Công tác kiểm soát trong hợp tác xã nông nghiệp
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (284.67 KB, 51 trang )
CÔNG TÁC KiỂM SOÁT
CÔNG TÁC KiỂM SOÁT
TRONG HỢP TÁC XÃ NÔNG NGHIỆP
TRONG HỢP TÁC XÃ NÔNG NGHIỆP
I. MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ HTX NÔNG NGHIỆP
I. MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ HTX NÔNG NGHIỆP
1. Một số khái niệm
1. Một số khái niệm
1.1 Khái niệm và vai trò của hợp tác
1.1 Khái niệm và vai trò của hợp tác
1.1.1 Khái niệm:
1.1.1 Khái niệm:
-
-
H
H
ợp tác
ợp tác
là hình thức phân công LĐXH, trong đó một nhóm người cùng
là hình thức phân công LĐXH, trong đó một nhóm người cùng
nhau tham gia vào 1 quá trình SX hay các quá trình SX khác nhau song có quan hệ
nhau tham gia vào 1 quá trình SX hay các quá trình SX khác nhau song có quan hệ
mật thiết với nhau ( TĐ kinh tế)
mật thiết với nhau ( TĐ kinh tế)
- Hợp tác là sự hợp sức, hợp lực của các cá nhân có cùng mục đích thành một
- Hợp tác là sự hợp sức, hợp lực của các cá nhân có cùng mục đích thành một
sức mạnh chung để giải quyết các công việc mà mỗi cá nhân riêng rẽ không làm
sức mạnh chung để giải quyết các công việc mà mỗi cá nhân riêng rẽ không làm
được hoặc làm kém hiệu quả so với việc thực hiện bằng sự hợp tác
được hoặc làm kém hiệu quả so với việc thực hiện bằng sự hợp tác
1.1.2. Nguyên tắc của hoạt động hợp tác
1.1.2. Nguyên tắc của hoạt động hợp tác
Hơp tác là một khái niệm chỉ hành động của những người có
Hơp tác là một khái niệm chỉ hành động của những người có
- Mục tiêu giống nhau tự nguyện làm việc với nhau. Sự tự nguyên bắt nguồn
- Mục tiêu giống nhau tự nguyện làm việc với nhau. Sự tự nguyên bắt nguồn
tự sự nhận thức về những kết quả của quá trình hợp tác mang lại chứ không phải là
tự sự nhận thức về những kết quả của quá trình hợp tác mang lại chứ không phải là
từ các yếu tố phi hợp tác mang lại
từ các yếu tố phi hợp tác mang lại
- Không bị giới hạn bởi địa bàn hành chính và các yếu tố khác ( tôn giáo,
- Không bị giới hạn bởi địa bàn hành chính và các yếu tố khác ( tôn giáo,
giới tính….)
giới tính….)
- Có mục tiêu định trước. Moi người chỉ tham gia hợp tác một cách bên
- Có mục tiêu định trước. Moi người chỉ tham gia hợp tác một cách bên
vững và với tinh thần tích cực khi và chỉ khi họ thấy được rõ được những lợi ích từ
vững và với tinh thần tích cực khi và chỉ khi họ thấy được rõ được những lợi ích từ
hợp tác mang lại
hợp tác mang lại
1.1.3.
1.1.3.
Mục tiêu của hơp tác
Mục tiêu của hơp tác
1
- Tạo ra sức mạnh chung để giải quyết công việc mà mỗi thành viên không
- Tạo ra sức mạnh chung để giải quyết công việc mà mỗi thành viên không
làm được hoặc làm kém hiệu quả so với việc thực hiện bằng sự hơp tác
làm được hoặc làm kém hiệu quả so với việc thực hiện bằng sự hơp tác
Để thực hiện được mục tiêu, phát huy được sức mạnh của hợp tác phải biết
Để thực hiện được mục tiêu, phát huy được sức mạnh của hợp tác phải biết
khoa học và kỹ thuật tổ chức các nhóm hợp tác. Nếu không làm được điều đó quá
khoa học và kỹ thuật tổ chức các nhóm hợp tác. Nếu không làm được điều đó quá
trình hợp tác không những không đạt được kết quả mong muốn , thậm trí còn mang
trình hợp tác không những không đạt được kết quả mong muốn , thậm trí còn mang
lại kết quả trái ngược với điều mong muốn
lại kết quả trái ngược với điều mong muốn
1.2. Tính khách quan và vai trò của hợp tác
1.2. Tính khách quan và vai trò của hợp tác
- Hợp tác là thuộc tính tự nhiên, yếu tố nội sinh của cộng đồng người, xuất
- Hợp tác là thuộc tính tự nhiên, yếu tố nội sinh của cộng đồng người, xuất
phát từ nhu cầu, lợi ích, tự nguyện tham gia và gắn liền với tư duy, nhận thức, phát
phát từ nhu cầu, lợi ích, tự nguyện tham gia và gắn liền với tư duy, nhận thức, phát
triển từ thấp đến cao
triển từ thấp đến cao
Ngay từ khi hình thanh, cộng đồng người đã có nhu cầu hợp tác. Các nhà
Ngay từ khi hình thanh, cộng đồng người đã có nhu cầu hợp tác. Các nhà
khảo cổ học đã nghiên cứu và xác nhận điều đó. Lý do xuất hiện nhu cầu hợp tác
khảo cổ học đã nghiên cứu và xác nhận điều đó. Lý do xuất hiện nhu cầu hợp tác
của cộng đồng người vì lý do tồn tại của công đồng người với các lý do cụ thể sau
của cộng đồng người vì lý do tồn tại của công đồng người với các lý do cụ thể sau
+ Bảo vệ các thành viên của cộng đồng người trước các địch thủ muốn tiêu
+ Bảo vệ các thành viên của cộng đồng người trước các địch thủ muốn tiêu
diệt thành viên của cộng đồng
diệt thành viên của cộng đồng
+ Khai thác thế mạnh và hạn chế những ảnh hưởng tiêu cực của tự nhiên.
+ Khai thác thế mạnh và hạn chế những ảnh hưởng tiêu cực của tự nhiên.
Ảnh hưởng, tác động của tự nhiên vốn là sức mạnh to lớn sơ với sức mạnh
Ảnh hưởng, tác động của tự nhiên vốn là sức mạnh to lớn sơ với sức mạnh
của mỗi con người riêng lẽ, cho nên để bắt tự nhiên phục vụ cho lợi ích của côn
của mỗi con người riêng lẽ, cho nên để bắt tự nhiên phục vụ cho lợi ích của côn
người, cũng như hạn hế các ảnh hưởng tiêu cực của tự nhiên tới đời sống con người
người, cũng như hạn hế các ảnh hưởng tiêu cực của tự nhiên tới đời sống con người
đã buộc con người phải tự nguyện hợp tác với nhau
đã buộc con người phải tự nguyện hợp tác với nhau
+ Phát huy sức mạnh cũng như hạn chế điểm yếu của mỗi cá nhân
+ Phát huy sức mạnh cũng như hạn chế điểm yếu của mỗi cá nhân
Với đặc điểm và ưu thế của tính hợp tác nó cho phép các thành viên khi
Với đặc điểm và ưu thế của tính hợp tác nó cho phép các thành viên khi
tham gia hợp tác nhờ sợ tác động hỗ trợ giữa các thành viên làm cho năng lực của
tham gia hợp tác nhờ sợ tác động hỗ trợ giữa các thành viên làm cho năng lực của
mỗi thành viên lớn lên
mỗi thành viên lớn lên
+ Bảo vệ và nâng cao hiệu quả sản xuất
+ Bảo vệ và nâng cao hiệu quả sản xuất
2
Trong điều kiện kinh tế thị trường để hạn chế những ảnh hưởng tiêu cực của
Trong điều kiện kinh tế thị trường để hạn chế những ảnh hưởng tiêu cực của
thị trường đến lợi ích của các thành viên tham gia thị trường, như tính độc quyền,
thị trường đến lợi ích của các thành viên tham gia thị trường, như tính độc quyền,
sự ép giá bán và mua khi cung cầu mất cân đối., hợp tác là một công cụ quan trọng
sự ép giá bán và mua khi cung cầu mất cân đối., hợp tác là một công cụ quan trọng
để hạn chế các ảnh hưởng đó
để hạn chế các ảnh hưởng đó
Hợp tác giúp xã viên nâng cao được hiệu quả sản xuất kinh doanh trong điều
Hợp tác giúp xã viên nâng cao được hiệu quả sản xuất kinh doanh trong điều
kiện kinh tế thị trường. Có thể mô phỏng tác động này thông qua mô hình sau
kiện kinh tế thị trường. Có thể mô phỏng tác động này thông qua mô hình sau
3
Hợp tác nâng cao hiệu quả sản xuất
Lao động cá th ể
Đầu vào
(Mua vật tư)
Đầu ra
(Bán sản phẩm )
Người mua
Là số đông
Người bán
Là số đông
Người mua
bị ép giá
Người mua
bị mua đắt
Chi phí sản xuất
cao
Người bán
bị ép giá
Người bán
phải bán rẻ
Hiệu quả kinh tế
thấp
Doanh thu thấp
Ít
Không
Không
Không
Không
Ít
KhôngKhông
Hiệu
quả
KT
cao
Hợp
tác
xã
4
+ Đáp ứng các nhu cầu khác
+ Đáp ứng các nhu cầu khác
Trong cuộc sống của con người còn có rất nhiều các nhu cầu khác cần có sự
Trong cuộc sống của con người còn có rất nhiều các nhu cầu khác cần có sự
hợp tác; như nhu cầu thưởng thức các hoạt động văn hoá , thể thao….
hợp tác; như nhu cầu thưởng thức các hoạt động văn hoá , thể thao….
1.3. Khái niệm về hợp tác xã
1.3. Khái niệm về hợp tác xã
- Theo Liên minh HTX quốc tế (ICA-
- Theo Liên minh HTX quốc tế (ICA-
International Co-operative Alliance)
International Co-operative Alliance)
:
:
HTX là hiệp hội tự chủ của các cá nhân tập hợp lại nhằm thỏa mãn những
HTX là hiệp hội tự chủ của các cá nhân tập hợp lại nhằm thỏa mãn những
nhu cầu và nguyện vọng về KT, văn hóa, XH, thông qua hình thức tổ chức đồng sở
nhu cầu và nguyện vọng về KT, văn hóa, XH, thông qua hình thức tổ chức đồng sở
hữu và quản lý dân chủ
hữu và quản lý dân chủ
Theo Tchaynov :
Theo Tchaynov :
HTX là hiệp hội của các hộ nông dân, trong đó HTX chỉ xã hội hóa một
HTX là hiệp hội của các hộ nông dân, trong đó HTX chỉ xã hội hóa một
phần, phần đó sản xuất lớn có ưu thế lớn hơn sản xuất nhỏ. Quá trình này được tách
phần, phần đó sản xuất lớn có ưu thế lớn hơn sản xuất nhỏ. Quá trình này được tách
ra các ngành, các hoạt động mà sự liên hiệp lại trên nguyên tắc hợp tác sẽ có hiệu
ra các ngành, các hoạt động mà sự liên hiệp lại trên nguyên tắc hợp tác sẽ có hiệu
quả kinh tế hơn
quả kinh tế hơn
Theo Luật HTX 2003:
Theo Luật HTX 2003:
HTX là đơn vị Kinh tế tự chủ do cá nhân, hộ gia đình, pháp nhân có nhu
HTX là đơn vị Kinh tế tự chủ do cá nhân, hộ gia đình, pháp nhân có nhu
cầu, lợi ích chung tự nguyện cùng góp vốn, góp sức lập ra theo quy định của Pháp
cầu, lợi ích chung tự nguyện cùng góp vốn, góp sức lập ra theo quy định của Pháp
luật để phát huy sức mạnh của tập thể, của từng xã viên, cùng giúp nhau thực hiện
luật để phát huy sức mạnh của tập thể, của từng xã viên, cùng giúp nhau thực hiện
có hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh và nâng cao đời sống vật chất tinh thần,
có hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh và nâng cao đời sống vật chất tinh thần,
góp phần phát triển kinh tế xã hội
góp phần phát triển kinh tế xã hội
Theo khái niệm nêu trong luật HTX năm 2003
Theo khái niệm nêu trong luật HTX năm 2003
+ Về tính chất : HTX là tổ chức KT tập thể
+ Về tính chất : HTX là tổ chức KT tập thể
+ Về nguyên tắc: xã viên tự lập lên, trên cơ sở lợi ích XV tự nguyên tham
+ Về nguyên tắc: xã viên tự lập lên, trên cơ sở lợi ích XV tự nguyên tham
gia bằng cách góp vốn, góp sức và tuân thủ pháp luật
gia bằng cách góp vốn, góp sức và tuân thủ pháp luật
+
+
Mục tiêu: Giúp nhau thực hiện có hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh
Mục tiêu: Giúp nhau thực hiện có hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh
để nâng cao đời sống vật chất, tinh thân cho bản thân góp phần phát triên xã hội
để nâng cao đời sống vật chất, tinh thân cho bản thân góp phần phát triên xã hội
5
14. Sự khác nhau giữa HTX với tổ chức KT khác
14. Sự khác nhau giữa HTX với tổ chức KT khác
TT
TT
Các chỉ tiêu
Các chỉ tiêu
HTX
HTX
Công ty
Công ty
1
1
Mục tiêu
Mục tiêu
-Phát huy sức mạnh của TT và CN
-Phát huy sức mạnh của TT và CN
- Giúp nhau thực hiện có hiệu quả hoạt
- Giúp nhau thực hiện có hiệu quả hoạt
động SXKD
động SXKD
Lãi
Lãi
2
2
Đối tượng
Đối tượng
phục vụ
phục vụ
Cho bản thân xã viên
Cho bản thân xã viên
Khách hàng
Khách hàng
3
3
Cổ phần
Cổ phần
Không vượt quá 30% vốn ĐL
Không vượt quá 30% vốn ĐL
Theo khả năng
Theo khả năng
4
4
Quan hệ
Quan hệ
thành viên
thành viên
Đối nhân
Đối nhân
Đối vốn
Đối vốn
5
5
Biểu quyết
Biểu quyết
Dân chủ không phụ thuộc vào vốn góp
Dân chủ không phụ thuộc vào vốn góp
Theo vốn góp
Theo vốn góp
7
7
Phân phối
Phân phối
Theo vốn góp
Theo vốn góp
-Theo vốn góp
-Theo vốn góp
-Theocông sức
-Theocông sức
đóng góp
đóng góp
- Theo mức sử
- Theo mức sử
dụng DV
dụng DV
1.
1.
5
5
. HỢP TÁC XÃ Ở CÁC NƯỚC
. HỢP TÁC XÃ Ở CÁC NƯỚC
-
-
Robert Owen (1771 – 1858) người sáng tạo ra tư tưởng hợp tác xã cuối thế
Robert Owen (1771 – 1858) người sáng tạo ra tư tưởng hợp tác xã cuối thế
kỷ 18
kỷ 18
-
-
Liên minh Hợp tác xã quốc tế (
Liên minh Hợp tác xã quốc tế (
International Co-operative Alliance
International Co-operative Alliance
ICA)
ICA)
thành lập ngày 19/8/1895 tại Vương quốc Anh. Trụ sở của ICA đóng tại Geneve
thành lập ngày 19/8/1895 tại Vương quốc Anh. Trụ sở của ICA đóng tại Geneve
(Thụy Sỹ).
(Thụy Sỹ).
6
Robert Owen (1771 – 1858) người sáng tạo ra tư tưởng hợp tác xã cuối thế kỷ 18
Robert Owen (1771 – 1858) người sáng tạo ra tư tưởng hợp tác xã cuối thế kỷ 18
7
Liên minh Hợp tác xã quốc tế ((
Liên minh Hợp tác xã quốc tế ((
International Co-operative Alliance
International Co-operative Alliance
ICA) thành lập
ICA) thành lập
ngày 19/8/1895 tại Vương quốc Anh. Trụ sở của ICA đóng tại Geneve (Thụy Sỹ).
ngày 19/8/1895 tại Vương quốc Anh. Trụ sở của ICA đóng tại Geneve (Thụy Sỹ).
- Liên minh Hợp tác xã quốc tế (ICA –
- Liên minh Hợp tác xã quốc tế (ICA –
International Co-operative Alliance)
International Co-operative Alliance)
+ Được thành lập ngày 19/8/1895 tại Vương quốc Anh. Trụ sở của ICA đóng
+ Được thành lập ngày 19/8/1895 tại Vương quốc Anh. Trụ sở của ICA đóng
tại Geneve (Thụy Sỹ).
tại Geneve (Thụy Sỹ).
+ ICA là một trong những tổ chức quốc tế lớn nhất trên thế giới, phần lớn
+ ICA là một trong những tổ chức quốc tế lớn nhất trên thế giới, phần lớn
các nước có phong trào HTX đều là thành viên của ICA. Hiện nay, ICA đại diện
các nước có phong trào HTX đều là thành viên của ICA. Hiện nay, ICA đại diện
cho trên 800 triệu xã viên của 225 tổ chức HTX quốc gia của 96 nướ
cho trên 800 triệu xã viên của 225 tổ chức HTX quốc gia của 96 nướ
+
+
Mục tiêu:
Mục tiêu:
Phát triển củng cố các HTX độc lập trên toàn thế giới, cụ thể:
Phát triển củng cố các HTX độc lập trên toàn thế giới, cụ thể:
* Bảo vệ và phát triển nguyên tắc giá trị của HTX
* Bảo vệ và phát triển nguyên tắc giá trị của HTX
8
* Tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển các quan hệ hợp tác
* Tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển các quan hệ hợp tác
* Đạt được sự tiến bộ cao hơn nữa trong cộng đồng và các thành viên
* Đạt được sự tiến bộ cao hơn nữa trong cộng đồng và các thành viên
+ Nguyên tắc
+ Nguyên tắc
:
:
* Tự nguyện và mở rộng với các thành viên
* Tự nguyện và mở rộng với các thành viên
* Quản lý dân chủ
* Quản lý dân chủ
* Tham gia kinh tế của các thành viên: Các thành viên đóng góp bình đẳng
* Tham gia kinh tế của các thành viên: Các thành viên đóng góp bình đẳng
như nhau
như nhau
* Độc lập và tự hạch toán
* Độc lập và tự hạch toán
* Giáo dục đào tạo và cung cấp thông tin
* Giáo dục đào tạo và cung cấp thông tin
* Hợp tác giữa các hợp tác với nhau
* Hợp tác giữa các hợp tác với nhau
* Quan tâm tới cộng đồng
* Quan tâm tới cộng đồng
- Hợp tác xã nông nghiệp ở Hà Lan:
- Hợp tác xã nông nghiệp ở Hà Lan:
cung cấp 90% vốn, 50% thức ăn gia súc, 50% lượng phân bón, và đảm bảo
cung cấp 90% vốn, 50% thức ăn gia súc, 50% lượng phân bón, và đảm bảo
tiêu thụ 87% Nông sản hàng hóa cho nông dân
tiêu thụ 87% Nông sản hàng hóa cho nông dân
- Hợp tác xã nông nghiệp ở Nhật
- Hợp tác xã nông nghiệp ở Nhật
+ 1843 bắt đầu có HTX, 1900 có luật HTX, 1947 luật HTX được thông qua.
+ 1843 bắt đầu có HTX, 1900 có luật HTX, 1947 luật HTX được thông qua.
Hiện nay ở Nhật 92% ND tham gia HTX
Hiện nay ở Nhật 92% ND tham gia HTX
+
+
Nguyên tắc , tự nguyện, tự chịu trách nhiệm, tự hoạch toán,tự kiểm soát
Nguyên tắc , tự nguyện, tự chịu trách nhiệm, tự hoạch toán,tự kiểm soát
+ HTXNN được chia 3 cấp: Liên đoàn toàn quốc HTXNN; Liên đoàn
+ HTXNN được chia 3 cấp: Liên đoàn toàn quốc HTXNN; Liên đoàn
HTXNN tỉnh; HTXNN cơ sở. HTXNN cơ sở có HTX đơn chức năng và HTX đa
HTXNN tỉnh; HTXNN cơ sở. HTXNN cơ sở có HTX đơn chức năng và HTX đa
chức năng
chức năng
+ Hoạt động của HTX
+ Hoạt động của HTX
* Cung cấp DV hướng dẫn giáo dục kỹ thuật
* Cung cấp DV hướng dẫn giáo dục kỹ thuật
**
**
Giúp nông dân tiêu thụ hàng hóa có lợi nhất theo hình thức ký gửi hoặc
Giúp nông dân tiêu thụ hàng hóa có lợi nhất theo hình thức ký gửi hoặc
ủy thác
ủy thác
9
**Cung cấp hàng hóa cho nông dân theo đơn đăth hàng và giá thống nhất,
**Cung cấp hàng hóa cho nông dân theo đơn đăth hàng và giá thống nhất,
hợp lý
hợp lý
** Cung cấp tín dụng cho nông dân và nhận tiền gửi
** Cung cấp tín dụng cho nông dân và nhận tiền gửi
** Giúp NN sử dụng các phương tiện SX lớn của HTX
** Giúp NN sử dụng các phương tiện SX lớn của HTX
** HTX là diễn đàn giúp ND kiến nghị với Chính phủ
** HTX là diễn đàn giúp ND kiến nghị với Chính phủ
- Hợp tác xã nông nghiệp ở ĐỨC
- Hợp tác xã nông nghiệp ở ĐỨC
+ Là một trong những nôi của mô hình kinh tế hợp tác. Năm 1890 đã có Luật
+ Là một trong những nôi của mô hình kinh tế hợp tác. Năm 1890 đã có Luật
hợp tác xã
hợp tác xã
+ Số Hợp tác xã nông nghiệp chiếm 60% ( 3188/5324) với trên 20 triệu xã
+ Số Hợp tác xã nông nghiệp chiếm 60% ( 3188/5324) với trên 20 triệu xã
viên. bằng 1/4 DS
viên. bằng 1/4 DS
+ Trong số hợp tác xã nông nghiệp có: 925 HTX làm dịch vụ tổng hợp; 392
+ Trong số hợp tác xã nông nghiệp có: 925 HTX làm dịch vụ tổng hợp; 392
HTX mua bán nông sản; 301 HTX mua bán sữa; 222 HTX trồng bảo quản nho,
HTX mua bán nông sản; 301 HTX mua bán sữa; 222 HTX trồng bảo quản nho,
138 HTX cung cấp nước sạch; 98 HTX chăn nuôi chế biến sản phẩm thịt; 72 HTX
138 HTX cung cấp nước sạch; 98 HTX chăn nuôi chế biến sản phẩm thịt; 72 HTX
chế biến rau quả; 52 HTX cung cấp điện; 48 HTX cung cấp dịch vụ máy nông
chế biến rau quả; 52 HTX cung cấp điện; 48 HTX cung cấp dịch vụ máy nông
nghiệp….
nghiệp….
+ Nguyên tắc : Hợp tác xã nông nghiệp không thay thế kinh tế hộ, kinh tế
+ Nguyên tắc : Hợp tác xã nông nghiệp không thay thế kinh tế hộ, kinh tế
trang trại, kinh tế cá tư của người nông dân mà chỉ hỗ trợ các thành viên. Thực hiện
trang trại, kinh tế cá tư của người nông dân mà chỉ hỗ trợ các thành viên. Thực hiện
cung cấp dịch vụ với chi phí thấp, hiệu quả hơn, có lợi ích kinh tế lớn hơn cho các
cung cấp dịch vụ với chi phí thấp, hiệu quả hơn, có lợi ích kinh tế lớn hơn cho các
thành viên
thành viên
1.6. HTX nông nghiệp của Việt Nam
1.6. HTX nông nghiệp của Việt Nam
Có thể chia quá trình hình thành và phát triện Hợp tác xã sản xuất nông
Có thể chia quá trình hình thành và phát triện Hợp tác xã sản xuất nông
nghiệp của Việt nam theo 3 giai đoạn sau
nghiệp của Việt nam theo 3 giai đoạn sau
- Giai đoạn 1960 – 1980
- Giai đoạn 1960 – 1980
Đây là giai đoạn Hợp tác xã nông nghiệp thực hiện theo mô hình
Đây là giai đoạn Hợp tác xã nông nghiệp thực hiện theo mô hình
10
+ Về tư liệu sản xuất ( ruộng đất, trâu, bò công cụ sản xuất ) thực hiện tập
+ Về tư liệu sản xuất ( ruộng đất, trâu, bò công cụ sản xuất ) thực hiện tập
thể hóa triệt để tư liệu sản xuất
thể hóa triệt để tư liệu sản xuất
+ Về tổ chức sản xuất : Hợp tác xã tổ chức quản lý, điều hành toàn bộ quá
+ Về tổ chức sản xuất : Hợp tác xã tổ chức quản lý, điều hành toàn bộ quá
trình sản xuất
trình sản xuất
+ Về phân phối sản phẩm: Hợp tác xã năm toàn bộ sản phẩm và quyết định
+ Về phân phối sản phẩm: Hợp tác xã năm toàn bộ sản phẩm và quyết định
hình thức phân phối
hình thức phân phối
- Giai đoạn 1980 – 1987
- Giai đoạn 1980 – 1987
Đây là giai đoạn Hợp tác xã sản xuât nông nghiệp bắt đầu có sự chuyển đổi
Đây là giai đoạn Hợp tác xã sản xuât nông nghiệp bắt đầu có sự chuyển đổi
về công tác tổ chực quản lý sản xuất, thông qua việc thực hiện Chỉ thị 100 CT/ TƯ
về công tác tổ chực quản lý sản xuất, thông qua việc thực hiện Chỉ thị 100 CT/ TƯ
về khoán sản phẩm đến nhóm và người lao động. Đặc điểm cơ bản của HTXNN
về khoán sản phẩm đến nhóm và người lao động. Đặc điểm cơ bản của HTXNN
trong giai đoạn này so với giai đoạn 1960- 1980 về cơ ban là không thay đổi; các
trong giai đoạn này so với giai đoạn 1960- 1980 về cơ ban là không thay đổi; các
nội dung về sở hữu tư liệu sản xuất và quản lý phân phối sản phẩm không thay đổi ,
nội dung về sở hữu tư liệu sản xuất và quản lý phân phối sản phẩm không thay đổi ,
giai đoạn này chỉ thay đổi công tác tổ chức quản lý quá trình sản xuất. Cụ thể trong
giai đoạn này chỉ thay đổi công tác tổ chức quản lý quá trình sản xuất. Cụ thể trong
8 khâu của sản xuất lúa Hợp tác xã đảm nhận tổ chức điều hành 5 khâu , còn xã
8 khâu của sản xuất lúa Hợp tác xã đảm nhận tổ chức điều hành 5 khâu , còn xã
viên đảm nhận 3 khâu: bón phân, chăm sóc và thu hoạch, xã viên được hưởng phần
viên đảm nhận 3 khâu: bón phân, chăm sóc và thu hoạch, xã viên được hưởng phần
sản lượng vượt khoán
sản lượng vượt khoán
- Giai đoạn 1988 – nay
- Giai đoạn 1988 – nay
Đây là giai đoạn Hợp tác xã sản xuât nông nghiệp thực hiện Nghị quyết 10
Đây là giai đoạn Hợp tác xã sản xuât nông nghiệp thực hiện Nghị quyết 10
Ngày 5 tháng 4 năm 1988 của Đảng về đổi mới công tác quản lý nông nghiệp. Với
Ngày 5 tháng 4 năm 1988 của Đảng về đổi mới công tác quản lý nông nghiệp. Với
việc thực hiện Nghị quyết 10, Hợp tác xã nông nghiệp đã có sự chuyển đổi toàn
việc thực hiện Nghị quyết 10, Hợp tác xã nông nghiệp đã có sự chuyển đổi toàn
diện trên cả 3 lĩnh vực; Sở hữu tư liệu sản xuất ; Tổ chức quản lý các hoạt động
diện trên cả 3 lĩnh vực; Sở hữu tư liệu sản xuất ; Tổ chức quản lý các hoạt động
sản xuát kinh doanh và quản lý phân phối sản phẩm .Cụ thể
sản xuát kinh doanh và quản lý phân phối sản phẩm .Cụ thể
+ Về sở hữu tư liệu sản xuất; Toàn bộ ruông đất được chuyển giao về cho
+ Về sở hữu tư liệu sản xuất; Toàn bộ ruông đất được chuyển giao về cho
các hộ xã viên quản lý sử dụng với thời hạn cho phép 2o năm, Trâu, bồ và các tư
các hộ xã viên quản lý sử dụng với thời hạn cho phép 2o năm, Trâu, bồ và các tư
liệu sản xuất khác cũng được chuyển giao về cho các hộ xã viên
liệu sản xuất khác cũng được chuyển giao về cho các hộ xã viên
11
+ Về tổ chức quản lý qua trình sản xuất : Xã viên được hoàn toàn chủ động
+ Về tổ chức quản lý qua trình sản xuất : Xã viên được hoàn toàn chủ động
quyết định việc lựa chọn giống cây trồng cũng như tổ chức quá trình sản xuất
quyết định việc lựa chọn giống cây trồng cũng như tổ chức quá trình sản xuất
+ Quản lý và phân phối sản phẩm” Xã viên quản lý toàn bộ sản phẩm làm ra
+ Quản lý và phân phối sản phẩm” Xã viên quản lý toàn bộ sản phẩm làm ra
Nhiệm vụ của Hợp tác xã nông nghiệp giai đoạn này được thay đổi, cụ thể ;
Nhiệm vụ của Hợp tác xã nông nghiệp giai đoạn này được thay đổi, cụ thể ;
thay vì việc quản lý, điều hành sản xuất bằng việc dịch vụ cho xã viên
thay vì việc quản lý, điều hành sản xuất bằng việc dịch vụ cho xã viên
Có thể tóm tắt nội dung chuyển đổi của HTX nông nghiệp trong giai đoạn
Có thể tóm tắt nội dung chuyển đổi của HTX nông nghiệp trong giai đoạn
này theo mô hình sau
này theo mô hình sau
Sự chuyển đổi nội dung hoạt đông của Hợp tác xã nông nghiệp
Sự chuyển đổi nội dung hoạt đông của Hợp tác xã nông nghiệp
1960 -1987
1960 -1987
- HTX quản lý
- HTX quản lý
+ TLSX
+ TLSX
+ Quá trình SX
+ Quá trình SX
+ Phân phối SP
+ Phân phối SP
?
?
-
-
Xã viên
Xã viên
Lao động cho
Lao động cho
HTX
HTX
Có thể tóm tắt quá trình hoạt động của Hợp tác nông nghiệp của Việt Nam
Có thể tóm tắt quá trình hoạt động của Hợp tác nông nghiệp của Việt Nam
qua bảng sau
qua bảng sau
Đ. ĐIỂM
Đ. ĐIỂM
60 - 80
60 - 80
81- 87
81- 87
88 - nay
88 - nay
12
1960 -1987
- HTX quản lý
+ TLSX
+ Quá trình SX
+ Phân phối SP
- Xã viên
Lao động cho HTX
1988 – NAY
- XV quản lý
+ TLSX
+ Quá trình SX
+ Phân phối SP
- HTX
Dịch vụ cho XV
1.
1.
Những
Những
tác động
tác động
lớn
lớn
- 61-75 Cải tiến
- 61-75 Cải tiến
QLHTX : Mở rộng
QLHTX : Mở rộng
quy mô. HTX bậc
quy mô. HTX bậc
thấp lên bậc cao.
thấp lên bậc cao.
HTX chịu sự thử
HTX chịu sự thử
thách của chiên
thách của chiên
tranh
tranh
- 76-80: Mở rông
- 76-80: Mở rông
quy mô, cải tiến phân
quy mô, cải tiến phân
phối, Tổ chức lai sản
phối, Tổ chức lai sản
xuất theo Chi thị 61
xuất theo Chi thị 61
61CP/74
61CP/74
- Chỉ thị 100 CT/3/1/81
- Chỉ thị 100 CT/3/1/81
về Khoán sản phẩm
về Khoán sản phẩm
- Ổn định nghĩa vụ
- Ổn định nghĩa vụ
lương thực 5 năm
lương thực 5 năm
(1983), xóa bỏ nghĩa vụ
(1983), xóa bỏ nghĩa vụ
bán lương thực
bán lương thực
-Giảm ngày công lao
-Giảm ngày công lao
động nghĩa vụ
động nghĩa vụ
- NQ10: 5/4/88
- NQ10: 5/4/88
- Luật HTX( 1996)
- Luật HTX( 1996)
- NQ 13 (18/3/02)
- NQ 13 (18/3/02)
- Luật HTX 2003
- Luật HTX 2003
- Xác định hộ
- Xác định hộ
nông dân là đơn vị
nông dân là đơn vị
sản xuất cơ bản
sản xuất cơ bản
2.Sở hữu
2.Sở hữu
TLSX
TLSX
Tập thể
Tập thể
Tập thể
Tập thể
Xã viên
Xã viên
3.Tổ chức
3.Tổ chức
quản lý SX
quản lý SX
Hợp tác xã quản lý ,
Hợp tác xã quản lý ,
điều hành
điều hành
Hợp tác xã quản lý,
Hợp tác xã quản lý,
điều hành 5 khâu, Xã
điều hành 5 khâu, Xã
viên tự chủ 3 khâu
viên tự chủ 3 khâu
Xã viên quản lý
Xã viên quản lý
điều hành
điều hành
4.Phânphối
4.Phânphối
+ HTX nắm sản
+ HTX nắm sản
phẩm
phẩm
+ Phân phối theo
+ Phân phối theo
định suất , theo ngày
định suất , theo ngày
công
công
HTX nắm sản phẩm
HTX nắm sản phẩm
+ Phân phối theo ngày
+ Phân phối theo ngày
công
công
+ Xã viên có vượt khoán
+ Xã viên có vượt khoán
X ã viên năm toàn
X ã viên năm toàn
bộ sản phẩm
bộ sản phẩm
13
5. Kết quả
5. Kết quả
+ Sản xuất liên tục
+ Sản xuất liên tục
giảm xút
giảm xút
+ Đời sống của xã
+ Đời sống của xã
viên ngày khó khăn
viên ngày khó khăn
thêm
thêm
Thời gian đầu phát
Thời gian đầu phát
triển phát triển
triển phát triển
+ Đời sống của xã viên
+ Đời sống của xã viên
bớt khó khăn
bớt khó khăn
Xuất hiện tư tưởng tra
Xuất hiện tư tưởng tra
ruộng, không muốn
ruộng, không muốn
nhận khoán
nhận khoán
+ Sản xuất PT ,
+ Sản xuất PT ,
Đời sống xã viên
Đời sống xã viên
khá
khá
+ HTX phải giải
+ HTX phải giải
thể hoặc chuyển
thể hoặc chuyển
sang mô hình mới
sang mô hình mới
+ THX mới, HTX
+ THX mới, HTX
chuyển đổi nội lực
chuyển đổi nội lực
còn yếu, hiệu quả
còn yếu, hiệu quả
thấp, chưa có sức
thấp, chưa có sức
lôi quốn xã viên,
lôi quốn xã viên,
năng lực tổ chức
năng lực tổ chức
yếu
yếu
Ưu điểm của mô hình hợp tác xã giai đoạn 1960 - 1980
Ưu điểm của mô hình hợp tác xã giai đoạn 1960 - 1980
-Vai trò và vị trí của HTX được thể hiện rõ
-Vai trò và vị trí của HTX được thể hiện rõ
- Cơ sở vật chất kỹ thuật của HTX được tăng cường.
- Cơ sở vật chất kỹ thuật của HTX được tăng cường.
- Công trình phúc lợi ở nông thôn được mở rộng.
- Công trình phúc lợi ở nông thôn được mở rộng.
- Đảm bảo cho nhiều chủ trương chính sách của Đảng, Nhà nước được thực
- Đảm bảo cho nhiều chủ trương chính sách của Đảng, Nhà nước được thực
hiện thuận lợi.
hiện thuận lợi.
Nhược điểm của mô hình hợp tác xã giai đoạn 1960 – 1980
Nhược điểm của mô hình hợp tác xã giai đoạn 1960 – 1980
- Năng suất cây trồng vật nuôi giảm.
- Năng suất cây trồng vật nuôi giảm.
- Đời sống xã viên gặp khó khăn.
- Đời sống xã viên gặp khó khăn.
14
`
`
-Tư tưởng xã viên không thiết tha, gắn bó với HTX
-Tư tưởng xã viên không thiết tha, gắn bó với HTX
Nguyên nhân tồn tại của mô hình hợp tác xã sản xuất nông nghiệp giai
Nguyên nhân tồn tại của mô hình hợp tác xã sản xuất nông nghiệp giai
đoạn 1960- 1980
đoạn 1960- 1980
1. Mô hình hợp tác xã chưa phù hợp với đặc điểm nghề nông
1. Mô hình hợp tác xã chưa phù hợp với đặc điểm nghề nông
Nghề nông với đối tượng là cây trồng, vật nuôi, là những sinh vật sống với
Nghề nông với đối tượng là cây trồng, vật nuôi, là những sinh vật sống với
hai đặc điểm rất cơ bản là
hai đặc điểm rất cơ bản là
- Sự sinh trưởng, phát triển và kết quả sản xuất các loại cây trồng Phụ thuộc
- Sự sinh trưởng, phát triển và kết quả sản xuất các loại cây trồng Phụ thuộc
rất chặt chẽ vào điều kiện tự nhiên; đất, nước, khí hậu
rất chặt chẽ vào điều kiện tự nhiên; đất, nước, khí hậu
- Mỗi loại cây trồng, vật nuôi có quy luật sống riêng
- Mỗi loại cây trồng, vật nuôi có quy luật sống riêng
Với những đặc điểm cơ bản trên đòi hỏi người sản xuất nông nghiệp phải
Với những đặc điểm cơ bản trên đòi hỏi người sản xuất nông nghiệp phải
thực sự quan tâm tới các điều kiện ngoại cảnh tác động đến sản xuất nông nghiệp
thực sự quan tâm tới các điều kiện ngoại cảnh tác động đến sản xuất nông nghiệp
cũng như những yêu cầu có tính quy luật riêng của tững loại cây trồng, con gia súc.
cũng như những yêu cầu có tính quy luật riêng của tững loại cây trồng, con gia súc.
Để làm được điều đó, người lao động nông nghiệp phải thực sự là người làm chủ,
Để làm được điều đó, người lao động nông nghiệp phải thực sự là người làm chủ,
thực sự quan tâm đến đời sống của cây trồng, vật nuôi. Song do thực hiện mô
thực sự quan tâm đến đời sống của cây trồng, vật nuôi. Song do thực hiện mô
hình hợp tác xã với các đặc điểm chính là:
hình hợp tác xã với các đặc điểm chính là:
+ Tập thể hoá triệt để tư liệu sản xuất ( ruộng đất, trâu, bò, và công cụ sản
+ Tập thể hoá triệt để tư liệu sản xuất ( ruộng đất, trâu, bò, và công cụ sản
xuất…)
xuất…)
+ Hợp tác xã tổ chức và quản lý toàn bộ quá trình sản xuất
+ Hợp tác xã tổ chức và quản lý toàn bộ quá trình sản xuất
+ Hợp tác xã quản lý toàn bộ sản phẩm và quyết định các hình thức phân
+ Hợp tác xã quản lý toàn bộ sản phẩm và quyết định các hình thức phân
phối sản phẩm
phối sản phẩm
Với mô hình trên đã làm người nông dân mất vai trò làm chủ thực sự, người
Với mô hình trên đã làm người nông dân mất vai trò làm chủ thực sự, người
nông dân trở thành người làm công cho hợp tác xã ( làm thuế lấy công cho hợp tác
nông dân trở thành người làm công cho hợp tác xã ( làm thuế lấy công cho hợp tác
xã) làm trải với yêu cầu của sản xuất nghề nông là người sản xuất phải là người chủ
xã) làm trải với yêu cầu của sản xuất nghề nông là người sản xuất phải là người chủ
thực sự, thậm trí còn quay lưng lại với các yêu cầu của cây trông và vật nuôi
thực sự, thậm trí còn quay lưng lại với các yêu cầu của cây trông và vật nuôi
15
2- Mô hình hợp tác xã nông nghiệp chứa đựng những nhân tố phi kinh tế
2- Mô hình hợp tác xã nông nghiệp chứa đựng những nhân tố phi kinh tế
Cũng với đặc điểm của mô hình hợp tác xã nêu trên đã làm người nông dân
Cũng với đặc điểm của mô hình hợp tác xã nêu trên đã làm người nông dân
thoát ly vai trò làm chủ tư liệu sản xuất, mảnh ruộng, con trâu… từ chỗ có chủ thực
thoát ly vai trò làm chủ tư liệu sản xuất, mảnh ruộng, con trâu… từ chỗ có chủ thực
sự, nay trở thành những tài sản không có chủ đích thực. Người nông dân vốn trước
sự, nay trở thành những tài sản không có chủ đích thực. Người nông dân vốn trước
đây chăm lo tới mảnh ruộng, con trâu, cái cày, cái bừa vì nó là của chính họ, còn
đây chăm lo tới mảnh ruộng, con trâu, cái cày, cái bừa vì nó là của chính họ, còn
nay toàn bộ những tài sản đó ít được quan tâm với ý thức và thái độ làm chủ, mà
nay toàn bộ những tài sản đó ít được quan tâm với ý thức và thái độ làm chủ, mà
theo dạng “ Cha chung không ai khóc” cho nên những tài sản đó dễ bị sử dụng
theo dạng “ Cha chung không ai khóc” cho nên những tài sản đó dễ bị sử dụng
lãng phí, mất mát
lãng phí, mất mát
3. Phương thức quản lý còn hạn chế động lực phát triển sản xuất
3. Phương thức quản lý còn hạn chế động lực phát triển sản xuất
Thứ nhất là lao động nghề nông là lao động linh hoạt, tuy thuộc vào hoàn
Thứ nhất là lao động nghề nông là lao động linh hoạt, tuy thuộc vào hoàn
cảnh thời tiết khí hậu, song cách điều hành lao động của các hợp tác xã trước đây
cảnh thời tiết khí hậu, song cách điều hành lao động của các hợp tác xã trước đây
theo kiểu công nghiệp “đánh kẻng ghi tên” làm hạn chế đến năng suất lao động
theo kiểu công nghiệp “đánh kẻng ghi tên” làm hạn chế đến năng suất lao động
Thứ hai trình tự phân phối trong hợp tác xã ít quan tâm tới lợi ích của người
Thứ hai trình tự phân phối trong hợp tác xã ít quan tâm tới lợi ích của người
lao động, nên giá trị ngày công lao động của xã viên rất thấp
lao động, nên giá trị ngày công lao động của xã viên rất thấp
Thứ 3 cách phân phối mang tính chất bình quân, không gắn với sản phẩm
Thứ 3 cách phân phối mang tính chất bình quân, không gắn với sản phẩm
cuối cùng nên không khuyến khích được tính tích cực của người sản xuất
cuối cùng nên không khuyến khích được tính tích cực của người sản xuất
Nguyên nhân tồn tại của các hợp tác xã sản xuất nông nghiệp hiện nay
Nguyên nhân tồn tại của các hợp tác xã sản xuất nông nghiệp hiện nay
1- Nhận thức chưa đúng về HTX
1- Nhận thức chưa đúng về HTX
( NQ 13 nhằm thống nhất nhận thức về
( NQ 13 nhằm thống nhất nhận thức về
quan điểm, khẳng định tính khách quan về phát triển KTTT )
quan điểm, khẳng định tính khách quan về phát triển KTTT )
dẫn đến:
dẫn đến:
+ Trách nhiệm với HTX thấp.
+ Trách nhiệm với HTX thấp.
+ Tư tưởng trông chờ vào sự cung cấp…
+ Tư tưởng trông chờ vào sự cung cấp…
+ Tư duy và cách làm theo kiểu cũ
+ Tư duy và cách làm theo kiểu cũ
2- Sức sản xuất của nông dân thấp (ruộng đất, tư tưởng SX tự cung, tự
2- Sức sản xuất của nông dân thấp (ruộng đất, tư tưởng SX tự cung, tự
cấp ),nhu cầu hợp tác thấp
cấp ),nhu cầu hợp tác thấp
3 - Vốn, cơ sở vật chất kỹ thuaath của HTX còn yếu kém
3 - Vốn, cơ sở vật chất kỹ thuaath của HTX còn yếu kém
16
4 - Cán bộ quản lý các hợp tác xã nông nghiệp chưa thật có nhiệt huyết cao
4 - Cán bộ quản lý các hợp tác xã nông nghiệp chưa thật có nhiệt huyết cao
và trình độ còn bất cập với yêu cầu việc thực hiện sứ mệnh mới của hợp tá xã
và trình độ còn bất cập với yêu cầu việc thực hiện sứ mệnh mới của hợp tá xã
II
II
. KHÁI NIÊM, VAI TRÒ, CHỨC NĂNG CỦA KIỂM SOÁT TRONG HTX
. KHÁI NIÊM, VAI TRÒ, CHỨC NĂNG CỦA KIỂM SOÁT TRONG HTX
NÔNG NGHIỆP
NÔNG NGHIỆP
1. Một số khái niệm
1. Một số khái niệm
1.1.
1.1. Kiểm tra
Kiểm tra là việc xem xét tình hình thực tế để nhận xét, đánh giá, Ví dụ kiểm
tra tình hình thực hiện Nghị quyết của Đại hội xã viên
1.2. Kiểm soát
1.2. Kiểm soát
Có khá nhiều khái niệm về kiểm soát, theo Từ điển Tiếng Anh Kiểm soát "
Có khá nhiều khái niệm về kiểm soát, theo Từ điển Tiếng Anh Kiểm soát "
"Supervise" có nghĩa là giám sát, trông nom, kiểm tra ai đang làm gì, hoặc cái gì
"Supervise" có nghĩa là giám sát, trông nom, kiểm tra ai đang làm gì, hoặc cái gì
đang được làm để đảm bảo cái đó được làm đung đắn. Từ điển Tiếng việt “ Kiểm
đang được làm để đảm bảo cái đó được làm đung đắn. Từ điển Tiếng việt “ Kiểm
soát là việc xem xét, ngăn chặn những gì trái với quy định” Kiểm soát là “ đặt
soát là việc xem xét, ngăn chặn những gì trái với quy định” Kiểm soát là “ đặt
trong phạm vi quyền hành của một người , tổ chức nào đó”. Ví dụ: Địa phận đó
trong phạm vi quyền hành của một người , tổ chức nào đó”. Ví dụ: Địa phận đó
thuộc quyền kiểm soát của Việt Nam
thuộc quyền kiểm soát của Việt Nam
Như vậy có thể hiểu công tác kiểm soát của hợp tác xã là một loại hoạt theo
Như vậy có thể hiểu công tác kiểm soát của hợp tác xã là một loại hoạt theo
giõi, giám sát toàn diện và liên tục các hoạt động của hợp tác xã
giõi, giám sát toàn diện và liên tục các hoạt động của hợp tác xã , xác mức độ hoàn
thành, đúng sai so với các tiêu chuẩn đã định ra, để từ đó đề xuất các giải pháp
điều chỉnh đảm bảo cho các hoạt động được tiến hành đúng hướng, đùng kế hoạch,
đúng mục tiêu ban đầu nhằm thúc đẩy sự tiến bộ của hợp tác xã
2. Vai trò của công tác kiểm soát trong Hợp tác xã Nông nghiệp
Khi đề cập đến vai trò của hoạt động kiểm soát nói chung, người ta thường
nếu ra các tình huống như không kiểm soát được tình hình giá cả; không kiểm soát
được tình hình đầu tư bất động sản; không kiểm soát được tinh hình tai nạn giao
17
thông…. Tất cả các tình hình đó phản ảnh sự rối loạn trong quản lý, gây ảnh
hưởng hoang mang, mất lòng tin vào khả năng điều hành. Qua đó cho thấy vai trò
quan trọng của hoạt động kiểm soát trong hoạt động quản lý
- Công tác kiểm tra, kiểm soát tại các hợp tác xã (HTX) đóng vai trò quan
trọng trong việc ngăn chặn tiêu cực, làm trong sạch bộ máy quản lý, đồng thời nâng
cao năng lực ban kiểm soát và phát huy quyền làm chủ của xã viên. Hiện nay,
quyền hạn và nghĩa vụ của ban kiểm tra, kiểm soát tại các HTX bao gồm: kiểm tra
chấp hành điều lệ, nội quy và nghị quyết đại hội xã viên; giám sát hoạt động của
ban quản trị, chủ nhiệm HTX và xã viên theo đúng pháp luật; kiểm tra tài chính, kế
toán Tiếp nhận các khiếu nại, tố cáo có liên quan đến công việc HTX; giải quyết
hoặc kiến nghị cơ quan có thẩm quyền giải quyết theo quy định của pháp luật. Vai
18
trò của công tác kiểm soát trong các HTX NN được thể hiện trong cácc nội dung
sau:
2.1. Hoạt động kiểm soát là một trong bốn chức năng quan trong của hoạt
động quản lý và có mặt trong tất cả các loại hình tổ chức
Theo các tác giả của tài liệu “ Management” thì quản lý là một loại hoạt
động nhằm thực hiện mục tiêu của tổ chức thong qua 4 chức năng cơ bản là ;
+ Lập kế hoạch
+ Tổ chức thực hiện kế hoạch
+ Lãnh đạo
+ Kiểm tra, đánh giá
Bốn chức năng này có liên quan mật thiết với nhau, tác động qua lại với
nhau, trong đó kiểm soát là một trong những công cụ quan trong đảm bảo cho các
hoạt động của tổ chức được tiến hành đúng hướng, đúng mục tiêu, kế hoạch đã
định ra
Thực chất của hoạt động kiểm soát xem xét các hoạt động thực tế và so
sánh chúng với các quy định của quản lý, các tiêu chuẩn, cũng như các chuẩn mực
của quản lý để phát hiện sự đúng sai từ đó có các giải pháp quản lý điều chỉnh bổ
sung các hoạt động thực tế. Mục tiêu và nhiệm vụ của hoạt động kiểm soát là đảm
bảo cho các quy định của quản lý được thực hiện đúng
Hợp tác xã nông nghiệp là một tổ chức kinh tế tập thể do các cá nhân, hộ gia
đình, pháp nhân có nhu cầu lợi ích chung, tự nguyện góp vốn, góp sức lập ra theo
quy định của Luật hợp tác xã để phát huy sức mạnh tập thể của từng xã viên tham
gia hợp tác xã cùng giúp nhau thực hiện có hiệu quả cac hoạt động sản xuất kinh
doanh và nâng cao đời sống vật chất tinh thân, góp phần phát triển kinh tế - xã hội.
Với tính chất là một tổ chức kinh tế tập thể do các thành viên tự nguỵện góp vốn,
19
góp sức lập lên, hoạt động kiểm soát càng thể hiện vai trò quan trọng và tính cần
thiết của nó, vì chỉ có hoạt động kiểm soát tốt thi các thành viên mới tin tưởng , yên
tậm vào các hoạt động của hợp tác xã
2. Kiểm soát là một công cụ quan trong bảo đảm quyền làm chủ đầy đủ của
XV, giúp XV bảo vệ quyền lợi của mình, của người khác và của HTX, đảm bảo tính
công bằng và sự phát triển bền vững của HTX
Như khái niệm về Hợp tác xã, tính chất của HTX là một tổ chức kinh tế tập
thể do các thành viên tự nguỵện góp vốn, góp sức lập lên, là một loại hình doanh
nghiệp đặc biệt khác với các tổ chức kinh tế khác ở nhiều khía cạnh, như:
+ Nguyên tác hình thành
+ Tạo vốn
+ Mục tiêu của HTX
+ Vai trò của xã viên
+ Phân phối lợi ích
+ Quản lý dân chủ
Với tính chất là một tổ chức kinh tế tập thể, cho nên chủ nhân của HTX là
tất cả các thành viên tham gia HTX ( xã viên hợp tác xã) là người quyết định và
chịu trách nhiệm kết quả hoạt động của HTX. Vai trò làm chủ của các xã vên phải
được thể hiện trong tất cả các hoạt động của hợp tác xã từ việc bầu ban Ban Quản
trị, Ban kiểm soát, tham gia xây dựng các phương hướng kế hoạch hoạt động của
hớp tác xã đến các hoạt động thường ngày diễn ra đối với HTX. Vai trò làm chủ đỏ
chỉ được thực hiện đúng nghĩa nghĩa của nó khi xã viên kiểm soát được tất cả các
hoạt động của HTX. Hay nói cách khác như khái niệm về kiểm soát thì tất cả các
hoạt động của HTX phải đặt trong sự kiểm soát của xã viên. Xã viên chỉ thực hiện
20
qqược quyền làm chủ thực sự và đầy đủ khi xã viên kiểm soát được tất cả các hoạt
động của HTX
Vai trò làm chủ đẩy đủ của xã viên được thực hiện việc kiểm soát đầy đủ
các hoạt động của HTX thông qua cơ chế:
+ Xã viên trực tiếp tham gia tham gia vào các hoạt động quản lý của HTX,
như tham gia đại hội xã viên để bầu Bộ máy quản lý hợp tác xã, tham gia các ý
kiến vào việc xây dựng điều lệ hợp tác xã, vào phương hướng mục tiêu và cách
thức quản lý để thực hiện mục tiêu
+ Cử đại diện ( bầu Ban kiểm soát) thay mặt cho xã viên thực hiện việc
kiểm soát các công việc khác mà xã viên không có điều kiện, hoặc không có khả
năng kiểm soát trực tiếp, như việc tổ chức thực hiện điều lệ của hợp tác xã, thực
hiện các nghị quyết của đại hội xã viên, thực hiện kế hoạch và các mục tiêu, nhất là
việc thực hiện các chế độ tài chính kế toán, sử dụng công quỹ và phân chia lợi ích
của hợp tác xã
Quyền và lợi ích của xã viên được đảm bảo chỉ khi xã viên được làm chủ
chủ đầy đủ hay kiểm soát toàn bộ các hoạt động của hợp tác xã. Một khi xã viên
kiểm soát được toàn bộ các hoạt động của hợp tác xã thì lòng tin của xã viên với
hợp tác xã, của xã viên với ban quản lý hợp tác xã, giữa các xã viên với nhau sẽ
được củng cố , đó chính là nhân tố quan trọng giúp hợp tác xã phát triển bền vững,
nếu không làm được điều đó thì tình thế sẽ ngược lại
3. Kiểm soát là công cụ đảm bảo cho cho các hoạt động của HTX tiến hành
đúng hướng
Với chức năng là xem xét, giám sát các hoạt động phát hiện và ngăn chặn
những hoạt động diễn ra trái với quy định, hoạt động kiểm soát thực sự là công cụ
đảm bảo cho các hoạt động của hợp tác xã được tiến hành đúng hướng
21
Khái niệm đúng hướng được hiểu một cách cụ thể là: Các hoạt động của hợp
tác xã phải tiến hành đúng
+ Luật hợp tác xã
+ Điều lệ của hợp tác xã
+ Các Nghị quyết của Đại hội xã viên
+ Chế độ quản lý của nhà nước ( chế độ kế toán, tài chính )
Kiểm soát là công cụ đảm bảo cho các hoạt động của hợp tác xã được tiến
hành đúng hướng, bởi lẽ: Quá trình quản lý thực chất là quá trình trao đổi thông tin
giữa hai giữa hai hệ thống : Hệ thống quản lý và hệ thống bị quản lý, hay giữa chủ
thể quản lý và khách thể quản lý. Quá trình trao đổi thông tin này được thực hiện
theo 2 kênh
+ Thông tin chỉ huy:
+ Thông tin phản hồi
Sơ đồ trao đổi thông tin trong quá trình quản lý
Thông tin chỉ huy
Thông tin ngoài
Thông tin phản hồi
Thông tin chỉ huy được bắt nguồn từ hệ thống quản lý được chuyển đến hệ
thống bị quản lý với mục đích điều khiển đối tượng quản lý. Thông qua thông tin
22
Hệ thống quản lý Hệ thống bị quản
lý
chỉ huy hệ thống bị quản lý biết mình cần là gì? Làm bao nhiêu? Làm ở đâu ? với
ai? Khi nào bắt đầu? Khi nào kết thúc? Các tiêu chuẩn cần hoàn thành?
Thông tin phản hồi có được là do kết quả của hoạt động kiểm soát, do hoạt
động trực tiếp của kiểm soát, hoặc do hoạt động kiểm soát yêu cầu các đối tượng
phải báo cáo. Thông qua thông tin này chủ thể quản lý hay hệ thống quản lý sẽ biết
được đối tượng quản lý ở đâu? Như thế nào? Đang làm gì? Cần gì? Chính nhờ
thông tin này mà chủ thể quản lý mới có các quyết định mới, hoặc bổ sung, điều
chỉnh các quyết định đã có trước, để điều khiển hành vi của các đối tượng quản lý
đảm bảo cho các hoạt động của hợp tác xã đi đúng hướng
4. Hoạt động kiểm soát là phương tiện giảm thiểu những yếu tố gây tác
động xấu tới các hoạt động của một công việc, một đối thượng nào đó, từ đó nó
góp phần vào việc sử dụng tiết kiệm các nguồn lực sản xuất , ngăn ngừa lãng phí ,
nâng cao hiệu quả hoạt động của HTX
Với tư cách là hoạt động giám sát một cách liên tục, phát hiện và điều chỉnh
các hoạt động, cho phép hoạt động kiểm soát phát hiện được yếu tố có khả năng
gây tác động xấu tới các kết quả hoạt động của hợp tác xã. Nó cũng giống người lái
xe luôn phải lắng nghe, quan sát việc hoạt động của xe, máy để có thể sớm, kịp
thời phát hiện ra được những điều bất trường trong hoạt động của xe, máy, từ đó
kịp thời đưa ra các giải pháp điều chỉnh. Điều đó cho phép giảm thiểu được rất
nhiều rủi ro, hạn chế dược nhiều phí tổn
Tượng tự trong Hợp tác xã tất cả các hoạt được giám xát bởi các hoạt động
kiểm soát, nó cho phép kịp thời phát hiện và ngăn chặn, điều chỉnh những hoạt
động không đúng quy định của quản lý, từ đó góp phần giảm thiểu rủi ro, góp phần
vào việc sử dụng tiết kiệm các nguồn lực sản xuất , ngăn ngừa lãng phí , nâng cao
hiệu quả hoạt động của HTX
23
5- Tiến hành tốt các hoạt động kiểm soát sẽ góp phần tăng niềm tin của xã
viên với hợp tác xã, với Ban quản trị, và giữa xã viên với xã viên, từ đó nâng cao
tinh thần đoàn kết, ý thức làm chủ, tạo thêm sức mạnh và uy tín của HTX
Thực hiện tốt các hoạt động kiểm soát đồng nghĩa với việc xã viên kiểm soát
được tất cả các hoạt động của Hợp tác xã, làm nâng cao vai trò làm chủ xã viên,
cho phép xã viên nắm bắt được tình hình của tất cả các hoạt động của Hợp tác xã.
Điều đó góp phần tăng niềm tin của xã viên với hợp tác xã, với Ban quản trị, và
giữa xã viên với xã viên, từ đó nâng cao tinh thần đoàn kết, ý thức làm chủ, tạo
thêm sức mạnh và uy tín của HTX
Làm tốt hoạt động kiểm soát còn là " chỗ dựa" cho Chủ nhiệm hợp tác xã,
các thành viên Ban quản trị thêm yên tâm làm việc, vì bên cạnh công việc của họ
luôn có sự trợ giúp của các hoạt động kiểm soát đển đảm bảo cho các hoạt động
của Chủ nhiệm hợp tác xã cũng như của các thành viện giảm thiểu rủi ró, ít sai sót
về các khía cạnh quản lý
3. Chức năng của hoạt động kiểm soát
Hoạt động kiểm soát bao gồm các chức năng sau:
(1) Theo dõi, giám sát toàn diện và liên tục các hoạt động của hợp tác xã
- Theo dõi, giám sát toàn diện yêu cầu hoạt động kiểm soát phải, theo dõi
giám sát:
+ Với tất cả các công việc có liên quan đến hợp tác xã, như việc thực hiện
Luật Hợp tác xã, Điều lệ Hợp tác xã, các nghị quyết của Đại hội xã viên, các hoạt
động sản xuất kinh doanh, cung ứng dịch vụ; thực các chế độ tài chính, kế toán
( thu, chi, phân phối, huy động sử dụng vốn, quỹ; phân phối, công nợ )
24
+ Với hoạt động có liên quan đến hợp tác xã của tất cả các thành viên. Các
thành viên bao gồm hoạt động của ban quản lý, ban điều hành, các xã viên và các
đối tượng khác có tham gia vào các hoạt động của HTX
- Theo dõi, giám sát liên tục yêu cầu giám sá theo dõi theo tính hệ thống của
công việc, từ khâu hình thành chủ trương, khâu chuẩn bị, khâu tổ chức thực hiện,
và kết quả hoạt động
(2) Đánh giá
Đánh giá là việc xem xét phân tích các hoạt động trên cơ sở đối chiếu, so
sánh nó với quy định, tiêu chuẩn quản lý đã định trước
Đánh giá là công việc khá khó và có ảnh hưởng lớn đến các đối tượng được
đánh giá và các hoạt động tiếp theo của quản lý. Việc đánh giá có thể được ví như
công việc thăm, khám bệnh của bác sỹ, nếu thăm, khám bệnh tốt phát hiện đúng
bệnh sẽ có các đơn thuốc đúng và kết quả điều trị bệnh sẽ thành công và ngược lại
Yêu cầu của công việc là phải đánh giá đúng; đúng việc, đúng mức độ (việc
gì? Sai hay đúng? Mức độ sai đúng? Nguyên nhân? ), công bằng, trung thực
khách quan, tránh tình trạng đánh giá chung chung, không chỉ ra cái sai, cái đúng
cụ thể cũng như mức độ đúng, sai cụ thể, hay nể nang, thiên vị hoặc tô vẽ thêm
mức độ đúng sai Điều đó rất khó cho các công việc sử lý, điều chỉnh những sai
xót của các hoạt động được đánh giá
Điều kiện đảm bảo đánh giá đúng. Muốn đánh giá đúng phải đảm bảo các
điều kiện sau
Thứ nhất : Phải có hệ thống chuẩn mực đánh giá đúng. Hệ thống chuẩn
mực đánh giá chính là các quy định về quản lý các hoạt động của hợp tác xã. Hệ
thông chuẩn mực đánh giá gồm
+ Luật Hợp tác xã
25
