Phương pháp dạy học, khai thác chất nhạc trong thơ cho học sinh Trung học cơ sở

KHAI THÁC CHẤT NHẠC TRONG THƠ CHO HỌC SINH
TRUNG HỌC CƠ SỞ
I. MỞ ĐẦU.
I.1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI.

Thơ ca là cây đàn muôn điều của tâm hồn, là nhịp thở của trái tim. Nói như
nhà thơ Sóng Hồng: “ Thơ khơng chỉ là thơ mà còn là nhạc, là hoa, chạm khắc theo
một cách riêng”. Đó là một trong những đặc trưng cơ bản của thơ ca. Sở dĩ thơ ca
dễ đi vào lịng người, nhanh chóng khắc sâu trong trí nhớ độc giả có một phần đóng
góp quan trọng của nhạc điệu.
Chính vì vậy nếu khi phân tích giá trị của thơ ca mà vơ tình qn đi yếu tố
nhạc điệu thì thật là thiếu sót. Bởi vì đằng sau cái nhạc điệu rung lên ngân nga khác
thường ấy là những thông điệp mà tác giả muốn gửi gắm tới người đọc. Và như vậy
đơi cánh của thơ ca mới có dịp cất lên bay bổng lạ thường.
I.2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU.

Một văn bản thơ thực sự có giá trị sẽ tạo được bởi rất nhiều yếu tố nghệ thuật
trong đó có một yếu tố vơ cùng quan trọng: đó là nhạc điệu. Nếu khơng có nhạc
điệu thì bài thơ khơng có điểm sáng, khơng có linh hồn và người đọc dễ dàng lãng
qn.
Trong chương trình ngữ văn THCS nói chung và chương trình ngữ văn 6, 7,
8, 9 nói riêng, đặc biệt là lớp 6 và lớp 9, các bài thơ được đưa vào giảng dạy cho
học sinh đều là những tác phẩm được chọn lựa kĩ càng, khơng những có giả trị nội
dung tư tưởng sâu sắc mà còn lấp lánh một vẻ đẹp của ngơn từ. Bên cạnh đó có
những nhạc phẩm để lại ấn tượng sâu sắc trong lịng người đọc.
Ví dụ: “ Mùa xn nho nhỏ” – Thanh Hải.
“ Viếng lăng Bác” – Viễn Phương.
“ Đồng chí” – Chính Hữu.
“ Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ” – Nguyễn Khoa Điềm.

Việc đổi mới phương pháp dạy học môn ngữ văn ở trường THCS thực chất
là giúp các em làm sống lại toàn bộ các văn bản đang chìm trong câu chữ: giúp các
em hình dung ra những cái khơng có ở trước mặt hoặc chưa hề có mà các nhà thơ
đã mã hố bằng ngôn từ. Một trong những thao tác khai thác văn bản là đánh thức
dậy chất nhạc để cho những con chữ khô khan ấy trở thành những bức tranh hiện ra
trước mắt bạn đọc khơng chỉ có màu sắc rõ nét hình khối sắc cạnh mà cịn có cả âm
thanh sống động.
Giáo viên: Đào Ngọc Lan
Khê 2

1

Trường Trung học cơ sở Mạo


Phương pháp dạy học, khai thác chất nhạc trong thơ cho học sinh Trung học cơ sở

Tóm lại, việc hướng dẫn, rèn luyện cho học sinh có thói quen và kĩ năng khai
thác, phân tích tính chất nhạc trong tác phẩm thơ ca là mục đích vơ cùng quan trọng
và cần thiết của người giáo viên dạy ngữ văn.
I.3.THỜI GIAN - ĐỊA ĐIỂM NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI.

 Thời gian: Năm học 2007 – 2008.
 Địa điểm: Tại các lớp 6A4, 8C3, 9D1, 9D2 trường THCS Mạo Khê 2 Đông Triều – Quảng Ninh.
I.4. ĐÓNG GÓP MỚI VỀ LÝ LUẬN THỰC TIỄN.

Đề tài thành công sẽ đem lại cho học sinh thói quen và kĩ năng khai thác,
phân tích tính chất nhạc trong tác phẩm thơ ca. Đánh thức, khơi dậy nguồn xúc cảm
tiềm ẩn trong mỗi em về các tác phẩm đó và lịng say mê học tập bộ mơn.
Mặt khác đề tài thành cơng cịn đóng góp cho người dạy kinh nghiệm thực

tiễn về việc giảng dạy các tác phẩm thơ ca trong nhà trường đó là khơng thể quên
thao tác đánh thức dậy chất nhạc trong những câu chữ của văn bản trong lòng
người học.
II. NỘI DUNG.
II.1.CHƯƠNG I: TỔNG QUÁT.

Thực hiện chương trình đổi mới phương pháp dạy học ở trường THCS nói
chung, mơn ngữ văn nói riêng đã phát huy tính chư động sáng tạo, óc liên tưởng
của học sinh và đã đạt dược những hiệu quả nhất định. Việc phân tích một tác
phẩm văn học nói chung và tác phẩm thơ ca nói riêng đã có sự kết hợp khá linh
hoạt, hài hoà giữa nội dung và các biện pháp nghệ thuật, khơng cịn tình trạng tác
phẩm văn chương bị cắt rồi thành hai mảnh: Nội dung và nghệ thuật nữa.
Phát hiện và phân tích tính nhạc trong thơ ca là việc làm hết sức cần thiết. Có
như vậy việc phân tích văn bản mới đi đúng hướng, đúng đặc trưng thể loại của
thơ. Trong một văn bản thơ ca thì câu nào, đoan nào cũng có nhạc điệu. Nhưng như
vậy khơng có nghĩa là phân tích tràn lan nhạc điệu ở tất cả các câu các đoạn. Mà
giáo viên phải lưu ý hướng dẫn học sinh lựa chọn những chỗ nào là “điểm sáng
nghệ thuật” chỗ nào mà thơ ca “rung lên nhạc điệu khác thường” để phân tích.
Vấn đề phân tích tính nhạc trong thơ ca khơng phải là vấn đề hồn tồn mới
nhưng không phải giáo viên nào cũng biết sáng tạo khi hướng dẫn các em thực hiện
thao tác này.
Là người trực tiếp giảng dạy môn ngữ văn ở trướng THCS, tôi luôn trăn trở
về vấn đề: “Làm thế nào để học sinh say mê học văn, hứng thú với các tác phẩm
văn chương và thực sự có dư âm về nó sau mỗi giờ học”. Qua tìm tịi, vận dụng và
thực nghiệm trong quả trình giảng dạy tơi xin phép được trình bày kinh nghiệm:
Giáo viên: Đào Ngọc Lan
Khê 2

2


Trường Trung học cơ sở Mạo


Phương pháp dạy học, khai thác chất nhạc trong thơ cho học sinh Trung học cơ sở

“ Phương pháp khai thác chất nhạc trong thơ ca cho học sinh trung học cơ sở”.
II.2. CHƯƠNG II: NỘI DUNG VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU.
II.2.1. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU:

2.1.1. Phương pháp khảo sát:
- Điều tra trắc nghiệm.
- Khảo sát qua bài làm của học sinh.
2.1.2. Thời gian khảo sát:
Đầu năm học 2007 – 2008.
2.1.3. Kết quả khảo sát:
Lớp

Sĩ số

Không nhắc đến

Nhắc đến nhạc điệu

Phân tớch nhc iu

4
6

2
4


nhc iu

9D2
9D1

42
45

36
35

2.1.4. Nhận xét đánh giá:
Qua khảo sát bài làm của học sinh tôi thấy trong các bài
phân tích tác phẩm thơ của học sinh yếu tố nhạc gần vắng
bóng. Dờng nh khái niệm về nhạc điệu không còn trong nhóm các
yếu tố nghệ thuật nữa. Nhiều khi chấm bài của học sinh, giáo
viên thấy tiếc, thấy hẵng hụt khi các em hồn nhiên bỏ qua yếu
tố nhạc điệu, một trong những u thế đặc biệt của thơ ca.
Đi sâu tìm hiểu nguyên nhân tôi thấy sở dĩ có tình trên là
vì:
- Thói quen đọc, khai thác nội dung và nghệ thuật của văn
bản không
ăn khớp, cha nhuần nhuyễn.
- Thời gian dành cho việc cảm thụ văn bản còn ít, học sinh
cha thấy đợc mối quan hệ hết sức tự nhiên, hợp lý giữa nghệ
thuật và nội dung, cha thấy đợc nguyên lý nội dung qui định
hình thức, còn hình thức biểu hiện nội dung.
- Giáo viên dạy cũng cha thực sự chú ý đúng mức đến yếu tố
này, thờng là nhắc đến nhạc điệu chung của toàn văn bản trớc

khi phân tích hoặc khi tổng kết, còn trong khi phân tích thì
lại bỏ quên hoặc có chó ý ®Õn nhng cịng chØ rõng ë møc ®é
“kĨ” ra chứ cha chú ý phân tích để học sinh thấy rõ ràng là:
Nhạc điệu này gợi nên nội dung ý nghĩa này là hoàn toàn hợp lý.
Giỏo viờn: o Ngọc Lan
Khê 2

3

Trường Trung học cơ sở Mạo


Phương pháp dạy học, khai thác chất nhạc trong thơ cho học sinh Trung học cơ sở
II.2.2. CÁC BIỆN PHÁP THỰC HIỆN:

2.2.1. Vai trị của nhạc điệu trong thơ ca.
Nói đến hội hoạ là phải nói đến màu sắc và hình khối, nói đến điêu khắc là
phải nói đến đường nét tinh xảo…Nói đến thơ ca là phải nói đến nhạc điệu, vì nhạc
điệu tạo nên vẻ đẹp hồn hảo cho thơ.
Nhạc điệu trong thơ ca trước hết tạo ra giai điệu trầm bổng, tha thiết, ngân
vang… chính giai điệu ấy đi vào lòng người đọc hết sức tự nhiên và đem lại cảm
xúc thẩm mĩ cho người đọc. Như có một sự hơ ứng diệu kỳ, giác quan của con
người tiếp nhận âm thanh và ngay lập tức những âm thanh ấy ngâm sâu vào tâm
hồn họ, nó trở thành một ấn tượng không thể nào quên. Đôi khi ta tự mình ngân nga
một câu thơ, một đoạn thơ mà lòng dạt dào cảm xúc, mà như bắt gặp hình ảnh của
chính mình trong đó. Khơng những vậy, nhạc điệu cịn góp phần quan trọng trong
việc thể hiện nội dung: Những cảm xúc tinh tế, phức tạp mà nội dung chủ nghĩa
khơng tả nổi thì nhạc điệu trong thơ ca lại đảm nhiệm trọng trách ấy một cách hết
sức tự nhiên tinh tế như vậy , ta không thể hình dung nổi nếu lược bỏ hết giai điệu
thơ, chỉ để lại nội dung chữ nghĩa cứng cỏi thì thử hỏi còn mấy ai dám yêu thơ.

2.2.2. Rèn học sinh khai thác chất nhạc trong thơ:
* Bước 1: Đọc đúng nhịp điệu bài thơ.
Đối với học sinh việc này thực ra không phải là dễ. Thông thường các em chỉ
đọc rõ ràng, liền mạch, đơi khi có học sinh đọc rất nhanh nên khơng lắng đọng lại
một ấn tượng gì. Do vậy giáo viên phải hướng dẫn học sinh cách đọc cho phù hợp
với từng bài, từng đoạn.
Trước hết để đọc đúng nhịp điệu, giáo viên phải cho học sinh xác định được
nội dung bao trùm và cảm xúc chữ đạo trong bài thơ, đoạn thơ ấy. Vì nhạc điệu thơ
là nhạc điệu rung động của trái tim. Sau đó cho học sinh tìm hiểu cách ngắt nhịp,
giọng thơ (giáo viên phải lưu ý cho học sinh một điều là bao giờ nhịp điệu thơ ấy
cũng góp phần thể hiện nội dung văn bản). Tìm được cách ngắt nhịp, giọng thơ
xong giáo viên hướng dẫn học sinh đọc diễn cảm (đọc diễn cảm cũng là một khâu
để phân tích thơ).
Ví dụ 1: Đọc đoạn thơ sau đây trong văn bản “Mưa” của Trần Đăng Khoa có
nhạc điệu độc đáo khác thường:
Mưa
Mưa
Ù ù như xay lúa
Lộp bộp…
Rơi
Giáo viên: Đào Ngọc Lan
Khê 2

4

Trường Trung học cơ sở Mạo


Phương pháp dạy học, khai thác chất nhạc trong thơ cho học sinh Trung học cơ sở


Rơi…
Đất trời
Mù trắng nước
Mưa chéo mặt sân.
Trước tiên giáo viên phải cho học sinh tìm hiểu nội dung của đoạn thơ này là
gì? chắc chắn các em sẽ xác định được ngay là đoạn thơ này miêu tả âm thanh của
trận mưa rào.
Sau đó giáo viên cho học sinh phát hiện cách ngắt nhịp của đoạn thơ? Giọng
thơ?
( Ngắt nhịp theo từng dòng, nhịp nhanh dồn dập)
Ví dụ 2: Dạy văn bản “Lượm” của Tố Hữu. Ở đoạn thơ đầu:
Chú bé loắt choắt
Cái sắc xinh xinh
Cái chân thoăn thoắt
Cái đầu nghênh nghênh
Ca lô đội lệch
Mồm huýt sáo vang
Như con chim chích
Nhảy trên đường vàng.
Tương tự như trên, việc đầu tiên là cho học sinh tìm hiểu về nội dung bao
chùm đoạn thơ. Các em sẽ dễ dàng xác định được là đoạn thơ miêu tả hình ảnh của
Lượm. Một chú bé liên lạc trong kháng chiến chống Pháp.
Sau đó cho học sinh phát hiện cách ngắt nhịp 2/2, nhịp thơ ngắn. Phát hiện
giọng thơ: Đọc với đoạn nhanh, rộn ràng, vui tươi. đọc đúng nhịp điệu, đúng giọng
thơ vừa mới phát (Giáo viên đọc mẫu rồi hướng dẫn cho học sinh thực hành đọc).
Ví dụ 3: Phân tích 2 câu thơ.
Vẫn biết trời xanh là mãi mãi
Mà sao nghe nhói ở trong tim.
( Viếng Lăng Bác – Viễn Phương)
- Nội dung hai câu thơ là nỗi đau đớn, xót xa của nhà thơ trước sự ra đi mãi

mãi của Bác Hồ.
- Nhịp điệu thơ: Ngắt nhịp 2/2/3.
- Giọng thơ: Câu đầu trầm lắng, tha thiết, đến câu sau giọng thơ lại bật lên
như tiếng thổn thức, tiếng nấc nghẹn.
- Yêu cầu học sinh đọc hai câu thơ theo đúng nhịp điệu, đúng giọng thơ.
* Bước 2: Khai thác giá trị của nhạc điệu trong việc thể hiện nội dung, cảm xúc.
Giáo viên: Đào Ngọc Lan
Khê 2

5

Trường Trung học cơ sở Mạo


Phương pháp dạy học, khai thác chất nhạc trong thơ cho học sinh Trung học cơ sở

Đây là khâu cảm thán quan trọng nhất của việc phân tích thơ. Để giúp học
sinh hiểu được giá trị của nhạc tình trong thơ giáo viên cần hướng dẫn các em theo
các thao tác sau:
- Đọc chậm, đọc đúng nhịp điệu và lắng nghe những âm thanh vang lên từ
câu chữ .
- Nhưng có những trường hợp nhạc điệu khơng “lộ thiên” mà phải đọc đi,
đọc lại, nghiền ngẫm, trăn trở mới phát hiện ra được chất nhạc quí giá ở bên trong.
Trường hợp hai câu thơ trong bài “Viếng lăng Bác” của Viễn Phương là một ví dụ.
Ở đoạn thơ trong bài “Lượm” hỏi về nhịp điệu, học sinh có thể trả lời nhanh cảm
xúc nhưng trong hai câu thơ trong bài “Viếng lăng Bác” thì khơng thể.
- Liên tưởng, tưởng tượng: sau khi đọc chậm và lắng nghe, học sinh phải huy
động óc liên tưởng, tưởng tượng của mình để phân tích. Nghĩa là các em tự tìm cho
mình câu trả lời: Âm thanh ấy nghe nó như thế nào? Giống âm thanh gì? Và nghe
âm thanh ấy, mình liên tưởng ngay đến điều gì? Và gợi cho mình cảm giác gì?

- Cuối cùng là diễn đạt những liên tưởng, tưởng tuợng, những cảm giác được
gợi ra từ nhạc điệu bằng ngơn ngữ văn học. Có thể bất cứ người đọc nào có cảm
giác giống nhau, nhưng khơng phải là ai cũng diễn đạt được đúng những điều mình
nghĩ, mình cảm giác. Cũng tương tự như phần phát hiện nhạc điệu, việc lựa chọn từ
ngữ để diễn đạt tác dụng cũng phải tìm tịi dày cơng và trăn trở mới gọi được đúng
tên nó, diễn đạt được đúng điều mình nghĩ.
VD: Phân tích nhạc trong thơ:
Đất nước/ bốn ngàn năm
Vất vả/ và gian lao
Đất nước/ như vì sao
Cứ/ đi lên phía trước.
(Mùa xuân nho nhỏ – Thanh Hải)
Nhịp thơ ba câu đầu là 2/3, còn câu cuối là 1/4 . Hai câu đầu vang lên với
một nhạc điệu trầm hùng khi nhắc lại lịch sử đau thương của đất nước. Tiếng thơ
như tiếng vọng về từ 4.000 năm dằng dặc. Đến hai câu cuối, giai điệu thơ bổng trở
lên thanh thoát, rắn rỏi, khoẻ khoắn giúp người đọc cảm nhạn được hình ảnh đất
nước tươi đẹp, ngời sáng, bền bỉ vững bước đi lên như có một sức mạnh thần kỳ.
Đặc biệt là cách ngắt nhịp ở câu thơ thứ tư.
Cứ/ đi lên phía trước.
Từ “cứ” vang lên với cách ngắt nhịp 1/4 như một lời thách thức, một sự
khẳng định về sức sống mãnh liệt, trường kì của dân tộc ta.
Giáo viên: Đào Ngọc Lan
Khê 2

6

Trường Trung học cơ sở Mạo


Phương pháp dạy học, khai thác chất nhạc trong thơ cho học sinh Trung học cơ sở


Nhạc thơ cũng chính là nhạc lịng, là nỗi đau đớn xót xa trước cảnh đau
thương, là niềm vui sướng, tự hào, kiêu hãnh về sức sống bất diệt của đất nước.
Như vậy, với học sinh bậc THCS thì biết phát hiện đúng nhạc điệu, bước đầu
biết phân tích mối quan hệ giữa nhạc điệu với nội dung thơ là điều đáng mừng.
2.2.3. Khai thác giá trị của nhạc điệu trong khi tìm hiểu một số đoạn trong văn
bản ‘lượm” của Tố Hữu.
Như trên đã nói, để tạo giá trị của văn bản là có sự kết hợp của nhiều yếu tố.
Do vậy, tìm hiểu một văn bản cũng như phải tìm hiểu vai trò của các yếu tố nghệ
thuật ấy. Nhưng trong phạm vi của phần trình bâỳ này, tơi chỉ đề cập đến vai trò
của nhạc điệu và hướng dẫn học sinh phân tích tác dụng của nó trong văn bản?
Trước khi vào tìm hiểu văn bản, giáo viên cho các em tìm hiểu về thể thơ và
nhịp điệu chung tồn bài (thể thơ 4 chữ), thường ngắt nhịp đôi 2/2 và nhịp điệu
chung là ngắt nhanh, vui tươi, sôi nổi.
* Đoạn kể, tả về hình ảnh Lượm trong buổi gặp gỡ:
Chú bé loắt choắt
Cái xắc xinh xinh
Cái chân thoăn thoắt
Cái đầu nghênh nghênh
Ca lô đội lệch
Mồm huýt sáo vang
Như con chim chích
Nhảy trên đường vàng
? Em hãy cho biết các câu thơ trong
đoạn được ngắt nhịp như thế nào.
? Với cách ngắt nhịp 2/2 đã tạo cho đoạn
thơ giọng điệu như thế nào? Em nghe
giọng điệu ấy như thế nào?
? Giọng thơ ngắn, nhanh, vui tươi khiến
em hình dung tưởng tượng được những

gì?

Giáo viên: Đào Ngọc Lan
Khê 2

- Ngắt nhịp 2/2
- Giọng điệu ngắn, nhanh.
- Nghe vui tươi, rộn rã.
- Hình dung ra những nhịp bước chân
ngắn, nhanh, tiếng huýt sáo trong trẻo,
rộn ràng và hình dung ra cả hình ảnh em
Lượm bé nhỏ, nhanh nhẹn hồn nhiên,
nhỉ nhảnh rất đáng yêu.

7

Trường Trung học cơ sở Mạo


Phương pháp dạy học, khai thác chất nhạc trong thơ cho học sinh Trung học cơ sở

* Đoạn nói về sự rung cảm:
? Em nhận xét gì về cách cấu tạo của
câu thơ:
Ra thế
Lượm ơi!…
? Việc ngắt như thế tạo ra giọng điệu
như thế nào? có cịn giống giọng thơ
đoạn trên nữa khơng?
? Em hình dung được điều gì khi đọc

đoạn thơ ấy.

- Câu thơ 4 chữ thông thường giờ bị
ngắt làm 2 dòng thơ.
- Giọng thơ nghẹn ngào, ngắt qng.

- Hình dung tâm trạng vơ cùng đau đớn
bàng hồng, giọng thơ bật lên như một
tiếng nấc, tiếng thổn thức nghẹn ngào.
? Nhịp điệu đoạn thơ khi diễn tả hình - Vẫn nhịp thơ 2/2 nhưng giọng thơ
ảnh Lượm trong lúc làm nhiệm vụ như nhanh, gấp gáp dồn dập. Chính nhạc
thế nào?
điệu đoạn thơ đã làm nên cả chất tạo
Vụt qua mặt trận
hình cho thơ. Ta hình dung rõ nét hình
Đạn bay vèo vèo
ảnh em Lượm nhanh nhẹn, lúc ẩn, lúc
Thư đề thượng khẩn
hiện băng băng giữa làn mưa bom bão
Sợ chi hiểm nghèo.
đạn của kẻ thù.
* Đoạn nói về sự hy sinh cao đẹp của
Lượm.
? Đọc:
“Cháu nằm trên lúa
Tay nắm chặt bông
- Giọng trầm lắng man mác.
Lúa thơm mùi sữa
Hồn bay giữa đồng”.
? Âm điệu câu thơ khổ này có gì khác

với khổ thơ trên?
? Em cảm giác được điều gì qua giọng - Nỗi đau xót, tiếc thương vơ hạn và
thơ.
lịng trân trọng của tác giả.
? Ngồi ra giọng thơ êm nhẹ ấy còn gợi - Giọng thơ êm, nhẹ, ngọt ngào cịn gợi
cho em điều gì.
lên hình ảnh em Lượm vẫn hồn nhiên
thanh thản giữa đồng lúa quê hương.

Giáo viên: Đào Ngọc Lan
Khê 2

8

Trường Trung học cơ sở Mạo


Phương pháp dạy học, khai thác chất nhạc trong thơ cho học sinh Trung học cơ sở

Có thể nói bài thơ “Lượm” của Tố Hữu là một bài thơ rất giàu nhạc điệu,
mỗi cung bậc cảm xúc của nhà thơ được diễn tả tinh tế bằng những giai điệu khác
nhau. Nhà thơ có lúc vui tươi rộn rã, phơi phớt, nhưng cũng có lúc lại trầm lắng,
xót xa.
Tất cả nhằm nổi bật hình ảnh đáng yêu, đáng trân trọng trong cảm phục của
chú bé Lượm và tình cảm yêu thương, trân trọng xót đau của nhà thơ.
II.3.CHƯƠNG III: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU.

Sau một thời gian kiên trì hướng dẫn học sinh về cách phát hiện và phân tích
tính nhạc trong thơ qua các tiết học văn bản và các tiết tập làm văn phân tích tác
phẩm thơ ca, đến nay đã có những dấu hiệu đáng mừng. Học sinh đã quen với việc

tìm nhạc điệu khi được hỏi đến biện pháp nghệ thuật và bước đầu đã biết phân tích
giá trị của nhạc điệu trong thơ.
Qua khảo sát học sinh với đề tập làm văn sau:
Nêu suy nghĩ của em về đoạn thơ:
Khơng có kính, vì khơng có bụi
Bụi phun tóc trắng như người già
Chưa cần rửa phì phèo châm điếu thuốc
Nhìn nhau mặt lấm cười ha ha
Khơng có kính, ừ thì ướt áo
Mưa tn, mưa xối như ngồi trời
Chưa cần thay, lái trăm cây số nữa
Mưa ngừng, gió lùa khơ mau thơi.
(Bài thơ về tiểu đội xe khơng kính – Phạm Tiến Duật)
Lớp

Sĩ Số

Không nhắc đến nhạc
điệu

Nhắc đến nhạc điệu,
khơng phân tích

Phân tích nhạc
điệu

9D1
9D2

45

42

5
7

3
5

37
30

Đặc biệt các học sinh học khá văn có tiến bộ rõ rệt, các em đã viết được
những đoạn văn phân tích nhạc điệu bằng sự cảm thụ riêng của mình. Khi phân tích
hai câu:
“Bên trời góc bể bơ vơ
Tấm son gột rửa bao giờ cho phai?”
Có học sinh đã viết:
Giáo viên: Đào Ngọc Lan
Khê 2

9

Trường Trung học cơ sở Mạo


Phương pháp dạy học, khai thác chất nhạc trong thơ cho học sinh Trung học cơ sở

Hai tiếng “bao giờ” như một nốt nhấn khiến cho câu thơ rung lên nức nở
nghẹn ngào. Nhịp thơ cũng chính là nhịp đập thổn thức của trái tim.
Đây là dấu hiệu đáng mừng trong bài viết của các em và là bước đầu của sự

thành công trong việc hướng dẫn các em phân tích chất nhạc trong thơ.
III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ:
Đổi mới phương pháp dạy học luôn là một sự thôi thúc, địi hỏi chính đáng
của ngành giáo dục nói chung và bộ mơn ngữ văn nói riêng nhằm đem lại mục đích
chung là phát huy tính thích cực, chủ động sáng tạo của học sinh, khai thác đúng
hướng các phản ứng thẩm mĩ của người đọc, khơi ngợi ở họ những rung động tinh
tế trên cả nội dung, hình thức, đánh thức ở họ những tưởng tượng và liên tưởng kì
diệu. Khai thác chất nhạc trong thơ góp phần vào việc phát huy cao độ tính chủ
động sáng tạo của học sinh.
* Chính vì vậy, tìm hiểu khai thác chất nhạc trong thơ là một yêu cầu bắt
buộc đối với giáo viên và học sinh khi phân tích thơ ca. Nhưng trên thực tế đây là
việc làm chưa được quan tâm đúng mức. Qua quá trình kiên trì rèn luyện học sinh,
tôi cảm thấy ngày càng hứng thú với công việc này. Bởi học sinh đã được hướng
dẫn đến nơi đến chốn cũng say mê hào hứng và thích được thực hành. Tôi tin rằng
nếu chúng ta để tâm đến và kiên trì nhất định sẽ thành cơng. Làm được điều này
cũng là góp phần trong việc cải thiện tình trạng chán học văn của học sinh hiện
nay.
Tôi mong các thầy cô giáo trực tiếp giảng dạy cố gắng quan tâm đến chất
nhạc trong thơ hơn nữa, để một giờ dạy - học văn bản giúp học sinh phát huy trí
tưởng tượng sáng tạo của mình./.
Mạo Khê, ngày 2 tháng 5 năm 2008
NGƯỜI VIẾT SÁNG KIẾN

Đào Ngọc Lan

Giáo viên: Đào Ngọc Lan
Khê 2

10


Trường Trung học cơ sở Mạo


Phương pháp dạy học, khai thác chất nhạc trong thơ cho học sinh Trung học cơ sở

IV. PHỤ LỤC
I.1. Mở đầu
I.1. Lý do chọn đề tài
I.2. Mục đích nghiên cứu
I.3. Thời gian - địa điểm nghiên cứu đề tài
I.4. Đóng góp mới về lý luận thực tiễn
II. Nội dung
II.1. Chương I: Tổng quát
2
II.2. Chương II: Nội dung vấn đề nghiên cứu.
II.2.1. Phương pháp nghiên cứu:
3
II.2.2. Các biện pháp thực hiện
II.3. Chương III: Kết quả nghiên cứu
III. Kết luận và kiến nghị
IV. Phụ lục
V. Kết quả nhận xét đánh giá của Hội đồng khoa học nhà trường
và phòng giáo dục

Giáo viên: Đào Ngọc Lan
Khê 2

11

Trang 1

1
1
2
2
2

3

3
9
9
11
12

Trường Trung học cơ sở Mạo


Phương pháp dạy học, khai thác chất nhạc trong thơ cho học sinh Trung học cơ sở

V. KẾT QUẢ NHẬN XÉT ĐÁNH GIÁ CỦA HỘI ĐỒNG KHOA HỌC NHÀ
TRƯỜNG VÀ PHÒNG GIÁO DỤC

Giáo viên: Đào Ngọc Lan
Khê 2

12

Trường Trung học cơ sở Mạo