LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành luận văn này, ngoài sự nỗ lực của bản thân, tác giả đã
nhận được sự chỉ bảo, giúp đỡ nhiệt tình của thầy cơ, gia đình, bạn bè.
Tác giả xin bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc nhất tới người thầy kính mến
PGS.TS Lê Anh Vinh, người đã trực tiếp truyền thụ kiến thức, quyết định
định hướng nghiên cứu và tận tình hướng dẫn, dìu dắt tác giả để tác giả hoàn
thành bản luận văn.
Tác giả xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo thuộc khoa Sư phạm,
Trường Đại học giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội, các thầy cô tham gia
giảng dạy khóa Cao học 2015 – 2017, những người đã trực tiếp giảng dạy và
giúp đỡ tác giả trong quá trình học tập tại trường.
Lời cuối tác giả xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè và đồng nghiệp
đã ln động viên, giúp đỡ tác giả trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn
thành luận văn này.
Do điều kiện về thời gian và năng lực có phần hạn chế nên bản luận
văn chắc chắn cịn thiếu sót. Vì vậy, tác giả mong nhận được những ý kiến
đóng góp của các thầy cô và bạn bè đồng nghiệp để bản luận văn được hoàn
thiện hơn.
Hà Nội, ngày

tháng

năm 2017

Học viên

Vũ Thị Bích Thủy

i

MỤC LỤC
Lời cảm ơn………………………………………………………………………………i
Danh mục các ký hiệu, các chữ cái viết tắt……………………………………………..ii
Danh mục các bảng…………………………………………………………………….iii
Danh mục các hình……………………………………………………………………..iv
MỞ ĐẦU……………………………………………………………………………….1
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC THIẾT KẾ VÀ SỬ
DỤNG BÀI GIẢNG ĐIỆN TỬ CHỦ ĐỀ PHƢƠNG TRÌNH LƢỢNG GIÁC LỚP
11 BAN CƠ BẢN THEO HƢỚNG DẠY HỌC KHÁM PHÁ………………………6
1.1. Dạy học khám phá………………………………………………………………….6
1.1.1. Một số quan điểm dạy học khám phá…………………………………………….6
1.1.2. Các mức độ của dạy học khám phá ……………………………………………...7
1.1.3. Quy trình sử dụng của dạy học khám phá………………………………………..8
1.1.4. Những ưu điểm và nhược điểm của dạy học khám phá………………………….9
1.2. Ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học tốn ở trung học phổ thơng……….11
1.2.1. Ứng dụng cơng nghệ thơng tin góp phần đổi mới phương pháp dạy học………11
1.2.2. Cách thức tổ chức hoạt động dạy học khám phá trong mơn tốn với sự trợ giúp
của công nghệ thông tin……………………………………………………….............13
1.3. Bài giảng điện tử và các vấn đề bài giảng điện tử………………………………...15
1.3.1. Bài giảng điện tử là gì…………………………………………………………..15
1.3.2. Đặc điểm và phân loại bài giảng điện tử………………………………………..16

ii


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 1.1. Các dạng hoạt động khám phá………………………………………...7
Bảng 1.2. Các kết quả thăm dò việc học chủ đề lượng giác của học sinh…..….28
Bảng 1.3. Kết quả thăm dò việc dạy học chủ đề lượng giác lớp 11 trung học phổ

thông…………………………………………………………………….………30
Bảng 3.1. Các lớp thực nghiệm và đối chứng……………………………..……83
Bảng 3.2. Kết quả học tập của học sinh nhóm thực nghiệm và đối chứng trước khi
thực nghiệm sư phạm ……………………………………...………..……...83
Bảng 3.3. Các chỉ số thống kê………………………………………………..…84
Bảng 3.4. Kết quả kiểm nghiệm giả thuyết…………………………………..…84
Bảng 3.5. Phân bố điểm cua nhóm lớp thực nghiệm và đối chứng sau khi thực
nghiệm sư phạm………………………………………………...….…………...89
Bảng 3.6. Kết quả thực nghiệm…………………………………………………90
Bảng 3.7. Ý kiến giáo viên về bài giảng điện tử học chủ đề phương trình lượng giác
theo hướng tổ chức khám phá…………………………………………..…91
Bảng 3.8. Ý kiến giáo viên về khả năng hỗ trợ quá trình dạy của giáo viên và học
của học sinh với bài giảng điện tử………………………………………………92
Bảng 3.9. Ý kiến của học sinh về bài giảng điện tử…………………………….94

iii


DANH MỤC CÁC HÌNH
Hình 1.1. Màn hình của PowerPoint………………………………………19

iv


MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Ngày nay, việc đổi mới nội dung, phương pháp, hình thức và phương tiện
dạy học giúp cho học sinh có đủ khả năng tiếp cận và làm chủ các khoa học,
kĩ thuật hiện đại là cần thiết. Vì vậy, chủ trương của Đảng và Nhà nước đã đặt
ra những yêu cầu đổi mới theo hướng hiện đại hóa đối với q trình dạy học.

Trong đó phải thường xuyên cải tiến nội dung, phương pháp dạy học, nhanh
chóng bắt kịp xu thế đổi mới phương pháp dạy học hiện đại nhằm hình thành,
phát triển nhân cách, tính tích cực, năng động, sáng tạo và năng lực hợp tác
giải quyết vấn đề cho học sinh.
Định hướng đổi mới phương pháp dạy học đã khẳng định trong nghị quyết
trung ương 4 khóa VII và được nêu rõ trong chiến lược phát triển giáo dục
2011 - 2020.
Nghị quyết trung ương 4 khóa VII đã chỉ rõ nhiệm vụ quan trọng của
ngành giáo dục và đào tạo là: “Phải khuyến khích tự học, phải áp dụng những
phương pháp dạy học hiện đại để bồi dưỡng cho sinh viên những năng lực tư
duy sáng tạo, năng lực giải quyết vấn đề…”
Chiến lược phát triển giáo dục 2011 - 2020 do Thủ tướng Chính phủ phê
duyệt đã nêu rõ: “Tiếp tục đổi mới phương pháp dạy học và đánh giá kết quả
học tập, rèn luyện theohướng phát huy tích cực, tự giác, chủ động sáng tạo và
năng lực tự học của người học. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và
truyền thông trong dạy và học… Biên soạn và sử dụng giáo trình, sách giáo
khoa điện tử…”.
Trong quá trình dạy học, các phương tiện dạy học sẽ giảm nhẹ công việc
của giáo viên và giúp cho học sinh tiếp thu một cách thuận lợi hơn. Đặc biệt
trong thế kỉ 21, các ngành công thệ thông tin và truyền thông ngày càng phát
triển và thâm nhập vào mọi lĩnh vực của khoa học, đời sống.Các phương tiện
thiết bị hiện đại như máy tính, điện thoại thơng minh, ipad, kết nối mạng
internet đã trở thành quen thuộc và không thể thiếu trong cuộc sống.

1


Theo Nguyễn Bá Kim, Lê Huy Hoàng và nhiều tác giả khác [9], việc ứng
dụng công nghệ thông tin trong dạy học có nhiều ưu điểm gồm:
Một là, việc sử dụng công nghệ thông tin trong dạy học sẽ biến máy tính

thành cơng cụ đắc lực cho q trình dạy học do khả năng biểu diễn thông tin,
khả năng giải quyết vấn đề trong một khối thống nhất các quá trình thơng tin,
giao lưu, điều khiển trong dạy học, khả năng mơ hình hóa đối tượng, khả năng
lưu trữ và khai thác thông tin
Hai là, ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học có thể hỗ trợ cho
nhiều hình thức dạy học khác nhau như dạy học từ xa, dạy học trực tuyến, dạy
học điện tử,… đáp ứng cho nhu cầu của xã hội.
Ba là, trong dạy học có ứng dụng cơng nghệ thơng tin thì vai trị của
người thầy ở một số khâu sẽ được giảm tải. Vì vậy, ta có thể xây dựng những
chương trình dạy học mà máy thay thế một số công việc của giáo viên…
Bài giảng điện tử là một ví dụ của ứng dụng công nghệ thông tin trong
dạy học. Bài giảng điện tử có những ưu điểm cao hơn bài giảng truyền thống
như: nội dung được định dạng để xem trên mà hình, có những hình ảnh bắt
mắt, có thể phóng to hoặc thu nhỏ cỡ chữ, có những video, âm thanh, hình
ảnh động… Những ưu điểm đó sẽ bước đầu gây được hứng thú học tập cho
người học.
Trên thế giới và ở Việt Nam đã có nhiều cơng trình nghiên cứu thể hiện
mối quan tâm của các nhà giáo dục đến nghiên cứu, thiết kế và sử dụng bài
giảng điện tử.
Trong chương trình tốn học phổ thơng, chủ đề phương trình lượng giác là
nội dung đòi hỏi các em phải ghi nhớ và vận dụng linh hoạt các công thức
lượng giác, ngoài ra phải biểu diễn được tập nghiệm trên đường tròn lượng
giác. Các tri thức làm tiền đề cho nội dung lượng giác như: cơng thức lượng
giác, các tính chất của hàm số… đều được cung cấp ở lớp 10. Vì vậy địi hỏi
giáo viên cần phát huy được tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh
dựa trên nền tảng kiến thức đã biết. Chính vì vậy, để học sinh có thể học tập

2



nội dung lượng giác một cách chủ động sáng tạo thì giáo viên cần vận dụng
những phương pháp dạy học mới phù hợp và đặc biệt là sự hỗ trợ đắc lực từ
bài giảng điện tử.
Hiện nay, có nhiều hướng nghiên cứu, thiết kế và sử dụng bài giảng điện
tử. Tuy nhiên, làm thế nào để thiết kế bài giảng điện tử hỗ trợ học Tốn nói
chung và chủ đề phương trình lượng giác nói riêng, nhằm giúp học sinh tích
cực hóa trong học tập, phát huy tối đa thế mạnh của bài giảng điện tử là một
vấn đề cần được định hướng cụ thể. Trong phạm vi nghiên cứu của tác giả,
tác giả nhận thấy đây là một hướng nghiên cứu chưa có nhiều đề tài chuyên
sâu, chi tiết.
Từ những lí do trên, tơi chọn đề tài nghiên cứu của luận văn là: “Thiết kế
và sử dụng bài giảng điện tử chủ đề phƣơng trình lƣợng giác lớp 11 ban
cơ bản theo hƣớng dạy học khám phá”.
2. Mục đích nghiên cứu, nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục đích nghiên cứu:
Thiết kế và đề xuất cách sử dụng bài giảng điện tử trong dạy học chủ đề
phương trình lượng giác theo hướng dạy học phát huy tinh tích cực và chủ
động, sáng tạo của học sinh, góp phần nâng cao chất lượng dạy học mơn Tốn
ở trung học phổ thơng.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu:
+ Nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn về sử dụng bài giảng điện tử.
+ Thiết kế và sử dụng bài giảng điện tử trong dạy học chương hàm số
và phương trình lượng giác theo hướng dạy học khám phá.
+ Thực nghiệm sư phạm để kiểm nghiệm tính khả thi và hiệu quả của
đề tài.
3. Phạm vi nghiên cứu
Đề tài giới hạn nghiên cứu trong phạm vi thiết kế bài giảng điện tử và sử
dụng bài giảng điện tử chủ đề phương trình lượng giác.
4. Giả thuyết khoa học


3


Nếu thiết kế và sử dụng được bài giảng điện tử theo hướng tổ chức các
hoạt động dạy học khám phá cho học sinh trong nội dung phương trình lượng
giác một cách phù hợp thì có thể sẽ phát huy được tính tích cực, chủ động,
sáng tạo của học sinh, nâng cao chất lượng dạy học ở trường phổ thông.
5. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
5.1. Khách thể nghiên cứu
Quá trình dạy học lượng giác với sự hỗ trợ của bài giảng điện tử theo
hướng dạy học khám phá.
5.2. Đối tượng nghiên cứu
Quá trình thiết kế và sử dụng bài giảng điện tử trong dạy học phương trình
lượng giác.
6. Phƣơng pháp nghiên cứu
- Phương pháp nghiên cứu lí luận
Nghiên cứu các tài liệu lí luận về các phương pháp dạy học. Nghiên cứu
các tài liệu về thiết kế và sử dụng bài giảng điện tử trong dạy học nói chung
và trong mơn tốn nói riêng. Nghiên cứu các chương trình sách giao khoa đại
số ở trung học phổ thơng và các tài liệu giảng dạy theo định hướng đổi mới.
- Phương pháp điều tra quan sát
Trao đổi với các chuyên gia, đồng nghiệp và quan sát ở một số giờ dạy ở
trường trung học phổ thơng để tìm hiểu thực tế việc thiết kế và sử dụng bài
giảng điện tử trong dạy học lượng giác theo hướng dạy học khám phá của
mơn tốn hiện nay.
- Phương pháp chun gia
Xin ý kiến các chuyên gia về những đặc điểm bài giảng điện tử, những
yêu cầu đối với bài giảng điện tử, về tổ chức các hoạt động cho học sinh theo
hướng dạy học khám phá có sự hỗ trợ của bài giảng điện tử.
- Phương pháp thực nghiệm sư phạm

Tổ chức giảng dạy một số giáo án có sử dụng bài giảng điện tử làm công
cụ hỗ trợ theo hướng nghiên cứu để xét tính khả thi của đề tài.

4


- Phương pháp thống kê
Phân tích định lượng các kết quả thực nghiệm, lấy đó làm cơ sở chứng
minh cho tính hiệu quả của đề tài.
7. Cấu trúc của luận văn
Luận văn bao gồm phần mở đầu,kết luận và 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn.
Chương 2: Thiết kế và sử dụng bài giảng điện tử trong dạy học chủ đề
phương trình lượng giác theo hướng dạy học khám phá.
Chương 3: Thực nghiệm sư phạm.

5



Luận văn sử dụng định nghĩa dạy học khám phá của Van Joolingen
[16]: Dạy học khám phá là một kiểu dạy học xây dựng kiến thức người học
thông qua thực nghiệm trong một phạm vi kiến thức nào đó và rút ra các quy
luật từ các kết quả của những thực nghiệm này. Nền tảng căn bản của việc
dạy học khám phá là người học thực sự xây dựng kiến thức cho chính họ.
1.1.2. Các mức độ của dạy học khám phá
Khi xem xét hoạt động khám phá của học sinh, người ta chú trọng tới
mức độ chủ động, tính độc lập hoạt động của học sinh. Để phân biệt các mức
độ của hoạt động dạy học khám phá, ta có thể căn cứ vào mức độ can thiệp
của giáo viên vào quá trình khám phá của học sinh. Như vậy, dạy học khám

phá thường được chia ra làm ba dạng, ứng với các mức độ khác nhau:
-Mức 1: Dạy học khám phá có dẫn tắt. Vấn đề và đáp án được giáo viên
đưa ra, học sinh tìm cách lí giải.
- Mức 2: Dạy học khám phá có sự hỗ trợ. Vấn đề được giáo viên đưa
ra, học sinh tìm đáp án trả lời.
- Mức 3: Dạy học khám phá tự do. Vấn đề và đáp án do học sinh tự
khám phá.
Theo tác giả Lê Võ Bình các mức độ khám phá được thể hiện qua bảng
sau:
Bảng 1.1. Các dạng của hoạt động khám phá
Dạng Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh
1

Dạy học khám phá

Nêu các hoạt động để học Hoạt động theo hướng Khám phá có hướng
sinh thực hiện.

dẫn của giáo viên để đạt dẫn toàn phần.
mục đích.

2

Đặt

vấn

đề,

để


phương pháp giải.
3

ngỏ Tự tìm lấy con đường để Khám phá có hướng
giải.

dẫn một phần.

Chọn tình huống xuất Xác định vấn để trong Khám phá tự do.
phát hay chấp nhận sự lựa tình huống, tìm lời giải

7


chọn của HS.

theo

con

đường

của

mình.
[1,tr 36 – 37].
1.1.3. Quy trình của dạy học khám phá
Dựa theo quan điểm của tác giả Roger Bybee và các cộng sự, ta có thể
phát triển và xây dựng nên quy trình dạy học khám phá gồm 5 bước:

Bước 1. Tạo chú ý
Học sinh được tiếp xúc và giao nhiệm vụ.Lúc này, học sinh bắt đầu tạo
mỗi liên hệ giữa kinh nghiệm đã có và những kinh nghiệm hiện tại, đưa ra
những kiến thức cơ sở cho các hoạt động và kích thích sự tham gia vào các
hoạt động này.Việc đưa ra vấn đề, xây dựng các tình huống có vấn đề là
những cách tạo sự chú ý và hướng học sinh vào phần cốt lõi, trọng tâm của
nhiệm vụ.
Bước 2. Khảo sát
Ở trên lớp, học sinh được tổ chức làm việc theo nhóm, làm việc cá
nhân và làm việc chung với cả lớp. Cách học này sẽ xây dựng được những
kinh nghiệm chung và điều đó giúp cho học sinh chia sẻ, giao lưu với nhau.
Vai trò của giáo viên trong các hoạt động này là người điều phối, cung cấp
học liệu và gợi ý nội dung cho học sinh cần tập trung tìm hiểu.Quá trình khám
phá kiến thức của học sinh là định hướng cho giáo viên đưa ra các chỉ dẫn
trong quá trình dạy học.Ngồi ra, khi ở nhà học sinh sẽ tự hình thành vững
chắc các nền tảng kiến thức khi tự học một mình ở nhà.
Bước 3. Giải thích
Thơng qua việc học sinh thu nhận thơng tin trong q trình trao đổi và
tương tác, học sinh sẽ bắt đầu hình thành những hiểu biết khái quát. Ở đây
quá trình giao tiếp, tương tác xuất hiện giữa giáo viên với học sinh, học sinh
với học sinh và học sinh với phương tiện dạy học hoặc trong chính bản thân
học sinh. Khi làm việc theo nhóm, học sinh giúp nhau cùng hiểu các vấn đề
bằng cách kết nối các ý tưởng, những vấn đề đặt ra, các giả thuyết và kết quả

8


quan sát được. Ngôn ngữ là công cụ để giao tiếp, nó giúp học sinh phát triển
các ý tưởng, lập luận các giả định, xác lập các giả thuyết, từ đó trình bày các ý
kiến của bản thân.Qua đó, giáo viên sẽ định hướng và điều chỉnh câu trả lời

của học sinh.Sau khi giúp học sinh tìm kiếm các kiến thức từ những trải
nghiệm cá nhân, giáo viên cần đưa ra các thuật ngữ, các khái niệm chính xác,
ghi lại các hoạt động của học sinh.Từ đó, giáo viên nhận định được sự tiến bộ
của học sinh.
Bước 4. Phát biểu
Học sinh được mở rộng vốn khái niệm mà mình đã được tiếp nhận, kết
nối với những khái niệm có liên quan và sau đó vận dụng các hiểu biết của
mình vào thế giới xung quanh, mơ hình hóa các bài tốn thực tế nếu có thể.
Bước 5. Đánh giá
Đánh giá là giai đoạn cuối cùng của của quá trình dạy học khám
phá.Giáo viên xác định những kiến thức và khái niệm mà học sinh đã đạt
được.Kiểm tra và đánh giá có thể tiến hành tại mọi thời điểm trong quá trình
học tập.Một số cơng cụ hỗ trợ q trình chuẩn đoán này như bài kiểm tra,
phỏng vấn, tự luận về các vấn đề, tình huống cụ thể gắn với mục đích đánh
giá. Những kết quả của q trình đánh giá sẽ là gợi ý để giáo viên tiếp tục
điều chỉnh việc dạy, tổ chức hướng dẫn học sinh, lên kế hoạch cho những bài
học tiếp theo.
1.1.4. Những ưu điểm và nhược điểm của dạy học khám phá
Dạy học khám phá [18] có những ưu điểm và nhược điểm sau:
1.1.4.1. Ưu điểm
- Dạy học khám phá làm cho học sinh tích cực trong tiến trình học tập,
khi tham gia học tập thì học sinh chú ý hơn.
- Dạy học khám phá thúc đẩy tính tị mị.
- Dạy học khám phá thúc đẩy sự phát triển các kĩ năng học tập về đời
sống xã hội.

9


- Dạy học khám phá có tính khuyến khích cao vì nó cho phép các cá

nhân có cơ hội trải nghiệm và khám phá điều gì đó cho chính bản thân.
- Dạy học khám phá xây dựng trước tiên trên nền tảng kiến thức và sự
hiểu biết của học sinh.
- Hoạt động dạy học khám phá tập trung sự chú ý của học sinh vào
những ý tưởng hay các kĩ thuật quan trọng.
- Dạy học khám phá buộc học sinh phải luôn phản hồi và những kết quả
phản hồi này trong tiến trình xử lí thơng tin sẽ trở nên sâu sắc hơn nhiều so
với việc ghi nhớ đơn thuần.
- Dạy học khám phá cung cấp cho học sinh cơ hội nhận được phản hồi
nhanh chóng về hiểu biết của học sinh.
- Dạy học khám phá cho phép học sinh kết nối thông tin với các sự kiện
để tạo ra sự kích thích đối với việc ghi nhớ thơng tin.
- Dạy học khám phá là động cơ thúc đẩy, có khả năng kết hợp ý muốn
của các cá nhân về giải quyết vấn đề thành công với việc nhớ lại thơng tin.
1.1.4.2. Nhược điểm
- Dạy học khám phá có thể gây nên hiểu lầm cho học sinh nếu học sinh
không có nền tảng kiến thức ban đầu.
- Dạy học khám phá có những hạn chế về thực hành khi các trường học
khơng coi đó là phương pháp dạy học chính để học sinh học các bài học.
- Dạy học khám phá tốn thời gian cho việc thực hiện các hoạt động bài
học, sẽ không đủ thời gian để học sinh có thể khám phá hết các kiến thức
trong một năm học của học sinh.
-Dạy học khám phá yêu cầu giáo viên phải chuẩn bị nhiều thứ để khắc
phục những lỗi sai, phản hồi các ý kiến của học sinh.
- Dạy học khám phá có thể trở thành rào cản, đó là cần nhiều kĩ năng
quan trọng và thông tin quan trọng mà các học sinh cần phải học.
Theo tác giả dạy học khám phá cịn có một số nhược điểm trong q
trình dạy học theo mơ hình học tập truyền thống như sau:

10