Chủ đề năm
Nâng cao năng lực đổi mới
trong doanh nghiệp
BÁO CÁO THƯỜNG NIÊN
DOANH NGHIỆP VIỆT NAM 2009DOANH NGHIỆP VIỆT NAM 2009DOANH NGHIỆP VIỆT NAM 2009
B






Chủ đề năm
Nâng cao năng lực đổi mới
trong doanh nghiệp
Nhà Xuất bản Chính trị Quốc gia
Hà Nội - 2010
BÁO CÁO THƯỜNG NIÊN
DOANH NGHIỆP VIỆT NAM 2009DOANH NGHIỆP VIỆT NAM 2009DOANH NGHIỆP VIỆT NAM 2009

CHÚ DẪN CỦA NHÀ XUẤT BẢN
BÁO CÁO THƯỜNG NIÊN
DOANH NGHIỆP VIỆT NAM 2009
I
CHÚ DẪN CỦA NHÀ XUẤT BẢN
Đổi mới và nâng cao năng lực cạnh tranh là những vấn đề sống còn để tồn tại và phát triển
của các doanh nghiệp trong bối cảnh toàn cầu hóa, đặc biệt là trong giai đoạn suy thoái và
khủng hoảng kinh tế. Năm 2009 là năm nền kinh tế Việt Nam tiếp tục bị ảnh hưởng của cuộc
khủng hoảng kinh tế thế giới. Tuy nhiên, nền kinh tế nước ta vẫn có tốc độ tăng trưởng GDP
khá cao đạt mức 5,32%. Góp phần quan trọng vào tăng trưởng kinh tế đất nước là khu vực
doanh nghiệp, với những biện pháp ứng phó hiệu quả, đổi mới trong sản xuất kinh doanh

và từng bước nâng cao năng lực cạnh tranh của mình.
Với mục đích giúp bạn đọc có thêm tài liệu tham khảo về những vấn đề trên, Nhà xuất bản
Chính trị quốc gia phối hợp với Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam xuất bản cuốn
sách Báo cáo thường niên - Doanh nghiệp Việt Nam 2009 (Chủ đề năm: Nâng cao năng
lực đổi mới trong doanh nghiệp).
Trong cuốn sách, các tác giả đã đánh giá tổng quan về môi trường kinh doanh của Việt
Nam năm 2009, tập trung vào vấn đề tăng trưởng kinh tế, các hoạt động xuất nhập khẩu,
phát triển doanh nghiệp, thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài, thị trường, giá cả, năng lực
cạnh tranh cấp tỉnh dưới tác động không thuận lợi từ bối cảnh quốc tế và khu vực cũng
như các biện pháp kích cầu của Chính phủ.
Các vấn đề khác được đề cập sâu trong cuốn sách là các biện pháp ứng phó của các
doanh nghiệp trước tác động của khủng hoảng, tiếp cận nguồn nhân lực và tài chính, năng
lực đổi mới của các doanh nghiệp. Cuốn sách cũng giới thiệu về những vấn đề đổi mới và
ứng dụng công nghệ trong một số ngành như công nghiệp hỗ trợ, điện tử, ngân hàng
Những vấn đề được đề cập trong cuốn sách rất phức tạp, rộng lớn nên mặc dù các tác giả
và những người biên tập đã cố gắng nhưng không tránh khỏi còn thiếu sót. Rất mong nhận
được ý kiến đóng góp của bạn đọc.
Tháng 7 năm 2010
NHÀ XUẤT BẢN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA

LỜI TỰA
Năm 2009, dưới tác động của cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới, lần đầu tiên kể từ sau
Chiến tranh thế giới thứ hai, kinh tế thế giới đã có mức tăng trưởng âm 1,1%. Trong bối cảnh
đó, nền kinh tế Việt Nam vẫn tăng trưởng 5,32%, một mức tăng trưởng ấn tượng không chỉ
đối với khu vực châu Á mà đối với cả thế giới. Có được kết quả đó là nhờ sự nỗ lực của Chính
phủ và đặc biệt là của cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam.
Tiếp nối các Báo cáo thường niên năm 2006, 2007, 2008, năm 2009, Phòng Thương mại và Công
nghiệp Việt Nam tiếp tục xây dựng Báo cáo thường niên - Doanh nghiệp Việt Nam 2009. Báo
cáo này đã cho thấy được những biến động phức tạp của môi trường kinh doanh Việt Nam năm
2009 do sự tác động của cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới. Cuộc khủng hoảng này không chỉ

mang lại những tác động xấu đến hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp mà còn mở
ra một số cơ hội thuận lợi để giúp doanh nghiệp có bước phát triển vượt bậc. Để có thể vượt qua
những trở ngại và nắm bắt được các cơ hội kinh doanh trong giai đoạn này, doanh nghiệp cần
thực hiện sự đổi mới toàn diện trong tổ chức, trong quy trình sản xuất cũng như trong sản phẩm
để đáp ứng những đòi hỏi ngày càng khắt khe của thị trường. Hiểu rõ được sự cần thiết của vấn
đề, Báo cáo năm 2009 đã lựa chọn chủ đề “Nâng cao năng lực đổi mới trong doanh nghiệp”.
Báo cáo đưa ra một bức tranh toàn cảnh từ thực trạng công nghệ, quá trình đổi mới công nghệ
và các nguồn lực để thực hiện sự đổi mới đó trong doanh nghiệp. Trên cơ sở những phân tích
của mình, Báo cáo đã đưa ra những kết luận và kiến nghị đối với các nhà hoạch định chính sách
và đối với doanh nghiệp nhằm nâng cao năng lực đổi mới của doanh nghiệp, từ đó khắc phục
những khó khăn và phát triển.
Báo cáo đã nhận được những ý kiến quý báu của các tổ chức, các chuyên gia trong nước
và quốc tế. Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam bày tỏ lời cảm ơn đặc biệt tới Công
ty Cổ phần Đầu tư Xây dựng Nhà đất (Housing), Công ty Trách nhiệm hữu hạn một thành
viên sở hữu trí tuệ VCCI đã hỗ trợ xuất bản Báo cáo này.
Do tính phức tạp của chủ đề cũng như sự biến động từng ngày của môi trường kinh tế vĩ
mô, Báo cáo sẽ không tránh khỏi những thiếu sót trong quá trình biên soạn. Phòng Thương
mại và Công nghiệp Việt Nam rất mong nhận được ý kiến phản hồi và góp ý của độc giả để
nâng cao chất lượng Báo cáo trong những năm tiếp theo.
Chúc cộng đồng doanh nghiệp vững bước vượt qua thử thách và thành công trên con đường
chinh phục thị trường trong nước và quốc tế.
TS. VŨ TIẾN LỘC
Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam
LỜI TỰA
BÁO CÁO THƯỜNG NIÊN
DOANH NGHIỆP VIỆT NAM 2009
III

LỜI MỞ ĐẦU
BÁO CÁO THƯỜNG NIÊN

DOANH NGHIỆP VIỆT NAM 2009
V
Năm 2009 nền kinh tế Việt Nam tiếp tục chịu
tác động nặng nề của cuộc khủng hoảng
kinh tế thế giới. Sau khi chạm đến đáy của
cuộc khủng hoảng vào quý I-2009 với tăng
trưởng GDP chỉ đạt mức 3,1%, mức thấp
nhất trong hàng chục năm qua, nền kinh tế
Việt Nam đã có những bước chuyển nhanh
chóng, dần ổn định trong quý II và phục hồi
mạnh trong 2 quý còn lại để đạt mức tăng
trưởng GDP cả năm tới 5,32%. Đây là mức
tăng trưởng ấn tượng trong khu vực châu Á
cũng như trên thế giới trong bối cảnh của
cuộc khủng hoảng.
Sau thành công của các Báo cáo thường
niên - Doanh nghiệp Việt Nam năm 2006,
2007 và 2008, Phòng Thương mại và Công
nghiệp Việt Nam tiếp tục tổ chức nghiên
cứu và xuất bản Báo cáo thường niên -
Doanh nghiệp Việt Nam năm 2009 với chủ
đề “Nâng cao năng lực đổi mới trong
doanh nghiệp”. Ngoài việc đánh giá những
tác động của cuộc khủng hoảng kinh tế thế
giới, những cải thiện về môi trường kinh
doanh ở Việt Nam, Báo cáo sẽ đi sâu vào
phân tích năng lực đổi mới và ứng dụng
công nghệ của các doanh nghiệp Việt Nam.
Trong xu thế hội nhập với nền kinh tế thế
giới, nhất là từ khi Việt Nam gia nhập Tổ

chức Thương mại Thế giới (WTO) năm 2007,
các doanh nghiệp Việt Nam phải đối đầu
với sức cạnh tranh mạnh từ các doanh
nghiệp nước ngoài. Điều này đòi hỏi các
doanh nghiệp Việt Nam phải chú trọng
nhiều hơn đến việc nâng cao lợi thế cạnh
tranh của mình và một trong các giải pháp
đó là thực hiện các hoạt động đổi mới. Đối
với doanh nghiệp, đổi mới có thể diễn ra
dưới ba hình thức: đổi mới sản phẩm, đổi
mới quy trình và đổi mới tổ chức. Để đo
lường năng lực đổi mới của một doanh
nghiệp, cũng như hầu hết các nghiên cứu
trong lĩnh vực này, Báo cáo đã sử dụng các
tiêu chí về nguồn lực tài chính và nguồn lực
con người. Kết quả của việc đổi mới được
thể hiện qua các chỉ tiêu như số lượng sản
phẩm mới, số dự án nghiên cứu và phát
triển (R&D) cũng như số sáng kiến, giải
pháp kỹ thuật mà doanh nghiệp có được
trong thời gian khảo sát.
Để thực hiện được Báo cáo này, nhóm
nghiên cứu đã dựa trên kết quả thu thập từ
các cuộc điều tra hoạt động sản xuất kinh
doanh của doanh nghiệp do Tổng cục
Thống kê thực hiện và các cuộc điều tra
khác của Phòng Thương mại và Công
nghiệp Việt Nam. Các số liệu thống kê sau
đó đã được xử lý và phân tích bằng phần
mềm chuyên dụng SPSS. Ngoài ra, nghiên

cứu này còn sử dụng phương pháp thảo
luận nhóm và lấy ý kiến chuyên gia.
Về bố cục, Báo cáo này gồm bốn phần
chính:
Phần I: Tổng quan về môi trường kinh
doanh Việt Nam năm 2009. Báo
cáo đưa ra những đánh giá về
môi trường kinh doanh thông qua
các chỉ số vĩ mô của nền kinh tế
như tốc độ tăng trưởng kinh tế,
LỜI MỞ ĐẦU
kim ngạch xuất nhập khẩu, sự
phát triển của doanh nghiệp, đầu
tư trực tiếp nước ngoài, thị trường
tài chính giá cả và các biện pháp
kích cầu của Chính phủ.
Phần II: Tăng cường năng lực cạnh
tranh doanh nghiệp trong tình
hình hậu khủng hoảng kinh tế
toàn cầu. Trong phần này, Báo
cáo chỉ ra các tác động của cuộc
khủng hoảng kinh tế toàn cầu đến
hoạt động sản xuất kinh doanh và
các biện pháp ứng phó, trong đó
có đổi mới, của doanh nghiệp.
Phần III: Đánh giá năng lực đổi mới của
doanh nghiệp. Việc phân tích
đánh giá này sẽ được thực hiện
trên năm ngành kinh tế tiêu biểu,
trong đó năng lực đổi mới đóng

vai trò quan trọng trong tăng
trưởng là: Sản xuất thực phẩm, đồ
uống và thuốc lá; Dệt may; Sản
xuất ôtô-xe máy; Điện tử; Dịch vụ
ngân hàng, hoạt động của các
quỹ và chứng khoán.
Phần IV: Những vấn đề đổi mới và ứng
dụng công nghệ trong một số
ngành. Ba ngành được lựa chọn
phân tích là ngành công nghiệp
hỗ trợ, ngành điện tử và ngành
ngân hàng. Ngoài việc giúp người
đọc có được cái nhìn tổng quát về
tình hình phát triển, Báo cáo sẽ đi
sâu vào phân tích thực trạng ứng
dụng và đổi mới công nghệ của
ba ngành này. Bên cạnh đó Báo
cáo cũng nêu một số vấn đề liên
quan đến việc bảo hộ quyền sở
hữu công nghiệp - một trong
những nội dung liên quan đến đổi
mới, sáng tạo ở nước ta.
Báo cáo thường niên - Doanh nghiệp Việt
Nam năm 2009 do Viện Phát triển doanh
nghiệp (Enterprises Development Foundation
- EDF) thuộc Phòng Thương mại và Công
nghiệp Việt Nam tổ chức nghiên cứu trong
khuôn khổ chương trình hợp tác với Bộ Khoa
học và Công nghệ. Báo cáo được thực hiện
với sự phối hợp của Tổng cục Thống kê

(GSO) và Viện Nghiên cứu cạnh tranh -
Trường Đào tạo Chính sách công Lý Quang
Diệu thuộc Đại học Tổng hợp
Xingapo. Viện Phát triển doanh nghiệp ghi
nhận sự đóng góp quan trọng của nhóm
chuyên gia của Viện gồm TS. Phạm Thu
Hằng, ThS. Lê Thanh Hải, chị Nguyễn Thị Thu
Hương ThS. Đoàn Thị Quyên và các chuyên
gia: TS. Dương Thu Hương - Tổng Thư ký Hiệp
hội Ngân hàng, TS. Trần Quang Hùng - Tổng
Thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp Điện tử Việt
Nam, nghiên cứu sinh Phạm Quang Ngọc -
Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam,
ThS. Nguyễn Việt Phong - Tổng cục Thống kê,
Phạm Minh Thụy - Viện Nghiên cứu Thị trường
Giá cả và ThS. Lê Khánh Vân - Trung tâm
Thông tin Khoa học Công nghệ Quốc gia.
Chúng tôi xin chân thành cảm ơn sự hỗ trợ của
TS. Đoàn Duy Khương - Phó Chủ tịch Phòng
Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, PGS.
TS. Bùi Quang Tuấn - Viện Kinh tế Việt Nam,
PGS. TS. Nguyễn Ngọc Sơn - Trường đại học
Kinh tế quốc dân, TS. Mai Thanh Hải - Chủ
tịch Hiệp hội doanh nghiệp có vốn đầu tư
nước ngoài, TS. Nguyễn Minh Tuấn - Viện
Phát triển doanh nghiệp/VCCI, ThS. Phạm
Đình Thúy - Tổng cục Thống kê, đã có sự hỗ
trợ trong việc tư vấn hoàn thiện Báo cáo này.
Một lần nữa, Phòng Thương mại và Công
nghiệp Việt Nam bày tỏ lời cảm ơn đặc biệt

tới Công ty Cổ phần Đầu tư Xây dựng Nhà
đất (Housing), Công ty trách nhiệm hữu hạn
một thành viên sở hữu trí tuệ của VCCI đã
hỗ trợ xuất bản Báo cáo này.
VIỆN PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP
LỜI MỞ ĐẦU
BÁO CÁO THƯỜNG NIÊN
DOANH NGHIỆP VIỆT NAM 2009
VI
TỪ VIẾT TẮT
BÁO CÁO THƯỜNG NIÊN
DOANH NGHIỆP VIỆT NAM 2009
VII
TỪ VIẾT TẮT
ASEAN Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á
ATM Máy rút tiền tự động
CIEM Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương
EU Liên minh châu Âu
FDI Đầu tư trực tiếp nước ngoài
FII Đầu tư gián tiếp nước ngoài
GDP Tổng sản phẩm quốc nội
GO Giá trị sản xuất
GSO Tổng cục Thống kê
IMF Quỹ Tiền tệ Quốc tế
CPI Chỉ số giá cả hàng tiêu dùng
R&D Nghiên cứu và phát triển
TRIPS Hiệp định về quyền sở hữu trí tuệ liên quan đến thương mại
UNCTAD Tổ chức Thương mại và Phát triển Liên hợp quốc
UNDP Chương trình Phát triển Liên hợp quốc
VA Giá trị gia tăng

VCCI Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam
VSIC Bảng phân ngành kinh tế Việt Nam
WB Ngân hàng Thế giới
WEF Diễn đàn Kinh tế Thế giới
WTO Tổ chức Thương mại Thế giới