhtfng y liidm
mdi nay sinh vd ly thuyd't kinh te duqc goi la “chu nghia trong thuong”.
Nliung tu tudng chd'ng lai nhtfng han che' vd tu do kinh td ma Nha nude
Phong kien da kim ham lAu nay. Chu nghia trong thucmg cho ding: cAn
khuyd'n khich tu do san xuA't, luu thdng, tu do xuA't nhieu hon nhAp nham
thu vd vang bac. Ngoai muc dlch lam cho kinh td' thinh vuqng thuyd't nay
con ddi hdi quydn luc nha nude trung u'Ong phai chi phdi quydn luc cua
dia phuong. Nha nude co quydn can thiep vao ndn kinh te trong pham vi
ca nude. Kinh te, vi vAy bi chi phd'i bdi cac muc dich chinh tri vaNha nude
co quyen tuyet dd'i kidm soat toan bd ndn kinh td'.
Nha tu tudng ngudi Anh - G.Loco (thd' ky XVII) da dua ra mdt ly thuyd't
mdi ve nha nude. Theo dng, chinh quyen phai hanh ddng theo phap luat.
Phap luat quy dinh cac quyen cua Nha nude nham thuc hidn mot chinh
quyen “han chd'” chu khdng the la mdt chinh quydn co quydn tuydt dd'i
trong linh vuc kinh td' - xa hdi. Co sd cua ly thuyd't nay, theo dng, co mdt
thu luAt “tu nhidn” vd con ngudi. Con ngudi co nhung quydn tu nhidn xuA't
phat td “luAt tu nhidn”. Nhung quyen tu do ca nhAn con ngudi, cAn duqc
thua nhAn va Nha nude phai tdn trong. Nha nude tuAn thu phap luAt,
khdng chA'p nhAn tinh trang vd phap luAt, tuy tidn cua ngudi ndm quydn.
Tid'p theo G.Loco la phai “trong ndng” cua ngudi Phap co tu tudng chd'ng
lai cac tu tudng va chinh sach “trong thuong” eua nha nude. Phai nay mud'n
han chd' quyen han cua nha nude dd'i vdi linh vuc kinh td'.
cho boat ddng
san xuA't ndng nghiep theo luAt “tu nhidn” va ngudi lao ddng duqc san xuA't
cai gi? bAng each nao? va ban cho ai la tu do cua ho. Tu tudng tu do va
12
tu tudng chdng ddi su can thidp cua Nha nude vuo Ifnli vuc kinh td duuc
thd hidn ro va tdp trung hern trong ly thuydt “Bhn tay vd hinh” cua Giao
su kinh td ngudi Anh AdamS mit (1723 - 1790). Ly thuydt nay coi ca nhAn
la “con ngudi kinh td”. Ca niidn nhu mdt don vi cua xa hdi, no gun lien
vdi quydn lpi ridng cua ho va quydn lam giau vd vdt chdt. “Tu do kinh td”
ca nhdn ddn ddn tu do canh tranh lln nhau. Con ngudi co quydn lua chon
phuong thuc dd dat muc dich va tu chiu rui ro trong canh tranh. Qua trinh
boat ddng tu do cua con ngudi va mdi quan hd giu'a chung da hinh thanh
“ban tay vd hinh” nhhm thoa man nhung nhu chu lpi ich xa hdi. Ban tay
vd hinh nay cung chi phd'i hhnh vi cua mdi “con ngudi kinh td”. Ddy la
su bidn ddi “each mang"’ trong quan nidm cua cac nha kinh td vd vai trd
kinh td cua nha nude. Ly thuydt “Ban tay vd hinh” cua AdamSmit chi ra
mdt trdt tu kinh td, xa hdi dupe coi la n'dn mong lidn quan ddn ndi dung
cua co chd thi trudng. Cung vdi tu tudng cua phai “trong ndng” ly thuydt
“ban tay vd hinh” hinh thanh chu nghia “kinh td tu do” dune vdn dung
vao hau het cac nude trong thd ky XVIII va trd thanh tu tudng kinh td
phd bidn cua thd ky tidp theo. Tac ddng cua nd rdt Idn lao ddn quydn luc
nha nude tu san va ludn ludn co xu hudng han chd quydn luc nha nude
trong lmh vuc kinh td. Nhung du tu do kinh td dbi hdi tu do ddn muc nao
vdn khdng thd dung ngoai su can thidp, kiem soat cua Nha nude. Mdi tuong
quan gitta quydn luc chinh tri vd “quydn luc kinh td” tdt ydu nay sinh nhu
chu va doi hdi cao hem. No phai dupe thd chd hoa trong cac dinh chd cua
Hidn phap va phap luht tu san. Sq thuc hien no la nhu chu doi hdi cua
phap chd tu san. Cung vdi su phat tridn cua cac hoc thuydt kinh td, cac
hoc thuydt vd phap luht, phap chd cung phat tridn, thuc ddy su phat tridn
cua tu duy chinh tri, phap ly thdi do.
Tdt ca cac ly thuyet vd kinh td, chinh tri phap ly ddu co su lidn hd vdi
nhau. Th thuydt “trong ndng” ddn ly thuydt “ban tay vd hinh” ddu ddn
13
den mdt khuynh hudng di tlm luftt Id ridng cho llnh vuc kinh td'. Quan
nidm “Lu&t tu nhien” cua G.Loco, tu tudng “dd mac chung thi” cua phai
trong ndng, su tin tudng vao dao ludt d “tu nhien” cua AdamSmit. tu tudng
tu do chinh tri di lien vdi tu do kinh te va cho rang “Con ngudi sinh ra
la tu do” cua J.J.Rouseau deu co co so tu quan hd kinh te tu nhan tu ban
chu nghia gdn vdi hinh tupng “con ngudi kinh te tu do”. Noi dung muc
dd gidi han cua Luat phap nha nude se dupe xac dinh trdn co so vdn ddng
cua quy luht kinh td' tu ban chu nghia. Phap luht mang tinh phap quyen
tu san chinh la su md hinh hoa, phan anh dfch thuc nhung quan hd kinh
te khach quan trong cac qua trinh kinh te. Su tac ddng, dieu chinh cac
quan he kinh te cua phap Iudt?ddi hdi chinh nha nude va moi edng dan
*
phai tuan thu no. Che dd tudn thu phap luat ay, cao nen trat tu xa hdi ndi
chung va trat tu kinh te noi ridng. Cai trat tu xa hdi ma nhd do cac quyen
tu do cua con ngudi ndi chung va quydn tu do kinh te ndi rieng cua gidi
tu ban mdi co dieu kidn thuc hien. Ttt the ky XVIII J.J.ROUSSEAU da
khdng dinh: “Trat tu xa hdi la mdt thu quyen thieng lieng lam nen tang
cho moi thu quyen khac. Nhung trdt tu xa hdi khdng tu nhien ma co, no
dupe xac ldp tren co so nhung edng udc” [67, tr. 156]. Trdn thuc te phap
chd tu san khdng the thuc hidn dupe “trdt tu xa hdi” d'y.
Nhung cung vdi nhung tu tudng tie'n bo, phap che tu san da la mdt trong
nhung nhan td' lam cho nen kinh te thi trudng tu ban chu nghia hinh
thanh va phat trien chua tung cd. Sau do^giai cd'p tu san vi quydn lpi ich
ky cua minh lai tu pha vd phap che ma minh d&t ra. Dieu nay? Lenin da
chi rd: “Su trdi trdu cua lich su la d chd: cac giai cap thdng tri d Diic la
nhung giai cap da l^p nen mdt nha nude manh nhd't trong sud't mia cuo'i
the ky XIX, da cung cd' nhung dieu kien khie'n cho chu nghia tu ban phat
tridn nhanh chong nhd't va nhung di'du kien cho mot nen phap chd' ldp hien
vtfng chdc nha't, the' ma gid day cac giai cdp dd ro rang dang budc tdi cai
14
tinh hinh la phai pha vd phap che du, phap che cua hu, phai pha vd de
duy tri su thong tri cua giai cap tu san” [3, tr. 18]. Nhln chung trong cac
nha nude tu san trong the ky XIX va nua ddu thd' ky XX, hen phap cho
khdng the mang tinh triet dd.
Sau dai ciiien thd' gidi Ian thu 2, cac nha nude tu san di vao mot giai
doan phat trien mdi. Phap chd tu san cung dune cung cd va dn dinh trong
nhung dieu kien va hoan canh mdi. Nhu nhi'du y kien nhdn dinh “the gidi
tu ban co nhung chuyen bid'n sdu sac” tao ra nhung dieu kidn kinh te'^xa
hdi bao dam cho phap che dupe thuc hidn. Sau cudc khung hoang kinh te
1929-1931, ngudi ta da y thuc dupe ding: ndn kinh td' thi trudng thuhn tuy
tu ban chu nghia chn co su can thidp, bd sung va dieu chinh, di'du tid't cua
Nha nude. Cac quydn tu do ca nhdn trudc het la tu do sd huu phai dupe
xac ldp va bao dam thuc hien. Bao dam tu do cho gidi kinh doanh va vai
tro cua Nha nude trong kinh te. Cac ly thuyd't hien dai vd kinh td' thi
trudng ra ddi theo nhu cau phat trien cua hdn kinh td' tu ban chu nghia.
Dang chu y la ly thuyd't ve “ndn kinh te' hdn hpp” dai bieu la
SAMMUELSON. Thuyd't nay chu trudng phat trien kinh te' phai dua vao
ca “liai ban tay”/Di'du hanh mdt hdn kinh td' khdng co ca chinh phu Idn
•5*
thi trudng thi cung nhu dinh vd tay bang mdt ban tay (71, tr.88).
Tom lai: Nha nude cua cac giai ch'p boc Idt ludn ludn chi phd'i, kidm soat
hdn kinh td' vi lpi ich cua giai cd'p minh. BMng vide hoan thidn phap ludt,
trudc hd't do ydu chu phat tridn cac quan hd kinh td' va vai tro quan ly nha
nu’dc dd'i vdi hdn kinh te' ma phap che' tu san duqc thie't Idp, thay ddi, cung
cd' va tSng cudng; dap ung cho su phat tridn hdn kinh te' thi trudng TBCN.
Phap chd' tu san cd vai tro quan trong va phd bie'n trong quan ly kinh td'
cua cac Nha nude phap quydn tu san hidn dai trong kinh te' ngay cang tang
15
len. Phap ch# dong vai trd quan trong, phd bidn trong quan ly nha nude
tu san ddi vdi ridn kinh td.
2. Quan diem cua chu nghia Mac - Lenin ve phap che xa hoi chu nghia
Sau thang lpi cua Cach mang xa hdi chu nghia thang Mudi 0 nude Nga
xd vidt, phap chd XHCN ra ddi va phat tridn xuA't phat ttr doi hdi cap bach
cua vide thuc hien hai nhidm vu co ban la: xAy dung, cung co chinh quydn
cdng ndng va td chuc xAy dung kinh td.
Khi do, trong nhung nhidm vu ldn nhA't cua Nha nude chuydn chinh vd
san la xAy dung cu sd kinh td thich hpp vdi chd dd chinh tri tidn tidn. VI
vAy, van dd khdng chi la xAy dung va cung^cd chinh quyen cdng ndng ma
chu ydu la td chuc xAy dung kinh td. V.I.Ld-nin chi ro: “Khi toan bd quyen
luc - lAn nay khdng phai chi la quydn luc chinh tri, va chu yeu thAm chi
khdng phai la quydn luc chinh tri, ma la quydn luc kinh td, ttfc la quyen
luc dung ddn nhung co sd sAu xa nhA't cua ddi sdng hang ngay cua con
ngudi- chuydn vao tay mdt giai cAp mdi. Thi nhidm vu cua chung ta trd
ndn phiic tap hon” (6, tr.467).
Chinh vi vAy, phap chd XHCN dupe hinh thanh va phat tridn trudc het
trong linh vuc kinh td. DAc bidt la thdi ky nude Nga thuc hidn chinh sach
kinh td mdi theo sang kidn cua V.I.Ldnin. Chinh sach do da tao ra cac quan
hd kinh td cua cac thanh ph'An kinh td tidu chu, tu ban tu nhAn, tu ban
nha nude, tAp thd va nha nude. Nhung quan hd kinh td thi trudng dupe
Nha nude khuydn khich va bao trp. Toan bd nhung quan he kinh td do nAm
trong pham vi td chuc, quan ly thdng nhA't va kidm soat cua “phap chd
each mang”.
16
Klii d£t nude Xd Viet chuydTi sang giai doan chmh sach kinh td' mdi, Nha
nude trudc tidn “phai dung phap ludt dd khdng dinh tinh ttft yd'u cua budc
ngoat dy” [6, tr.194]. Sau dor
Nha nude “dua” phap ludt ndi chung va
phap ludt vd kinh te noi rieng vao ddi sd'ng xa hdi; dap ung yeu chu cap
bach cua trdt tu kinh te mdi. Trong khoa hoc phap ly luc do da didn ra
cac cudc hdi thao sdi ndi vd phap chd' each mang va md'i quan hd cua nd
vdi ndn kinh td'. Mdi dhu la su phdn loai hai pham tru “'phap che each
mang” va “tinh hop phap each mang” rdi dd'n su phdn bidt “phap chd' each
mang” vdi “phap che' tu san”. Trong di'du kidn mdi “phap chd' each mang”
dupe hi£u nhu Id mdt trdt tu phap ludt dupe cac co quan cua ridn chuyen
chinh vd san thha nhdn va trdt tu nay co tinh chd't bdt budc chung. Do
ddi hdi cua thuc tien td chu'c va quan ly cac llnh vuc cua ddi song xa hdi,
khoa hoc phap ly cung phat tridn theo. Cac nha khoa hoc phap ly xd viet
da xac dinh, phdn bidt va ndu ra md'i quan hd giua phap ludt va phap che,
giha phap che' va trdt tu phap ludt. Phap chd' ddi hdi mdt chd' dd tudn thu
va cha'p hanh phap luat dd'i vdi moi thanh vien trong xa hdi. Muc dich cua
no la tao Idp dupe mdt trdt tu phap ludt. Trdt tu phap ludt con goi la hd
qua cua phap chd'. Phap che' XHCN trong thuc td va trong ly ludn da dupe
hinh thanh va phat tridn th do. Su hoan bi cua ndn phap chd' XHCN vd
ban chd't cua no phu thudc vao ban chd't xa hdi chu nghia cua Nha nude,
phu thudc vao su hoan thidn hd thd'ng phap^ludt va cac di'du kidn kinh td',
vdn hoa, xa hdi cua mdi nude trong thdi ky qua dd th chu nghia tu ban
Idn chu nghia xa hdi. Trong vd'n de kho khdn va phuc tap nay, V.I.Ldnin
da chi rd: “Trong giai doan ddu cua chu nghia edng san...” phap quydn tu
san “chu'a bi xoa bo hoan toan ma chi bi xoa bo mdt ph'dn, chi bi
xda bo vdi muc dd phu hpp vdi cudc each mang kinh te' da dupe hoan
thanh” [5, tr.116].
DAI HOC LUAT TP. HOI*
THU VIEW
HOC Vx:l
H'S'e-ti
------- --- ■ ------ : .
r’Ai jLC i
M.Nr-
17
-in -
-
-
_
Ve thudc tinh cua phap chd' noi chung, C.Mac va Ph.Angghen thudng
nlian manh trong cac tac phAm cua mlnh: “phap ch# la su twin thu luAt
cua nhung ngudi tham .gia cac quan he xa hdi” [2, tr.675]. Tit thudc tinh
do, kA' thiia nhung hinh thuc va phucfng phap cua phap che tu san ,V I.
Lenin da phat trien “phap che each mang” vdi nhung ndi dung ngay cAng
phong phu, nham thuc hien cac nhiem vu cua Nha nude chuydn chinh vd
san. Trong bd'i canh cua nude Nga luc bA'y gid, mdt chinh sach kinh te', mdt
dao luAt, sac Idnh dupe ban hanh va thuc hien la mdt cudc da'u tranh giai
cA'p het sue gian khd. Bdn canh su thu dich cua cac the luc phan each mang
con la su can trd cua bdnh hanh chinh quan lidu trong bd may nha nude
va hidn tupng khdng tuAn thu cac dao luAt cua chinh quydn Xd vid't trong
ddi sd'ng xa hdi. Mdt su thAt ma Lenin da chi rd.-“chung ta dang sd'ng trong
tinh trang mA dAu dAu cung co nhung hidn tupng khdng tdn trong phap
luAt, va anh hudng cua dia phucmg la mot trong nhung trd ngai Idn nhA't...
cho cdng cudc thid't lAp phap chd'..." [9, tr.234].
Tu tudng phap che' cua Lenin thd hien trong sang kie'n cua mlnh, tai
Dai hoi bat thudng cac Xd vid't toan Nga Ian thu VI (thang 11 nAm 1917)
da xem xet va thdng qua Nghi quyd't vd vide tuAh thu mdt each nghiem
chinh cua cac dao luAt cua chinh quyen Xd vid't. Ngay trong thu gui cdng
nhAn va ndng dAn Ngudi cung de nghi: “phai duy tri dupe trAt tu each
mang chAt che nhAt, phai tuAn theo tung ly, tung ty nhung luAt Id vA mdnh
ldnh cua chinh quyen Xd vid't va ddn dd'c moi ngudi tuAn theo” [7, tr,178jr
Dd'n thang 3 nAm 1921 tai Dai hdi X Dang cdng san (b) Nga. Ngudi da
ph An tich nhung chinh sach kinh te' cAn phai dupe ap dung tridt de, ngay
ca nhung phap ldnh, Ngudi chu y den vide chA'p hanh trong thuc td'. Ngudi
nhA'n manh: “Ne'u khdng co mot bo may du sue cudng buc ngudi ta tuan
theo nhtfng tieu chuAn cua phap quyen thi phap quydn cd cung nhu
khdng” [5, tr.121].
18
V.I.LAnin da sdm phat hidn vai trd quan ly kinh ta' cua Nha nude vb cho
do la xu thd tA't ydu cua Nha nude CNXIi. Trong thuc td, vide quan ly di'du
hanh. ndn kinh td' da lA'n at cac edng vide quan ly hanh chinh thuAn tuy
cua Hdi ddng dAn uy va cac Xd vidt dia phuong. Hoat ddng quan ly kinh
td' da dAn dAn phat trien dd dam bao toan bd hoat ddng chu yeu nhA't cua
xa hdi. Theo V.I.Lenin: “Trong sd' tA't ca cac ccr quan Nha nude, chi co cac
Hoi ddng kinh td' qud'c dAn la se giii duqc dia vi ’/Ung chAc ma thdi”. Ngudi
ludn luon chAm lo tdi vide xAy dung nhung hinh thuc quan ly xa hdi mdi
kidu nhu “Hdi ddng kinh td qud'c dAn td'i cao” va “Hdi ddng kinh td' qud'c
dAn dia phuong” va dieu Id, co cA'u quan ly cua cac nganh kinh td' qud'c dAn.
Trong cac co quan bao vd phap chd', vide td chuc va hoat ddng cua no
phai tren co so bao vd chd dd thuc hidn phap luAt thd'ng nhA't trong ca nude
edng hoa. VI vAy, V.I.Ldnin cho rdng td chuc vidn kidm sat theo nguydn
tdc “song trung true thudc” nhu cac co quan nha nude khac la mdt sai fAm.
Vien kidm sat theo V.I.Ldnin - la co quan kiem soat toan bd chd do tuAn
thu phap luAt cua cac co quan nha nude, vien chuc nha nude va moi edng
dan. Nd bao dam cho “bA't cu quyet dinh nao cua bA't cu mdt co quan hanh
chinh dia phuong nao cung khdng duqc di nguqc lai phap luAt” [9,
tr.233], Cho ndn “Vien kiem sat dia phuong chi true thudc vao Trung
uong” [9, tr.236].
Toa an dA duqc Ldnin dAc biet quan tAm trong viec xet xu va dua ra xet
xu cac vu an vd kinh td nham chd'ng quan lidu, lo la gAy tdn thA't kinh td,
dAu co tich tru: luong thuc, nan hd'i Id, lam dung chinh sach kinh td mdi
vi pham phap luAt Nha nude.
Th cac vA'n dA duqc trinh bay trdn cd thd khai quat nhung ndi dung co
ban cua hoc thuydt phap chd XHCN cua chu nghia Mac - Lenin nhu sau:
Thu: nhdt, phap chd la su tuAn thu va chA'p hanh nghidm chinh phap
luAt dd'i vdi moi thanh vidn trong xa hdi.
19
Thd hoi, Phap chd' la phap lu$t dupe thuc hien hoa trong ddi song xa
hdi. Qua trinh hinh thanh va phat tri6n cua phap luat phai gan chat vdi
phap che. Phap luAt la dieu kidn vdt chift cua phap che, no t'dn tai doc ldp
song’ song vdi phap chd.
Thu: ba, tinh toi cao cua cac dao luat trong he thdng cac vSn ban quy
pham phap luAt. Ddy la ndi dung the hidn su: ddi hoi ma nhd do cac dao
ludt trudc hdt la Hien phap trd thanh co sd phap ly cao nhd't dd hinh thanh
he thdng cac van ban quy pham phap luht trong ca nude. Do la di'du kien
ti'dn dd cho tinh thdng nhdt cua phap che.
Thu: tic, phap che la phuong phap quan ly nha nude ddi vdi cac llnh vuc
cua ddi song xa hoi, phuemg phap thuc hidn quydn luc chinh tri, td chuc
lao ddng quyen luc.
Thu: ndm, phap che la phuong phap cua Nha nude bao dam va bao ve
quyen con ngudi, thuc hien ddn chu XHCN va binh dang xa hdi, xoa bo
boc ldt va bdt edng.
Td do co thd khing dinh “phap che la mot che do ddc diet cua ddi song
chinh tri - xd hdi, trong do tat cd cac co quan Nha hicdc, cac td chuc kinh
te, to chuc xd hoi, dem vi vu trong nhdn dan, nhdn vien Nha nude, nhdn
vien cac to chuc xd hoi vd moi edng dan deu phai ton trong vd thuc hien
Hien phap vd phap ludt mot each nghiem chinh, triet de vd chinh xac.
Moi hanh ddng xdm pham lpi ich cua Nha nude, quydn, lai ich cua tdp thd
cua edng d&n ddu bi xU ly theo phap luAt”.
Phap chez XHCN da trd thanh nguydn tac t6 chuc va hoat ddng cua cac
Nha nude XHCN trudc dhy. Song, tu sau khi cac nude XHCN d Ddng Au
va Lidn Xd sup d6, thuat ngu phap che XHCN it dupe su dung. Vai tro
va ndi dung cua no dang cd nhi'du quan niem khac nhau. Trong bd'i canh
20
Jii'iih tri ‘va kinh 1(5 quOc td' hdi siic ph lie tap cung nhu trong didu kidit dd
.ndi n nu'dc la, cac y kid'n khuc nhau vd phap chd' XIICN trudc cl fl y lh di(Ji
\’l hidu. Hien nay co hai quan nidm vd phap che XHCN trong khi ban v<
4v
Khiii nidm Nha nude phap quydn.
■Tint illicit: Nd'u Lhira nhAii khai nidm Nha nude phap quydn thi trong qu
‘.tinh xAy dung va hoan thidn nd, khai nidm phap chd XHCN da dupe tha
hang khai nidm Nha nude phap quydn.
Tint licti: Khai nidm Nha nude phap quydn cd ndi hhm chinh tri - phap l
phong phti bao qual hen khai nidm phap chd. Khai nidm phap chd khdn
mat di ma nd trd thanh ndi dung, nguydn tac cua khai nidm Nha nude pha
quydn.
,
Den nay, khai nidm Nha nude phap quydn
da duqc moi ngudi lhi
uhlln. Ndi dung co ban cua Nha nude phap quy£n Vidt Nam
da duq
'.Jiang dinh trong Nghi quyd't HOi nghi Ban Ch ftp hanh Trung uon
■;iua nhidm kv khoa VII cua Dang ta: “Tid'p tuc xAy dung va hoa
thidn Nha nude phap quydn
Vidt Nam. Dd la NhA
nude cua nil
dAn, do nhAn din, vi nhAn dAn, quan ly moi mat ddi sdng xa hdi ban
phap luAt, dua dill nude phat tridn theo dinh hudng xa hdi chu nghi
I.j. i Lr. 24]. Ddng thdi, khai nidm phap chd' XHCN Lidp tuc duqc Lh
miiln trong dao LuAt co ban cua nude ta: “Nha nude quan ly xa h
bang phap luAt, khdng ngirng Lang cudng phap chd xa hdi chu nghi
UJidu 12, Hidn phap 1992). Do la nguvdn lac co y nghia quan Lro
nhu didu kidn lidn quvd't trong xAy dung va hoan thidn Nha nu
phap quydn Vidt Nam.
VAn dd cdt loi nhlft trong nguvdn tac vii phuong thuc boat ddng cua N
'Ude phap quydn XIICN la Nha nude phai dupe td chuc trdn co sd H
dnip v;\ phap luAt; nhung ban LhAn Nha nude phai la ngudi chip han
21
tuAn theo phap IuAt trudc tidn, Nha nude quan ly xa hdi bAng phdp luat
va theo phap IuAt. Vdi ndi dung tidp cAn A'y cho thA'y phap chd XHCN
khdng hd mA't di ma t'dn tai ddng thdi, khdng ddi lAp vdi khai niem Nha
nude phap quyen. Nguqc lai, xAy dung Nha nude phap quyen Viet Nam cua
nhAn dAn, do nhAn dAn vi nhAn dAn khdng thd tach rdi phap che XHCN
va vide tang cudng no trong quan ly hen kinh td thi trudng dinh hudng
XHCN d nude ta.
3. Phap che vd kinh td.
Trong mdi linh vuc khac nhau cua ddi sd'ng xa hdi, phap chd co nhhng
ndi dung ridng,'cu thd va tao thanh phap chd tren linh vuc Ay. VI the, tren
linh vuc kinh te, phap chd cd nhung ndi dung ridng dAc thu tao thanh phap
chd ve kinh td. Chi rd cac dac trung dd cd y nghia ly luAn va thuc tidn
to Idn trong vide tim kidm cac giai phap tang cudng phap chd kinh td trong
dieu kien xAy dung hen kinh td thi trudng dinh hudng XHCN cd su* quan
ly cua Nha nude.
Trong cac sach, bao va van kidn chinh tri cua nude ta cung nhu cac nude
xa hdi chu nghia trudc dAy khai niAm phap chd vd kinh td it duqc su dung.
Thdng thudng ngudi ta vidt va ndi bang thuAt ngU: “phap chd XHCN trong
quan ly nha nude vd kinh td” hoac “phap che XHCN trong quan ly ndn
kinh te” hay ngdn hdn la “phap chd ve kinh td”. Phai chAng dung cac
thuAt ngh Ay thi phap chd mdi “thd'ng nhA't” trong ca nude. 0 nude ta dang
trong qua trlnh chuyen th ndn kinh td san xuA't nho, tu cA'p tu tuc sang
ndn kinh td hang hoa nhidu thanh ph'An, phat tridn theo dinh hudng
XHCN. Gan Iidn vdi qua trlnh do la qua trlnh chuydn th co chd kA' hoach
hoa tAp trung quan Iidu, bao cA'p sang co chd thi trudng co su quan ly Nha
nude bang phap IuAt va theo phap IuAt. VI vAy, khai niAm phap chd XHCN
vdi ndi ham sAu rdng cua no cAn duqc cu the hoa trong dieu kidn ddi mdi
22