Đất nước
Nguyễn Khoa Điềm
I.
Giới thiệu :
- Nguyễn Khoa Điểm :
+ quê : ở Huế
+ gia đình : sinh ra trong gđ trí thức có truyền thống u nước
+ Nhà thơ tiêu biểu của thơ ca thời kỳ kháng chiến chống Mỹ
+ Thơ trữ tình chính luận: Phong cách vừa nồng nàn cảm xúc, vừa giàu tính triết lý cao
+ Thể hiện tư tưởng, tình cảm của lớp người trí thức yêu nước
- Tác phẩm
+ Trích trong trường ca “ mặt đường khát vọng”, năm 1971
+ Hoàn cảnh 1971: thời kỳ cuộc kháng chiến chống Mĩ diễn ra rất ác liệt, có nhiều cuộc
xuống đường của hsinh sinh viên hồ nhịp với cuộc đấu tranh nhân dân chiến khu Trị
Thiên
+ Nội dung: Viết về sự thức tỉnh của tuổi trẻ vùng đô thi tạm chiến miền Nam về non
sông đất nước, về sứ mệnh của thế hệ mình là xuống đường đấu tranh với mục đích chống
lại kẻ thù .
II.
Phân tích
Đoạn 1 : Từ đầu đến có từ ngày đó

Khi ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa...” mẹ thường hay kể
Đất Nước bắt đầu với miếng trầu bây giờ bà ăn
Đất Nước lớn lên khi dân mình biết trồng tre mà đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó...

Nội dung : Nhà

thơ cảm nhận đất nước ở góc độ thời gian lsu, trả lời
cho câu hỏi “ Đất nước có từ bao giờ”. Từ đó nhà thơ nhận ra gương
mặt đất nước gần gũi bình dị nhưng rất đỗi thiêng liêng.


Câu thơ đầu tiên : lời lẽ dung dị tha thiết, giọng điệu hùng hồn trang trọng + đại từ “ ta”
sự tồn tại vững bền, lâu dài, có sự bồi đắp giữa các thế hệ
7 câu thơ tiếp:
+ đất nước gắn với những hình ảnh bình dị ( cảm nhận đất nước qua những hình ảnh giản dị )
+ đất nước rất đỗi thiêng liêng, có trong truyền thống VH, vẻ đẹp tâm hồn dân tộc ( hình ảnh
mang đậm màu sắc VHDG)
+ đất nước có trong câu chuyện mẹ kể, đất nước kết tinh đs tinh thần nhân dân => bồi đắp tâm
hồn và lẽ sống cho bao thế hệ
+ đất nước trưởng thành với những truyền thống, với những thuần phong mỹ tục: miếng trầu là
đầu câu chuyện gắn với những sinh hoạt lễ nghi+ gợi ra tình cảm nồng thắm gợi nhắc sự tích trầu
cau
+ đất nước gắn với hình ảnh Thánh Gióng nhổ bụi tre ngã đánh giặc + truyền thống kiên cường
bất khuất
+ tình cảm sắc son thuỷ chung của cha mẹ góp phần làm nên lịch sử đất nước ( h/a gừng cay,
muối mặn giản dị quen thuộc trong cđ
+ đất nước có trong cái ngày hình thành ngơn ngữ dân tộc
+ đất nước gắn với quá trình lao động cần cù chịu thương chịu khó ( h/a hạt gạo, đời sống cư dân
nông nghiệp lúa nước+ liệt kê+ thành ngữ: nhấn mạnh truyền thống lđ của nhân dân và thái độ tri
ân của tác giả
Câu còn lại
+ khẳng định ngắn gọn dứt khốt
+ dấu chấm lửng cuối dịng => gợi dư ba trong lịng người đọc về q trình phát triển lâu dài của
đất nước

Tổng kết:
- Nội dung
+ Cảm nhận đất nước ở cự li gần: chân dung đất nước gần gũi, giản dị mà thiêng liêng lớn
lao ( so sánh với Lý Thường Kiệt, Nguyễn Đình Chiểu “ đế cư”, “ thiên thư” , đất nước
như “ vầng nhật nguyệt chói lồ”
- Nghệ thuật:
+ Hình ảnh giản dị đậm màu sắc VHDG
+ Trạng ngữ chỉ sự ra đời và phát triển lâu dài của đất nước
+ Điệp + lối viết hoa trang trọng
-

-

Lý luận
+ đặc trưng VH : văn học phản ánh ntn? cụ thể ở đây NKĐ phản ánh quá trình hình thánh
đất nước ra sao, khác gì với những bộ môn khác
+ phong cách NT: đề tài đất nc quen thuộc, NKĐ có nét mới gì, khác gì?
+ chức năng : nhận thức giáo dục, thẩm mỹ
Liên hệ
+ Gió và tình u thổi trên đất nước tơi – Lưu Quang Vũ
+ Nhà quê – Đồng Đức Bốn
+ Ta đi tới – Tố Hữu
+ Đất nước - Nguyễn Đình Thi
+ Nguyễn Duy
+ So sánh tư tưởng đất nc của NKĐ trong bài thơ/ đoạn thơ này với Raxun Gamzatop
trong “ Đaghextan của tôi”


-


+ Đọc bài thơ Nguyễn Khoa Điềm: khúc hát ru, mẹ và quả
….
- Bản thân :

1.2 Đất là nơi anh đến trường
Nước là nơi em tắm
So sánh với các bộ môn khoa học khác,: nếu như lịch sử địa lý,,,.. đưa ra nhưngx khái niệm
trừu tượng mang tính khách quan, khoa học thì văn học đem đến cho con người những tri
thức mới mẻ bằng hình ảnh/ hình tượng nghệ thuật gần gũi, giản dị, thấm đẫm cảm xúc. ở
đây Nguyễn Khoa Điềm đã khéo léo vận dụng đặc trưng tài tình ấy của văn chương, nhà
thơ với lối tách từ đã tách khái niệm đất nc ra làm 2. …
Đất Nước là nơi ta hò hẹn
Đất Nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm
Đất là nơi “con chim phượng hồng bay về hịn núi bạc”
Nước là nơi “con cá ngư ơng móng nước biển khơi”
Thời gian đằng đẵng
Không gian mệnh mông
Đất Nước là nơi dân mình đồn tụ
Đất là nơi Chim về
Nước là nơi Rồng ở
Lạc Long Quân và Âu Cơ
Đẻ ra đồng bào ta trong bọc trứng
Những ai đã khuát
Những ai bây giờ
Yêu nhau và sinh con đẻ cái
Gánh vác phần người đi trước để lại
Dặn dò con cháu chuyện mai sau
Hằng năm ăn đâu làm đâu
Cũng biết cúi đầu nhớ ngày giỗ Tổ
Chức năng văn học : Văn học từ muôn đời nay ln mang trên mình sứ mệnh làm đẹp cho

đời và làm đẹp cho người. Cái đẹp ấy là gì? Phải chăng đó là sự nhận thức sâu sắc về truyền
thống q hương, hay cịn là những bồi đắp về tình yêu, lòng biết ơn với thế hệ cha anh
dựng xây đất nước. Nguyễn Khoa Điềm với vần thơ xúc động/ lắng đọng đã khiến khiến
bao thế hệ người đọc như tơi phải thổn thức/ phải tự vấn về tình u, sự hiểu biết, lịng tơn
kính với dân tộc. Nhờ có hình ảnh thơ hiện lên chân thực gần gũi, tơi như được trở về với kí


ức/ bình minh dân tộc, biết “nhận mặt ơng cha”, biết gốc rễ cội nguồn đã hy sinh để mình
có được cuộc sống nhay/ giống như nốt trầm để tôi lắng lại với chính mình, sau qng
đường rong ruổi, du nhập, tôi được trở về với cội nguồn…
Tác giả cảm nhận đất nước trên góc độ khơng gian địa lý, Đất nước là gì ?
-

Nhà thơ cảm nhận đất nước ở góc độ địa lý với lối tách, kết hợp từ “ đất nước”
+ Với lối tách từ, tác giả cảm nhận đất nước gắn với không gian sinh tồn: con đường,
dịng sơng, nơi chốn bình dị quen thuộc
+ Đất nước có trong khơng gian riêng tư của đơi lứa, cảm nhận đất nước rất trữ tình, lãng
mạn và riêng tư. Gợi nhớ câu ca dao “ Khăn thương nhớ ai/ Khăn rơi xuống đất”
+ Đất nước còn là rừng vàng biển bạc bao la, lãnh thổ thống nhất toàn vẹn lãnh thổ ( hình
ảnh thơ kì vĩ được sử dụng theo cặp, gợi nhắc về Lạc Long Quân và Âu Cơ)
Con chim phượng hồngbay ngang hịn núi Bạc
Con cá ngư ơngmóngnước ngồi khơi
Gặp nhau đây xin phân tỏ đơi lời
Kẻo mai kia con cá về sông vịnh
Con chim nọ đổi dời về non xanh

-

Khái quát: nhà thơ cảm nhận về đất nước vừa cụ thể vừa khái quát, vừa riêng tư vừa cộng
đồng


-

Cảm nhận đất nước ở góc độ thời gian: nếu như không gian của đất nước mênh mơng thì
thời gian của đất nước đằng đẵng ( thủ pháp đối nhấn mạnh sự bền lâu + sự rộng lớn của
lãnh thổ) thể hiện niềm tự hào của tác giả
+ Cảm nhận đất nước ở quá khứ gắn với buổi sơ khai của lịch sử: ở đây bình minh lịch sử
của dân tộc không được nhắc đến bằng những số liệu và sự kiện lịch sử mà bằng truyền
thuyết CRCT, đưa người đọc trở về với thửo sơ khai của lịch sử trong niềm xúc động
thiêng liêng
+ Đất nước trở về hiện tại với những con người bình dị nhưng ln có trách nhiệm với cội
nguồn
+ Tương lai đất nước gắn với hình ảnh con cháu mai sau

-

TK: - Trang sử của dân tộc được viết bởi những con người bình dị => quyết định sự tồn
vong của dân tộc
+ Điệp + câu khẳng định nhấn mạnh sự nối tiếp các thế hệ


-

Nhận ra vẻ đẹp của đất nước gắn với những truyền thống tốt đẹp của dân tộc trong ca dao
+ truyền thuyết
+ truyền thống thuỷ chung
+ đoàn kết
+ uống nước nhớ nguồn