BỘGIÁODỤCVÀ ĐÀOTAO
TRƯỜNGĐẠIHỌCQUYNHƠN

NGUYỄNVĂNHUY

NGHIÊN CỨU THỐI HĨA ĐẤT TIỀM NĂNG
VÀĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP SỬ DỤNG HỢP LÝ ĐẤT
ĐAIHUYỆNPHÙCÁT, TỈNHBÌNHĐỊNH

Chuyên ngành:ĐỊA LÝ TỰ
NHIÊNMãsố: 8440217

Ngườihướngdẫn:TS.NguyễnThịHuyền


LỜICAMĐOAN
Tơi xin cam đoan đề tài:“Nghiên cứu thối hóa đất tiềm năng và đề
xuấtgiải pháp sử dụng hợp lí đất đai huyện Phù Cát, tỉnh Bình Định .” là cơng
trìnhnghiêncứucủabảnthândướisựhướngdẫncủaTS.NguyễnThịHuyền.
Các kết quả trình bày trong luận văn là trung thực và chưa từng được
côngbố, một số kế thừa kết quả nghiên cứu của người khác đều được trích dẫn rõ
ràng,chínhxác.
Tácgiảluậnvăn

NguyễnVănHuy


LỜICẢMƠN
Xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến TS. Nguyễn Thị Huyền, người đã
trựctiếp hướng dẫn về khoa học và giúp đỡ tận tình trong suốt quá trình nghiên
cứuvàthực hiệnluậnvăn.

Xin trân trọng cảm ơn Ban chủ nhiệm khoa; quý thầy, cô giáo khoa
Khoahọc tự nhiên trường Đại học Quy Nhơn; q thầy, cơ giáo thỉnh giảng đã
nhiệttình giảng dạy, giúp đỡ trong suốt thời gian học tập tại trường và ln tạo
điềukiệnthuậnlợiđểgiúptácgiả hồnthànhluậnvăn.
Xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ nhiệt tình của các cơ quan địa
phươngliên hệ thực hiện đề tài: Sở Tài nguyên và Môi trường, Sở Nơng nghiệp
và Pháttriển nơng thơn tỉnh Bình Định, UBNDhuyện Phù Cát, PhòngT à i
n g u y ê n v à Mơi trường, Phịng Nơng nghiệp và Phát triển nơng thơn, phịng
Kinh tế và Kếhoạch,PhịngThốngKêhuyệnPhùCát.
Xin chân thành cảm ơn những người thân trong gia đình, bạn bè và
đồngnghiệp đã động viên, giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình học tập và thực
hiệnluậnvăn.
Xintrântrọngcảmơn!
BìnhĐịnh,ngày25tháng08năm2022
Tácgiảluậnvăn

NguyễnVănHuy


MỤCLỤC
LỜI CAM
ĐOANLỜICẢM ƠN
DANH MỤC TỪ VIẾT
TẮTDANHMỤCBẢNG
BIỂUDANHMỤCHÌNH
ẢNH
MƠ ĐÂU.............................................................................................................. 1
1. LÝDOCHỌNĐỀTÀI.......................................................................................1
2. MỤCTIÊUNGHIÊNCỨU..............................................................................2
3. NỘIDUNGNGHIÊNCỨU..............................................................................2

4. ĐỐITƯỢNGVÀPHẠM VINGHIÊNCỨU....................................................3

4.1. Đốitượngnghiêncứu..................................................................................3
4.2. Phạmvinghiêncứu.....................................................................................3
5. QUANĐIỂMVÀPHƯƠNG PHÁP NGHIÊNCỨU......................................3

5.1. Quanđiểmnghiêncứu.................................................................................3
5.2. Phươngphápnghiêncứu..............................................................................5
6. ÝNGHĨAKHOAHỌCVÀTHỰCTIỄNCỦALUẬNVĂN............................7
7. CẤUTRÚCLUẬNVĂN...................................................................................7
Chương1:CƠSƠLÝLUẬN TRONGNGHIÊN CỨUTHỐIHĨAĐẤT9
1.1. LÝLUẬNCHUNGVỀNGHIÊNCỨUTHỐIHĨAĐẤT...........................9

1.1.1. Kháiniệmvềđấtvàthốihóađất.................................................................9
1.1.2. Cácngungâythốihóađất.....................................................................12
12.TỔNGQUAN CÁCTÌNHHÌNHNGHIÊNCỨUTHỐIHĨAĐẤT15

1.2.1. Nghiêncứuthốihóađấttrênthếgiới..........................................................15


MỤCLỤC

1.2.2. ỞViệtNam...........................................................................................19
1.3.TIÊUCHÍVÀQUYTRÌNHNGHIÊNCỨUTHỐIHĨAĐẤTTIỀMNĂNGH
UYỆNPHÙCÁT...........................................................................................22
Tiểukếtchương 1................................................................................................24
Chương2:ĐẶCĐIỂMTỰNHIÊN,KINHTẾXÃHỘIVÀH I Ệ N TRẠNGSỬDỤNGĐẤT HUYỆNPHÙ CÁT,TỈNHBÌNHĐỊNH
....................................................................................................................................... 25
2.1. VỊTRÍĐỊALÍ...............................................................................................25
2.2. ĐẶCĐIỂMTỰNHIÊN................................................................................27


2.2.1. Địachất................................................................................................27
2.2.2. Địahình...............................................................................................29
2.2.3. Khíhậu................................................................................................30
2.2.4. Thủyvăn..............................................................................................34
2.2.5. Thổnhưỡng..........................................................................................35
2.2.6. Sinhvật................................................................................................40
2.3. KHÁIQ U Á T V Ề T Ì N H H Ì N H P H Á T T R I Ể N K I N H T Ế X Ã H Ộ I HUYỆNPHÙ CÁT...............................................................................40

2.3.1. Dâncư,laođộngvàviệclàm....................................................................40
2.3.2. Thựctrạngpháttriểnkinhtế....................................................................41
2.4. HIỆNTRẠNGSỬDỤNGĐẤTHUYỆNPHÙCÁT,TỈNHBÌNHĐỊNH...44
Tiểukếtchương 2................................................................................................48
Chương 3: ĐÁNH GIÁ THỐI HĨA ĐẤT TIỀM NĂNG VÀ MỘT SỐ
GIẢIPHÁPSỬDỤNGHỢPLÝĐẤTNƠNGNGHIỆPHUYỆNPHÙCÁT,TỈNHBÌNHĐ
ỊNH............................................................................................................................... 50


MỤCLỤC
3.1. CÁCDẠNG THỐIHĨAĐẤTCHÍNHƠ HUYỆNPHÙCÁT..................50
3.2. ĐÁNHGIÁTHỐIHĨAĐẤTTIỀMNĂNG..............................................52

3.2.1. TiêuchíđánhgiáthốihóađấttiềmnănghuyệnPhùCát,tỉnhBìnhĐịnh
......................................................................................................................53
3.2.2. Đánhgiátiềmnăngthốihóađấttheotiêuchíhìnhthành..............................54
3.2.3. TổnghợpthốihóađấttiềmnăngđấthuyệnPhùCát,BìnhĐịnh76
3.3. GIẢI PHÁP NHẰM HẠN CHẾ THỐI HĨA ĐẤT VÀ ĐỊNH
HƯỚNGSỬDỤNGHỢPLÝĐẤTNƠNGNGHIỆPHUYỆNPHÙCÁT,TỈNHBÌ
NHĐỊNH............................................................................................................. 82


3.3.1. Mộtsốnguntắcsửdụngđấthợplý,hạnchếthốihóađất...........................82
3.3.2 Giải pháp giảm thiểu thối hóa đất phục vụ sử dụng hợp lý đất
nôngnghiệphuyệnPhùCát..............................................................................83
Tiểukếtchương 3................................................................................................91
KẾTLUẬN VÀKIẾN NGHỊ.............................................................................92
1. KẾTLUẬN..................................................................................................... 92
2. KIẾNNGHỊ.................................................................................................... 93
DANHMỤCTÀILIỆUTHAMKHẢO..............................................................94
PHỤLỤC.......................................................................................................... 100


DANH MỤCCHỮ VIẾTTẮT
STT
1
2
3
4
5
6
7

Chữviếtđầyđủ

Chữviếttắt

Biếnđổikhíhậu

BĐKH

Diệntíchtựnhiên


DTTN

Điềukiệntựnhiên

ĐKTN

Kinhtế-xãhội

KT- XH

Sửdụnghợplý

SDHL

Tàingunthiênnhiên

TNTN

Thốihóađất

THĐ


DANHMỤCBẢNGBIỂU
Bảng2.1MộtsốđặctrưngkhíhậuhuyệnPhùCát...................................................31
Bảng2.2DiệntíchcácnhómđấtchínhởhuyệnPhù Cát..........................................36
Bảng2.3Cơcấusử dụngđất huyệnPhùCátnăm2019...........................................45
Bảng2.4 Hiệntrạngsửdụngđấtnơngnghiệphuyện PhùCát năm2019.................45
Bảng 2.5 Hiện trạng sử dụng đất phi nông nghiệp huyện Phù Cát năm 2019

47Bảng2.6HiệntrạngsửdụngđấtchưasửdụnghuyệnPhù Cát năm2019................48
Bảng3.1Dạng,nguycơvàcườngđộthốihóacácloạiđấtởhuyệnPhùCát
..........................................................................................................................54
Bảng3.2Kếtquảmứcđộthối

hóatiềm

năngcácloạiđấtởhuyệnPhùCát55Bảng3.3DiệntíchTHĐtiềmnăngcácloạiđất

cấp

xãởhuyện PhùCát5 6
Bảng 3.4 Thối hóa tiềm năng đất theo độ dốc ở huyện Phù Cát, Bình Định
58Bảng 3.5 Diện tích tiềm năng thối hóa từ tiêu chí độ dốc theo đơn vị
hànhchính........................................................................................................59
Bảng3.6Thối hóatiềmnăngđấttheotiêuchítầngdày ởhuyệnPhù Cát6 1
Bảng 3.7 Diệnt í c h t i ề m n ă n g T H Đ t ừ t i ê u c h í t ầ n g d à y
t h e o đ ơ n v ị h à n h chính.....................................................................62
Bảng3.8Thối hóađất tiềmnăngtheođộcaođịahìnhởhuyện PhùCát6 5
Bảng3.9Diệntíchtiềmnăngthốihóatừtiêu chíđộcaotheođơn vị6 7
Bảng3.10Thối hóatiềmnăngđấttheotiêu chílượngmưaởhuyện........................68
Bảng 3.11 Diện tích tiềm năng thối hóa từ tiêu chí lượng mưa theo đơn
vịhànhchính.....................................................................................................69
Bảng 3.12 Phân cấp mức độ ảnh hưởng của phân cắt sâu đến quá trình
thốihóađất......................................................................................................71
Bảng3.13THĐ tiềmnăngtheotiêuchíphân cắtsâu ởhuyện PhùCát7 1
Bảng 3.14 Diện tích tiềm năng thối hóa từ tiêu chí phân cắt sâu theo đơn
vịhànhchính(đơnvị: ha)....................................................................................72



Bảng3.15 THĐtiềmnăngtheotiêuchídạngphâncắt ngangởhuyện......................74
Bảng3.16Diệntíchtiềmnăngthốihóatừtiêuchíphâncắtngangtheođơnvịhà
nhchính............................................................................................................75
Bảng3.17Tiềmnăngthốihóađất ởhuyệnPhùCát,tỉnhBìnhĐịnh........................78
Bảng3.18 D i ệ n t í ch t h ố i h ó a đ ấ t t i ềm n ă n g t h eo đơ nv ị h àn hc hí nh hu yệ
n PhùCát............................................................................................................80


DANHMỤCHÌNH
Hình2.1 Bảnđồ hànhchínhhuyện Phù Cát.............................................................26
Hình2.2Mơhìnhsố độcaoDEM huyệnPhù Cát,tinh Bình Định..............................29
Hình2.3 Biểuđồ nhiệtđộ vàlượngmưatrung bìnhnămhuyệnPhù Cát.....................32
Hình2.4 Bảnđồ phânbốlượngmưahuyệnPhùCát...................................................33
Hình2.5 BảnđồthổnhưỡnghuyệnPhùCát...............................................................38
Hình3.1 Biểuđồ THĐtiềmnăngcácloạiđấtởcácxãthuộchuyệnPhùCát...................56
Hình3.2 Bảnđồ thốihóatiềmnăngcácloạiđấthuyệnPhùCát,BìnhĐịnh...................57
Hình3.3 Biểuđồtỷlệ%THĐtiềmnăng theo độdốc,huyệnPhùCát...........................59
Hình3.4 Bảnđồ thốihóatiềmnăngđấttheo độdốchuyệnPhùCát.............................60
Hình 3.5 Biểu đồ tiềm năng THĐ theo tiêu chí tầng dày các xã huyện Phù Cát
62Hình3.6 Bảnđồ tiềmnăng thốihóađấttheo tầngdày huyệnPhùCát.......................64
Hình3.7Biểuđồtỷlệ%T H Đ tiềmnăngtheo độcaoởhuyệnPhù Cát........................66
Hình3.8 Bảnđồ tiềmnăngthốihóađấttheođộcaohuyệnPhùCát..............................66
Hình3.9Bảnđồtiềmnăngthốihóađấttheo lượngmưahuyệnPhùCát........................70
Hình3.10 Bảnđồ tiềmnăng thốihóađấttheophâncắtsâuhuyệnPhùCát...................73
Hình3.11 Biểuđồ tỷlệ%diện tíchTHĐtiềmnăngtheomứcđộ phân.........................75
Hình3.12Bảnđồtiềmnăngthốihóađấttheophâncắtngang huyện............................76
Hình3.13 Biểuđồtỷ lệ%diện tíchthốihóađấttiềmnăngởhuyệnPhùCát..................79
Hình3.14 Bảnđồ thốihóa đấttiềmnăng huyệnPhùCát,tỉnh BìnhĐịnh...................80
Hình3.15 Biểuđồ diệntích THĐtiềmnăng theocácxãởhuyệnPhù Cát....................82



1

MƠĐÂU
1. LÝDOCHỌNĐỀTÀI
Hiện nay, thối hóa đất và hoang mạc hóa đất đai là một trong những
vấnđề môi trường nổi cộm, đe dọa đến đời sống, sản xuất của người dân mà
nhiềuquốc gia trên thế giới đang phải đối mặt giải quyết. Trong những thập niên
vừaqua, Liên Hợp Quốc đã đưa ra cảnh báo là 1/3 tài nguyên đất trên thế giới
đangcó dấu hiệu thối hóa do ơ nhiễm,x ó i m ò n , s u y g i ả m c h ấ t
d i n h d ư ỡ n g . F A O cũng đưa ra nhận định “Đất đai trên toàn cầu đang
chịu áp lực vơ cùng lớn”,đếnnaytrênthếgiớicógần40%diệntíchđấtbịthốitừtrungbìnhđếnnhẹ,gâyảnhhưởng
nghiêm trọng đến an ninh lương thực trên thế giới (theo Van Khuc et al., 2021)
[49].BáocáocủaGlobalLandOutlook2đãướctính,cóthểmấtkhoảng
44.000 tỷ USD/ năm (gần 50% GDP của thế giới) do suy thoái đất, mà
nguyênnhân chủ yếu của tình trạng này là do quá trình quản lý đất chưa tốt của
conngười. Riêng Việt Nam, nhiều nghiên cứu đã xác định, năm 2018 nước ta có
đến9,34 triệu ha đất bị hoang hóa, trong đó khoảng 7,85 triệu ha bị ảnh hưởng
mạnhmẽ do sa mạc hóa. Phần lớn đất xói mịn trơ sởi đá, bạc màu, đất trống, đồi
núitrọc, đều có nguy cơ bị thối hóa nghiêm trọng (Sfarm.vn, 2018). Đất bị
thốihóa, kéo theo sự suy giảm đáng kể của các hệ sinh thái, đa dạng sinh học,
giảmsản lượng lương thực, dẫn đến tình trạng đói nghèo, mất an ninh lương
thực, dẫnđến nhiều hệ lụy khác trong cuộc sống của người dân. Đặc biệt là trong
điều kiệnbiếnđổikhíhậu(BĐKH)ngàycàngdiễnbiếnphứctạp,khólường,nắngnóng,hạn hán, mưa lũ kéo
dài, ảnh hưởng mạnh mẽ đến tình trạng suy thối đất, màViệt Nam là quốc gia
chịu

tác

động


mạnh

mẽ

của

BĐKH.D o

vậy,

thực

sự

đ ò i hỏic á c c ộ n g đ ồ n g c ầ n q u a n t â m n h i ề u h ơ n v i ệ c t ì m c á c g i ả i p h á p n g
ă n c h ặ n thốihóađất(THĐ).Trongđó,quyhoạchsửdụngđấthướngtớipháttriểnbềnvững, trên cơ sở nghiên
cứu tổng hợp THĐ, phù hợp với từng khu vực, góp phầnhạnchếtìnhtrạngTHĐlàmộtviệc
làmhếtsứccầnthiếtởtấtcảcáctỉnhthànhtrongcả nước.


Phù Cát là huyện đồng bằng ven biển của tỉnh Bình Định, có diện tích
tựnhiên là 68.066,83 ha. Với đặc điểm tự nhiên đa dạng, tài nguyên đất phong
phú,địa hình tương đối bằng phẳng, huyện Phù Cát có nhiều tiềm năng trong pháttriển kinh tế nơng lâm
nghiệp. Điển hình trong giai đoạn vừa qua, Phù Cát đãthực hiện 196 mô hình
“Cánh đồng lớn” trên diện tích 9.900 ha trong sản xuấtcây lúa, lạc, mỳ, mỳ xen
đậu,... đã mang lại hiệu quả kinh tế cao, có những cánhđồng đạt trên 200 triệu
đồng/ha thuộc các xã Cát Lâm, Cát Hiệp, Cát Tài, CátHải, Cát Hanh,...[58].Tuy
nhiên trongg i a i đ o ạ n g ầ n đ â y , t à i n g u y ê n đ ấ t ở huyện Phù
Cát có dấu hiệu thối hóa, như đất đai bị xói mịn, rửa trơi ở một

sốkhuvựcđồinúi,nhiễmmặnvùngvenbiển,đặcbiệtđấtkhơhạn,suygiảmđộ
phìngàycàngtăng.Xuấtpháttừthựctiễnnêutrênnên,việcthựchiệnđềtài“Nghiên cứu thối hóa đất tiềm
năng và đề xuất giải pháp sử dụng hợp lý đấtđai huyện Phù Cát, tỉnh Bình
Định ”là rất cần thiết nhằm xác định được diệntích đất bị thối hóa và mức độ
thối hóa đất trên địa bàn huyện Phù Cát, đồngthời đánh giá được nguyên nhân,
từ đó đề xuất các giải pháp, định hướng giảmthiểu thoái đất ở huyện Phù Cát,
nhằm thức đẩy phát triển nông nghiệp hiệu quả,bềnvững.
2. MỤCTIÊUNGHIÊNCỨU
Thựchiện đềtàinhằmđạtđượcmụctiêucụthểsau:

Làm rõ được tiềm năng THĐ và đề xuất được một số các giải pháp
sửdụng hợp lý tài nguyên đất cho phát triển nông nghiệp hiệu quả, bền vững
ởhuyệnPhùCát,tỉnhBìnhĐịnhnhằmngănngừathốihóađất.
3. NỘIDUNGNGHIÊNCỨU
Nhằm đạt được mục tiêu đề ra, đề tài thực hiện một số nội dung
nghiêncứuchủyếu:


- Nghiên cứu tổng quan, cơ sở lý luận về THĐ trên thế giới, Việt Nam,
từđó lựa chọn hướng nghiên cứu THĐ tiềm năng cho huyện Phù Cát, tỉnh
BìnhĐịnh.
- Nghiên cứu điều kiện tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên, tình hình
pháttriểnkinhtế-xã hội(KT- XH)huyệnPhùCát,tỉnhBìnhĐịnh.
- Nghiên cứu, đánh giámức độ THĐ tiềm năng ở huyện Phù Cát và
đềxuất một số giải pháp hạn chế THĐ, phục vụ phát triển nông nghiệp bền
vữngtrênđịa bànhuyệnPhùCát,tỉnhBìnhĐịnh
4. ĐỐITƯỢNGVÀPHẠMVINGHIÊNCỨU
4.1. Đối tượng nghiên cứu:Đối tượng nghiên cứu của đề tài là vấn
đềthối hóa đất.
4.2. Phạmvinghiêncứu:

- Phạm vi khơng gian:Nghiên cứu tồn bộ diện tích đất tự nhiên
huyệnPhùCát,tỉnhBìnhĐịnh(68.066,83ha)theoranhgiớihànhchínhvớitỷlệb
ảnđồ1:50.000.
- Phạm vi về nội dung:Trong nghiên cứu THĐ tiềm năng ở huyện
PhùCát, có nhiều tiêu chí đánh giá, tuy nhiên đề tài chỉ lựa chọn 7 tiêu chí thuộc
cácnhóm các nhân tố liên quan đến địa hình (độ cao địa hình, phân cắt sâu), khí
hậu(lượng mưa), thủy văn (phân cắt ngang) và đặc điểm thổ nhưỡng (Loại đất,
độdốc, tầngdày), từ đó đề xuất định hướng sử dụng đất hợp lý cho phát triển
nơngnghiệp, hạn chế suy thối đất ở huyện Phù Cát, tỉnh Bình Định. Đồng thời
cũngchỉtậpphântíchcác nhântốgâythốihóa đất doxóimịn.
- Phạm vi về thời gian:Để phân tích thực trạng thối hóa đất, đề tài
sửdụngsốliệuthuthậptrong khoảngthời giantừnăm2015–hiệntại.
5. QUANĐIỂMVÀPHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨU

5.1. Quanđiểmnghiêncứu
a. Quan điểm tổng hợp:Các yếu tố, hiện tượng tự nhiên trong một
phạmvilãnhthổlncómốiquanhệbiệnchứnglẫnnhau,tạonênmộtthểtổnghợp


lãnh thổ. Một yếu tố hay một hợp phần tự nhiên nào đó bị tác động, biến đổi
đềucó thể gây ra những thay đổi rất lớn của cả địa tổng thể. Do vậy, vận dụng
quanđiểm tổng hợp sẽ cho phép các nghiên cứu xem xét, đánh giá mọi sự vật,
hiệntượng trong mối quan hệ tác động lẫn nhau theo những quy luật vận động
phứctạp của lớp vỏ địa lý. Trong nghiên cứu THĐ tiềm năng ở huyện Phù Cát,
tỉnhBình Định, quan điểm tổng hợp được vận dụng nhằm nghiên cứu tổng thể
cácyếu tố tự nhiên của toàn huyện Phù Cát, tỉnh Bình Định. Bởi trong q trình
phátsinhvàpháttriển,đấtbịsuythốidosựtácđộngtổnghợpcủarấtnhiềucácyếutố tự nhiên (loại đất, địa hình,
khí hậu, …) kết hợp với hoạt động sản xuất củacon người theothời gian.D o
v ậ y , n g h i ê n c ứ u T H Đ k h ô n g n h ữ n g c h ỉ x e m x é t đến
các loại đất, các yếu tố tự nhiên mà còn quan tâm đến các hoạt động sản xuất của

con người trong địa bàn lãnh thổ nghiên cứu. Bên cạnh đó, khi đề xuất địnhhướng khai thác, sử dụng tài
nguyên đất hợp lý cho phát triển kinh tế nôngnghiệp, cần xem xét tổng hợp các
phương án lựa chọn, nhằm đưa ra những đềxuất sử dụng đất hợp lý nhất cho
khu vực trong phát triển nông nghiệp theohướngbềnvững.
b Quan điểm hệ thống:Mỗi một địa tổng thể luôn chứa đựng tập hợp
cácyếu tố có mối quan hệ phụ thuộc, tác động lẫn nhau, tạo thành một hệ
thốngthốngnhất, ho àn chỉnh. Nh ư vậy, đểđ á n h giá mứcđộ THĐ ở huyệnPhù
Cát, cần phải nghiên cứu đánh giá một cách đầy đủ các nhân tố gây thối hóa
trongmốiq u a n h ệ b i ệ n c h ứ n g l ẫ n n h a u . T i ế p c ậ n t h e o q u a n đ i ể m h ệ t h ố n g l
à c á c h đánhgiátổnghợpnhấtvềtiềmnăngTHĐcủahuyện,phụcvụđịnhhướngsửdụng tài nguyên đất hợp
lý, bền vững trong phát triển nông nghiệp với mối quanhệvớicác lĩnhvựckhác.
c. Quan điểm lãnh thổ:Mỗi đối tượng địa lý đều không thể tách rời
mộtkhông gian lãnh thổ cụ thể. Tuy có quy luật vận động riêng, nhưng chúng
cũngphụ thuộc rất chặt chẽ vào đặc điểm của lãnh thổ đó. Đồng thời, bản thân
các đốitượngđịalýtrongmỗilãnhthổlnlncósựphânhóanộitạivàcómốiquanhệ chặt chẽ với không
gian
xung
quanh.
Do
vậy,
vận
dụng
quan
điểm
lãnh
thổtrongnghiêncứuTHĐ huyệnPhùCát sẽchophépgi ải quyết một c ách cụt
hểcácvấnđềtrongthựctiễnkhaithác,quảnlývàsửdụngtàinguyênđấtđaicủa


một lãnh thổ, nhằm đưa ra định hướng mang tính tổng hợp, sát với thực tiễn

địaphương,pháthuylợithếcủa toànlãnhthổnghiêncứu.
d. Quan điểm lịch sử:THĐ cũng như các loại tai biến thiên nhiên
khácxảy ra thường chịu tác động của nhiều nhân tố một cách có quy luật, lại
vừamang tính ngẫu nhiên. Do vậy, để đánh giá một cách đầy đủ về THĐ, cần
phảixem xét nó trong một chuỗi thời gian. Các thơng tin về tình trạng hạn hán,
hoanghóađấtđaicũngnhưsuykiệtdưỡngchấtcóđượctừcácbáocáotrướcđây,từđiều tra xã hội học và từ
khảo sát là nguồn tư liệu rất cần thiết để đánh giá hiệntrạngvà
dựbáonguycơTHĐtrongtươnglai.
e. Quan điểm phát triển bền vững:Nghiên cứu đánh giá các dạng tai
biếnthiênnhiênnóichungvàTHĐnóiriêngcầndựatrênquanđiểmpháttriểnbềnvững (PTBV), nhằm hạn chế
đến mức mức thấp nhất sự suy giảm các loại tàinguyên thiên nhiên như đất,
nước, rừng, khoáng sản,… Đồng thời, đảm bảo sửdụng lâu dài các loại tài
nguyên khó phục hồi, khai thác, sử dụng bền vững cácloại tài nguyên có khả
năng phục hồi. Duy trì các hệ sinh thái thiết yếu, đảm bảochocuộc
sốngcộngđồngdâncư v.v.
Trong gian đoạn gần đây, điều kiện sinh thái mơi trường trên địa bàn
cáchuyện thuộc tỉnh Bình Định nói chung và huyện Phù Cát nói riêng có nhiều
diễnbiến bất lợi. Các loại tai biến thiên nhiên như bão, lũ lụt diễn biến bất
thường,khó dự đốn, tình trạng cạn kiệt dịng chảy vào mùa khơ, xói mịn, sạt lở
trongmùa mưa, suy thoái đất đai diễn ra trên diện rộng. Do vậy, tiếp cận PTBV
đượcxác định là một nguyên tắc quan trọng trong thực hiện nghiên cứu THĐ ở
huyệnPhù Cát, nhằm đề xuất các định hướng sử dụng hợp lý tài nguyên đất,
hướng tớimụctiêuPTBV.

5.2. Phươngphápnghiêncứu
a. Phương pháp điều tra, thu nhập, xử lý số liệu:Thực hiện phươngpháp
này nhằm tổng quan, điều tra, thu thập các dữ liệu, tư liệu, kết quả nghiêncứu đã
có liên quan đến yêu cầu, nội dung nghiên cứu của luận văn. Trên cơ sởđó phát
triển thành cơ sở dữ liệu cần thiết cho mục tiêu nghiên cứu của đề
tài.Cáctưliệuthuthập,đượcphânloại,hệ thốnghóamộtcáchchọnlọctheocá

cyêucầunghiêncứuđề tài,cụthể:


- Tư liệu, đề tài, bài báo, cơng trình nghiên cứu đã có,… phục vụ cho
tổngquan,nghiêncứulýluậnvềtàingunđấtvàthốihóatàingunđất.Bêncạnhđó, cịn thu thập các thơng
tư
nghị
định
liên
quan
đến
quy
hoạch,
sử
dụng
đất,điềutrath ố i hóađất địnhkỳ, phục vụcho kiểm chứng dữli ệu và cácnghi
ên cứukhácliênquan.
- Hệthống cácdữliệugồm:
+ Các tài liệu nghiên cứu về đặc điểm tự nhiên như địa hình, địa mạo,
khíhậu,thủyvăn;tàingunđất,nước,phụcvụ chosảnxuất nơng nghiệp;
+Hệthốngcácbảnđồ thànhphầnliênquanđếnnộidung nghiên cứu;
+ Các tài liệu về tình hình phát triển KT- XH nói chung và nơng
lâmnghiệpnóiriêng; các tài liệukhảo sát, đi ều tra, phỏng vấnnhanh,…
liên quanđếnhoạtđộngpháttriểnkinhtế,taibiếnthiênnhiênvàxuhướngsuythoáitàinguyênđất.
b. Phương pháp điều tra thực địa:Đề tài thực hiện 02 đợt khảo sát
trênđịa bàn huyện nhằm tìm hiểu thực tế, kiểm chứng dữ liệu thu thập và một số
kếtquả nghiên cứu của đề tài, phục vụ biên tập, thành lập các bản đồ chun đề
nhưbảnđồ địachất,địahình,khíhậu,thủyvăn,…theo2tuyếncụthểsau:
Tuyến1:ThịtrấnNgơMây –CátTrinh – CátLâm–CátSơn
Tuyến2:ThịTrấnNgơMây–CátTường–CátNhơn–CátHưng–Cát

Tiến
Đồngthời,kếthợptraođổi,phỏngvấntrựctiếpmộtsốngườidân,cánbộ
quản lý các phịng nơng nghiệp nhằm thu thập thêm thơng tin về thực trạng
sửdụng đất, các phương án quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất của địa phương.
Cácthông tin được thu thập và ý kiến trao đổi, đề xuất của người dân, cán bộ
quản lýcũng là cơ sở quan trọng giúp đề tài luận văn có thêm cơ sở thực tiễn,
nhằm đềxuất định hướng sử dụng bền vững tài nguyên đất trong phát triển nông
nghiệphuyệnPhùCát.
c. Phương pháp bản đồ và hệ thơng tin địa lí (GIS):Ứng dụng các
phầnmềm thành lập bản đồ cùng với GIS sẽ giúp xử lý đồng bộ các lớp thơng
tinkhơnggian(bảnđồ)gắnvớicácthơngtinthuộctính,manglạitínhhiệuquảcao


trong thực hiệncácnghiên cứu của luận văn.Đặc biệt, phépp h â n t í c h
k h ơ n g giant r o n g m ô i tr ườ ng G I S g i ú p l uậnvănph ân t í c h đị nh l ư ợ n g v à s
ự biến đ ổ i theokhơnggiancácmứcđộTHĐởhuyệnPhùCát,nângcaotínhchínhxácvàhiệu quả hơn trong
nghiên cứu, quy hoạch và quản lý các hoạt động sử dụng đấttrên địa bàn nghiên
cứu. Thực hiện nghiên cứu, luận văn sử dụng phần mềmMapInfo 10.5, ArGIS
11.0 để chồng xếp, chuẩn hóa, biên tập các bản đồ thànhphần và quá trình thành
lập bản đồ THĐ tiềm năng. Đồng thời, thực hiện cácphép tốn phân tích khơng
gian đểt r u y
xuất
dữ
liệu
cho
đánh
giá
THĐ
t i ề m năng,phụcvụchocôngtácnghiêncứu.
d. Phương pháp tham vấn ý kiến:Trong quá trình nghiên cứu, bên

cạnhviệc điều tra khảo sát thực địa, tác giả cũng đã tham khảo ý kiến các các
cán bộthuộc Trung tâm khuyến nông huyện Phù Cát, Sở Nông nghiệp và Phát
triểnnông thôn, Sở Tài ngun và Mơi trường Bình Định về các nội dung liên
quanđến quá trình sản xuất, đặc điểm tài nguyên đất, thực trạng THĐ và ảnh
hưởngcủa BĐKH đến tài đất đai và hoạt động sản xuất của người dân và sản
xuất nơngnghiệp. Đồng thời, phương pháp tham vấn cịn được tác giả sử dụng
trong xácđịnh chỉ tiêu đánh giá THĐ với đặc thù của huyện. Các thông tin tham
vấn đượcchon lọc phù hợp với mục đích và nội dung nghiên cứu, bổ sung cơ sở
thực tiễnquantrọngchothực hiệnluậnvăn.
6. ÝNGHĨAKHOAHỌCVÀTHỰC TIỄNCỦALUẬNVĂN
5.1. Ýnghĩa khoa học:Kết quả nghiên cứu của luận văn góp phần
bổsung và làm phong phú thêm cở sở lý luận và phương pháp nghiên cứu đánh
giáTHĐ,phục vụđịnhhướngSDHLđất nông nghiệp.
5.2. Ýnghĩa thực tiễn:Kết quả đánh giá cho phép xác định được
tiềmnăng suy thoái đất đai của huyện Phù Cát, đây là một nguồn tài liệu tham
khảothiết thực cho các nhà quản lý trong định hướng sử dụng tài nguyên đất,
đem lạihiệu quả kinh tế cao, hạn chế tối đa về năng suất và chất lượng của cây
trồng,thúcđẩypháttriểnsảnxuấtmộtcáchthuậnlợi.
7. CẤUTRÚCLUẬNVĂN


Ngồiphầnmởđầu,kếtluận,luậnvănđượccấutrúcthành3chương:
Chương1:Cơsởlýluậntrongnghiêncứuthốihóađất.
Chương2:Đặcđiểmtựnhiên,kinhtếxãhộivàhiệntrạngsửdụngđấthuyệnPhùCát,tỉnhBìnhĐịnh.
Chương3 : N g h i ê n c ứ u t h o á i h ó a đ ấ t t i ề m n ă n g v à m ộ t s ố g i ả i p h á p s ử dụng
hợplýđấtnơngnghiệphuyệnPhùCát,tỉnhBìnhĐịnh.


PHÂNNỘIDUNG
Chương 1: CƠ SƠ LÝ LUẬN TRONG NGHIÊN

CỨUTHỐIHĨAĐẤT
1.1. LÝLUẬNCHUNGVỀNGHIÊN CỨUTHỐIHĨAĐẤT
1.1.1. Kháiniệmvềđấtvàthốihóađất
a. Kháiniệmvềđất(soil)
Đất là một loại tài ngun vơ giá mà thiên nhiên đã ban tặng cho con
người.Trên thực tế, đất là “tư liệu sản xuất không thể thay thế được đối với nơng
lâmnghiệp”(C.Mac), đã cùng với lồi người đồng hành qua các nền văn minh
nôngnghiệp từ buổi sơ khai đến sự phát triển mạnh mẽ của các tiến bộ khoa học
kỹthuật. Do vậy, khái niệm về đất đã được tích lũy từ cách đây 7000- 8000
năm.Tuynhiênlầnđầutiênkháiniệmvềđất(soil)trên cơsởphátsinhhọcmớiđược
V.V. Docusaev( 1846– 1 9 0 3 ) m ộ t n h à t h ổ n h ư ỡ n g h ọ c n g ư ờ i N g a đ ề c ậ p . TheoquanđiểmcủaV.V.Docusaevvàcộng
sự: Đất là một vật thể tự nhiên đặcbiệt,cólịchsửpháttriểnhồntồnđộclập,nólàsảnphẩmhoạtđộngtổng
hợpcủa đá mẹ, địa hình, khí hậu, sinh vật, con người, thủy văn theo thời
gian[33].Ơngchorằng,đấtchínhlàmộtphươngtrìnhvớicác đối số:
Đất=f(Đa, Đh,Kh,Sv, Cn, Tv)t.
Trongđó:
Đa:Nhómđámẹ/mẫu chấthìnhthànhđất.
Đh: Địa hình/địa mạo thổ nhưỡng hoặc kiểu hình thái địa
hìnhKh:Yếutốsinhkhíhậu/ khí hậuthổnhưỡng;
Tv: Thủy văn với vai trò của nước mặt, nước ngầm và nước trong
đất;Sv:Sinh vật(độngthựcvật, visinhvật)trênmặtđấtvàtrongđất;
Cn:Conngườivừacóthểtácđộnglàmthayđổiđộphìtựnhiêncủađất,vừatác
độngđếncác yếutốhìnhthànhđất;


t: Thời gian được xét trong quá trình vận động của đại tuần hoàn vật
chấtvàtiểutuầnhoànsinhhọc tạoratuổicủađất.
Quan điểm trên cho thấy, đất được thành tạo dưới sự tác động của khí
hậutrongcácđiềukiệnnhiệtđộ,ápsuất,mưa,gió,sựthamgiacủacácyếutốsinhvậtvà con người,
…,cáclớpđácócấutrúctừnhữngkhốngvậtkhácnhau,cùngvới nhữngtácnhâncótrongnướcmưa(H2SO4, NHO3…) bị

vỡ ra tạo thành cácmảnh

vụn. Q trình đó diễn ra liên tục để cho ra sản phẩm là những

“mẫu chất”.Theo thời gian các “mẫu chất” này bị biến đổi dần về các đặc tính lý, hóa,
sinhhọcdướitácđộngcủasinhvậttrongđiềukiệnkhácnhaucủakhíhậu,địahìnhvàcuốicùngt
rởthànhđất.
Nhưvậy, bảnthânmỗi l oại đất l à mộtt hểt ổn g hợpt ựnhi ên nằmt rong
cácquyluậtvậnđộngcủanó.Nêntheotiếntrìnhthờigian,đấtcũngcóqtrìnhphátsinhphát triểngià hóat h o á i
h ó a m à n g u y ê n n h â n c ó t h ể d o t ự nhiên hoặc do con người...
Đây

cũng

chính

là

cơ

sở

cho

luận

văn

lựa


chọn

cácyếutốtrongđánhgiáTHĐtiềmnăngở huyệnPhùCát,tỉnhBình Định.
b. Kháiniệmvềthốihóađất
Từ cuối thế kỷ XX đến nay, nhu cầu nghiên cứu đất đai chop h á t
t r i ể n kinh tế, đặc biệt là kinh tế nông nghiệp bền vững, nhiều cơng trình
nghiên cứu vềthốihóađấtđượctriểnkhaiởnhiềuquốcgiatrênthếgiới,theođó,quanđiểmkhác nhau về thối
hóa đất cũng được hình thành và hồn thiện dần theo thờigian.
Từ năm 1968, dựa trên quan điểm sinh thái học, Winkler đã đề cập
đếnthối hóa đất tự nhiên (cịn gọi là THĐ tiềm năng). Theo ông, đất là một vật
thểsống vì trong nó có chứa nhiều các sinh vật (vi khuẩn, nấm, tảo, thực vật,
độngvật...), do vậy nó cũng tn theo tiến trình cuộc sống (Phát sinh ->phát
triển ->già->thốihố).