Quản lý nhà nước bằng pháp luật đối với công ty cổ phần ở Việt
Nam
Đề cương đề tài mã số:LA2765
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Với những nỗ lực cải cách môi trường pháp lý phục vụ kinh doanh, từng
bước đáp ứng yêu cầu hội nhập kinh tế quốc tế, Việt Nam đã đạt được những
thành tựu nhất định trong việc tạo môi trường kinh doanh thuận lợi, an toàn và
bình đẳng cho các doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế.
Luật doanh nghiệp năm 1999 ra đời đánh dấu bước phát triển quan trọng
trong việc giải phóng và phát triển sức sản xuất, huy động và phát huy nội lực
trong xây dựng và phát triển kinh tế - xã hội, góp phần đáng kể vào tăng trưởng
kinh tế, tăng kim ngạch xuất khẩu, tăng thu ngân sách, tạo thêm nhiều công ăn
việc làm và "xóa đói, giảm nghèo", giải quyết các vấn đề xã hội khác. Chỉ tính
từ đầu năm 2000 đến tháng 7 năm 2003, đã có hơn 71.500 doanh nghiệp đăng
ký kinh doanh (gấp 1,6 lần so với giai đoạn 1991-1999); với số vốn đăng ký mới
và đăng ký bổ sung khoảng 9,5 tỷ đô la Mỹ (gấp hơn 4 lần so với 1991-1999),
cao hơn số vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài đăng ký trong cùng thời kỳ. Ngoài
ra, còn có hơn 15.000 chi nhánh, văn phòng đại diện và khoảng 800.000 hộ kinh
doanh cá thể đăng ký kinh doanh; đưa tổng số hộ kinh doanh cá thể trong cả
nước lên khoảng hơn 2,5 triệu hộ. Nhờ đó, tỷ trọng đầu tư của dân cư và doanh
nghiệp trong tổng đầu tư toàn xã hội đã tăng từ 20% năm 2000 lên 23% năm
2001 và 25,3% năm 2002; và năm 2003 gần 27%. Tỷ trọng đầu tư của các doanh
Hệ thống Website : Thông tin Liên hệ - Ban biên tập:
Hotline trực tiếp: 093.658.3228 (Mr. Minh)
Điện thọai hỗ trợ: 043.99.11.302
Email:
nghiệp tư nhân trong nước liên tục tăng và đã vượt lên hơn hẳn tỷ trọng đầu tư
của doanh nghiệp nhà nước (DNNN), gần bằng tổng vốn đầu tư của DNNN và
tín dụng nhà nước. Vốn đầu tư của các doanh nghiệp dân doanh đã đóng vai trò
quan trọng, thậm chí là nguồn vốn đầu tư chủ yếu đối với phát triển kinh tế địa

phương. Ví dụ, đầu tư của các doanh nghiệp dân doanh năm 2002 ở Thành phố
Hồ Chí Minh đã chiếm 38% tổng số vốn đầu tư toàn xã hội, cao hơn tỷ trọng
vốn đầu tư của DNNN và ngân sách nhà nước gộp lại (36,5%) [5, tr. 3].
Tuy nhiên, hệ thống pháp luật nói chung và pháp luật kinh tế nói riêng
của Việt Nam hiện nay còn chưa thống nhất, chưa đồng bộ, chưa ổn định và
chưa minh bạch; việc thực hiện pháp luật trong hoạt động kinh doanh của các
doanh nghiệp còn nhiều hạn chế; các doanh nghiệp chưa thực sự có được những
cơ hội để đóng góp tích cực, chủ động vào quá trình hoàn thiện cơ chế quản lý
nhà nước đối với doanh nghiệp. Công tác kiểm tra, giám sát xử lý vi phạm pháp
luật trong kinh doanh chưa kịp thời và hiệu quả. Vì vậy chưa phát huy đầy đủ
vai trò của các loại hình doanh nghiệp, nhất là công ty cổ phần (CTCP), góp
phần bảo đảm nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa (XHCN) phát
triển đúng hướng và bền vững.
Tình hình trên do nhiều nguyên nhân gây ra, trong đó có nguyên nhân
quản lý nhà nước bằng pháp luật đối với nền kinh tế nói chung và hoạt động
kinh doanh của doanh nghiệp (trong đó có CTCP) nói riêng còn nhiều bất cập,
chưa đáp ứng được yêu cầu và nhiệm vụ quản lý nhà nước trong tình hình mới.
Điều này thể hiện ở các mặt cơ bản sau:
- Chưa có sự nhận thức đúng đắn về quản lý nhà nước bằng pháp luật đối
với CTCP trong nền kinh tế thị trường định hướng XHCN nên dẫn đến tình
trạng: hoặc Nhà nước chỉ nhấn mạnh yêu cầu quản lý, tạo ra nhiều tầng nấc
trung gian, thủ tục hành chính rườm rà, ảnh hưởng đến quyền tự do kinh doanh
hoặc can thiệp hành chính vào hoạt động đúng đắn của các CTCP; hoặc Nhà
nước buông lỏng quản lý để các mặt tiêu cực của nền kinh tế thị trường phát
Hệ thống Website : Thông tin Liên hệ - Ban biên tập:
Hotline trực tiếp: 093.658.3228 (Mr. Minh)
Điện thọai hỗ trợ: 043.99.11.302
Email:
triển, tạo cơ hội cho một số CTCP thao túng thị trường, lừa đảo, gây thiệt hại
nghiêm trọng đến tài sản nhà nước, tài sản của các tổ chức và của công dân.

- Hệ thống pháp luật kinh tế nói chung, trong đó có khung pháp luật về
CTCP thiếu đồng bộ, chưa nhất quán, chưa sát cuộc sống, nhiều văn bản hướng
dẫn chậm ban hành, nhiều lĩnh vực còn bỏ ngỏ như pháp luật về tài chính của
công ty, pháp luật về kế toán, kiểm toán, pháp luật về kiểm tra, thanh tra kinh tế.
Mặt khác, một số quy định trong các văn bản pháp luật còn chồng chéo, mâu
thuẫn nên đã tạo ra nhiều sơ hở cho các CTCP lợi dụng hoạt động trái pháp luật
hoặc cơ quan nhà nước sử dụng để can thiệp quá sâu vào hoạt động kinh doanh
đúng đắn của các CTCP.
- Các cơ chế, chính sách lỗi thời, chậm thay đổi đã kìm hãm sự phát triển
các CTCP, đã hạn chế năng lực kinh doanh và sức sản xuất của họ. Trong một
số trường hợp nhà nước lại thường xuyên thay đổi chính sách, chủ trương đã đẩy
các CTCP rơi vào tình thế lúng túng, đối phó hoặc gây ra những thiệt hại không
nhỏ trong kinh doanh cho các công ty.
Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX Đảng Cộng sản Việt
Nam đã xác định rõ:
Kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa có sự quản
lý của Nhà nước. Nhà nước ta là nhà nước xã hội chủ nghĩa, quản lý
nền kinh tế bằng pháp luật, chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, chính
sách, sử dụng cơ chế thị trường, áp dụng các hình thức kinh tế và
phương pháp quản lý của kinh tế thị trường để kích thích sản xuất, giải
phóng sức sản xuất, phát huy mặt tích cực, hạn chế và khắc phục mặt
tiêu cực của cơ chế thị trường, bảo vệ lợi ích của nhân dân lao động và
của toàn thể nhân dân [18, tr. 87-88].
Xuất phát từ những nội dung trình bày trên, bản thân tác giả nhận thấy:
việc nghiên cứu quản lý nhà nước bằng pháp luật đối với CTCP ở Việt Nam
hiện nay là việc làm cần thiết của khoa học pháp lý Việt Nam trong xu hướng
Hệ thống Website : Thông tin Liên hệ - Ban biên tập:
Hotline trực tiếp: 093.658.3228 (Mr. Minh)
Điện thọai hỗ trợ: 043.99.11.302
Email:

hoàn thiện quản lý nhà nước bằng pháp luật đối với nền kinh tế, trong đó có
quản lý các CTCP nhằm tạo môi trường pháp lý an toàn, thuận lợi; bảo đảm các
quyền tự do kinh doanh và lợi ích chính đáng, sự bình đẳng của các CTCP trong
nền kinh tế, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của các CTCP Việt Nam
trong bối cảnh hội nhập với các nước trong khu vực và thế giới. Đó cũng là lý
do để chúng tôi chọn đề tài: "Quản lý nhà nước bằng pháp luật đối với công ty
cổ phần ở Việt Nam" để làm luận án tiến sĩ luật học.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Từ sau Đại hội VI của Đảng (tháng 12/1986), cùng với quá trình chuyển
đổi nền kinh tế từ cơ chế tập trung, bao cấp sang cơ chế thị trường định hướng
XHCN đã đặt ra nhiều nhiệm vụ cấp bách cho khoa học pháp lý trong việc xây
dựng và hoàn thiện Nhà nước Cộng hòa XHCN Việt Nam, hệ thống pháp luật
XHCN Việt Nam. Từ đó, đã có nhiều công trình của các cơ quan, đơn vị, các
nhà khoa học, các luận văn, luận án nghiên cứu về vai trò của nhà nước và pháp
luật trong sự nghiệp đổi mới ở nước ta. Những công trình này ở mức độ khác
nhau cũng đã đề cập đến vấn đề quản lý nhà nước bằng pháp luật nói chung và
quản lý nhà nước bằng pháp luật đối với một số loại hình doanh nghiệp trong
nền kinh tế thị trường định hướng XHCN nói riêng. Điển hình như: Về đề tài
nghiên cứu khoa học, có: Đề tài KX.03.13: Luận cứ khoa học cho việc hoàn
thiện và xây dựng hệ thống pháp luật và quản lý kinh tế bằng pháp luật do Viện
Nghiên cứu Khoa học pháp lý - Bộ Tư pháp chủ trì (1994), đề tài này tập trung
nghiên cứu những vấn đề có tính chất nền tảng trong việc xác lập các nguyên tắc
nhằm hoàn thiện và xây dựng hệ thống pháp luật kinh tế cũng như việc quản lý
nền kinh tế bằng pháp luật. Nội dung của đề tài bao gồm: trình bày sự phát triển
của các quan niệm Luật kinh tế trong lịch sử, lịch sử phát triển pháp luật kinh tế
của Việt Nam; hệ quan điểm xây dựng pháp luật kinh tế ở Việt Nam; các điều kiện
bảo đảm thi hành pháp luật kinh tế trong quá trình chuyển sang kinh tế thị trường
ở nước ta, từ đó đề tài đưa ra những kiến nghị cụ thể nhằm xây dựng và hoàn
thiện hệ thống pháp luật kinh tế và quản lý kinh tế bằng pháp luật; Dự án
Hệ thống Website : Thông tin Liên hệ - Ban biên tập:

Hotline trực tiếp: 093.658.3228 (Mr. Minh)
Điện thọai hỗ trợ: 043.99.11.302
Email:
VIE/94/003 về Tăng cường năng lực pháp luật tại Việt Nam do Bộ Tư pháp chủ
trì với sự tài trợ của chương trình phát triển Liên hợp quốc (UNDP), được thực
hiện từ năm 1994 đến năm 1998. Kết quả
nghiên cứu của dự án được đề cập trong "Báo cáo kiến nghị về xây dựng và hoàn
thiện khung pháp luật kinh tế tại Việt Nam". Thông qua kết quả nghiên cứu này,
chúng ta thấy nổi lên những nội dung cơ bản sau: Khái niệm, vai trò của khung
pháp luật kinh tế và những đặc điểm của nền kinh tế thị trường ở Việt Nam.
Trên cơ sở đánh giá khung pháp luật kinh tế hiện hành, báo cáo đã kiến nghị về
việc xây dựng và hoàn thiện khung pháp luật kinh tế tại Việt Nam cũng như
những biện pháp để bảo đảm thực hiện khung pháp luật kinh tế trên thực tế. Về
đề tài của các luận án tiến sĩ luật học có: Nhà nước quản lý kinh tế bằng pháp
luật trong cơ chế thị trường ở Việt Nam hiện nay của Chu Hồng Thanh, trong
luận án của mình, trên cơ sở nhận thức đúng những khái niệm cơ bản, tác giả đã
làm rõ vai trò của nhà nước và pháp luật trong cơ chế thị trường, phân tích khái
quát quá trình xuất hiện và vận động của cơ chế thị trường ở Việt Nam. Từ đó
rút ra những nhận xét về các yêu cầu kinh tế khách quan xây dựng hệ thống
pháp luật. Khẳng định vai trò và phạm vi tác động thông qua công cụ pháp luật
của Nhà nước trong cơ chế thị trường; Đề tài: Hoàn thiện pháp luật về tổ chức,
hoạt động và quản lý nhà nước đối với doanh nghiệp nhà nước trong nền kinh tế
thị trường ở Việt Nam hiện nay (từ thực tiễn của thành phố Hồ Chí Minh) của Lê
Văn Hưng, đã góp phần làm sáng tỏ thực trạng pháp luật về tổ chức, hoạt động
và quản lý nhà nước đối với DNNN trong thời gian qua, từ đó đề xuất phương
hướng và giải pháp đổi mới và hoàn thiện pháp luật, nâng cao hiệu quả hoạt
động của DNNN trong cơ chế thị trường; Đề tài: Đổi mới và hoàn thiện quản lý
nhà nước bằng pháp luật đối với các loại hình doanh nghiệp thuộc khu vực kinh
tế tư nhân ở Việt Nam hiện nay của Nguyễn Thanh Hóa, thì tập trung cơ sở lý
luận và thực tiễn về quản lý nhà nước bằng pháp luật đối với các loại hình doanh

nghiệp thuộc khu vực kinh tế tư nhân; kiến nghị các phương hướng và giải pháp
khả thi nhằm đổi mới và hoàn thiện quản lý nhà nước bằng pháp luật đối với các
Hệ thống Website : Thông tin Liên hệ - Ban biên tập:
Hotline trực tiếp: 093.658.3228 (Mr. Minh)
Điện thọai hỗ trợ: 043.99.11.302
Email:
loại hình doanh nghiệp thuộc khu vực kinh tế tư nhân nói chung trong điều kiện
kinh tế thị trường định hướng XHCN ở nước ta hiện nay; Đề tài: Nhà nước quản
lý bằng pháp luật đối với doanh nghiệp tư nhân, công ty trách nhiệm hữu hạn của
Phạm Quý Tỵ, chỉ đi sâu nghiên cứu về sự quản lý của Nhà nước bằng pháp luật
đối với hai loại hình doanh nghiệp trong các loại hình doanh nghiệp ở nước ta
hiện nay là doanh nghiệp tư nhân và công ty trách nhiệm hữu hạn. Về sách
chuyên khảo đã có các tác phẩm sau: Đại hội VIII Đảng Cộng sản Việt Nam và
những vấn đề cấp bách của khoa học về Nhà nước và pháp luật do PGS.TS Đào
Trí Úc (chủ biên), đây là tác phẩm của tập thể tác giả là những nhà nghiên cứu
khoa học pháp lý của Việt Nam trên nhiều lĩnh vực khác nhau, tập trung nghiên
cứu những nội dung cơ bản, những vấn đề cấp bách của khoa học về Nhà nước
và pháp luật được đề ra từ Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII của Đảng
Cộng sản Việt Nam. Nội dung cuốn sách chủ yếu đề cập: Đại hội VIII của Đảng
Cộng sản Việt Nam và những vấn đề về bộ máy nhà nước Cộng hòa XHCN Việt
Nam; Đại hội VIII của Đảng Cộng sản Việt Nam và những vấn đề về pháp luật;
sách Nhà nước và pháp luật của chúng ta trong sự nghiệp đổi mới của PGS.TS
Đào Trí Úc, là tập hợp những bài viết và công trình nghiên cứu lý luận cơ bản
mà tác giả đã thực hiện trong khoảng thời gian từ năm 1990-1997. Tác giả đã
tập trung nghiên cứu một cách toàn diện những vấn đề phương pháp luận, các
vấn đề về hệ thống chính trị và Nhà nước, các vấn đề về pháp luật và pháp chế,
xây dựng ý thức và lối sống tuân theo pháp luật. Những vấn đề mà tác giả
nghiên cứu đã góp phần to lớn trong việc xây dựng nhà nước ta ngày càng vững
mạnh, "là trụ cột của hệ thống chính trị, là công cụ để thực hiện quyền lực nhân
dân"; Nhà nước của dân, do dân và vì dân, một nhà nước trong sạch, quản lý có

hiệu quả các mặt của đời sống xã hội trên cơ sở xây dựng hệ thống pháp luật
đồng bộ, phù hợp với yêu cầu đổi mới của công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ
quốc; Một số vấn đề về nhà nước quản lý vĩ mô nền kinh tế thị trường Việt Nam
của GS.TS Nguyễn Duy Gia, là tác phẩm mà thông qua đó tác giả đã luận giải
những vấn đề cơ bản về nền kinh tế thị trường ở nước ta phải là nền kinh tế thị
Hệ thống Website : Thông tin Liên hệ - Ban biên tập:
Hotline trực tiếp: 093.658.3228 (Mr. Minh)
Điện thọai hỗ trợ: 043.99.11.302
Email: