»I

HOC VlfcN CHINH TRI QUdC GIA HO CHI MINH

PHAM HONG THAI

DOI Mdl TO CHtfC VA HOAT
DONG
CUA
•
•
CHINH PHU THEO HtftfNG XAY DUNG
NHA NUOCPHAP QUYEN VIET NAM

Cliuyen ngan/i : Ly luan Nha nuoc va phap quy'en
Md so :_________ _ 5.05.01
TT TT-Thu- vi$n DH Lu$t TP.HCM

LUAN AN PIIO TIEN SI KHOA HOC LUAT HOC

Ngufii hucrng cldn khoa hoc :

HC

>' H I

4»1 ' <- H

HOANG VAN HAO
Pho giao su‘, pho tien si lUat b
|

THU V!EN J

L-A pTf-jj


X.

Tranx
w

1 NBA hW*C ?HA? W0 Vdl CACH THtc
QW3H XAC BHA N&ic.

Chuwnx I

To’chSc
9

1 Baa chit cua aha rnrtro phap quy^n*
1. Sy hlnh thanh ttf tuvng aha nuvc phap cuyen*

Ti«t 1

[

1

2. Quan h$ giua flha nuic vod. phap lu$t«


9
9
21

1 T& Ohio thyc hi?n quyfcn lyc trcng aha nuic
phap quy&n va
tri oua cuytn hanh
phap

a^-z.

1

trong ca ciu quyon lyo*

34

Nhung auan di Im vo tS chic thyo h±§n quyan
lyc*

34

2. Vi tri oua quy^n hanh phap trong

co*

cMu

55


quyen lyc«

Chuottg II t MOT 8(5 ratfiuo hMmO EOI m6i T
67

SONO CUA CHL’IH PHU.

2111-1

t

Tl

phap

ly va t5 chic, hoyt djng oua Chinh phu*

1t B4a ?i phap ly oua Chinh phu.
2. Jfhung v
/

1111-2

I

67
67

cua Chinh phuô

94

Hoan thi$n hoyt dĐng xay dyng va ban hanh
quyft dinh quan ly aha nurio oua Chinh phuk

106

Doi nil c6ng tao bBl during, dao t$o cdng
chic hanh ohinh Nha nuio nhi$n ty -flip

bach va l&u dal oua Chinh phu. •

xfc MMt.
’
•

I

159
•

•

zhas.kh^p

161



- 1
l3l NOI SAU

1. ?£nh oflp thiSt cua dB tai nghifri otru

/)/ha ntro’c va kinh te co quen h| ch^t che, tac

dong

qua l$i lan nhau. Kinh nghi^m thuc tien cho th£y, moi

mo

hlnh to chtrc b§ may nha nuo’c, phtrong thtre ho$t dong cua no
chi phu h

moi trxrong kinh te xac djnh.
l^n

Tir sau Dai h$i dai bieu Dans; c§ng san Vi£t Nam
thir VI, nen kinh te ntro’c ta chuyen dan sang nen

kinh

tg

*

*


hang hoa nhieu thanh phSn, vfn d?ng theo co’ chg tr| truong
co st/ quan ly cua Nha ntro’c. Tu do doi hoi co nhung doi moi
t uong ung ve to chtrc, phtrong thirc hoat d$ng cua b$ may nha
ntro’c, ma trpng tarn cai each nham vao h$ th6ng henh

chinh

%

la xay d’/ng m^t h£ th6ng hanh phap va quen ly hanh

chinh

Nha ntro’c thong sudt tu trung trong tai co* so*, co du

quySn

han, nang lt/c (11 ) nham Mti£p tuc xay dung va txmg

ctrac

hoan thi£n TTha ntro’c phap quyen Vi$t Nam. Do la

nh.J

nuac

cua nhan dan, do nhan dan, vi nhan dan, quan ly me I

mat


doi s6ng xa hoi bang phap lu|t, dtra dSt ntro’c

phec

trien

'VW

theo d|nh htrong xa h$i chu nghia” ((15), tr.3 ).

Trong nhung nam ghn day, thyc hi£n ngh| qiv«t D$i h§i
VI va VII Dang c$ng san Vi£t Nam ve cong cwc doi

tad i»9±

co
z
nhung doi mol nhdt d|nh ve to chac va ho$t d§ng cua b§ maym$t doi s&ng xa hoi, di doi vol doi ud kinh tS,

da

nha nuo*c noi chung, cua b§ may heath chinh noi rieng,
d£t du^c nhung ket qua b^Jc dau quan trong. St/ ra doi

da
cun


I


2

tien c&n duq’c ti£p tpc nghien cuu tim toi, thu nghi|m,d§LC

bi$t la doi mol to chuc va boat dyng cua bo

may

Chinh nha nuo’c. Hon nua nhieu quy d|nh mod con mau

thuan

chong eheo, c&n sua doi, bo sung. Co’ cM quan ly cu

chua

diro’c xoa bo, co* chS mod dang hlnh thanh, nhieu hi$ntuqng

tleu cu*c con ti£p dien. Vai tro cua phap luft trong
s6ng nha nuuc, xa h§i, tinh tdi cao cua lu$t

chuf<

dod
duyc

bao dam, tinh trang tham nhung, lam dung cong quyen

tro


nen pho bi£n o’ nhieu luc, nhieu nod ; quyen

cua

tu

do

cong dan chua duyc bao dam, th£m chi con b| vi ph§im

W

phia cac co* qusn nha nuo’c, nhung ngued co chuc vu

Nguyen nhan cua tinh tr$ng fiv co nhieu, trong do

co

nguyen nhan ve to chuc "nguyen nhan cua 1119! nguyeyi nhan".

Tu tinh hlnh tren, ch9n de tai "Boi mod to c^uc

ve

ho$t dong cua Chinh phu theo huong xay dying nha puo’C phap
quyen Vi$t Ham" de nghien cuu la vi$c lam cdp tach

quan


trong nham dap ung nhu cSu cai each nen b^h chfnh

qudc

gia dang dat ra o* nuo’c ta hifn nay ** trong tuong lai.

Nhln chung, nghien cuu ve bo may Nha nuo’c

1

da

co


3

nhi^u cong trinh nghien cuu cong bN £r trong va ngoai nwc

may nha

nhung o* nutrc' ta chua nhieu. Vfln de cai each bp

nuac tritoc h£t duyc de epp tai trong cac ngb£ quyNt

cua

Dang va Van kipn cua Nha nuac trong nhung nam ghn day# Da

co mpt s6 de tai khoa hpc va each, bao 6* dang chung nhfit

ve bp may nha nuac duyc cong b3 nhu : "Ve cai each bp may

nha nuo’c" ( tap the tac gla truong Hanh chinh Quflc

gia -

NXB Sy thpt , 1 991 ), "Ve cai each bp may quan ly
chinh nha nuac va x£y dung dpi ngu cong chuc

( tpp the tac gia truong Hanh chinh

hanh

hanh chinh"

Su

QuNc gia. NXB

th|t, 1991 )• Sau HiNn phap nam 1992 co "blnh

luĐđ khoa.

hoc HiNn phap" ( tpp the tac gia Phung Van Tuuv

Nguyen

Nien, Nguyen Van Thao, Doan Trpng TruyNn. NXB Sy

H,


1992 ) ; *Mpt s5 vfln de ccr ban ve HiNn phap nuac

Cong

hoa IHCN Vipt Nam nam 1992* ( tap the tac gla Hpc

vipn

Hanh chinh Qu6c gia. H.1992) ; "Tim hieu v§ d&i

f

5J

tS

chuc va hoyt dpng cua bp may nha nuac theo HiNn phap 1992
( cua Hoang Van Hao, Tran Ngpc Duong, Phym Hbng Thai. NXB
Chinh tr| Qu6c gia, H, 1994 ããã cung da dÊ _cpp tod

khia

cĐnh nay hay khia epnh khac cua bp may nha nuac.

Tuy nhien, chua co cong trinh nghien cuu

sau, co hp

thfing duori dang mpt lupn an khoa hpc ve "Doi mod

va hoyt dpng cua Chinh phu theo huong xay dung

nha

chuc

*

phap quyen Vi pt Nam" . Tri eh khal de tai chung toi

trpng tham khao, kN thua co chpn lpc nhung edng trinh. .. ’
nghien cuu trong va ngoai nuo’c, va tren ca so- do ty

thanh "quan diem cua mlnh v£ doi moi to chuc va hopt.

cua Chinhphu.

hinh


- 4 -

3. Mpo d£ch nghl§n can va nhigm vy cua l»$n an

’’Tiwc nhung yeu cSuTnffl cua dan chu hoa, cua

cor ch0

th^. truong, cua hoan canh quflc tg moi, luyn an


gop

lam sang to dja v^. phap ly cua Chinh phu nwc

Cyng .

XHCN Vipt Ham. Dong thol trong bdi canh doi m5i h$

chinh tri, cal each nen hanh chinh quflc gia, tac

nhing ki£n nghj vS phuong hwong hoan thien to

phfin

hoa

thflng
co-.

gia

chuc

va

ho^t d§ng cua Chinh phu.
Thyc hi£n myc dich tren, nhi^m vy cua luyn an la :

- Khai quat nhung vfin de chung ve thyc chfit,cac nguy^
tac co* bii cua nha nuic phap qUy^n tu ttr tuong


tai

hyc

thuy^t, to*i thyc tien ap dyng lam co’ so* ly luah chd' viyc

nghien ciru hoan thiyn to churc va hoyt dong cua Chinh phu.
Phan tich, 30 sanh vj. tri chinh tr| - phap ly

cua

Chinh phu qua cac giai doyn, d^c biyt la vi tri cua Chinh

phu theo phap luyt hiyn hanh de tim xu hiring dieu

chinh

cua phap luyt, neu y ki£n hoan thiyn sy dieu chinh

phap

luat, phuong hirong doi mod. co* c&u to chuc Ch-inh phu.
- Nghien cuu hoyt dyng xay dung va

d|nh ( van ban ) phap luyt cua Chinh phu,

ban

hanh


trong do

quydt
typ

trung vao quyen ra van ban cua Chinh phu, giam sat cac van

ban do Chinh phu va Thu tiring ban hanh.

Phan tich thyc trang hy thSng cong chuc

nha

v^n dS doi moi cong tic dao tao, bBi duSng cong chuc
chinh - myt nhiem vy quan trong cia Chinh phu.

nuW

hanh


- 5 4. Gifri hyi cua lufa an

De tai lupn an la v&n de rpng Ion va phuc tap,

ph^m vi mpt lupn an pho ti£n si, tac gla t^p

tron,


trung nghia

cuu mot s3 vdn de to churc va hoyt dong cua Chinh

a

phu

khia canh phap ly va thuc tien, ve nha nuo’c phap

quyen.

lupn an chi de cpp nhung npi dung co* ban co lien quan

lar

cc* so* ly lupn cho vipc nghien cuu phBn trong tan^
5. Ehuong chap nghien 0]kLJgL^o, sty

Duoi goc do khoa hpc phap ly tac gia su dung

cac

nguyen tac phuong phap luan cua tri£t hoc Mac - Ld-?inscao

phuong phap cua khoa hoc quan ly nha nuo’c, khoa hoc

lj.ch

su ... de nghien cuu to chuc va ho^t dpng cua Chltih


phu

trong dieu kipn mui, dac bipt chu y toi phep bipn

chung

phuong phap he thdng, phuong phap so sanh, phan tick,tong

hup, kSt hup chat che nguyen ly kinh dien, quan diem duon

13i cua Dang voi kinh nghipm thuc tien, vui

thuc kho;

hpc hipn d$i.
Thye hien de tai tren, tac gia lupn an

su

dung

rong rai cac tac pham cua C.Mac - F.Angghen, V.I.Lenin,
tu tuung llo Chi Minh lam co* so* ly lupn .;va phuong

phap

lu|n de luan giai cac vfin de, cac van kien cua Dang, cac
van ban phap lupt cua


Nha nuo’c lam co* so* ve myt

trj., phap ly cho cac v5n de co lien quan trong lupn

chinh

an,

cac cong trinh nghien cuu cua cac nha tnet hpc,nha nuo’c

hpc, luat hpc trong va ngoai nuo’c lam tai lieu tham khao.

6. Cai moi ve khoa hpc cua lufa an


6

dyng Nha nuo’c phap quyen o’ Viyt Nam sau khi co Hi&n

phap

nam 1992. Nhung diem mod. cua luyn an :

thyc hien quyen lyre nha nuo’c gop phUn xay dung khai

niym
nuo’G'

'va phap luyt. Dbng thod. khang d|nh, trong dieu kiyn chinh


trj., kinh t£, van hoa - xa hyi nhu o* nuo’c ta
thl viec to chuc thyc hi$n quyen l\rc nha nuo’c

hiyn

phai

nay

tuan

theo nguyen tac th<5ng nhfit quyen luc, thflng nhfit vao Quflc

hyi, cac co* quan cua Nha nuo’c co chuc nang, nhiym vp. tham
quyen dye lyp, nhung khong dtfi lyp, trong khuon kho

phap

luyt.

la

+ Doi mcri to chuc cua Chinh phu thuc chfit

doi

mod. thanh pheln cac by phyn co* c£u cua no theo huong chuyen

‘dan cac co* quan quan ly theo nganh thanh quan


ly

theo

chuc nang, heyp nhfit chuc nang cac Bo quan ly kinh te - ky
thuyt va ti&n d&n xoa bo co’ ch£ ”Bo chu quan”,

cac

co*

quan hanh chinh - nha nuo’c chu quan, nhung khong col

nhy

.

.

*

>

_ *

, *

*

»


*

»

,

*

vai tro quan ly nha nuo’c cua cac co* quan quan ly nha nuo’c

d<5i vod. cac doanh nghipp thuyc myi thanh phSn kinh te.
+ De ngh| doi mod,^ co1 ch£ xay dyng- phap luyt

each Qu6c hyi, Chinh phu ban hanhcac van ban

phap

bang
1 uy t


- 7 -

co hifu lure trurc ti£p. Khang d|nh sir chn thi&t

hanh

ban


nLu|t ve van ban phap lu£tM dieu chinh ho$t d^ng xay d^ng

va ban hanh van ban phap lu|t cua cac co* quan nha nuro’c.
+ Dura ra lu|n cur ve syr cln thi^t ban hanh lu|tt cong

chirc nha niro’c, hoan thi^n h£ th&ig dao tao, bBi

durorng

cong chirc hanh chinh nha nuro*c theo hiring xay

d^ing

h£

thflng thSng nhfit cac co’ so* dao tao hi$n co, doi mod chirong

tidnh, n§i. dung, phurong thirc dao t$o, bbi dirong c6ng chirc
hanh chinh,. chuyen hiring dao t$o la chu y£u va co

tinh

chSt lau dai, ket hap vi$c dao tao theo churc danh gan vod
ch& d§ bang cSp chung.

7•

nghla ly luan va thi/c tien cua lufa ar

Vod ket qua dat dtrq’c, hy vpng lu$n an se

lam ro co* so’ ly luan, thi/c chSt cua cac nguyen

nha niro’c phap quyen, moi lien he giira nha nuro’c

gop

'tac
%

. va

phan
cua

phap

lu£t va van de to chuc thurc hi$n quyen lire nha niro’c trong
dieu ki^n Vi£t Nam, buric d§.u ly giai mdi lien h$ giira to
r
chirc, phuroug thirc hoat dong cua b§ may nha niro’c vod kinh

t*.
%
Nhung ki£n ngh^ cua luan an gop phan vao

vi£ c

ki£m mo hlnh to churc Chinh phu trong nen k:inh
te
»

*
hoa nhieu thanh phhn, va doi mod. hoat dong: cua no.

an co the su dung tham khao vao vise hoan

%
tim
hang
Lu£n

thian phap lu^t

ve to chirc bo may nha niro’c, doi mil quy tidnh

xay

dyng

va ban hanh van ban phap luat cua Chinh phu, doi moi
thdng dao tao, boi durong cong chirc hanh chinh

nha

nuic.


- 8 K3t qua nghien cuu co the lam tai li£u tham khao

cho


nha nghien cuu, quan ly, co the su dyng lam tai li£u

khao cho qua trinh dao t$o cong chuc hanh chinh trong :
nam sap tol.
8. Kfo eflu oua lufa an

Lu£n an gom lol noi dau, hai chuong, 5 ti£t
lu§n, danh myc tai li|u tham khao.

va

k&t


9
Phuong I '
NHA Ntl6c PHAP QUYEJT v6l CACH IHftc TO*CHUC
QUYEN l&C NHA N&5c

TIBT 1

: BAN CHAT CUA NHA

N&5c

PHAP QUYEN

Thuyt ngu ’’Nha ntro’c phap quyen” ( tiSng Due Rechts Staat ; ti£ng Nga npaBOBOe rocy^apCTBO ... ) du^c neu

ra


va su.dyng dau tien o’ Due nua dau th£ ky XIX ( trong cac
tac pham cua Welsker K.T ; Mohek ... ) sau do

pho

duyc

bi£n rpng rai o* cac nutfe. 6’nuo’c ta thupt ngu nay

su dyng pho bi&n trong mpt vai nam gan day. Hipn

dup’c

naytv^n

de nha nuo’c phap quyen dup*c de c£p tod thuong xuyen

duod nhieu phuong dipn khac nhau, khong chi

treng

bao, trong cac hpi thao khoa hpc, cac bai phat
*

*

A

*


va
sach

bieu

*’

cac nha hop.t dpng chinh tri ma ca trong van kipn cua

cua
*

o’ nuo’c ta hipn nay va ve sau.
1. Sy h?nh thanh tu tuopg nha a wo PhaP ouyta.

Su6t chieu dai l}.ch su tu tuong chinh tri - phap

nhan lo$i luon di tim nhung cau tra lod cho

ly

cau hoi phap


10

luat co vai tro thS nao trong doi stag nha nuo’c va xa h$i?

Giua nha nuo’c va phap luat co quan hp ra sao ? Giua chung

va ca nhan co lien hp gl ?

Tu tuong ve si/ thSng trj. cua phap lu£t trong doi sflng
xa hpi va nha nuo’c hlnh thanh kha so*m ngay tu thoi co

nhu mpt su dffi l^p voi chuyen quyen, dpc doan, tinh

trang

may

vo phap lu|t cua ca nhan nguoi c^m quyen, cua bp

d$i

nha

nuo’c.

Tu tuong ket hup giua sue manh va phap luat trong to
chuc ITha nuic A-ten di/a tren nhung nguyen ly dan chu

da

the hipn d|m net trong cac cupc cai each ngay vao the

ky

VI truo’c cong nguyen. Xo-long mot trong bay nha Mon trigt
Hylap da the hipn ro net ban ch£t cac cupc cai each,


rang

"Ta giai phong tfit ca. Dieu do dat dup*c nho’ vao quyen lyc

cua lu£t, bang si/ kSt h

tr.21 ). Theo danh gia cua Ari-xtSt, o’ cac nha nuoc Aten,
tu thoi Xo-16ng da bat dau co dan chu.

Pla-ton ( 427 - 347 truo’c cong nguyen ) nha tri St hpc

co Hyl^p cho rang nha nuo’c chi thi/c si/ ton tpi

noi co nhung dao lu|t cong bang, chua dyng

o*

cac

nhung

gia

trj

nhan dao. Ong viSt : "Toi nhln thfiy si/ syp do mau

chong

cua nha nuo’c, o’ noi nao ma lu£t khong co hipu luc


va nam

duoi quyen li/c cua mpt ai do. Con o’ dau ma lupt dung tren

cac nha cam quyen, con hp chi la no lp cua lupt thl o* do
toi nhln thSy sy cuu thoat cua nha nuoc va tfit
lpi ich ma chi co thupng dS. moi co the ban phat

ca

cac

cho cac


- 11 -

nha nuicM ( -70), tr.188 ). Lufn diem nay van con

nguyen

gla trj. trong thii dai ngay nay.

Trong dieu kien hien tai, phat trien tu tuong do
kinh nghiem thuc tien xay dyng nha nuo’c phap quyen

va

trong


l|ch si, co the noi rang de co nha nuic phap

quyen

m§t

m^t c^n co Msu th&ig tr| cua phap luat" ( i

phuong

di£n

quy ph$m ) m^t khac co b§ may quyen lyc duo*c

xay

dung

tren co’ si phap lu£t va tuan theo phap lu£t (

i

phuong

di$n to chic quyen lure )•
Vao thou co d$i, cac nha tu tuong khong chi d§t
mong tu tuong ve sv thfing trj cua phap lu$t, ma con

ki£m mo hlnh to chic bo may nha nuic de dam bao


cho

nen
tim

sy

thtfng trj. cua phap luat. Ari-xt6t ( 384 - 322 trufic cong
nguyen ) cho rang trong mpi nha nuic deu co ba ySu tSiCO1
quan l£p phap ; co* quen hanh phap ( cac toa

thj.

cac toa an. Ba y£u t6 do h

chinh);

mpi

nuic va ban than su khac biet cua chg d§ nha nuic

nha
quyet

d^nh vi|c to chic khac nhau cua ba ygu t6 Cac nha tu tuong La Ma co dai da ke thua

va

trien tu tuong cua Pla-ton va Ari-xt3t len trinh

phat

mii

i khia c^nh chinh tri va xa h§i h9c, dac bi$t la Xi-xe-

ron, ong nh&i m§nh "Nhan dan khong la m§t tap h

do la mot t£p h
sy thoa thu§n ve phap lu§t va bang tlnh c§ng dong

cua

cac lQd 1 ch’chung" ((72), tr.20 ). Nha nuic,

ong,

theo

khong chi tuan thu cac lu$t do minh ban hanh ma phai tuan


- 12

»»v£t ch£t" sinh
theo phap lu|t ty nhien, vi do la ng
z
hai

, z
r
io nha nuo’c ban
nha nutrc. Dieu do co nghia cac lu^t
phu hphai phu ho*p vci phap luat ty nhien »
La ngu’o’i xay dun
ich cua can nguol, lu£t phai cong bang
»» T&t ca mQi nguo
nguyen tic phap ly quan tr9Ug»
vl^
C
((72)• tr.139 ).
deu ch|u sy tac dong cua phap lu$t"
phap lu^» h?-ia nhiin
nghia mpl nguol deu binh dang truo’c
, CUB
Ph*P lup
chu the binh dang cua phap luat
da nbfr- thfiy Vai trS quan
Nhu v£y chfnh Xi-xe-ron la n,
iJnh tri-quyen lyc
Z
'
*
trong cua phap luat trong cac quan h? 1
do
cong
*

*
* ** t. Do I* thir°’C
trong quan hp nha nuo’c va ca nhan
bing xa h2±, la quy tac chung cho mpi <

,
»
x-'m
luSt ,tfnh nhan d§L
tuong
ve
su
thflng
trj.
cua
phai
Tu
»
*
w
?
z
5 . rAnxr cua cac coug dan
su cong bang cua phap lu^t, su binh diu ♦
gfa
dfri la
trwc phap luat cua cac nha tu tuong e
*
*
* * ti|n b9 nhung thol

tri ja hpi chung duac cac nha tu tuong
, \ xthung c§i nguan
a^-i sau
thira, phat trien. Do chinh

tu tuong, quan

v® nha nur°’c ph*?

s^u sac tai

,
*
x
. ~
Nhung tu tuong thoi co del gay an.* •
SU

hinh thanh va phat trien cua thuy^t

vhan chia

lye", ve tfnh t6i cao cua lu|tva ca h^c
phap quyen noi chung. Nhung hpc thuySt *•

trpng ve m$t tu tunng trong vi?c ljt de c

chuyen quyen, d?c doan, vo phap lu|t,

nha nurc

rai tro qua:.

d; phong kis

xLsh dAng.

%
*2
• san sau n=y
Cac nha tu tuong chinh tr| - phap ,.J«* tu ■tuce^
nhu : J-locc, S.L.Montesqieu da tiSp t5*


- 13 -

J.Locc, nha tu tuong nguoi Anh th$ ky XVII -mot dai
bieu choi ngod. cac quan diem phap ly tu san

luc bSy gio1.

Tu tuong ve sy th<5ng trj. cua phap lu£t o* ong

phan

duyc

anlr vao nha nuo’c. Theo ong trong nha nuo’c lupt phai thfing
trj tat ca, nhung lupt phH phu h9*p vol phap lupt ty nhieh

va phai thua nhpn cac quyen ty do ty nhien cua con nguoda

La nguod d&t nen mong cho quan diem phap chg , cac

quyen

ty do cua ca nhan trong xa hpi va nha nuo’c, ong vi£t:" Ty
do cua con nguod d|t dutJi quyen lyc cua Chinh

phu

the

hipn or cho nham co mpt quy tac chung, thuong xuyen

d6i

wi cupc s6ng va ddi vol moi can nguod trong xa hpi fiy va
no do quyen lyc lpp phap trong xa hpi quy dqnh i do

la

ty do lam t£t ca theo y mlnh n£u lupt khong c
tr'*17 ). 6’day, chinh ong da gan ca nhan vol

nyac

nha

trc*ig

va xa hpi, gan ty do cua hp vol phap lupt, ty do
khuon kho phap lupt, co nghia ty do co giod h§n.
I*

S.L.Montesqieu ( 1689 - 1766 ) - Lupt gia Phap xem
xet vdn de nha nuo’c tu khia canh to chuc. Theo ong,

cac

quyen lpp phap, hanh. phap, tu phap dpc lpp la dieu kifn
de lopi tii ay chuyen quyen, lpm dyng quyen lyc.Ong vi^t?

"Mu lpp phap va hanh phap tpp trung trong tay mp# ' nguod
hay mpt to chuc nao do, thl se khong co ty do ...Nha quan

chu do hay ngh| vipn se ban hanh nhung dpo luat tuy tipn
-de rod se tuy tifn thyc hipn chung. Se khong co

ty

do

n£u quyen tu phap khong tach khoi lap phap va hanh phap"
((69), tr.290 ). Theo ong, phan quyen, su* kiem ch£

giua


- 14 -

cac nhanh quyen ltfc la dieu ki£n dam bao
chLi||
* cho tv do
tr|. Ngay nay, nhieu hpc gla coi phan quyen la d£u hi^u Ol’h
nha niro’c phap quyen. Ong vi^t tiSp : ’’Trong nha nucyc ,

O(

nghia trong xa h§i, o'-.do co cac dao Luat ... tv do

quyen lam tfit ca nhung gi ma lu|t khong cam. N^u

cong qqh

lam nhung gi ma lu|t cfim, co nghia anh ta khong co

tu qou

((69), tr.295 ).
Theo nhieu nha khoa hpc, co* so* tri^t h?c cua ly lu^n

nha nuo’c phap quyen do nha tri&t hpc Due I.Canto* ( 1724

w

1804 ) xac lap. Theo ong ’’nha nuuc la sy thSng nhSt cua V(J

Nhu

nguotL ph^c tung phap lu£t” ((60), tr. 233 ).

nha nuo’c se khong con la no khi khong co nhung .can

nguiq

phuc tung phap lu^t. Ong phan bi£t hai hinh thuc

cftni

quyen : Ch£ do c§ng hoa va cM d? cue quyen va. khong

Q(*

phan quyen thi khong co nha nuuc phap quy&i.
Ngu o* I.Canto*, cac dao lu|t va nha

nuc/c phap

la nhung cai can phai co thi o* He-ghen lai la

hi^n

quyari

thy(1

thyc t& cua ly tri duui nhung hinh thuc nh£t dinh

thn

t$i thi/c t£ cua can nguod. Theo ong, "phap lu£t la

thi/c cua ti; do” ” ton tyi thvc te cua y chi tv do” ((56)
tr.53 ) con nha nu5c cung la phap lu|t, nhung

lu§t cy. the, co noi dung phong phu, d£y du va

la

Phtjp

phat tri An

nhSt. 6’day, He-ghen da lu£n chung va ca tyng • nha

nucyq

nhu la hi£n than cua si/ tu do. Noi chung, -toan bo

thUt

cM nha nuuc phap quyen cua He-ghen true tiep nham

chgfi^

l$i sy chuyen quyen, d§c doan, vo phap lu$t va nhln churi $
la ch<5ng l£i t£t ca moi hlnh thuc vo phap luyt trong vlj

- 15 -

*
f
»
ap dyng sire mpnh tu phia cac ca nhan va cac
nuo’c.

quan

nha

Tom 10, tut uong, quan diem ve su thdri g

lupt, ve •tinh
*
cong bang, tinh nhan dao trong L)|u*p
ty do, binh dang cua ca nhan truo’c phap luyt

luon

mpi thoi dyi quan tam. Th£ hp sau ti $p thu tu

tuong

thanh tyu cua thS hp truo’c va phat trien lea

t&m

thuc mol vol npi dung ngay cang d&y du va phu/ U'
Do chinh la mpt dpng lyc tu tuong thuc day

trien vuon tol -su hoan thipn, tol ty do.

phu

id

hpi

!

Theo nhyn xet cua nhieu nha khoa hpc, tlr ’-'wag
ve 31/
th(5ng tri cua phap lupt ra doi rat soth, nhun g nha dikvc
z
quyen vol tu each la mpt hpc thuy^t chi ra d<'/j
I rang
mpt
hoan canh l^ch su xa hpi nhve
m^t tu tuong cho cac cupc each myng tu san o*
/.Uc
Ra
doi trong thoi ky phat trien cua chu nghia tu
cong
nghipp o* nhung nuo’c con tBn tai tan du cua chef
dp
phong
ki&i, thpm chi la ch£ dp quan chu chuyen ch5, f|<^ dung
chu
y£u cua tu tuong nha nuoc phap quyen la sy lj thupc

cua
nha nuerc vao phap lupt, d^t mlnh duol phap lu^j
w%
IB

nham ch6ng lyi sy tuy tipn, dpc doan cua cac ,.,f

hanh

chinh, chftng lyi xu hutJng can thipp cua nha illr*o
vao doi sflng xa hoi, d$.c bipt trong linh vuc
doanh cua cac nha tu san (71 ), ch6ng 10 ”

’• cai

dpc doan, chuyen quyen phong ki^n ... de xudt

cai trq. cua sy cong bang binh dang xa hpi” ((44^
Vipc khai quat l^ch su, lam ro nguon g3c0

san
.
*• V* 3 J 4kinh

mpt

tr;
l&L

tr.75 ).

tri


ti&n bp cua thuygt nha nuuc phap quyen, khai thac

nhung

nhan to hp*p ly cua no, vpn dung vao thpc t& xay dung

nha

nuo’c phap quyen Vi pt Nam la dieu co. y nghia ly lupn

va

thpc tien cue ky quan trpng.

Tren thuc te hpc thuySt nha nuuc phap quyen cung

duo’c

hieu va vpn dpng vol nhung muc dich chinh tri rSt khac nhau
o’ nhieu nucJc tren thS gioi. No la hipn tuong chua

day

an

s<5. Khi mol xufit hipn no dtro’c cac cupc each mang tu san1 str
dpng kha tri pt de cung vol khau hipu tu do, dan chu,

binh

phong

dang, bac ai nham han ch£ hope tieu diet quyen luc

ki5n, thi^t lap ch& dp tu san. Nhung khi che d§ tu &an.

dtro’c thiet lpp, vi nhung lpl ich kinh tS, chinh

tr|

minh, nha nuo’c tu san nhieu khi vuort ra khoi khuon

da

cua

kho

cua phap lupt.

the giol l&n thu hai o’ nhung

nuo’c

tu

quyen>

sp

thSng trj. cua phap

luat mot mpt nham che dpy ban ch£t

bp

may quan lieu canh

sat va nhung tiem nang phan

Sau dai chi£n

ban, nguol ta su dpng khau hipu nha nuo’c phap

dan

chu

cua nha nuo’c tu san, mpt khac xuyen tac hpc thuySt Mac,coi
chu nghia Mac thuSn tuy la hoc thuy&t kinh te, mpt

thuyet lpn nguo’c ve nha nuuc va phap luat, khong

dung vai tro cua phap lupt

hpc
dank gfa

( 74 ).

6’Lien Xo ( cu ) va cac nuuc Dong Au vao thol "cai to”
vol khau hipu "Nha nuo’c phap quyen" va "xa hpi cong

cung duo’c nhung lyc lupng chinh'tri - xa hpi su
nhung mpc tieu khac nhau.

dan”

dpng nham


- 17 -

vl v^y khi nghien cuu, v^n dung hpc thuy^t
phap quyen can xac dinh ro m^c tieu chinh

nha nuo’c

trq dung

Nha nuo’c phap quyen khong phai la vfin de hoan

dan#

toan

mod., nhung o’ nuo’c ta cung nhu o’ cac nuo’c xa h§i chu nghia

trucyc day thu|t ngu nay it duo*c su dpng, tham

chi

hang

nhieu ch^ic nam nay bj lang quen, cho do la ph^m tru tu san,
xa 1$ vod chu nghia xa hoi.
*

Cong bang ma noi, chinh C.Mac o’ muc do nhSt
T

A

A

%

»

•

>

tigp thu ung h§ mot quan diem co* ban cua thuy&t
*

phap quyen - s1/ 1? thu§c cua nha nuo’c va phap

cung
nha nuo’c

nuo’c bj rang buoc bod phap lu^t, bod xa hoi. Ong
"Tu do la o’ cho bi£n nha nuo’c tu co* quan dung

nha

lu§t,

vi$t :

xa

tren

h§i thanh co’ quan hoan toan phuc tung xa hoi" ((45) ,tr<.26)

Tu tuong nay cua ong ve aau it dut/c nhung nguod Mac

xit.

phat trien.
Truo’c "cai to" va "doi mod" o’ cac nuo’c xa h$i.

nghia dien ra qua trinh mau thuan ve nhan thuc

chu

thyc

va

tien mot mat - khong danh gia day du vai tro, gia tri

xa

h$i cua phap lu|it, cho rang trong dieu ki£n chu nghia xa

hoi chi can duong 16i, chinh each cua Dang, vod long nhi£t

thanh each mging la co the xay dung du^’c chu nghia xa
Duong thod V.I.Lenin da phe phan quan diem do, ong

"... vi n£u khong rod vao khong tuong thi khong the

h?i.
vigt :

nghi

rang sau khi l|t do chu nghia tu ban, nguod ta ae tuc khac

co the lam vi£c cho xa hoi ma khong can. phai co tieu chuan

phap quyen nao ca" (( 5), tr.116 ). d’nuo’c ta it

nhieu

cung anh huong cua tu tuong khong coi tr^ng-.yal_ .tea..... jciua...
HOC
CH.W*
nd'CHI

t^|

DAI HOC LUAT TP.HCM

|j

THU ViEN
1


- 18

phap lupt trong thod. gian khong ngan.
Mpt khac, khi nghien cuu ban chSt phap lupt

thuong

chi nhfin mpnh ban chfit giai c£p cua phap lupt^ Trong sack

bao khoa hpc phap ly thuong gpp dqnh nghia : phap lupt la
nhung quy tac hanh vi, quy tac xi sp do nha nuo’c

dpt

hoac thua nhpn, the hipn y chi cua giai cSp thong

ra

tri*

Dieu do lam cho phap lupt tro* thanh phuong tien thp dpng
trong tay nha nuo’c, dan tod. tinh trpng chu quan, duy

y

chi trong say dung, ban hanh phap lupt, su tuy tipn trong

thyc hipn phap lupt va lam cho phap lupt dieu chinh
hipu qua cac quan hp xa hpi. Them vao do, tren

kem

te

thyc

khong it nhung hanh vi vi phpm phap lupt, coi thuong phap
*
Z
X
Z
A, «
X
lupt tu chinh cac co’ quan nha nuo’c, to chuc xa hoi,to che:
, 1

~
Kt?
che:
Dang, nhung nguoi co chuc vp trong cac co* quan, to
%

6’Lien Xo

thod. "cai to" cac nha chinh Lx,,

cac nha khoa hpc da tranh lupn kha soi noi

ve

nha

nir:

' phap quy^n. Da co nhung cong trinh nghien cuu ve nha

nee:

phap quyen nhu : "Nha nucJc phap quyen xa hpi chu nghia ’

cua V.Kudriasep va B.Luraseva ; "Nha nuo’c phap quyen

11

.gi ?" cua B.M.Lazarev ; Nha nuuc phap quyen - s6 phpn cut
chu nghia xa hpi cua C.C.Alecxeev, hang lopt

sach , ba:

hi-

khoa hpc khac, ngoai ra nguod. ta con to chuc nhung

nghi ban tron ve chuyen de nha nuo’c phap quyen ...
3’nuo’c ta thupt ngu nha nuo’c phap quyen mod. duo’c
dpng rong rai trong mot vai nam g§n day, co

nhung

bao phan tich khia cpnh nay hay khia canh khac &

sr

gai
nhunz


- 19 -

nnrc do khac nhau. Nhung thuong de c§p tod. nhung

de

van

chung, mot s6 dlu hipu ho^c nguyen tac cua nha nuuc phap

quyen• Can ke d^n • ”Ph5n dSu xay dyng nha nuo’c

phap

quyen cua dan, do dan, vi dan tpo co* scr phap ly cho

viec

bao vp quyen can nguod. o’ Vipt Nam” va "Nhung mat d6i
vol quan nipm v$ nha nuo’c phap quyen” cua PGS.PTS

lap
Hoang

Van Hao ; "Nha nuuc phap quyen, khai nipm, nhung

d^c

trung co* ban - Dleu kien va con duong hinh thanh nha nuuc

phap quyen 6’ nuo’c ta” cua PGS.TS Dao Tri Uc ; hang

loat

bai cua cac tac gla dang trong ky yeu hpi thao "Xay dyng

nha nuo’c phap quyen o’ Vipt Nam”thuoc de tai KX.O5«O7
"Quyen lyc nha nuo’c la thdng nhdt, co sy phan

;

Hmh

cong

mach cac quyen lpp phap, hanh phap va tu phap” va

” Nha

nuo’c phap quy&n tu khia canh quan hp giua nha nutfc’

vui

phap lupt" cua tac gla lu|n an va ...
Tuy vyy, khong co nghia la mpi v&n de

ve

nha

phap quyen ca ve phuong dipn ly lupn va thyc tien da

nuon

dup-z

nghien cuu thdu dao. Hon nua con nhieu y kien d<5i lpp,

c-

nguod. thua nhan nha nuo’c phap quyen la mpt hpc thuygt,

vi

thyc tien, co nguod. phu nhan ngay ca khai nipm

do,

ci

khai nipm nha nuo’c phap quyen la khong co npi .dung,chi la
dong nghia vod. phpm tru phap cM.

Nhung nguod. thua nhan hoc thuy&t nha nuo’c
tuy con y kiSn khac nhau,. nhung co tu tuong

phap quyez

tuong

th&ig nh&t khi xac d^.nh cac d£lu hipu, nguyen tac nha

phap quyen :

- Thua nhyn tinh t6i cao cua lupt ;

di
nucr

cia p^ap lu^t trong cac linh

Si/ th6ng 1.

vi/c do*i

stfng nha nuo’c va Xa h^i, quan ly nha nu5c bang phap

luat,

theo phap lu£t j
Nha nuo’c phai 1$ thu§c va ton trpng phap lu£t ;
*

X

Cac quyen ti/ do cua cong dan khong ngung
r§ng va bao dam j

dug»c

nhan co trach nhiem qua l^i ?

Nha nuo’c 7a

Trong nha ntro’c phap quyen co co* che kiem tra

glam sat vi£c thi/G hi$n cac dao luat va cac van ban

quy duoi lu£t.

mo*

g$ tac gia con li§t ke cac

dfiu

%

va

phap
M.9U

nha nuo’c phap qUy5n nhieu ho*n ( 63 )e

Si/ d<5i l£p |0T1 nhdt ve ly lu^n la : Ph&n leu cac hpc
gia ngoai nuo’c d<>u Coi "phan chia quyen lyc"la nguyen tac

cua mpi nha nuo-c phap quyen (61 ), con cac tac gia trong
nuuq phi nhan qunn diem do ( 33).
Nhu v|y, khi nghien cuu ve nha nuo’c phap quyen

tac gia trong va ngOai nuo’c deu tap trung

giai

cac

quygt

nhung v&i de co- bin sau 2
IhULPhSt. “ Xac d:j.nh vai tro cua lu£t
hpi ;

trong doi s6ng nbi nuo'c

Thu hai - Quan h£ giua nha nuo’c va phap luat,

do cua nhi nuo’c U(5i

lUrJt

ph'p

thai

.

Thu ba - QufU1 he giua ca nhan vol nha nuo’c va xa h§i;
Thu tu,- phuYrng thuc to chuc thyc hien quyen li/C nha

nuo’c trong nhi nh^c ph^p quy^ .


- 21 -

phap

Thu nam - Co* ch£ bao dam viyc thyc hiyn

Day la nhung khia canh r&t quan trong ca ve

luat.

luyn

ly

va

thyc tien doi hoi phai ti£p tuc nghien cuu,van dyng trong
doi mod. to chuc va hoat dyng cua by may nha nuo’c ta.

Trong khuon kho luyn an, chung toi chi typ trung xem
xet myt so khia canh nhSt d^nh cua nha nuo’c phap quyen va
coi do la can cu ly luan dq.nh huong tryc ti£p cho doi mod.

to chuc va ho$t dyng cua Chinh phu theo huong xay

dung

nha nuac phap quyen XHCN Viyt Nam.
2. Quan hy giua nha nuo’c vA. phap luyt.

Quan hy giua nha nuo’c vod. phap luyt la

vfin de

day

phuc typ, vua mau thuan vua thfing nh£t, duo’c myi thod. dai
quan tam. Nhan loai luon co nhung cuoc tim ki&n, ly

giai

ve moi lien he nay. Khong giai quygt t3t ve myt nhyn thuc

m6i lien he nay se lam anh huong tryc ti£p vodL viyc

doi

mod. to chuc va hoyt dyng cua bo may nha nucrc va cac

linh

vyc khac nhau cua dod. sdng xa hyi.

Ve ly luan "Nha nuo’c phap quyen ton tai nhu
thuan biyn chung, myt su vyt chua dyng cac myt

myt mau

doi

lyp,

quan hy giua nha nuo’c va phap luyt vua la thflng nhfit vua
la mau thuan" ((25), tr.55 ).

Mau thuan giua nha nuo’c va phap luat the hiyn :
nuo’c la mot thiSt chg quyen lyc ban hanh hoyc

nha

thua nhyn

phap luyt, nhung lai true thuoc va phai ton trong no

nhu

la myt gia tr^ xa hyi, myt chuan myc trong hanh dong,hoyt
dyng cua minh. Day la mau thuan nyi tyi chinh trong

khai


nipm nha nuac phap quyen.
Tinh thSng nh£t giua nha nuvc vu

chung lam tien de cho nhau, khong co

nhu nuo’c thl

co phap luat, khong co phap lu£t thl

cho,

khong

chuc

khong to

ban than bp may nha nuo’c, khong thlSt

trong bp may nha nuo’c, khong dieu ch{

o’

phap 1 u£t

duyc

duyc

quan

hp

nh duyc nhung quan

hp xa hoi pho bien.
De lam ro tinh thdng nhfit va num

thunn cua nha nuo’c

vod. phap luat, can tra lod. cau hoi

v™ng nha
phap
nuo’c
quyen phap lupt co truo’c hay nha nu,* . *
*.
nao
t ruo’c ; cai
Z
quySt d|nh cai nao ; giua chung
co nhurtg moi lien hf gl ?
z
Trong khoa hpc chinh tr| - phap ] * z
y co ba quan diem
z
chinh ve van de nay : phap lupt
t tvo'c nha nuo’c
nha
' nuo’c co truo’c phap lupt ; nha nuvc va
— vn phap iUat
la hai
hipn tupng cung phat sinh, ton tai,
trien cung nhung
»
dieu kipn kinh te, chinh tri, xa hpj
do la hai mp,t.
cua
vfin de thdng nh£t tac dpng qua IjjlI.
*

Quan diem thu nh&t, phap lupt

qq

t ruo»c
dung tren nha nuo’c , la quan diem gl{n ltgn

%

*

%

nha nuo’c va

vtfi

thuySt

phap lupt ty nhien ( thg ky 1 6 -18 \
'» theo do phap lupt
la cai co san trong sa hpi, x
-■
ton
tmJc nhA nuoZ’c, ma*
khong can co sy quy d^nh nao, cung nhir
c°u nguod. sinh ra
da co cac‘ quyen ty nhien cua no. r “
NlnruK nguod. theo truong
phai phap lupt ty nhien da tuypt dfli

Phap lupt, xem
phap luat tu nhien la cai tuypt d31
• da thhn thanh
ho a
no nhu la "mot y nipm phap luat”. ~
11100 hQ, phap lupt do
nha nuox d$t ra la phap lupt thyc dlnh
no
phu hyp


23 -

wi phap luat ty nhien la cai t6i thuyng - "y niym

phap

luyt". vl vay, nha nutJc phai tuan theo phap luyt.Nha nuo’c

tuan theo phap luyt la tuan theo cai thieng li&*g cao quy
nhfit. Dieu do, co nghia la nha nuo’c phai gan vol

phap

luyt va chqu sy thdng tr| cua phap luyt. Va trong quan hy
vol nha nutyc "tinh tr$iw, "uu tM" thuyc ve phap luat.Phap
luyt la cai thu nhfit, con nha nuo’c la cai thu hai.

Quan

niym nay la coi ngubn cuatu tuong ve "sy th3ng trj
phap luyt". Ro rang quan diem nay la khong

biyn

cua
chung,

no chua dyng ygu t<5 duy tam, sieu hinh, nguol ta da

dyt

ra myt gia d:[nh khong co tren thuc t£ do la viyc coi phap

luyt la co

san trong xa hoi, tu do tuyyt ddi hoa no, coi

no nhu mot

lye luyng sieu nhan nao do sinh ra, khong gan

vol quyen lyc chinh tiq. - xa hyi. Quan diem nay

khong

phu hyp vol tbn tyi khach quan va sy xudt hi yn, phat trien

cua nha nuo’c va phap luyt qua cac giai doan l}.ch
no. Ca khi

no mol xudt hiyn, cakhi co sy xuSt

m§t chinh the, myt Nha nuo’c mol

su

cua

hiyn cua

( bang myt cuyc each myng

xa hyi hay mot cuyc chinh bien chinh tr| nao do) thi

lyc

luyng chinh trj. xa hyi da xoa bo chinh the cu, nen

luat cu ( ve myt giai efip ), xay dung myt nha

phap

mtri,

nuo’c

mot phap luyt mol vol ban chat giai cap mol. Nhu vyy,

sy

ra doi cua nha nuo’c mol ve nguyen tac khong the xay

dung

tren nen phap luyt cu, khong ra doi bol sy quy d^nh

cua

phap luyt hiyn hanh. Tuy nhien, cung cSn thfiy myt thyc te
rang, khi nha nuo’c_ mol ra doi, chinh no phu

d^nh

nha

nuo’c cu, va nen phap luyt rncri xu£t hiyn la sy phu

dinh

biyn chung nen phap luat cu, do do o’ day co sy

thua

k&