CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập – Tự do – Hạnh phúc
------------  ------------

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
“TẠO DẤU ẤN TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ LỚP 9 GIÚP HỌC SINH
KHẮC SÂU KIẾN THỨC VÀ TĂNG HỨNG THÚ HỌC TẬP”

Họ và tên: Phan Thị Bích Thủy
Chức vụ: Giáo viên
Đơn vị cơng tác: Trường THCS Phú Thủy

Quảng Bình, tháng 5 năm 2020
1


1. Phần mở đầu:
1.1. Lí do chọn đề tài:
Với thực tế hiện nay, đa số học sinh chưa thực sự u thích mơn Lịch sử, cho
rằng đây là mơn học khơ khan, khó học, phải học thuộc với nhiều sự kiện, con số
nhàm chán. Một phần, do tác động từ nhiều yếu tố xã hội ảnh hưởng đến tâm lí của
phụ huynh rồi đến học sinh nên các em đều quay lưng với môn học này. Giáo viên
không thể làm thay đổi hồn tồn thực tại đó nhưng cũng khơng thể buông xuôi.
Chúng ta đều hiểu được rằng Lịch sử là một mơn học có ý nghĩa to lớn đối với sự ra
đời và phát triển của mỗi một gia, thơng qua giảng dạy, học tập lịch sử cịn góp phần
hình thành nên nhân cách của con người. Là một giáo viên dạy bộ môn Lịch sử, tôi
luôn trăn trở suy nghĩ về điều đó. Khơng thể thay đổi hồn tồn thì thay đổi từng
phần nhỏ, hoặc ít nhất có được những giây phút thăng hoa trên bục giảng, được nhìn
thấy sự chăm chú của các em vào bài giảng của mình, các em hăng say trao đổi, thảo
luận, các em hình thành được một số kĩ năng cần thiết đó cũng là một thành cơng. Từ
suy nghĩ đó, tơi ln tìm tịi nhiều biện pháp để giúp các em u thích mơn học hơn.

Qua thực tế giảng dạy, tơi nhận thấy rằng nếu các em tiếp nhận kiến thức một
cách hời hợt, học thuộc theo kiểu học vẹt thì việc ghi nhớ bài rất khó khăn. Chính
điều đó tạo ra sự nhàm chán. Nhưng nếu kiến thức được khắc sâu, các em bớt đi áp
lực về việc tiếp nhận cũng như lưu giữ kiến thức, từ đó các em sẽ dành tình cảm
nhiều hơn cho mơn học Lịch sử.
Thành ngữ có câu: "thất bại là mẹ thành cơng" hay "thành công của người này là
động lực để người khác vươn tới thành cơng của chính mình", trong thực tế cuộc
sống thành công hay thất bại luôn tạo ra dấu ấn cho mỗi người trong từng giai đoạn
của cuộc đời. Những dấu ấn ấy làm cho chúng ta nhớ mãi. Trong học tập cũng vậy,
những cái gì tạo dấu ấn sẽ làm cho các em ghi nhớ lâu hơn, việc các em tự mình tìm
hiểu một nhân vật lịch sử sẽ giúp các em nhớ lâu về nhân vật đó, việc các em khai
thác một sự kiện lịch sử sẽ giúp các em ln nhớ về sự kiện đó, việc các em tự mình
rút ra bài học cho chính bản thân mình từ các sự kiện lịch sử, nhân vật lịch sử hay vấn
đề lịch sử sẽ đem lại rất nhiều lợi ích cho các em. Việc ghi nhớ dễ dàng, kiến thức
được khắc sâu sẽ giúp các em giảm bớt gánh nặng về học tập. Vì vậy, tơi lựa chọn đề
tài “Tạo dấu ấn trong dạy học môn Lịch sử lớp 9 giúp học sinh khắc sâu kiến thức và
tăng hứng thú học tập” để làm đề tài sáng kiến kinh nghiệm của mình.
1.2. Điểm mới của đề tài:
Đã có nhiều đề tài nghiên cứu về việc giúp học sinh khắc sâu kiến thức và tạo
hứng thú học tập cho các em. Tuy nhiên, việc khắc sâu kiến thức và tạo hứng thú học
2


tập bằng biện pháp tạo dấu ấn chưa được khai thác nhiều. Dựa trên sự tìm tịi, học hỏi
kinh nghiệm, chỉ dẫn của các thầy cô, đồng nghiệp bản thân tơi đã có sự đổi mới
trong phương pháp dạy học Lịch sử lớp 9 để phục vụ cho việc dạy và học tốt hơn. Đề
tài có những điểm mới như sau:
+ Thơng qua tìm hiểu các vấn đề, sự kiện, nhân vật lịch sử...giáo viên tạo ra
những dấu ấn giúp các em khắc sâu, ghi nhớ kiến thức lâu hơn, hạn chế việc học bài
theo kiểu học vẹt, học đối phó, tăng hứng thú với mơn học.

+ Những dấu ấn để lại trong các em sẽ được các em ghi nhớ sâu sắc tạo tiền đề
để các em học tốt hơn ở các lớp trên.
+ Giáo viên khơng phải hồn toàn tạo ra dấu ấn cho các em mà học sinh cũng
tự mình tạo dấu ấn trong quá trình tham gia học.
Đó chính là những điểm mới trong đề tài của tôi.
2. Phần nội dung:
2.1. Thực trạng của việc học sinh tiếp nhận, nắm và ghi nhớ kiến thức
trong quá trình học Lịch sử của học sinh lớp 9.
Chúng ta đều biết rằng, việc tổ chức các hoạt động trên lớp của giáo viên sẽ
hướng đến chủ thể chính là người học. Trước đây, với phương pháp truyền thống lấy
giáo viên làm trung tâm, nhưng hiện nay phương pháp đó khơng cịn phù hợp nữa.
Trung tâm ở đây chính là học sinh. Học sinh là đối tượng mà giáo viên cần hướng
đến trong các hoạt động dạy và học. Đây là khâu rất quan trọng trong tiến trình giáo
viên truyền thụ kiến thức cho học sinh và học sinh lĩnh hội kiến thức.
Tuy nhiên, việc giáo viên truyền thụ kiến thức như thế nào và học sinh lĩnh hội
kiến thức ra làm sao có mối quan hệ mật thiết với nhau, tạo ra kết quả cuối cùng là
chất lượng. Chất lượng ở đây khơng phải hồn tồn là những con số mà việc hình
thành những kĩ năng cho học sinh, học sinh áp dụng những kĩ năng đó vào trong cuộc
sống của mình.
Trong thực tế giảng dạy, việc truyền thụ kiến thức cho học sinh đang ở xu hướng
một chiều vẫn diễn ra phổ biến tức là giáo viên giảng và học sinh tiếp nhận. Mặc dù
những năm gần đây đã có sự đổi mới nhưng sự đổi mới đó chưa thay đổi hoàn toàn đi
sâu vào hầu hết các giáo viên, đặc biệt là ở những giáo viên dạy Lịch sử, vì do đặc
thù của mơn học với lượng kiến thức nhiều, áp lực về mặt thời gian. Đó là những khó
khăn chung.
Cịn đối với học sinh, các em nghĩ rằng học sử là học thuộc, làm một số bài tập
trong sách giáo khoa, trong vở bài tập lịch sử hoặc bài tập do thầy cô giao về nhà. Từ
lối suy nghĩ đó, dẫn tới việc học của các em trước khi đến lớp là làm bài tập và mở vở
3



ra học thuộc những kiến thức của bài trước để thầy cô giáo kiểm tra bài cũ. Hoặc đến
kiểm tra một tiết, thi học kì các em mới tập trung học lại một cách nhanh chóng phục
vụ cho thi cử, kiểm tra. Cách học đó đang rất phổ biến trong hầu hết học sinh hiện
nay và với cách học đó các kiến thức lưu lại trong các em không nhiều mà chúng ta
hay nói đùa "ra vấp hịn đá là rơi hết" hoặc "kiểm tra, thi xong là trả kiến thức lại cho
thầy cơ"... Đó là cách học thụ động, đối phó khơng đem lại hiệu quả cho học sinh.
Khơng những vậy còn gây ra sự mệt mõi, chán nãn dẫn đến việc các em không hứng
thú với môn học. Chính cách học thụ động, đối phó lâu dần sẽ hình thành nên thói
quen khơng tốt ảnh hưởng đến hoạt động của các em trong học tập và trong sinh hoạt
hằng ngày.
Trong quá trình kiểm tra việc học bài cũ, làm bài tập về nhà của học sinh, tôi
nhận thấy đa số các em đều khơng hồn thành hết u cầu của giáo viên giao việc về
nhà. Nguyên nhân xuất phát từ phía cả giáo viên và học sinh. Về phía giáo viên có thể
giao nhiệm vụ hơi nặng đối với học sinh, cịn về phía học sinh cũng có nhiều nguyên
nhân, cụ thể như: lười học, ham chơi, chủ quan, học tủ vv. Khi hỏi các em: tại sao em
chưa học bài? Đa số tôi đều nhận được câu trả lời đại loại như: em học mãi mà không
thuộc; kiến thức nhiều quá em học không kịp; em chỉ học phần 1 còn phần 2 em học
sơ sơ; em học nhưng lại quên rồi vv. Qua những câu trả lời của các em cùng với sự
tìm hiểu của mình, tôi nhận thấy rằng các em tiếp nhận kiến thức một cách hời hợt,
khơng sâu sắc dẫn đến khó khăn trong việc ghi nhớ bài và ôn bài.
Cách học thụ động, cách tiếp nhận kiến thức một cách hời hợt mang tính đối phó
cũng gây khó khăn cho giáo viên giảng dạy. Trước khi bước vào bài mới, giáo viên
thường ôn lại kiến thức cũ với nhiều hình thức khác nhau, nhưng nếu học sinh không
nắm được kiến thức cũ sẽ gây ra sự khó khăn khi bước vào bài mới, đồng thời gây
tâm lí khơng thoải mái cho giáo viên, đơi khi tình trạng đó lặp lại nhiều lần dễ làm
cho giáo viên nổi cáu, làm mất nhiều thời gian của cả cơ và trị. Khơng những vậy, vì
khơng nắm được bài cũ nên ngồi học các em sẽ mất tập trung vào bài mới. Cứ như
vậy, học sinh chán học là khơng thể tránh khỏi.
Để tìm hiểu xem kiến thức có được khắc sâu và các em có hào hứng với bài học

khơng, tơi đã trực tiếp nói chuyện và cho các em làm phiếu khảo sát. Kết quả khảo sát
học sinh lớp 9 ở trường THCS nơi tôi công tác khi chưa áp dụng đề tài như sau:
Kiến thức được khắc sâu và
hứng thú với môn học vì
Dễ hiểu

Ấn
tượng

Lý do
khác

Kiến thức chưa được khắc sâu và chưa
thực sự hứng thú với mơn học vì
Nhàm chán
4

Khó hiểu

Lý do khác


SL110
%

18
16.4%

15
13.6%


9
8.2%

34
30.9%

24
21.8%

10
9,1%

Qua bảng khảo sát cho thấy, trong 110 tổng số học sinh khối 9 thì có đến 68 học
sinh khơng hào hứng, kiến thức chưa được khắc sâu chiếm 61.8% với những lí do
như nhàm chán, khó hiểu, khơng để lại ấn tượng hay lí do khác. Điều đó chắc chắn sẽ
ảnh hưởng đến chất lượng môn học.
Từ thực tế trên tôi nghĩ rằng, phải đổi mới phương pháp dạy học và tôi đã nghĩ
đến một quy luật sinh học đó là những dấu ấn, ấn tượng để lại dấu vết lâu hơn trên
vỏ não. Vậy dấu ấn ở đây là gì? Dấu ấn là những gì gây cảm xúc mạnh mẽ và tạo
thành ấn tượng trong nhận thức. Trong Lịch sử có rất nhiều cách tạo dấu ấn đó có thể
là diễn tả một trận đánh hấp dẫn; kể cách đánh giặc thông minh của một vị tướng; hay
tạo ra tình huống có vấn đề để học sinh trao đổi, thảo luận sơi nổi; rút ra bài học cho
chính bản thân mình qua quá trình học tập Lịch sử vv. Nếu tận dụng được quy luật
này thì học sinh sẽ có thể tiếp thu bài nhanh và ghi nhớ kiến thức lâu hơn, giúp các
em học tốt hơn môn Lịch sử.
2.2. Những giải pháp:
2.2.1. Hướng dẫn học sinh rút ra bài học cho chính bản thân mình thơng qua
các sự kiện, vấn đề, nhân vật lịch sử.
Trong thực tế cuộc sống mỗi khi chúng ta thất bại hay thành cơng đều để lại cho

chúng ta những bài học khó quên: trượt kì thi học sinh giỏi vì chủ quan, ta rút ra được
bài học sẽ không bao giờ chủ quan trong bất cứ việc gì đặc biệt là trong thi cử. Trở
thành người có điểm số cao nhất và được chọn đi du học nước ngoài, bài học rút ra
được đó là thành cơng khơng đến từ may mắn mà đến từ sự kiên trì và nghị lực. Đó sẽ
là những bài học làm chúng ta nhớ mãi. Đặc biệt là học sinh lớp 9 đang trong gia
đoạn dậy thì, tâm lí có nhiều thay đổi, khi học sinh rút ra được bài học cho mình sẽ
giúp ích rất nhiều cho các em trong cuộc sống. Không những vậy, bài học được học
sinh rút ra từ những vấn đề, sự kiện, nhân vật lịch sử... sẽ giúp các em nhớ mãi về
những vấn đề liên quan đến bài học đó.
Trong chương trình lịch sử lớp 9, bao gồm cả sử thế giới và sử Việt Nam ở thời
kì hiện đại với nhiều nội dung hấp dẫn, lí thú sẽ cuốn hút các em. Tuy nhiên, không
phải bài nào cũng có thế giúp học sinh rút ra được bài học cho chính bản thân mình vì
vậy tơi phải nghiên cứu bài giảng kĩ lưỡng, nắm được bài học cần được rút ra là gì,
cách thức rút ra bài học đó như thế nào, cách trình bày hấp dẫn để cuốn hút các em.
Cụ thể như ngay bài đầu tiên của Lịch sử lớp 9, bài 1:"Liên Xô và các nước
Đông Âu từ năm 1945 đến giữa những năm 70 của thế kỉ XX" sau khi học sinh tìm
5


hiểu về công cuộc khôi phục kinh tế sau chiến tranh và công cuộc xây dựng cơ sở vật
chất - kĩ thuật của chủ nghĩa xã hội. Học sinh biết được những khó khăn mà Liên Xơ
gặp phải là rất lớn: tổn thất nặng nề hơn bất cứ nước nào tham gia cuộc chiến tranh,
chiến tranh còn làm cho kinh tế của Liên Xô phát triển chậm lại tới 10 năm. Nhưng
vượt qua khó khăn đó thì Liên Xơ đạt được những thành tựu rất to lớn mà không phải
nước nào cũng có thể làm được: các chỉ tiêu đề ra đều vượt mức kế hoạch dự đinh;
đời sống nhân dân được cải thiện; đặc biệt chế tạo thành công bom nguyên tử phá thế
độc quyền hạt nhân của Mĩ; là nước đầu tiên phóng thành cơng vệ tinh nhân tạo lên
vũ trụ, mở đầu kỉ nguyên chinh phục vũ trụ của loài người năm 1957; đưa nhà du
hành vũ trụ Ga-ga-rin lần đầu tiên bay vòng quanh trái đất và cũng là nước dẫn đầu
thế giới về những chuyến bay dài ngày trong vũ trụ; Liên Xô trở thành chổ dựa vững

chắc cho hịa bình và cách mạng thế giới. Khi chốt kiến thức tôi nhấn mạnh để học
sinh tập trung và hiểu rõ về khó khăn và những thành tựu mà Liên Xơ đạt được. Sau
đó tơi đặt câu hỏi: Gặp nhiều khó khăn như vậy nhưng Liên Xô đã đạt những thành
tựu rất to lớn, vậy từ những thành tựu mà Liên Xô đạt được các em rút ra cho mình
bài học gì cho bản thân mình khi gặp khó khăn? Với câu hỏi này tơi để cá nhân học
sinh suy nghĩ trong thời gian 3 phút. Và tôi rất mừng học sinh đã rút ra được cho
mình rất nhiều bài học như: phải làm việc có kế hoạch; chăm chỉ, cần cù, siêng năng;
đoàn kết; sáng tạo, kiên trì vượt khó vv. Đến bài mới tơi không hỏi trực tiếp mà sẽ đặt
câu hỏi gợi mở để học sinh nhớ đến những kiến thức mình tiếp nhận được trên lớp kết
hợp với việc ôn bài ở nhà để trả lời câu hỏi: Các bạn đã rút ra được cho mình rất
nhiều bài học từ những thành tựu của Liên Xô, vậy em hãy nhắc lại những thành tựu
mà Liên Xô đã đạt được trong công cuộc xây dựng cơ sở - vật chất kĩ thuật cho chủ
nghĩa xã hội? Với biện pháp đó tạo tâm thế thoải mái để học sinh nắm bài, ôn bài và
không tâm lí ngay khi được kiểm tra bài cũ.
Hay ở bài 6: "Các nước Châu Phi" ở phần II "Cộng hịa Nam Phi" sau khi các
em tìm hiểu về chế độ phân biệt chủng tộc (A-pác-thai) các em biết được sự tàn bạo
của chế độ này, sự chiến đấu và giành thắng lợi của nhân dân Nam Phi dưới sự lãnh
đạo của Nen-xơn Man-đê-la, tôi sẽ đặt câu hỏi: Từ thắng lợi của nhân dân Nam Phi
trong đấu tranh chống chế độ A-pác-thai các em rút ra được bài học gì? Cá nhân học
sinh suy nghĩ và trả lời: kiên quyết đấu tranh đến cùng khi bị ức hiếp; đoàn kết với
nhau chống lại kẻ xấu; kêu gọi sự giúp đỡ khi gặp khó khăn...
Ở bài 16: "Hoạt động của Nguyễn Ái Quốc ở nước ngoài trong những năm 1919
- 1925" khi nắm được những hoạt động của Nguyễn Ái Quốc ở Pháp, ở Liên Xô và ở
Trung Quốc, các em sẽ biết được hành trình tìm đường cứu nước của Nguyễn Ái
6


Quốc rất gian nan, vất vả, gặp nhiều hiểm nguy, Người đã có nhiều đóng góp to lớn
trong giai đoạn cách mạng từ 1919 đến 1925, tạo tiền đề chuẩn bị cho sự ra đời của
Đảng Cộng sản Việt Nam. Sau khi nắm được kiến thức các em sẽ rút ra được bài học

cho mình: lịng u nước sâu sắc; sự dũng cảm; dám hi sinh vì nghĩa lớn; tự mình học
hỏi, tự kiếm sống để phục vụ cho cuộc sống của chính mình, tự học tập ngoại ngữ;
tính tự lập...
Bài 27:"Cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp xâm lược kết thúc
(1953 - 1954)" khi nói đến quyết định của Đại tướng Võ Nguyên Giáp ở chiến dịch
Điện Biên Phủ chuyển từ phương châm "đánh nhanh, thắng nhanh" sang "tích cực,
chủ động, cơ động, linh hoạt", "đánh ăn chắc, đánh chắc thắng" học sinh có thể rút ra
cho mình bài học quyết đốn, trước khi làm việc gì phải tính tốn kĩ lưỡng, suy xét
cẩn thận vv.
Trong q trình giảng dạy tơi thường để cho học sinh chủ động rút ra bài học
cho riêng mình, khơng gị ép các em vào một khn mẫu có sẳn hay phụ thuộc vào
bài học của các bạn khác. Nếu các em cịn vướng mắc thì tơi kịp thời gợi ý. Tơi
thường khuyến khích các đối tượng học sinh yếu, trung bình nếu các em rút ra được
bài học phù hợp tôi khích lệ, tun dương các em.
Trước khi lên lớp tơi nghiên cứu, lựa chọn những vấn đề, sự kiện cốt lõi, trọng
tâm để tạo dấu ấn cho học sinh, sẽ lôi cuốn được sự tập trung của các em vào bài
giảng, các em phải suy nghĩ kĩ lưỡng mới rút ra được bài học. Chính điều đó học sinh
sẽ khắc sâu và nhớ kiến thức lâu hơn. Tuy nhiên, tùy vào đối tượng học sinh và tùy
vào nội dung kiến thức của bài để áp dụng, chứ không bắt buộc hay nhất thiết bài nào
cũng áp dụng. Và khi áp dụng phải áp dụng thực chất mới đem lại hiệu quả thiết thực.
2.2.2. Sử dụng hiệu quả công nghệ thông tin vào dạy học.
Mục tiêu của ngành giáo dục là không ngừng đổi mới phương pháp giảng dạy và
nâng cao chất lượng giáo dục ở tất cả các cấp học. Trong đó, việc ứng dụng cơng
nghệ thơng tin trong dạy học đang được đẩy mạnh và nhân rộng trong toàn ngành
hiện nay. Việc đưa công nghệ thông tin vào dạy học mơn Lịch sử đem lại rất nhiều
lợi ích đặc biệt là trong việc giúp các em khắc sâu kiến thức và tăng hứng thú với
môn học này.
Trước đây, khi công nghệ thông tin chưa bùng nổ giáo viên dạy Lịch sử chủ yếu
sử dụng hình ảnh trực quan chính là tranh ảnh, lược đồ, bản đồ, mẩu vật... tuy nhiên
cũng có nhiều hạn chế nên chưa thực sự cuốn hút các em tập trung vào bài giảng,

chưa để lại ấn tượng sâu sắc trong các em. Trong khi đó, giáo viên chúng ta đều biết
rằng hình ảnh trực quan có ý nghĩa rất quan trọng đối với q trình ghi nhớ vì chúng
7


tác động đến loại trí nhớ bằng mắt. Theo các nhà tâm lí học thì trí nhớ bằng mắt
chiếm 80% trí nhớ của con người và nếu so sánh trí nhớ của chúng ta như một cái
phễu thì hình ảnh là thứ rất khó lọt ra khỏi cái phễu này.
Hình ảnh càng sắc nét, sinh động sẽ lưu lại trên vỏ não càng lâu hơn. Và việc sử
dụng công nghệ thông tin vào dạy học Lịch sử sẽ giúp kiến thức khắc sâu trên vỏ não
giảm bớt gánh nặng cho việc ghi nhớ của các em. Biết và hiểu được điều đó nên tơi
thường xun áp dụng cơng nghệ thơng tin vào dạy học mặc dù mất nhiều thời gian
chuẩn bị. Bên cạnh đó có sự thuận lợi là phần lịch sử lớp 9 là phần lịch sử hiện đại
nên giai đoạn này có nhiều sự kiện được quay lại, chụp lại nên có thế sử dụng để hỗ
trợ cho việc dạy học được dễ dàng.
Cụ thể khi học bài 12: "Những thành tựu chủ yếu và ý nghĩa lịch sử của cách
mạng khoa học - kĩ thuật" học sinh đã rất thích thú, chăm chú quan sát những hình
ảnh sắc nét về những thành tựu đạt được như cừu Đơ-li; sự chuyển động của bản đồ
gen người; những hình ảnh về các đời của máy tính; những video về thu hoạch mùa
màng bằng máy móc ở các nước phương Tây phản ảnh cuộc cách mạng xanh trong
nông nghiệp; chiêm ngưỡng những loại máy bay siêu âm khổng lồ, các loại tàu cao
tốc vv. Những hình ảnh được chiếu trên màn hình ti vi 52 in sẽ tác động đến trí nhớ
của các em rất nhiều, kích thích tính tị mị muốn biết vì các em chưa bao giờ được
nhìn thấy, từ đó các em sẽ chú ý hơn, tập trung hơn vào bài giảng. Khi ơn bài các
hình ảnh đó sẽ tái hiện trong trí nhớ, thay thế việc các em ngồi học vẹt, đọc đi đọc lại
nhiều lần.
Hay khi giảng đến chiến dịch Điện Biên Phủ ở bài 27 sách giáo khoa lịch sử 9,
thay vì yêu cầu các em quan sát lược đồ chiến dịch Điện Biên Phủ ở sách giáo khoa
thì giáo viên cho học sinh quan sát lược đồ trên màn hình với việc sử dụng powerpoit
và các phần mềm hỗ trợ khác làm cho các em thấy rõ hơn, chân thật hơn về phân khu

Bắc, phân khu Nam, phân khu trung tâm, sân bay Mường Thanh, đồi Độc Lập vv.
Cho các em xem các video về bộ đội kéo pháo vào trân địa, video về sự kiện chiếm
sở chỉ huy của Đờ-cát-xtơ-ri, video về sự đầu hàng nhục nhã của quân địch vv. Thực
sự học sinh đã rất cuốn hút khi được quan sát và xem những hình ảnh và video đó.
Hiện nay, có rất nhiều phần mềm hỗ trợ dạy học, việc ứng dụng công nghệ thông
tin vào dạy học rất được khuyến khích vì đem lại rất nhiều lợi ích cho cả giáo viên và
học sinh. Tuy nhiên, không phải cứ chiếu hình ảnh hay video lên màn hình và yêu
cầu học sinh quan sát là được mà cần có sự khai thác hợp lí về thời gian, nội dung,
cách thức khai thác để đem lại hiệu quả cao nhất. Ngoài cho các em quan sát trên lớp
tơi cịn giới thiệu các đường link, các nguồn youtube, các trang web... để các em tìm
8


hiểu thêm về vấn đề, hay sự kiện, nhân vật lịch sử liên quan đến bài học. Tôi thấy các
em thực sự hứng thú với giải pháp này.
2.2.3. Hướng dẫn học sinh khai thác và thuyết trình về tư liệu lịch sử.
Việc sử dụng tư liệu lịch sử trong dạy học Lịch sử là hết sức cần thiết và quan
trọng nhằm nâng cao chất lượng dạy và học, kích thích sự hứng thú và niềm u thích
đối với mơn học, hình thành những kĩ năng thiết yếu, cần có cho học sinh.
Hiện nay, trong sách giáo khoa có rất nhiều tư liệu để làm sinh động, minh họa
cho nội dung bài học. Đa số các tư liệu lịch sử trong sách giáo khoa ở bậc THCS đặc
biệt ở sách Lịch sử 9 là hình ảnh cùng với lược đồ, bản đồ, bảng số liệu. Cụ thể như ở
bài 9 (sách giáo khoa Lịch sử 9) "Nhật Bản" có tư liệu là lược đồ Nhật Bản sau chiến
tranh thế giới thứ hai; có tư liệu hình ảnh về những thành tựu của Nhật Bản: Hình 18
- tàu chạy trên đệm từ của Nhật Bản đã đạt tốc độ 400km/h; Hình 19 - Trồng trọt
theo phương pháp sinh học; Hình 20 - Cầu Sê-tơ Ơ-ha-si nối liền các đảo chính HơnXiu và Xi-cơ-cư. Ở bài 22 (sách giáo khoa Lịch sử 9) "Cao trào cách mạng tiến tới
tổng khởi nghĩa tháng Tám năm 1945" có tư liệu hình ảnh: Hình 37 - Đội Việt Nam
Tuyên truyền Giải phóng quân. Có tư liệu là lược đồ: Khu giải phóng Việt Bắc. Đó là
những tư liệu sống động để làm rõ nội dụng của bài học.
Theo phương pháp truyền thống, giáo viên là người khai thác những tư liệu đó

trong sách giáo khoa sau đó thuyết trình để các em nghe trong quá trình giảng dạy.
Như vậy, học sinh chỉ nghe lướt qua không để lại nhiều dấu ấn trong các em. Ngày
nay, có sự thuận lợi hơn trước đó là sự phát triển của công nghệ thông tin đặc biệt là
sự bùng nổ của internet, nên tơi hướng dẫn để học sinh tự mình khai thác những tư
liệu lịch sử trong sách giáo khoa và thuyết trình trước lớp. Việc các em tự mình khai
thác và thuyết trình đã đem lại nhiều lợi ích, đặc biệt là rèn luyện những kĩ năng cần
thiết như kĩ năng thuyết trình, kĩ năng chất vấn, kĩ năng tổng hợp, xâu chuổi thơng
tin, kĩ năng hoạt động nhóm vv.
Để có thể thuyết trình các em phải tự mình tìm tịi, khai thác, tập luyện nhiều
lần. Chính q trình chuẩn bị rồi thực hiện sẽ để lại dấu ấn sâu đậm, các em sẽ ghi
nhớ sâu sắc phần kiến thức mà mình đã chuẩn bị. Khơng những vậy, các em được các
bạn đồng tình, ủng hộ, được cơ giáo tuyên dương, khen ngợi sẽ làm cho các em càng
có động lực để tiếp tục thực hiện.
Để thực hiện có hiệu quả cần phải có sự chuẩn bị chu đáo, giáo viên phải
hướng dẫn cụ thể cho học sinh vì tư liệu lịch sử có nhiều loại khác nhau như chân
dung nhân vật lịch sử, tranh ảnh, bản đồ, lược đồ, sơ đồ vv.
9


Tôi lấy cụ thể về tư liệu tranh ảnh. Đây là loại tư liệu phổ biến nhất trong sách
giáo khoa Lịch sử lớp 9 phản ảnh về sự việc, sự kiện đã diễn ra trong quá khứ. Để đạt
được kết quả giáo viên nên phân công cụ thể đối với từng đối tượng học sinh đặc biệt
là học sinh khá giỏi. Tuy nhiên, để rèn luyện cho các học sinh yếu và trung bình thì
giáo viên cho học sinh làm việc nhóm. Các em trong nhóm cùng tìm hiểu rồi cử đại
diện thuyết trình, phần này có thể dành cho học sinh nhút nhát trình bày nếu có bổ
sung thì học sinh khá giỏi trong nhóm sẽ bổ sung. Cứ như vậy các em cùng hỗ trợ
nhau.
Ví dụ trong sách giáo khoa lịch sử 9 bài 29: "Cả nước trực tiếp chiến đấu
chống Mĩ, cứu nước (1965-1973)" ở mục 1 phần II có hình 68: Đơn vị hải qn chiến
đấu bắn máy bay Mỹ ngày 5-8-1964. Để khai thác được bức tranh này học sinh phải

tìm hiểu về "sự kiện Vịnh Bắc Bộ". Việc khai thác và trình bày giúp các em ghi nhớ
đến sự kiện này dễ dàng hơn, dấu ấn về sự kiện này sẽ in đậm trong các em.
Như vậy, việc khai thác và thuyết trình tư liệu lịch sử trong sách giáo khoa
Lịch sử 9 đóng vai trị quan trọng trong việc hình thành, rèn luyện các kĩ năng cho
học sinh đặc biệt là tạo ấn tượng sâu đậm về kiến thức giúp các em không gặp khó
khăn trong việc ghi nhớ bài.
2.2.4. Tạo ấn tượng thông qua phần khởi động.
Trong mỗi bài học, tôi sử dụng các biện pháp sư phạm để kích thích động cơ
học tập của học sinh từ đầu giờ học và trong suốt q trình tiết học. Những biện pháp
đó có tác dụng trước tiên là kích thích sự chú ý, tính tị mị, nhu cầu học tập ngay từ
đầu giờ học vì chúng ta đều biết rằng ấn tượng ban đầu rất quan trọng. Ấn tượng càng
tốt thì việc ghi nhớ và tập trung càng cao. Để làm được điều đó, khi bắt đầu bài học,
tơi cần xây dựng một hoạt động khởi động, tạo tình huống học tập dựa trên việc huy
động kiến thức, kinh nghiệm của bản thân học sinh có liên quan đến vấn đề làm bộc
lộ cái học sinh đã biết, bổ sung những gì cá nhân học sinh còn thiếu, giúp học sinh
nhận ra cái chưa biết và muốn biết thông qua hoạt động này. Từ đó, các em suy nghĩ
và thể hiện những quan điểm của mình về vấn đề học tập.
Kết hợp sự háo hức, tị mị của học sinh với cơng nghệ thông tin sẽ tạo ra ấn
tượng sâu sắc với các em về bài học.
Ví dụ: Khi dạy bài 27: “Cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp xâm
lược kết thúc (1953-1954)” (Lịch sử 19), giáo viên có thể xây dựng hoạt động khởi
động bằng cách sử dụng ca khúc cách mạng kết hợp với nêu câu hỏi để định hướng tư
duy cho học sinh. Cụ thể: giáo viên cho học sinh xem đoạn video là bài hát “Tiến về
Hà Nội”, rồi giao nhiệm vụ cho học sinh: “Quan sát hình ảnh và lắng nghe lời của
10


đoạn video trên màn hình tivi, hãy trả lời câu hỏi: Tên của bài hát trong đoạn video
là gì? Nội dung bài hát liên quan đến sự kiện nào? Theo em, thắng lợi nào dẫn đến
sự kiện trên?” Sau khi học sinh suy nghĩ và trả lời, giáo viên cung cấp thông tin và

gợi dẫn vào bài: Bài hát “Tiến về Hà Nội” liên quan đến sự kiện bộ đội ta về tiếp
quản Thủ đô Hà Nội. Thắng lợi của chiến dịch Điện Biên Phủ và kết quả của Hiệp
định Giơ-ne-vơ đã dẫn đến sự kiện trên. Rõ ràng, được quan sát hình ảnh, nghe lời
của bài hát kết hợp với tư duy trên cơ sở các câu hỏi mà giáo viên đã định hướng, học
sinh sẽ có tâm thế và ý thức được nhiệm vụ học tập, hứng thú với học bài mới. Kết
thúc hoạt động này, giáo viên khơng chốt về nội dung kiến thức mà đó là tình huống
có vấn đề để lơi cuốn học sinh, kích thích tính tị mị của các em muốn khám phá
những vấn đề mới.
Một cách vào bài ấn tượng tôi sẽ áp dụng cho học kì I năm sau khi dạy bài 8:
"Nước Mĩ" (sách giáo khoa Lịch sử 9). Dưới tác động của đại dịch Covid - 19 và hi
vọng lúc này đại dịch cũng đã chấm dứt hoàn toàn rồi. Đại dịch Covid - 19 đã tác
động đến nền kinh tế toàn cầu, ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống của tồn nhân
loại. Nước Mĩ có nền kinh tế tư bản giàu mạnh nhất nhưng lại bị đại dịch hồnh hành
lớn nhất. Dựa vào thực tế đó tơi sẽ cung cấp cho học sinh biết được tình hình kinh tế
của nước Mĩ dưới tác động của đại dịch Covid -19 thông qua các số liệu mà truyền
thông phản ánh, cung cấp những hình ảnh về nước Mĩ sau đại dịch. Từ đó, gợi ý để
học sinh nhớ đến một sự kiện đã tác động đến toàn thế giới ở thế kỉ XX đó là chiến
tranh thế giới thứ II mà các em được tìm hiểu ở Lịch sử lớp 8. Giáo viên giao nhiệm
vụ cho học sinh: Theo các em cuộc chiến tranh thế giới thứ II đã tác động đến nước
Mĩ như thế nào? Theo sự hiểu biết của mình, có thể các em suy luận nước Mĩ sẽ kiệt
quệ sau chiến tranh nhưng có thể các em sẽ có những suy luận khác. Vì các em đều
hiểu được chiến tranh thế giới thứ hai là cuộc chiến tranh để lại hậu quả nặng nề nhất
trong lịch sử chiến tranh. Sau khi học sinh suy nghĩ và trả lời, tôi không chốt kiến
thức của vấn đề mà dẫn dắt học sinh vào bài mới. Những hình ảnh, số liệu về sự kiện
có ảnh hưởng đến tồn thế giới như đại dịch Covid -19, chiến tranh thế giới thứ II sẽ
để lại dấu ấn rất sâu đậm trong các em, từ đó các em sẽ muốm khám phá, hiểu biết tác
động của những sự kiện đó đến các nước đặc biệt là những nước lớn như Mĩ.
Như vậy, ấn tượng ban đầu rất quan trọng, càng ấn tượng thì dấu ấn để lại càng
sâu sắc, nên giáo viên tăng cường xây dựng những tình huống khởi động hấp dẫn, có
vấn đề để cuốn hút các em vào bài giảng, muốn khám phá, tìm hiểu.

2.2.5. Sử dụng khéo léo những mẩu chuyện lịch sử.
11


Lịch sử gắn liền với nhiều sự kiện, với những con số khơ khan, với những ngày
tháng khó nhớ thì việc xen lẫn những câu chuyện vào bài giảng sẽ làm giảm tâm lí
nặng nề cho các em, khơng những vậy còn cuốn hút và làm cho các em nhớ mãi đến
câu chuyện liên quan đến sự kiện. Những mẫu chuyện lịch sử vừa có tác dụng cung
cấp kiến thức, vừa giúp các em gắn được sự kiện, hiện tượng với các nhân vật tiêu
biểu, điển hình. Đặc biệt, những mẩu chuyện lịch sử thường có tính giáo dục rất cao.
Khi người kể nhập tâm vào câu chuyện sẽ khiến người nghe như được "sống" cùng
các nhân vật trong chuyện, giúp cho việc tìm tịi, khám phá kiến thức diễn ra một
cách tự nhiên mà học sinh lại hào hứng, thích thú.
Trong dạy học lịch sử, giáo viên có thể sử dụng những mẩu chuyện với những
mục đích khác nhau như dẫn dắt học sinh vào bài mới, cụ thể hóa các nhân vật, sự
kiện, hiện tượng lịch sử, hay dùng để nêu gương...
Ví dụ khi dạy bài 27, mục II.1: "Cuộc tiến công chiến lược Đông - Xuân 19531954" (sách giáo khoa Lịch sử 9) tôi kể cho học sinh nghe câu chuyện "Năm ngón tay
huyền thoại của Bác Hồ" để khái quát cho học sinh hiểu chủ trương, sách lược của
Đảng đưa ra trong Đông Xuân 1953-1954 là tập trung phần lớn bộ đội chủ lực vào
những hướng quan trọng về chiến lược mà địch tương đối yêu, buộc chúng phải phân
tán lực lượng để đối phó với ta trên những địa bàn xung yếu mà chúng không thể bỏ.
Qua đó, học sinh sẽ có sự nhận xét, đánh giá nghệ thuật quân sự tài tình của Đảng ta.
Ví dụ khi dạy bài 29 mục II.3: "Miền Bắc thực hiện nghĩa vụ hậu phương lớn"
tôi sẽ kể cho các em nghe câu chuyện về anh hùng lực lượng vũ trang Nguyễn Viết
Sinh, một trong những người đã tham gia vận chuyển lương thực, vũ khí chi viện cho
miền Nam trên đường mịn Hồ Chí Minh - người trong suốt 4 năm với 1089 ngày làm
việc đã cõng trên lưng 55 tấn hàng lương thực, đi một quảng đường dài 41.025 km
tương đương với một vòng trái đất quanh xích đạo. Để các em thấy được chỉ có ý chí
thép mới làm được điều khơng tưởng đó.
Ví dụ khi dạy bài 29 mục V: "Hiệp định Pari năm 1973 về chấm dứt chiến

tranh ở Việt Nam" tôi sẽ kể cho các em nghe câu chuyện về cái bàn để ngồi hội nghị
nhưng phải mất đến 10 cuộc họp và trải qua gần hai tháng trời. Để các em thấy được
dù chỉ là một cái bàn ngồi hội nghị nhưng khơng được xem thường vì đó chính là
lịng tự tơn dân tộc. Đặc biệt là đối với dân tộc Việt Nam anh hùng điều đó lại càng
được coi trọng.
Tơi thực sự thấy thích thú với giải pháp đưa những mẩu chuyện lịch sử để làm
nổi bật những sự kiện, hiện tượng, nhân vật lịch sử vì thơng qua các câu chuyện đã
thực sự lôi cuốn các em vào bài giảng và đặc biệt các em nhớ mãi về những kiến thức
12


đã học. Để rồi khi kết thúc tiết học có em lại chạy theo: "Cô ơi hôm sau lại kể chuyện
tiếp nhé cơ". Tơi thấy vui về điều đó.
2.2.6. Truyền đạt lơi cuốn, linh hoạt.
Lời nói ln giữ vai trị chủ đạo trong dạy học bởi khơng có một phương pháp
dạy học nào lại khơng kèm theo lời nói. Đặc biệt, những kiến thức lịch sử mà học
sinh lĩnh hội phải được diễn giải bằng ngôn ngữ, cách hành văn và cách trình bày đặc
biệt là giọng điệu chứ khơng phải bằng những công thức hay những con số. Thông
qua giọng điệu, ngôn ngữ của giáo viên sẽ bồi dưỡng tình cảm, tư tưởng và lơi cuốn
các em vào hoạt động học tập.
Sử dụng cách nói hình ảnh để đặt vấn đề học tập sẽ tạo được dấu ấn trong học
sinh là rất lớn, nếu áp dụng vào việc thu hút sự chú ý của học sinh vào bài học ngay
từ đầu thì đem lại hiệu quả càng cao, các em sẽ hào hứng đón nhận cả tiết học với
niềm thích thú, sự say mê. Thực tế đã chứng minh được điều đó, học sinh tiếp thu bài
tốt hơn.
Ví dụ khi dạy về chiến dịch Điện Biên Phủ, giáo viên có thể sử dụng cách nói
hình ảnh như sau: Cứ vào những ngày tháng 5 lịch sử, cả dân tộc ta lại được sống
trong khơng khí hào hùng và phấn khởi, hãnh diện và tự hào, bởi cách đây 66 năm,
dân tộc ta đã làm nên một kì tích vẻ vang - chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ lừng
lẫy năm châu, chấn động địa cầu. Vậy, chiến dịch Điện Biên Phủ đã có sự chuẩn bị

và diễn ra như thế nào? Nguyên nhân nào đã khiến một Việt Nam tưởng chừng như
nhỏ bé lại có thể đánh bại được một đế quốc xâm lược hùng mạnh như vậy? Ngay
bây giờ, chúng ta cùng nhau tìm hiểu nội dung của bài hôm nay. Cách đặt vấn đề
hay, hấp dẫn sẽ khiến học sinh bị cuốn hút vào các hoạt động học tập, nhanh chóng
tạo những biểu tượng lịch sử để khơi phục bức tranh q khứ.
Tóm lại, để tạo dấu ấn trong dạy học Lịch sử 9 giúp học sinh khắc sâu kiến
thức và tăng hứng thú học tập đối với mơn học Lịch sử, tơi hiểu rằng khơng có một
phương pháp dạy học nào là vạn năng. Giáo viên cần sử dụng linh hoạt, kết hợp các
biện pháp một cách nhuần nhuyễn, phù hợp với mục tiêu, nội dung bài học, trình độ
học sinh và điều kiện cụ thể của nhà trường nhằm kích thích hứng thú học tập lịch sử
cho các em. Đặc biệt là tạo được dấu ấn sâu sắc trong các em để từ đó các em khơng
cịn cảm thấy áp lực về việc ghi nhớ kiến thức, cũng từ đó các em cảm thấy tự hào về
dân tộc mình, một dân tộc có lịch sử hào hùng.
3. Phần kết luận:
3.1. Ý nghĩa của đề tài:
13


Qua triển khai thực hiện đề tài cho thấy mức độ học sinh khắc sâu kiến thức và
hào hứng trong học tập tăng lên rõ rệt. Nhiều em trước đây còn nhút nhát, rụt rè nay
đã tự tin hơn trước. Đây là một tín hiệu đáng mừng, điều này thể hiện rằng các giải
pháp mà bản thân áp dụng bước đầu mang lại hiệu quả khá cao thể hiện qua bảng
khảo sát:

SL110
%

Kiến thức được khắc sâu và
hứng thú với môn học vì


Kiến thức chưa được khắc sâu và chưa
thực sự hứng thú với mơn học vì

Dễ hiểu

Ấn
tượng

Lý do
khác

Nhàm chán

Khó hiểu

Lý do khác

37 –
33.6%

25 –
22.7%

9–
8.2%

15 –
13.6%

16 –

14.5%

8–
7.2%

Qua mẫu phiếu điều tra, tôi nhận thấy rằng tỉ lệ học sinh hứng thú với mơn
học, kiến thức được khắc sâu đã có sự thay đổi đáng kể. Trước khi chưa áp dụng số
học sinh không hứng thú chiếm 61,8% nhưng sau khi áp dụng đã giảm xuống còn
35.5% như vậy số học sinh hứng thú với môn học, các em tiếp nhận kiến thức một
cách chắc chắn đã tăng lên chiếm 64.5%. Đó là một tín hiệu vui nhưng tơi nghĩa rằng
trong q trình thực hiện phải tiếp tục rút kinh nghiệm để đề tài hoàn thiện hơn.
Việc áp dụng linh hoạt các giải pháp đã làm cho khơng khí của tiết học trở nên
sôi nổi, cuốn hút các em tập trung hơn vào bài giảng. Phần nào giảm bớt những áp
lực cho các em trong việc ghi nhớ kiến thức mà trước đây các em thường hay lo lắng.
Bên cạnh đó lơi kéo được nhiều em học sinh nhút nhát, rụt rè ra khỏi vùng an toàn
của bản thân. Những đối tượng học sinh yếu, trung bình đã phát biểu sơi nổi hơn, làm
bài tập khá đầy đủ, hạn chế được việc nói chuyện riêng trong tiết học. Thấy khơng
khí lớp học thay đổi khơng cịn nặng nề như trước tơi càng có thêm nhiều động lực
với nghề.
Khơng những có ý nghĩ với học sinh mà việc áp dụng đề tài vào cơng tác giảng
dạy cũng đem lại nhiều lợi ích cho chính giáo viên. Qua q trình soạn giảng giáo
viên sẽ dần dần hoàn thiện được các kĩ năng, làm phong phú thêm về kiến thức cho
bản thân, thân thiện với học sinh hơn, khám phá được nhiều phần mềm dạy học bổ
ích. Đặc biệt là tơi đã rút ra được một số kinh nghiệm cho chính mình trong giảng dạy
mơn Lịch sử 9:
- Mỗi bài học lịch sử đều có sự liên kết với nhau về kiến thức tuy nhiên không
thể áp dụng tất cả các giải pháp trên vào một bài dạy mà cần có sự vận dụng một cách
linh hoạt, phù hợp với đối tượng học, thời gian để đem lại hiệu quả cao nhất.
14



- Để đạt được kết quả tốt, giáo viên phải có sự đầu tư về thời gian, cơng sức và
thực sự tâm huyết với bài giảng của mình để tìm ra giải pháp tốt nhất phù hợp với bài
học.
- Trong quá trình thực hiện, giáo viên phải thường xuyên quan sát để có sự
điều chỉnh, phát huy những cái đạt được và khắc phục những cái còn hạn chế.
Thường xuyên nói chuyện, trao đổi để hiểu được suy nghĩ, cảm nhận của các em từ
đó có thể điểu chỉnh, vận dụng các giải pháp một cách phù hợp.
- Lời động viên, tuyên dương của giáo viên đối với học sinh là rất quan trọng.
Nên trong quá trình thực hiện các giải pháp giáo viên động viên, khích lệ các em kịp
thời, qua đó góp ý cho các em những cái chưa đạt được để các em rút kinh nghiệm.
Chắc chắn với sự nỗ lực hết mình của cả cơ và trị, sự tận tình với nghề, sự u
thương học sinh của giáo viên, môn Sử dần dần sẽ lấy lại được vị thế của mình trong
trái tim của học sinh và phụ huynh. Đó là động lực để giáo viên dạy Sử tiếp tục phấn
đấu mặc dù cịn nhiều khó khăn ở phía trước.
3.2. Kiến nghị, đề xuất:
3.2.1. Đối với nhà trường:
Ban lãnh đạo nhà trường thường xuyên quan tâm, chỉ đạo, góp ý để giáo viên
có thể thực hiện tốt các giải pháp, tạo điều kiện về cơ sở vật chất, đặc biệt là việc
trang bị công nghệ thông tin để giáo viên có thể ứng dụng vào dạy học một cách
thuận lợi.
3.2.2. Đối với giáo viên:
Giáo viên phải là người có tâm huyết với nghề nghiệp, phải nhận thức được
tầm quan trọng của môn học Lịch sử và đặc biệt nhận thức được trong thời buổi hiện
nay khi xã hội càng phát triển, chịu tác động của cơ chế thị trường thì Lịch sử càng
đóng một vai trị quan trọng nhưng cách mà xã hội, một số học sinh, phụ huynh có
thái độ chưa đúng với mơn học này thì giáo viên dạy Sử càng phải có trách nhiệm
hơn khơng nãn chí và bng xi.
3.2.3. Đối với học sinh:
Các em phải nhận thức được tầm quan trọng của việc học Lịch sử không phải

là để tạo ra tiền của mà tạo ra những giá trị tinh thần, thể hiện lịng biết ơn của hậu
thế với cơng lao to lớn của các bậc tiền nhân đi trước. Xuất phát từ đó các em hãy
dành cho mơn Lịch sử một tình yêu chân thành nhất rồi các em sẽ nhận lại được
những điều thú vị, những giái trị từ chính mơn Lịch sử.
Tóm lại, do thời gian thực hiện và áp dụng các giải pháp trên chỉ trong một
thời gian ngắn nên thực sự bản thân tôi vừa áp dụng vừa rút kinh nghiệm làm thế nào
15


tìm ra được những giải pháp tối ưu đem lại những lợi ích cho học sinh. Trong q
trình thực hiện chắc chắn cịn nhiều thiếu sót và cũng khơng thể diễn đạt một cách cụ
thể nhất nhưng tôi hi vọng góp một phần nào đó để nâng cao chất lượng dạy và học
môn Lịch sử ở trường THCS. Tôi rất mong nhận được sự góp ý trao đổi kinh nghiệm
của các anh chị em, bạn bè đồng nghiệp, qúy thầy cơ cũng như của những người u
thích mơn Lịch sử. Tôi xin chân thành cảm ơn!

16


17