BỘ TƯ PHÁP
TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT HÀ NỘI

TIỂU LUẬN KẾT THÚC HỌC PHẦN
Mơn: Kinh tế chính trị

ĐỀ BÀI: 2
“Lý luận về tích tụ và tập trung tư bản của Mác - Liên hệ với thực
tiễn phát triển nền kinh tế nước ta hiện nay”

LỚP

:

HỌ VÀ TÊN

:

MSSV

: 450450

Hà Nội, 2021


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU....................................................................................................................1
NỘI DUNG................................................................................................................1
I.

Lý luận về tích tụ tư bản và tập trung tư bản của Mác:...................................1

1. Tích tụ tư bản và tập trung tư bản là gì?.......................................................1
2. Mối quan hệ giữa tích tụ và tập trung tư bản:..............................................2
3. Vai trị của tích tụ và tập trung tư bản đối với sự phát triển của nền sản
xuất tư bản chủ nghĩa:.........................................................................................4

II. Liên hệ với thực tiễn phát triển nền kinh tế nước ta hiện nay:........................5
KẾT LUẬN.................................................................................................................7
TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................................8


MỞ ĐẦU
Thời gian không ngừng trôi, xã hội ngày một văn minh, hiện đại, phát triển
hơn. Nhằm đảm bảo được chất lượng cuộc sống của người dân, các doanh nghiệp
sản xuất bắt buộc phải tìm tới các tiến bộ khoa học kỹ thuật, các công nghệ tiên tiến
tối tân nhằm tăng năng suất lao động và chất lượng sản phẩm. Đặc biệt trong giai
đoạn hiện nay, khi toàn thế giới đang tiến hành cơng cuộc cơng nghiệp hóa hiện đại
hóa thì nhu cầu về vốn là càng cần thiết và quan trọng hơn bao giờ hết. Đối với các
nước phát triển có tiềm lực kinh tế lớn như Anh, Pháp, Mỹ, Trung Quốc,…thì tại
các nước đang phát triển như nước ta, việc lựa chọn mơ hình phát triển kinh tế phù
hợp là vô cùng cấp thiết. Nhận thức được vai trị quan trọng của việc tích tụ và tập
trung tư bản nhằm thu hút vốn đầu tư, mở rộng quy mô sản xuất, em xin phép lựa
chọn đề bài số 2: “Lý luận về tích tụ và tập trung tư bản của Mác - Liên hệ với
thực tiễn phát triển nền kinh tế nước ta hiện nay” làm bài thi tiểu luận kết thúc
học phần mơn học Kinh tế chính trị. Trong q trình làm bài khơng tránh khỏi
những sai sót khi tìm hiểu, em mong nhận được sự đánh giá, góp ý của thầy cơ để
thực hiện tốt hơn bài trong tương lai.

NỘI DUNG
I. Lý luận về tích tụ tư bản và tập trung tư bản của Mác:
1. Tích tụ tư bản và tập trung tư bản là gì?

Trong quá trình tái sản xuất tư bản chủ nghĩa, cùng bộ của tư bản cá biệt tăng
lên thông qua quá trình tích tụ và tập trung tư bản – đây được coi là quy luật phát
triển của nền sản xuất lớn tư bản chủ nghĩa.
Tích tụ tư bản, được hiểu là sự tăng thêm quy mô của tư bản cá biệt bằng cách
tư bản hoá giá trị thặng dư trong một xí nghiệp nào đó; trong đó tư bản hố giá trị
thặng dư ở đây được hiểu là việc chuyển hố một phần giá trị thặng dư thành tư bản
thơng qua q trình tái sản xuất mở rộng. Tích tụ tư bản nhằm mục đích tăng quy
3


mô tư bản cá biệt đồng thời làm tăng quy mô tư bản xã hội do giá trị thặng dư được
biến thành tư bản phụ thêm1. Một mặt, tích tụ tư bản yêu cầu tái sản xuất mở rộng
và ứng dụng khoa học kỹ thuật; mặt khác sự tăng lên của khối lượng giá trị thặng
dư trong quá trình phát triển của sản xuất tư bản chủ nghĩa tạo khả năng thực hiện
cho tích lũy tư bản. Nói một cách dễ hiểu hơn thì tích tụ tư bản chính là kết quả
trực tiếp của tích lũy tư bản.
Tập trung tư bản là sự tăng lên của quy mô tư bản cá biệt mà không làm tăng
quy mô tư bản xã hội do hợp nhất các tư bản cá biệt vào một chỉnh thể tạo thành
một tư bản cá biệt lớn hơn và được thực hiện thông qua sáp nhập các tư bản cá biệt
với nhau2. Tập trung tư bản sử dụng cạnh tranh và tín dụng làm địn bẩy mạnh nhất
thúc đẩy quá trình; do cạnh tranh mà dẫn tới sự liên kết tự nguyện hoặc cưỡng bức
sáp nhập các tư bản cá biệt, cịn sử dụng tín dụng tư bản chủ nghĩa làm phương tiện
để tập trung các khoản tiền trong xã hội vào tay các nhà tư bản.
Cả tích tụ tư bản và tập trung tư bản đều đi đến mục đích nhằm tạo tiền đề để
thu được nhiều giá trị thặng dư hơn cho người mua hàng hóa sức lao động.
2. Mối quan hệ giữa tích tụ và tập trung tư bản:
Tích tụ tư bản và tập trung tư bản có mối quan hệ mật thiết với nhau, có sự tác
động thúc đẩy qua lại với nhau nhưng khơng đồng nhất với nhau.
Tích tụ tư bản làm tăng thêm quy mô và sức mạnh của tư bản cá biệt, do đó
cạnh tranh gay gắt hơn, dẫn đến tập trung nhanh hơn. Ngược lại, tập trung tư bản

tạo điều kiện thuận lợi để tăng cường bóc lột giá trị thặng dư nên đẩy nhanh tích tụ
tư bản. Ảnh hưởng qua lại nói trên của tích tụ tư bản và tập trung tư bản làm cho
tích lũy tư bản ngày càng mạnh. Tập trung tư bản có vai trị rất lớn đối với sự phát
triển của sản xuất tư bản chủ nghĩa. Nhờ tập trung tư bản mà xây dựng được xí
nghiệp lớn sử dụng được kỹ thuật và cơng nghệ hiện đại3.
1

Giáo trình Kinh tế chính trị Mác – Lênin (2021), Nxb. Chính trị quốc gia sự thật, tr. 108.
Giáo trình Kinh tế chính trị Mác – Lênin (2021), Nxb. Chính trị quốc gia sự thật, tr. 108.
3
, truy cập ngày 9/12/2021.
2

4


C.Mác đã chỉ ra rằng tích tụ tư bản và tập trung tư bản liên kết với nhau bằng
mối quan hệ biện chứng. Nhìn chung cả hai đều làm tăng quy mô của tư bản cá biệt
và nâng cao sức cạnh tranh, tuy nhiên còn tồn tại những điểm khác biệt như:

Tích tụ tư bản

Nguồn gốc

Giá trị thặng dư được tư bản hố

Tăng quy mơ tư bản cá biệt đồng
Quy mô

thời làm tăng quy mô tư bản xã

hội

Mối quan
hệ

Tập trung tư bản
Tư bản đã được hình thành sẵn
trong xã hội

Tăng quy mơ tư bản cá biệt cịn
tư bản xã hội vẫn giữ nguyên

Mối quan hệ trong xã hội, mối
Tư bản và lao động

quan hệ giữa nhà tư bản với
nhau
Quy mô và khả năng lớn, tuỳ

Giới hạn

Có giới hạn vì phụ thuộc vào

thuộc vào từng tư bản cá biệt

khối lượng giá trị thặng dư của

trong xã hội. Tư bản tập trung

từng nhà tư bản


từng ngành, khác ngành, tồn xã
hội.

Thời gian

Q trình thường xuyên, liên tục

Diễn ra ở một thời điểm nhất
định, đối với từng nhà tư bản

Có thể nói tích tụ và tập trung tư bản dẫn đến tích tụ tập trung sản xuất, sản
xuất quy mô lớn ra đời, quá trình này diễn ra thơng qua cạnh tranh. Nhờ có sự tập
5


trung tư bản mà tổ chức lao động hợp tác được mở rộng, biến quá trình sản xuất rời
rạc, thủ cơng thành q trình sản xuất theo quy mơ lớn và hiện đại. Tập trung tư
bản không những dẫn đến sự thay đổi về lượng của tư bản mà còn làm cho tư bản
có một chất lượng mới, nhờ đó năng suất lao động được cải thiện và tăng lên nhanh
chóng. Chính vì thế, tập trung tư bản trở thành địn bẩy mạnh mẽ cho tích luỹ tư
bản. Q trình tích luỹ và tập trung tư bản ngày càng tăng, đồng nghĩa với việc nền
sản xuất tư bản chủ nghĩa xã hội ngày càng được xã hội hoá, làm mâu thuẫn kinh tế
cơ bản của chủ nghĩa tư bản càng trở nên sâu sắc.
3. Vai trị của tích tụ và tập trung tư bản đối với sự phát triển của nền sản
xuất tư bản chủ nghĩa:
Q trình tích tụ và tập trung tư bản ngày càng tăng, do đó, nền sản xuất tư
bản chủ nghĩa cũng ngày càng trở thành nền sản xuất xã hội hóa cao độ, làm cho
mâu thuẫn kinh tế cơ bản của chủ nghĩa tư bản càng sâu sắc thêm.
a. Vai trị của tích tụ tư bản:

Nếu xét mặt tích cực, bỏ ngồi yếu tố tư bản chủ nghĩa thì tích tụ tư bản có giá
trị và ý nghĩa rất lớn trong việc tích luỹ vốn phục vụ sản xuất. Trong nền sản xuất
tư bản chủ nghĩa, các nhà tư bản luôn muốn làm tối đa hoá lợi nhuận và họ sẽ cố
gắng bằng mọi cách để đạt được mục tiêu này. Các nhà tư bản khi này buộc phải
tính tốn và sử dụng phương án mở rộng quy mô sản xuất nhưng tiết kiệm chi phí
nhất có thể, sau q trình sản xuất sẽ thu được một khối lượng giá trị thặng dư được chuyển trở lại về tư bản để phục vụ sản xuất. Q trình này cứ thế diễn ra và
quy mơ của nhà tư bản không ngừng được mở rộng.
Hơn nữa, khi thực hiện tích tụ khơng chỉ làm tăng lượng tư bản cá biệt trong
từng cơng ty, xí nghiệp mà cịn làm tăng lên tư bản xã hội; bên cạnh đó, tích tụ tư
bản cịn làm tặng sức cạnh tranh của tư bản cá biệt dẫn đến tập trung nhanh hơn
qua đó thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.
b. Vai trị của tập trung tư bản:
6


Trong q trình cạnh tranh, để có đủ sức mạnh đứng vững trên thị trường, các
nhà tư bản cần có tiềm năng lớn mạnh về nhuồn vốn mua tư liệu sản xuất, thuê
nhân công,…Tập trung tư bản làm tăng nguồn vốn tập trung, thay thế quá trình sản
xuất rời rạc thủ cơng thành q trình sản xuất phối hợp quy mơ lớn, nhờ đó xây
dựng nên những cơng ty và xí nghiệp lớn, áp dụng được những cơng nghệ kỹ thuật
tân tiến, hiện đại, mở rộng phạm vi cạnh tranh.
Tập trung tư bản làm cho cấu tạo hữu cơ tư bản tăng lên, nhờ đó năng suất lao
động tăng lên nhanh chóng. Vì vậy, tập trung tư bản trở thành địn bẩy mạnh mẽ
của tích lũy tư bản.
Tập trung tư bản cũng có ưu thế hơn tích tụ tư bản trong trường hợp nếu một
doanh nghiệp bị lỗ vốn thì khơng thể thực hiện tích tụ nhưng nếu được đầu tư góp
vốn thì vẫn có thể hồi phục được.
II. Liên hệ với thực tiễn phát triển nền kinh tế nước ta hiện nay:
Từ sau thời kì đổi mới, Việt Nam vẫn đang trong q trình phát triển mạnh về
cơng nghiệp hoá - hiện đại hoá. Những năm gần đây, đất nước ta dần đạt được

nhiều thành tựu quan trọng về kinh tế, thể hiện những bước tiến và những chuyển
biến tích cực. Hàng loạt những tiến bộ khoa học, các công nghệ kỹ thuật tiên tiến
nhất được đưa vào áp dụng nhằm đạt kết quả cao nhất trong năng suất lao động sản
xuất cũng như chất lượng sản phẩm và dịch vụ. Tích tụ và tập trung tư bản vốn là
một trong những vấn đề cơ bản để thực hiện thành công chiến lược phát triển kinh
tế. Đối Việt Nam đang trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội với những nhiệm
vụ kinh tế cơ bản như: phát triển lực lượng sản xuất, coi cơng nghiệp hóa hiện đại
hóa đất nước là nhiệm vụ trung tâm của cả thời kì quá độ nhằm xây dựng cơ sở vật
chất kỹ thuật của chủ nghĩa xã hội. 
Hầu hết các doanh nghiệp tại Việt Nam hiện nay đều là những doanh nghiệp
vừa và nhỏ, “Doanh nghiệp nhỏ và vừa chiếm 95% hơn số lượng doanh nghiệp cả

7


nước, tạo ra khoảng 90% việc làm cho người lao động” 4, với quy mơ nhỏ, rất khó
để doanh nghiệp tăng năng suất lao động nhờ vào chun mơn hố và chất lượng
lao động cũng không cao do lợi nhuận thấp chỉ cho phép họ sử dụng lao động
không qua đào tạo. Vì vậy cần đẩy nhanh q trình tích tụ và tập trung vốn để phát
triển không chỉ kinh tế của doanh nghiệp mà cịn là của tồn nền kinh tế quốc dân.
Để có thể giữ được phong độ cũng như tốc độ tăng trưởng cao trong những
năm tới đây thì vấn đề về huy động vốn cũng cần được xem xét và đặt ưu tiên lên
hàng đầu. Vốn là một nhân tố đầu vào không thể thiếu trong các hoạt động kinh tế,
có vai trị quyết định trong việc tạo ra của cải vật chất và những tiến bộ trong xã
hội; thiếu vốn, nền kinh tế không thể tăng trưởng. Vì vậy, nền kinh tế muốn tăng
trưởng mạnh thì nhu cầu về vốn càng lớn và địi hỏi phải sử dụng hiệu qua nguồn
vốn đó. Chính vì vậy, vấn đề nghiên cứu và tập trung tư bản có vai trị vơ cùng cấp
thiết và quan trọng trong q trình phát triển kinh tế - xã hội ở nước ta. Nhờ có q
trình tích tụ và tập trung vốn tốt mà các ngành công nghiệp được ứng dụng những
tiến bộ tiên tiến của khoa học kỹ thuật, cơ sở hạ tầng được phát triển, đẩy nhanh tốc

độ tăng trưởng kinh tế.
Tích tụ và tập trung tư bản chính là nền tảng cho việc phát triển quy mô sản
xuất của nền kinh tế nước ta, cũng chính là con đường làm quy mơ vốn tăng lên.
Q trình tích tụ và tập trung tư bản ở nước ta hiện nay đang diễn ra có phần phức
tạp, do nền kinh tế thị trường Việt Nam là nền kinh tế thị trường theo định hướng
xã hội, đất nước còn tồn tại nhiều thành phần kinh tế và các hình thức sở hữu đan
xen nhau.
Trong khi nguồn vốn cịn hạn chế thì các giải pháp huy động vốn hiệu quả
đóng vai trị hết sức quan trọng. Thứ nhất, vì mục tiêu của xã hội là không ngừng
tái sản xuất mở rộng, nâng cao mức sống của người dân, cần giải quyết đúng đắn
mối quan hệ giữa tích lũy và tiêu dùng. Tiếp theo, ta cần có chiến lược sử dụng
4

Nguyễn Trường Sơn (2014), Phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Việt Nam hiện nay, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà
Nội, tr. 25.

8


hiệu quả các nguồn vốn. Cuối cùng, một trong những giải pháp hàng đầu được đưa
ra đó là nước ta cần tăng cường tích lũy vốn trong nước kết hợp với việc thu hút
vốn đầu tư nước ngoài. Tuy nhiên, hoạt động tích tụ và tập trung vốn đầu tư trong
nước cịn tương đối mới ở nước ta, quy mơ tích tụ và tập trung vốn trong nước mới
chỉ dừng ở quy mơ vừa và nhỏ. Ngồi nguồn vốn trong nước, nền kinh tế mở cửa
hội nhập vào kinh tế thế giới thì một nguồn vốn cũng có vai trị đặc biệt quan trọng
khác là nguồn vốn đầu tư nước ngoài, bao gồm vốn đầu tư trực tiếp và vốn đầu tư
gián tiếp.
Như vậy cần nghiên cứu việc tích tụ và tập trung tư bản để tìm ra các giải
pháp thu hút vốn đầu tư đạt hiệu quả cao thấp ứng được nhu cầu vốn trong thời kỳ
4.0, phù hợp với sự nghiệp cơng nghiệp hố hiện đại hố ở nước ta.

KẾT LUẬN
Nhà kinh tế học Paul Samuelson cho rằng một trong những đặc trưng quan
trọng của kinh tế hiện đại là “kỹ thuật công nghiệp tiên tiến hiện đại dựa vào việc
sử dụng vốn lớn”. Vốn là cơ sở để đầu tư mở rộng sản xuất, tạo ra việc làm, tạo ra
công nghệ tiên tiến, tăng năng lực sản xuất của các doanh nghiệp và của cả nền
kinh tế, góp phần an sinh xã hội. Một quốc gia có nền kinh tế phát và phồn thịnh là
khi quốc gia đó có sự tập trung mạnh mẽ trong q trình tích lũy tư bản.
Q trình ra đời và lớn mạnh của chủ nghĩa tư bản gắn liền với các quá trình
tích tụ tư bản và tập trung tư bản. Tích tụ và tập trung tư bản tồn tại trong các
phương thức sản xuất xã hội khác nhau. Ngày nay vấn đề tích lũy và sử dụng vốn
đóng vai trị thiết yếu trong việc quyết định thành công về mặt kinh tế của các nước
trên thế giới nói chung cũng như Việt Nam nói riêng.

9


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Giáo trình Kinh tế chính trị Mác – Lênin (2021), Nxb. Chính trị quốc gia sự
thật.
2. Nguyễn Trường Sơn (2014), Phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Việt
Nam hiện nay, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội.
3. Lý luận về tích tụ tư bản và tập trung tư bản của C. Mác và liên hệ với thực
tiễn Việt Nam hiện nay.
/>4. Tích tụ tư bản và tập trung tư bản.
/>
10