1

MỞ ĐẦU
Nước ta thực hiện công cuộc đổi mới đất nước, hội nhập quốc tế Việt
nam có nhiều cơ hội tiếp xúc rộng rãi hơn với văn hóa thế giới và tiếp thu tinh
hoa văn hóa nhân loại, đồng thời giới thiệu với nhân dân các nước những giá
trị tốt đẹp, độc đáo của văn hóa Việt nam. Q trình chuyển sang kinh tế thị
trường, định hướng xã hội chủ nghĩa bên cạnh những mặt tích cực cịn đầy
rẫy những mặt tiêu cực cần sớm khắc phục. Sau 30 năm thực hiện cơ chế thị
trường ở nước ta thì những tác động tiêu cực của nó đến đời sống văn hóa đạo
đức của xã hội đã bộc lộ trên nhiều mặt nhất là nguy cơ làm suy yếu quan hệ
giữa cá nhân với cá nhân, cá nhân với cộng đồng. Chính vì lẽ đó mà trong
phát triển kinh tế xã hội hiện nay phải thường xuyên quan tâm đến giáo dục tư
tưởng, đạo đức, lối sống, phải có chính sách phát triển hài hịa kinh tế và văn
hóa xã hội trong từng bước đi. Thế giới đa cực tạo nên cơ hội để tiếp biến văn
hóa, đồng thời tạo nên thách thức đối với vấn đề bảo vệ bản sắc văn hóa, an
ninh văn hóa, an ninh năng lượng, an ninh lương thực, vệ sinh an toàn thực
phẩm, an toàn giao thông.


2

PHẦN NỘI DUNG
1. Một số quan điểm mới của Đảng Cộng sản Việt Nam về phát
triển văn hóa hiện nay
1.1. Điểm nổi bật là luận điểm phải làm cho nền văn hóa "biến thành
nguồn lực nội sinh quan trọng nhất của phát triển".
NQTW5 khóa VIII "biến thành nguồn lực nội sinh quan trọng nhất
của phát triển".
NQTW9 khóa XI "xây dựng nền văn hóa và con người Việt Nam phát
triển tồn diện, hướng đến chân, thiện, mỹ, thấm nhuần tinh thần dân tộc,

nhân văn, dân chủ và khoa học. Văn hóa thực sự trở thành nền tảng tinh thần
vững chắc của xã hội, là sức mạnh nội sinh quan trọng bảo đảm sự phát
triển bền vững và bảo vệ vững chắc tổ quốc vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh,
dân chủ, công bằng, văn minh"
Nội hàm của luận điểm này rất rộng song có thể khái qt thành các nội
dung chính
Thứ nhất, xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm
đà bản sắc dân tộc, tiếp thu văn hóa nhân loại làm cho văn hóa thấm sâu vào
toàn bộ đời sống và hoạt động xã hội, vào từng người, từng gia đình, từng tập
thể và cộng đồng, từng địa bàn dân cư, vào mọi lĩnh vực sinh hoạt và quan hệ
con người, tạo ra trên đất nước ta đời sống tinh thần cao đẹp, trình độ dân trí
cao, khoa học phát triển phục vụ đắc lực cho sự nghiệp đổi mới, đẩy mạnh
CNH, HĐH đất nước phấn đấu vì mục tiêu dân giàu nước mạnh dân chủ,
cơng bằng văn minh.
Thứ hai, gắn kết chặt chẽ phát triển kinh tế, xã hội với phát triển văn
hóa. Xây dựng và phát triển kinh tế phải nhằm mục tiêu văn hóa, vì xã hội
cơng bằng, dân chủ, văn minh, con người phát triển tồn diện. Văn hóa là kết


3

quả của kinh tế, động lực của phát triển kinh tế. Xã hội là môi trường nuôi
dưỡng, phát triển văn hóa
Thứ ba, gắn kết, thực hiện đồng bộ 3 nhiệm vụ chiến lược: phát triển
kinh tế là trọng tâm, xây dựng đảng là then chốt, khơng ngừng nâng cao văn
hóa - nền tảng tinh thần xã hội, bảo đảm sự phát triển toàn diện và bền vững
của đất nước.
Trong thời gian qua, nhận thức của cán bộ, đảng viên, nhân dân về vai
trị, vị trí của văn hóa nói chung và về quan điểm "văn hóa là nguồn lực nội
sinh của phát triển" đã được nâng lên một bước. Tuy nhiên vẫn còn hạn chế,

đố là nhận thức chưa thực sự sâu sắc: Cụ thể
Phần lớn cán bộ lãnh đạo quản lý các cấp cho rằng, văn hóa là phạm trù
đời sống tinh thần, bao gồm những giá trị tư tưởng, đạo đức, hoạt động văn
hóa, văn nghệ, báo chí - một lĩnh vực có thể làm lâu dài, từng bước, chưa phải
là cơng việc cần kíp. Đa số chưa hiểu sâu sắc sự cần thiết và nội dung phải
làm để văn hóa thấm sâu vào mọi mặt, mọi hoạt động của đời sống xã hội, trở
thành động lực bên trong của phát triển, thành nhân tố có ý nghĩa nền tảng
bảo đảm phát triển bền vững. Nhận thức này dẫn đến hệ lụy là nhiều cấp ủy
đảng, chính quyền chưa quan tâm đúng tầm và thường xuyên đến nhiệm vụ
phát triển, quản lý văn hóa.
Một bộ phận cán bộ, đảng viên đồng nhất một cách giản đơn văn hóa
với những lĩnh vực hoạt động văn hóa cụ thể: bảo tồn, bảo tàng, thư viện;
tuyên truyền, quảng bá văn hóa, sáng tác, biểu diễn văn học nghệ thuật…
Nhận thức này dẫn đến cách nhìn văn hóa là một ngành, một lĩnh vực hoạt
động, trách nhiệm chính thuộc về các cơ quan chức năng, chuyên môn.
Đa số nhân dân nhận thức văn hóa là những lĩnh vực, những hoạt động
vui chơi, giải trí; chưa hiểu rõ tầm cao, chiều sâu, ý nghĩa quan trọng của văn


4

hóa đối với đời sống gia đình, cộng đồng, xã hội. Chính vì vậy, chưa quan
tâm đầy đủ đến việc giữ gìn, phát huy, sáng tạo các giá trị văn hóa và có phần
đơn giản, dễ dãi, thậm chí tùy tiện trong ững xử văn hóa, hưởng thụ văn hóa.
Cho nên cần phải nâng cao nhận thức cho cán bộ đảng viên, nhân dân
về việc coi văn hóa là nguồn lực nội sinh quan trọng nhất của sự phát triển.
1.2. Đồng thời coi trọng bảo tồn và phát huy giá trị của các di sản
văn hóa dân tộc, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại, sáng tạo giá trị văn
hóa mới.
Đảng đưa ra định nghĩa về bản sắc dân tộc, đặc trưng của bản sắc dân

tộc. Theo đó: bản sắc dân tộc là những giá trị bền vững, tinh hoa của cộng
đồng các dân tộc Việt Nam được vun đắp qua hàng nghìn năm đấu tranh dựng
và giữ nước; với các đặc trưng: lòng yêu nước, trọng đạo lý, là đức tính cần
cù, sáng tạo trong lao động snar xuất. Vì vậy, đó cịn là cơ sở tinh thần cho sự
ổn định xã hội và sự bền vững của chế độ ta.
1.3. Điểm mới trong Nghị quyết Trung ương 9 khóa XI chính là
nhấn mạnh tầm quan trọng ngang nhau của văn hóa, kinh tế, chính trị và
xã hội. Văn hóa được đặt ngang hàng với kinh tế, chính trị, xã hội. Quan
điểm này chủ tịch HCM đã từng khẳng định: Trong sự nghiệp kiến thiết đất
nước có 4 lĩnh vực cần phải được coi trọng ngang nhau là kinh tế, chính trị,
văn hóa và xã hội.
Thực tế, từ trước đến nay chúng ta cũng chưa thực sự xây dựng văn hóa
đúng với trách nhiệm và vai trị mà nó đảm nhận. Mặc dù trong các văn kiện
của Đảng cũng đã đề cập đến như Kết luận của Hội nghị TW10 khóa IX "sự
phát triển của văn hóa chưa đồng bộ và tương xứng với tăng trưởng kinh tế";
văn hóa là nền tảng tinh thần, động lực cho sự phát triển kinh tế xã hội. Kết
hợp hài hòa giữa phát triển kinh tế với phát triển văn hóa. Tuy nhiên, có lẽ do


5

kinh tế thì sát sườn cịn văn hóa thì có vẻ xa xơi, kinh tế thì cụ thể rõ ràng cịn
văn hóa vừa rộng vừa trừu tượng cho nên trên thực tế Đảng vẫn coi trọng đến
phát triển kinh tế hơn. Trong 23 văn kiện cơ bản của Đảng tính từ cương lĩnh
năm 1991 đến 2014. Trong khi từ văn hóa được sử dụng 463 lượt, chiếm 28%
thì từ kinh tế được sử dụng 1171 lượt chiếm 72%, nhiều hơn văn hóa gấp 2,5
lần. Hay là theo khảo sát của PGS.TS Phạm Quang Long cho biết, trong hơn
1200 người dân ở hà nội khi được hỏi về điều quan tâm nhất hiện nay thì đến
57,8% người trả lời là "giá trị thị trường" chỉ có 1,2 % người trả lời là văn hóa
nghệ thuật. Người ta lao vào làm ăn kinh tế để làm giàu, nhu cầu văn hóa bị

hạ thấp.
Tuy nhiên chúng ta thấy rằng để khắc phục sự khủng hoảng kinh tế cần
từ 3-5 năm nhưng để cứu vãn sự sa sút về nhân cách phải cần đến cả một thế
hệ. Hơn thế nữa văn hóa sẽ trở thành sức mạnh, nội lực sống cho đất nước
con người. Có một câu chuyện trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước như thế
này mà chúng ta cũng cần suy ngẫm. Câu chuyện về một chị thanh niên xung
phong chân bị sưng tấy nhưng vẫn hành quân cùng đồng đội, vác nặng, đi xa
trong bom đạn trong những năm tháng chiến tranh đó thực sự trở thành bài
học về sức mạnh tinh thần. Khi được phóng viên hỏi lấy đâu ra sức mạnh để
hành quân như vậy, chị đã trả lời "em đi bằng đầu chứ có đi bằng chân đâu".
Rõ ràng câu nói đó như là một sự đùa vui nhưng thể hiện một đặc trưng về
đời sống tinh thần vượt lên trên đời sống vật chất cảu con người chúng ta
trong chiến tranh. "tiếng hát át tiếng bom"nó trở thành nội lực sống của người
việt nam.
1.4. Về xây dựng phát triển văn hóa và con người
Đại hội XII khẳng định "các cấp, các ngành phải nhận thức đầy đủ, sâu
sắc tầm quan trọng sâu sắc đặc biệt của văn hóa và con người" "xây dựng con


6

người Việt Nam phát triển toàn diện phải trở thành mục tiêu chiến lược phát
triển" "phát huy nhân tố con người trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội. tập
trung xây dựng con người về đạo đức nhân cách, lối sống trí tuệ và năng lực
làm việc, xây dựng mơi trường văn hóa lành mạnh
Vì sao? Trong phát triển văn hóa cần coi trọng yếu tố con người.
Khơng chỉ trong văn hóa mà trong các lĩnh vực khác yếu tố con người cần
phaỉ được coi trọng đề cao như sinh thời Chủ tịch Hồ Chí Minh ln coi trọng
chiến lược con người là chiến lược của mọi chiến lược. Muốn xây dựng chủ
nghĩa xã hội trước hết phải có con người xã hội chủ nghĩa. Con người là động

lực cũng là mục tiêu của sự phát triển. Theo Người, nhân dân khơng chỉ
hưởng thụ mà cịn sáng tạo văn hóa, văn nghệ. Con người là chủ thể sáng tạo
văn hóa (con người nào, văn hóa đó). Con người đồng thời cũng là sản phẩm
của văn hóa (văn hóa nào, con người đó). Thành cơng của cơng cuộc xây
dựng văn hóa phải được về các mặt trí đức, thể, mỹ, hình thành lối sống văn
minh, hiện đại mà vẫn đậm đà bản sắc dân tộc. Xây dựng nông thôn mới phải
gắn với xây dựng lối sống mới. Xây dựng đô thị, chính quyền đơ thị phải gắn
chặt với xây dựng nếp sống văn minh đô thị.
Hiện nay, Đảng ta xác định rõ trong xây dựng văn hóa phải lấy việc
chăm lo xây dựng con người có nhân cách, lối sống tốt đẹp làm cốt lõi, trọng
tâm với các đặc tính cơ bản là "trung thực, trí tuệ, nhân văn, tự chủ, sáng tạo".
Hay là đề ra chuẩn mực của con người Việt Nam thời kỳ CNH, HĐH và hội
nhập quốc tế là: "đẹp về nhân cách, đạo đức tâm hồn; cao về trí tuệ, năng lực,
kỹ năng sáng tạo; khỏe về thể chất; nâng cao trách nhiệm xã hội, nghĩa vụ
công dân, ý thức tôn trọng pháp luật; phát huy tốt vai trò chủ thể trong sự
nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc"


7

Song cũng phải nói rằng chức năng quan trọng nhất của văn hóa là xây
dựng con người, trong trường hợp này chưa đạt được như mong muốn. Đến
nay, sự xuống cấp về tư tưởng, đạo đức, lối sống của một bộ phận xã hội gây
ảnh hưởng rất xấu đến đời sống tinh thần, mơi trường văn hóa lành mạnh. Lối
sống ích kỷ, lừa lọc, coi thường pháp luật, bạo hành trong gia đình, trường
học…cách ứng xử thiếu văn hóa nơi công cộng; căn bệnh vô cảm đối với nỗi
đau của người khác đang ngày càng lan rộng. Tệ tham nhũng, hối lộ, sách
nhiễu dân; nạn chạy chức chạy quyền, hình thành các nhóm lợi ích, gây mất
đồn kết nội bộ…mất niềm tin của nhân dân
1.5. Đại hội XII khẳng định cần phải xây dựng văn hóa trong chính

trị và kinh tế, chăm lo xây dựng văn hóa trong Đảng.
Văn hóa trong đời sống chính trị
Từ rất sớm, Đảng ta đã nhận thức được sự cần thiết phải gắn kết phát
triển văn hóa với xây dựng, chỉnh đốn Đảng, trong HTCT, trọng tâm là xây
dựng tư tưởng, đạo đức, lối sống và đời sống văn hóa trong các tổ chức đảng,
nhà nước, đoàn thể nhân dân, trong cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức.
Lấy sự gương mẫu về mọi mặt của các tổ chức và từng cán bộ, đảng viên
trong bộ máy đảng, nhà nước, đoàn thể.
Thực tế, Đảng ta đã phát động nhiều phong trào, nhiều cuộc vận động
lớn mang ý nghĩa chính trị - văn hóa sâu sắc như: xây dựng, chỉnh đốn Đảng
theo tinh thần NQ Hội nghị TW6 (lần 2) khóa VIII; thực hiện quy chế dân chủ
ở cơ sở; xây dựng chi bộ trong sạch vững mạnh; học tập và làm theo tư tưởng
và tấm gương đạo đức Hồ chí Minh nay là thực hiện chỉ thị 05 của BCT; Nghị
quyết TW4 khóa XI, XII…
Nhìn chung hiện nay, văn hóa đã từng bước thâm nhập vào đời sống
chính trị, hoạt động chính trị, bước đầu hình thành văn hóa chính trị, văn hóa


8

lãnh đạo, văn hóa quản lý, văn hóa cơng vụ, …Đại hội XII, nhấn mạnh văn
hóa Đảng hay nói cách khác văn hóa trong Đảng cầm quyền.
Tuy nhiên có một thực tế hiện nay, nguồn lực văn hóa trong HTCT
chưa đủ mạnh để ngăn chặn, đẩy lùi những tiêu cực và sự tha hóa trong Đảng,
trong HTCT. Sự suy thối về tư tưởng chính trị, đạo đức lối sống gắn với tệ
quan liêu, tham nhũng, lãng phí, mất dân chủ, vô trách nhiệm…trong một bộ
phận không nhỏ cán bộ, đảng viên, công chức kể cả công chức cấp cao, dẫn
đến mất niềm tin đối với quần chúng nhân dân.
Văn hóa trong đời sống kinh tế: Phát triển văn hóa, khoa học - công
nghệ, giáo dục đào tạo gắn với phát triển kinh tế. trong đó, chúng ta đã triển

khai nghiên cứu, ứng dụng khoa học công nghệ vào sản xuất; quan tâm đào
tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực; quan tâm xây dựng văn hóa doanh nhân, văn
hóa doanh nghiệp, văn hóa kinh doanh, văn minh thương mại…Tuy nhiên văn
hóa cũng chưa được thẩm thấu bao nhiêu trong đời sống và hoạt động kinh tế.
Cụ thể: cơng nghệ cịn lạc hậu, nguồn nhân lực chủ yếu vẫn là lao động thủ
công; thị trường các sản phẩm và dịch vụ văn hóa cịn nhỏ lẻ; văn hóa doanh
nhân, văn hóa doanh nghiệp văn hóa lao động, văn hóa du lịch …phần lớn
mới dừng lại ở các cuộc hội thảo, chương trình, đề án chưa thực sự đi vào đời
sống. tình trạng làm ăn chụp giật, móc ngoặc, lừa đảo, nạn bn lậu, làm ăn
phi pháp, trốn thuế, hàng lậu, hành giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng, hàng
độc hại, tệ tham nhũng, lãng phí…đang làm tiêu phí nguồn lực phát triển kinh
tế, gây nên những bức xúc trong xã hội. Chưa nói đến một số dự án kinh tế đã
xâm hại đến các di sản, cơng trình văn hóa, phá vỡ khơng gian, mơi trường
văn hóa.


9

1.6. Đại hội XII xác định: "Kết hợp chặt chẽ kinh tế, văn hóa, xã hội
với quốc phịng an ninh, và quốc phịng an ninh với kinh tế, văn hóa, xã
hội trong từng chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế xã hội.
So với các văn kiện trước đây là nội dung văn hóa chưa được đề cập
trong sự kết hợp này. Việc đại hội XII đưa yếu tố văn hóa vào sự kết hợp chặt
chẽ với quốc phịng an ninh nhằm khắc phục tình trạng chưa coi trọng văn
hóa trong chiến lược BVTQ. ..
2. Liên hệ tỉnh Hịa Bình
Hịa Bình là q hương của một nền văn hóa - văn hóa Hịa Bình. Đây
là nền văn hóa của cư dân nông nghiệp sơ khai cách đây hàng vạn năm. Hàng
loạt các di chỉ khảo cổ học trên đất Hịa Bình là những minh chứng lịch sử
khẳng định điều đó: di chỉ Hang Bưng (Đà Bắc - nay thuộc Tân Lạc), hang

Tùng, hang Làng Gạo (Kim Bôi), hang Đồng Nội (Lạc Thủy), hang xóm Trại
(Lạc Sơn)…
Đến nay, trên địa bàn tỉnh đã phát hiện nhiều trống đồng cổ, chủ yếu là
hai loại: loại 1 Hêgơ (trống Đông Sơn), loại II Hêgơ (trống Mường). Ngồi ra
cịn tìm thấy nhiều công cụ bằng đồng: rùi lưỡi xéo, lưỡi giáo, thuổng, dao
cắt, thạp, thố…thuộc văn hóa Đơng Sơn. Dân tộc Mường chính là người Việt
cổ. Là nơi tụ hội sinh sống của nhiều dân tộc (Hịa Bình hiện nay có 6 dân tộc
lớn: Mường, Kinh, Thái, Dao, Tày, Mông...), mỗi dân tộc có một sắc thái văn
hóa riêng tạo nên cho Hịa Bình có nền văn hóa vốn đa dạng, rất giàu bản sắc
với nhiều loại hình văn hóa lễ hội nghệ thuật dân gian, phong tục tập quán,
ngành nghề truyền thống, độc đáo. Đây là nguồn “tài nguyên quý giá” để Hịa
Bình phát triển ngành du lịch, nhất là du lịch sinh thái, du lịch văn hóa.
Đồng bào Mường có lễ hội Cồng Chiêng, trường ca Đẻ đất đẻ nước…
Đồng bào Thái có chữ viết lâu đời, trường co Sống chụ sôn sao…Tiếng sáo


10

cùng làn điệu dân ca Mông…Trong kho tàng văn học dân gian, kho tàng dân
ca phong phú nhiều màu sắc, qua các lễ hội truyền thống, trang phục, mang
đậm nét riêng của dân tộc Hịa Bình, góp phần vào sự đa dạng của nền văn
hóa Việt Nam.


11

KẾT LUẬN
Như vậy, cùng với sự phát triển tư duy kinh tế, đổi mới toàn diện mọi
lĩnh vực của đời sống chính trị, xã hội, an ninh quốc phịng, vấn đề phát triển
văn hóa xây dựng con người Việt Nam luôn được Đảng quan tâm, dành mọi

nguồn lực để phát triển, nhằm phát huy những giá trị tốt đẹp của truyền thống
dân tộc với không ngừng tiếp thu những tinh hoa văn hóa nhân loại.