BỘ CƠNG THƯƠNG
TRƯỜNG CAO ĐẲNG CƠNG NGHIỆP NAM ĐỊNH

GIÁO TRÌNH
MƠ ĐUN: SỬA CHỮA BẢO DƯỠNG MÔ TÔ - XE MÁY
NGHỀ: CƠNG NGHỆ Ơ TƠ
TRÌNH ĐỘ: CAO ĐẲNG
Ban hành kèm theo Quyết định số:
/QĐ… ngày….tháng 8 năm 2018 của
Trường Cao đẳng Công nghiệp Nam Định

Nam Định, năm 2018


Khoa Cơ Khí & Động Lực – Trường Cao Đẳng Công Nghiệp Nam Định
TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN
Tài liệu này thuộc loại sách giáo trình nên các nguồn thơng tin có thể được phép
dùng nguyên bản hoặc trích dùng cho các mục đích về đào tạo và tham khảo.
Mọi mục đích khác mang tính lệch lạc hoặc sử dụng với mục đích kinh doanh thiếu
lành mạnh sẽ bị nghiêm cấm.
LỜI GIỚI THIỆU
Giáo trình cấu tạo, sửa chữa và bảo dưỡng Mơ tơ, xe máy được biên soạn nhằm
mục đích giúp cho các giáo viên, sinh viên chun ngành Cơng nghệ Ơ TƠ hệ Cao Đẳng
có tài liệu học tập và nghiên cứu. Chúng tôi kết hợp giữa lý thuyết và thực tế để soạn tài
liệu cho phù hợp với yêu cầu đào tạo của nhà trường theo hướng hiện đại. Tài liệu được
biên soạn theo đúng đề cương, mô dun thực tập Mô tô – xe máy của Bộ Môn.
Nội dung tài liệu giới thiệu cấu trúc nguyên lý hoạt động và phương pháp kiểm tra và
sửa chữa Mô tô – xe máy. Giai đoạn này giúp cho sinh viên hoàn chỉnh kiến thức về Mô
tô – xe máy, biết sử dụng các thiết bị chẩn đoán và khảo nghiệm.
Đây là tài liệu đã được chỉnh lý, bổ sung về nội dung và hình thức so với tài liệu học
tập của Bộ Môn sau một thời gian dài giảng dạy, nghiên cứu khoa học và lao động sản

xuất.
Chúng tôi mạnh dạn bỏ qua các nội dung mà hiện nay quá lạc hậu so với điều kiện phát
triển của Việt Nam và thế giới.
Xin chân thành cảm ơn các thầy trong Bộ Mơn Động Cơ đã đóng góp rất nhiều ý kiến
q báu trong việc xây dựng chương trình mơn học cũng như về nội dung và hình thức
của tài liệu. Tuy nhiên, sự biên soạn khơng thể tránh những thiếu sót nhất định, chúng tơi
hân hoan đón nhận sự đóng góp chân thành của các đọc giả.
Lời cảm ơn các cơ quan liên quan, các đơn vị và cá nhân đã tham gia.

Nam định, ngày…....tháng…...năm 20...
Tham gia biên soạn
1. Chủ biên: Nguyễn Lương Huy
.

2. Tống Minh Hải
3. Bùi Ngọc Luận

1
Giáo trình: Sửa chữa và bảo dưỡng mô tô – xe máy


Khoa Cơ Khí & Động Lực – Trường Cao Đẳng Công Nghiệp Nam Định
MỤC LỤC

TRANG
Lời giới thiệu

1

Bài 1: Sửa chữa và bảo dưỡng các bộ phận cố định và bộ phận


5

chuyển động của động cơ
Bài 2: Sửa chữa và bảo dưỡng cơ cấu phân phối khí động cơ

21

Bài 3: Sửa chữa và bảo dưỡng bộ chế hịa khí

30

Bài 4: Sửa chữa và bảo dưỡng hệ thống bôi trơn

44

Bài 5: Sửa chữa và bảo dưỡng hệ thống đánh lửa và khởi động

50

7. Bài 6: Sửa chữa và bảo dưỡng bộ ly hợp và hộp số

63

Bài 7: Sửa chữa và bảo dưỡng hệ thống phanh và giảm xóc

70

Bài 8: Sửa chữa và bảo dưỡng hệ thống tín hiệu, chiếu sáng


79

và theo dõi
Tài liêu tham khảo

88

2
Giáo trình: Sửa chữa và bảo dưỡng mơ tô – xe máy


Khoa Cơ Khí & Động Lực – Trường Cao Đẳng Cơng Nghiệp Nam Định
GIÁO TRÌNH MƠN HỌC/MƠ ĐUN
Tên mơn học/mơ đun: Sửa chữa và bảo dưỡng mô tô – xe máy
Mã mơn học/mơ đun: C612022101
Vị trí, tính chất, ý nghĩa và vai trị của mơn học/mơ đun:
- Vị trí của mô đun: mô đun này được thực hiện sau khi học xong các mơn học,
mơ đun sau: Chính trị; Pháp luật; Tin học; Ngoại ngữ; Cơ kỹ thuật; Vật liệu cơ khí; Dung
sai lắp ghép và đo lường kỹ thuật; Vẽ kỹ thuật; An tồn lao động; Cơng nghệ khí nén thuỷ
lực ứng dụng; Nguội cơ bản; Kỹ thuật chung về ô tô và công nghệ sửa chữa, Sửa chữa và
bảo dưỡng Cơ cấu phân phối khí, Sửa chữa và bảo dưỡng Cơ cấu trục khuỷu thanh truyền
và bộ phận cố định…Mơ đun được bố trí ở học kỳ V của khóa học, có thể bố trí dạy song
song với các mô đun sau: Sửa chữa và bảo dưỡng hệ thống phun xăng điện tử, Sửa chữa
và bảo dưỡng bơm cao áp điều khiển bằng điện tử, Chẩn đốn ơ tơ.
- Tính chất của mơ đun: mơ đun chun mơn nghề bắt buộc.
Mục tiêu của môn học/mô đun:
Học xong mô đun này học viên sẽ có khả năng:
- Về kiến thức:
+ Hiểu được cấu tạo, trình bày được nguyên lý hoạt động của các hệ thống trên các
loại mô tô- xe máy thông dụng.

+ Mô tả được hiện tượng, nguyên nhân hư hỏng, phương pháp kiểm tra, chẩn đoán
và bảo dưỡng, sửa chữa hư hỏng của mô tô- xe máy.
- Về kỹ năng:
+ Tháo lắp, kiểm tra, bảo dưỡng và sửa chữa được các cơ cấu, hệ thống trên mô tô xe máy đảm bảo yêu cầu kỹ thuật.
+ Rèn kỹ năng kiểm tra sửa chữa các hư hỏng của mô tô- xe máy.
+ Sử dụng đúng và hợp lý các trang thiết bị, dụng cụ đảm bảo đúng quy trình, u
cầu kỹ thuật an tồn và năng suất cao.
- Về năng lực tự chủ và trách nhiệm:
+ Chấp hành đúng quy trình, quy phạm trong cơng nghệ sửa chữa ô tô
+ Rèn luyện tính kỷ luật, cẩn thận, tỉ mỉ của học viên.

3
Giáo trình: Sửa chữa và bảo dưỡng mô tô – xe máy


Khoa Cơ Khí & Động Lực – Trường Cao Đẳng Công Nghiệp Nam Định
Nội dung của môn học/mô đun:
Thời gian

Số
TT
1

Tên các bài trong mô đun

Tổng Lý thuyết Thực
số

hành


5

1

4

động cơ

5

2

3

3

Sửa chữa và bảo dưỡng bộ chế hịa khí

5

2

2

4

Sửa chữa và bảo dưỡng hệ thống bôi trơn

5


2

3

5

Sửa chữa và bảo dưỡng hệ thống đánh lửa và
khởi động

5

2

3

6

Sửa chữa và bảo dưỡng bộ ly hợp và hộp số

10

2

8

7

Sửa chữa và bảo dưỡng hệ thống phanh và giảm
5


2

2

5

2

3

45

15

28

Sửa chữa và bảo dưỡng cơ cấu phân phối khí

xóc
8

tra*

Sửa chữa và bảo dưỡng các bộ phận cố định và
bộ phận chuyển động của động cơ

2

Kiểm


Sửa chữa và bảo dưỡng hệ thống tín hiệu, chiếu
sáng và theo dõi
Cộng:

1

1

2

4
Giáo trình: Sửa chữa và bảo dưỡng mơ tơ – xe máy


Khoa Cơ Khí & Động Lực – Trường Cao Đẳng Công Nghiệp Nam Định
Bài 1: Sửa chữa và bảo dưỡng các bộ phận cố định và bộ phận chuyển động của
động cơ
Mã Bài: C612022101 -1
Giới thiệu:
Các bộ phận cố định và bộ phận chuyển động của động cơ trên mô tô xe máy là bộ
phận quan trọng của động cơ . Để tiến hành bảo dưỡng, kiểm tra và sửa chữa được những
hư hỏng của bộ phận cố định và bộ phận chuyển động của động cơ trên mô tô xe máy
đúng yêu cầu kỹ thuật, đòi hỏi chúng ta phải hiểu được cấu tạo và nguyên tắc hoạt động,
hư hỏng của bộ phận cố định và bộ phận chuyển động của động cơ trên mô tô xe máy.
Bài học này sẽ cung cấp đầy đủ cho người học cũng như người sử dụng những kiến thức
cơ bản.
Mục tiêu:
- Trình bày được nhiệm vụ, phân loại, cấu tạo của các bộ phận cố định và bộ phận
chuyển động trên động cơ mơ tơ - xe máy.
- Trình bày đúng hiện tượng, nguyên nhân hư hỏng và phương pháp kiểm tra, sửa

chữa bảo dưỡng các bộ phận cố định và bộ phận chuyển động của động cơ mô tô- xe máy.
- Tháo lắp, nhận dạng, kiểm tra, sửa chữa bảo dưỡng những hư hỏng của các bộ
phận cố địnhvà bộ phận chuyển động đúng quy trình, quy phạm đạt tiêu chuẩn kỹ thuật.
- Đảm bảo an tồn và vệ sinh cơng nghiệp trong q trình thực hiện cơng việc.
Nội dung chính:
1. Nhiệm vụ, phân loại, cấu tạo.
2. Hiện tượng, nguyên nhân hư hỏng, phương pháp kiểm tra, sửa chữa và bảo dưỡng
3. Quy trình tháo, lắp, kiểm tra, sửa chữa và bảo dưỡng

A. BỘ PHẬN CỐ ĐỊNH

5
Giáo trình: Sửa chữa và bảo dưỡng mô tô – xe máy


Khoa Cơ Khí & Động Lực – Trường Cao Đẳng Công Nghiệp Nam Định
1. Nhiệm vụ, phân loại, cấu tạo.
1.1. Nhiệm vụ:
- Là nơi lắp các hệ thống, cơ cấu và các chi tiết, cụm chi tiết của động cơ
- Nắp máy, xy lanh và piston tạo thành buồng cháy
1.2. Phân loại
- Loại thân máy có xy lanh khơng kht cửa nạp và cửa xả, cửa quét (động cơ 4 kỳ)
- Loại thân máy có xy lanh khoét các cửa nạp, cửa xả và cửa quét ( động cơ 2 kỳ)
1.3. Cấu tạo
a. Nắp máy

6
Giáo trình: Sửa chữa và bảo dưỡng mô tô – xe máy



Khoa Cơ Khí & Động Lực – Trường Cao Đẳng Cơng Nghiệp Nam Định
b. Xy lanh

c. Các te

7
Giáo trình: Sửa chữa và bảo dưỡng mô tô – xe máy


Khoa Cơ Khí & Động Lực – Trường Cao Đẳng Công Nghiệp Nam Định

2. Hiện tượng nguyên nhân hư hỏng và phương pháp kiểm tra và sửa chữa
2.1. Hiện tượng nguyên nhân hư hỏng

8
Giáo trình: Sửa chữa và bảo dưỡng mô tô – xe máy


Khoa Cơ Khí & Động Lực – Trường Cao Đẳng Cơng Nghiệp Nam Định
* Sự mịn khuyết lịng xy lanh
- Sau một thời gian chuyển động do sự cọ sát giữa xéc măng và pít tơng, xi lanh sẽ bị
mịn khuyết ở các dạng sau:
+ Bị mịn khuyết theo hình bầu dục vì sự đè vào lịng xy lanh khi pít tơng chạy lên và
chạy xuống.
+ Bị mịn khuyết theo hình cơn phía trên mịn hơn phía dưới vì chịu trực tiếp của nhiệt
độ và áp suất cao liên tục.
+ Phần trên cùng và phần dưới cùng vì xéc măng khơng di chuyển đến.
Khi xi lanh mịn, pít tơng khơng cịn kín trong xi lanh nữa, nên sức nén động cơ sẽ
giảm, máy lên dầu tạo muội than trong buồng cháy, tiêu hao nhiên liệu, công suất động
cơ giảm, động cơ 4 kỳ có khói trắng.

+ Nắp máy bị cong vênh,rạn nứt, cào xước do tháo lắp không đúng kỹ thuật
+ Gioăng máy bị rách, cháy do tháo lắp không đúng kỹ thuật hoặc khí cháy thổi
+ Xy lanh bị ran nứt do va chạm
2.2. Kiểm tra và sửa chữa
+ Kiểm tra mặt phẳng nắp máy

+ Rà mặt phẳng xy lanh, nắp máy, các te

9
Giáo trình: Sửa chữa và bảo dưỡng mô tô – xe máy


Khoa Cơ Khí & Động Lực – Trường Cao Đẳng Cơng Nghiệp Nam Định

3. Quy trình tháo, lắp, kiểm tra, sửa chữa và bảo dưỡng
3.1. Quy trình tháo
* Chuẩn bị: Khóa tp 9,10,17, tp tháo buzi, tơ vít dẹt, búa cao su,
* Các bước tiến hành:
+ Tháo nắp máy
-

Không nên tháo Nắp máy khi động cơ cịn nóng ( gây mất an toàn, bị cong vênh)

-

Khi tháo nắp máy đầu tiên nới lỏng 4 đai ốc đối xứng, rồi mới mở hết ra

-

Khi lắp nắp máy phải xiết đối xứng 4 đai ốc đối xứng, rồi mới mở hết ra

- Đợi động cơ nguội, tháo bộ chế hịa khí ( bình xăng con) và ống bơ
- Tháo con vít dài, gõ nhẹ lấy nắp tròn và đệm ra
- Tháo con vít giữ nắp máy vào xy lanh
- Tháo 3 con vít giữ bánh răng cam với trục cam
Chú ý: luồn 1 tơ vít xun qua trục cam giữ khơng cho bánh răng và xích cam tụt xuống
hốc xy lanh
- Nới lỏng tuần tự 4 đai ốc nắp máy và lấy nắp che dàn cò ra
- Dùng búa cao su hoặc vồ gỗ gõ nhẹ quanh cho nắp máy long ra
- Dùng tơ vít tách bánh răng cam khỏi xích cam, kéo đầu nắp máy và gioăng ra khỏi 4
con gujong
Chú ý không làm mất 2 đoạn ống định vị (ắc gô) nắp máy với xy lanh
- Dùng miếng giẻ sạch nhét vào hốc xy lanh đề phòng vật lạ rơi xuống các te
- Tháo xy lanh ra khỏi động cơ
3.2. Kiểm tra , bảo dưỡng và sửa chữa
+ Kiểm tra nắp máy
+ Kiểm tra xi lanh
+ Kiểm tra Pí ttơng
+ Kiểm tra xéc măng
3.3. Quy trình lắp: Ngược lại tháo làm ngược lại tháo chú ý chiều lắp và mô men xiết
đúng quy định

10
Giáo trình: Sửa chữa và bảo dưỡng mô tô – xe máy


Khoa Cơ Khí & Động Lực – Trường Cao Đẳng Công Nghiệp Nam Định
B. BỘ PHẬN CHUYỂN ĐỘNG
1.1. Nhiệm vụ
Nhận lực khí thể biến chuyển động tịnh tiến của piston thành chuyển động quay
của trục khuỷu

1.2. Cấu tạo
a. Pison

11
Giáo trình: Sửa chữa và bảo dưỡng mô tô – xe máy


Khoa Cơ Khí & Động Lực – Trường Cao Đẳng Cơng Nghiệp Nam Định

b. Xéc măng

12
Giáo trình: Sửa chữa và bảo dưỡng mô tô – xe máy


Khoa Cơ Khí & Động Lực – Trường Cao Đẳng Công Nghiệp Nam Định
c.Thanh truyền
* Cấu tạo gồm 3 phần

d. Trục khuỷu và bánh đà

13
Giáo trình: Sửa chữa và bảo dưỡng mô tô – xe máy


Khoa Cơ Khí & Động Lực – Trường Cao Đẳng Công Nghiệp Nam Định
1.3. Nguyên lý làm việc
Ở kỳ cháy giãn nở sinh công nhiệt độ và áp suất tại buồng cháy lớn , lực khí thể
tác động vào đỉnh piston truyền xuống chốt piston qua đầu nhỏ thanh truyền xuống đầu
to thanh truyền tới cổ biên làm trục khuỷu quay

Như vậy:
- Piston chuyển động tịnh tiến
- Thanh truyền chuyển động song phẳng
- Trục khuỷu chuyển động quay
2. Hiện tượng nguyên nhân hư hỏng và phương pháp kiểm tra sửa chữa
2.1. Hiện tượng nguyên nhân hư hỏng
- Piston bị mài mịn do ma sát có thể dẫn đến mịn cơn và mịn ơ van
- Piston bị vỡ, rạn nứt do không bảo dưỡng định kỳ hoặc do tháo lăp không đúng kỹ
thuật
- Thanh truyền bị cong, nếu bị cong ít thì động cơ nóng máy, piston xy lanh bị trầy xước
một bên, nếu cong nhiều thì piston kẹt trong xy lanh không di chuyển được
- Thanh truyền kêu do khe hở giữa trục tay quay và vịng bi đũa có khe hở lớn
- Ắc piston kêu do khe hở giữa đầu nhỏ và ắc piston lớn hơn giới hạn cho phép
- Lột thanh truyền do dầu bôi trơn không đến được vịng bi hoặc mất tính chất làm trơn
làm cháy vòng bi, trục hay đầu to thanh truyền
- Xéc măng bị mài mòn do điều kiện làm việc khắc nghiệt hoặc không thay dầu động cơ
và bảo dưỡng định kỳ, xéc măng bị gẫy do tháo lắp không đúng kỹ thuật
- Trục khuỷu bị mòn cổ trục, vòng bi đũa bị rơ rão do thiếu dầu và do ma sát
2.2. Kiểm tra và sửa chữa
* Kiểm tra piston xy lanh
+ Piston

14
Giáo trình: Sửa chữa và bảo dưỡng mơ tơ – xe máy


Khoa Cơ Khí & Động Lực – Trường Cao Đẳng Công Nghiệp Nam Định
+ Xy lanh

*Kiểm tra khe hở giữa piston và xy lanh


15
Giáo trình: Sửa chữa và bảo dưỡng mô tô – xe máy


Khoa Cơ Khí & Động Lực – Trường Cao Đẳng Công Nghiệp Nam Định
* Kiểm tra khe hở miệng xéc măng

* Kiểm tra khe hở giữa xéc măng và rãnh xéc măng

* Kiểm tra thanh truyền cốt máy

16
Giáo trình: Sửa chữa và bảo dưỡng mô tô – xe máy


Khoa Cơ Khí & Động Lực – Trường Cao Đẳng Cơng Nghiệp Nam Định
+ Kiểm tra vịng bi (bạc đạn) cốt máy

+ Kiểm tra phốt dầu

* Kiểm tra khe hở giữa trục tay quay và đầu to thanh truyền (dên)

17
Giáo trình: Sửa chữa và bảo dưỡng mơ tơ – xe máy


Khoa Cơ Khí & Động Lực – Trường Cao Đẳng Cơng Nghiệp Nam Định

+ Piston

3. Quy trình tháo, lắp, kiểm tra, sửa chữa và bảo dưỡng
3.1. Quy trình tháo, kiểm tra, sửa chữa và bảo dưỡng
* Chuẩn bị: T10,T8,T3, khẩu,tuốc nơ vít, kìm, búa nguội, chày đồng, dụng cụ chun
dùng tháo lắp, khay đựng, giẻ lau…
* Các bước tiến hành:
Để tháo được bộ phận chuyển động của động cơ ta phải tháo được các bộ phận cố định
phần động cơ ra như quy trình tháo của bơ phận cố định
- Khi tháo được cụm piston, thanh truyền, trục khuỷu ra thì ta phải tiến hành các bước
tháo rời chi tiết của cụm trục khuỷu thanh truyền và piston
+ Dùng kìm chuyên dùng tháo xéc măng ra
Chú ý: Ta tháo xéc măng khí trước rồi đến xéc măng dầu
+ Tháo 2 phanh ở đầu chốt piston ra
+ Tháo chốt piston ra khỏi đầu nhỏ thanh truyền và piston
+ Chú ý phải luộc piston hoặc dùng vam ép để tháo chốt piston ra
+ Dùng vam rút 2 vòng bi ở 2 đầu trục khuỷu
+ Dùng vam ép ép cổ biên ra khỏi 2 má khuỷu
3.2. Kiểm tra, sửa chữa và bảo dưỡng
* Kiểm tra piston và xy lanh

18
Giáo trình: Sửa chữa và bảo dưỡng mô tô – xe máy


Khoa Cơ Khí & Động Lực – Trường Cao Đẳng Công Nghiệp Nam Định

+ Xy lanh

*Kiểm tra khe hở giữa piston và xy lanh
* Kiểm tra khe hở miệng xéc măng
* Kiểm tra thanh truyền cốt máy

+ Kiểm tra vòng bi (bạc đạn) cốt máy
+ Kiểm tra phốt dầu
*. Kiểm tra khe hở giữa trục tay quay và đầu to thanh truyền (dên
3.3. Quy trình lắp: làm ngược lại tháo chú ý chiều lắp và mô men xiết đúng quy định

19
Giáo trình: Sửa chữa và bảo dưỡng mơ tơ – xe máy


Khoa Cơ Khí & Động Lực – Trường Cao Đẳng Cơng Nghiệp Nam Định
QUY TRÌNH THÁO LẮP BỘ PHẬN CHUYỂN ĐỘNG CỦA ĐỘNG CƠ
JIALING VÀ ĐỘNG CƠ XE DREAM II
a. Quy trình tháo
* Chuẩn bị: T10,T8,T3, khẩu,tuốc nơ vít, kìm, búa nguội, chày đồng, dụng cụ chuyên
dùng tháo lắp, khay đựng, giẻ lau…
Động cơ Jialing và động cơ xe Dream II
* Các bước tiến hành:
+ Tháo động cơ ra khỏi xe:
- Xả hết dầu bôi trơn ra
- Tháo bộ chế hịa khí ra khỏi cổ hút
- Rút tẩu bu zi ra
- Tháo ống bơ ra
- Tháo xích truyền động
- Tháo các bu lông treo động cơ với khung xe
- Đưa động cơ lên bàn tháo lắp
+ Tháo rời chi tiết
- Tháo 4 bu lông nắp máy, chú ý nới đều và đối xứng
- Nới lỏng bu lơng căng xích cam ra
- Tháo mặt bích che bánh xích trục cam ra
- Nhấc xích ra khỏi đĩa xích

- Tháo nắp máy ra khỏi xy lanh
Chú ý: Không làm hỏng gioăng máy
- Tháo bu lơng bắt bánh đỡ xích trên xy lanh
- Tháo xy lanh ra khỏi động cơ
- Tháo 2 vỏ đuôi cá bên hông các te ra
- Tháo bộ ly hợp ra khỏi trục khuỷu
- Tháo vô lăng từ ra khỏi trục khuỷu
- Tháo tách 2 nửa các te động cơ để lấy trục khuỷu thanh truyền ra
+ Dùng kìm chuyên dùng tháo xéc măng ra
+ Tháo 2 phanh ở đầu chốt piston ra
+ Tháo chốt piston ra khỏi đầu nhỏ thanh truyền và piston
+ Chú ý phải luộc piston hoặc dùng vam ép để tháo chốt piston ra
+ Dùng vam rút 2 vòng bi ở 2 đầu trục khuỷu
+ Dùng vam ép ép cổ biên ra khỏi 2 má khuỷu
b. Quy trình lắp: làm ngược lại tháo chú ý chiều lắp và mơ men xiết đúng quy định

20
Giáo trình: Sửa chữa và bảo dưỡng mô tô – xe máy


Khoa Cơ Khí & Động Lực – Trường Cao Đẳng Công Nghiệp Nam Định
Bài 2: Sửa chữa và bảo dưỡng cơ cấu phân phối khí động cơ
Mã Bài: C612022101 -2
Giới thiệu:
Sửa chữa và bảo dưỡng cơ cấu phân phối khí động cơ là một phần quan trọng của quá
trình bảo dưỡng mô tô – xe máy . Để tiến hành bảo dưỡng, kiểm tra và sửa chữa được
những hư hỏng cơ cấu phân phối khí động cơ đúng yêu cầu kỹ thuật, đòi hỏi chúng ta
phải hiểu được cấu tạo và nguyên tắc hoạt động của cơ cấu phân phối khí động cơ
Mục tiêu:
-Trình bày được nhiệm vụ, phân loại, cấu tạo, hiện tượng, nguyên nhân hư hỏng và

phương pháp kiểm tra bảo dưỡng và sửa chữa cơ cấu phân phối khí của động cơ mơ tơxe máy.
- Tháo lắp, nhận dạng, kiểm tra, sửa chữa bảo dưỡng các hư hỏng của cơ cấu phân
phối khí đúng quy trình, quy phạm đạt tiêu chuẩn kỹ thuật.
- Đặt được cam và điều chỉnh được xuppap
- Đảm bảo an toàn và vệ sịnh cơng nghiệp trong q trình thực hiện cơng việc
Nội dung chính:
1. Nhiệm vụ, phân loại, cấu tạo và nguyên lý hoạt động
2. Hiện tượng, nguyên nhân hư hỏng, phương pháp kiểm tra, sửa chữa bảo dưỡng
3. Quy trình tháo, lắp, kiểm tra, sửa chữa và bảo dưỡng điều chỉnh xuppap, đặt cam
1. Nhiệm vụ, phân loại, cấu tạo và nguyên lý hoạt động
1.1. Nhiệm vụ:
C¬ cÊu phèi khÝ cã nhiệm vụ điều khiển quá trình trao đổi khí trong xy lanh. Yêu
cầu đối với cơ cấu phối khí là phải nạp đầy và thải sạch.
1.2. Phõn loi:
- Loi dựng xu páp (đối với động cơ 4 kỳ)
- Loại không dùng xu páp (đối với động cơ 2 kỳ)

a. Động cơ 4 kỳ

b. Động cơ 2 kỳ

21
Giáo trình: Sửa chữa và bảo dưỡng mô tô – xe máy


Khoa Cơ Khí & Động Lực – Trường Cao Đẳng Công Nghiệp Nam Định
1.3. Cấu tạo

1.4. Nguyên lý làm việc
Khi động cơ làm việc trục khuỷu quay làm cho đĩa răng xích dẫn động cơ cấu

phân phối khí ở đầu trục khuỷu quay. Xích cam dẫn động cho đĩa răng lắp trên đầu trục
cam quay và lúc đó trục cam được quay sẽ làm các vấu cam tác động vào cò mổ làm
cho các xu páp hút và xu páp xả đóng mở để điều khiển q trình trao đổi khí cho xy
lanh động cơ theo đúng chu kỳ làm việc, và các quá trình cứ được lặp đi lặp lại như vậy

2. Hiện tượng, nguyên nhân hư hỏng, phương pháp kiểm tra, sửa chữa bảo dưỡng
2.1. Hiện tượng nguyên nhân hư hỏng
* Đế xupáp :
- Xupáp và đế xupap làm việc trong điều kiện chịu nhiệt độ cao, áp suất lớn chịu
va đập, khơng được bơi trơn, bi sói mịn và ăn mịn hố học của dịng khí. Vì vậy chúng
thường bi hư hỏng sau một thời gian làm việc, làm cho công suất của động cơ bi giảm,
lượng tiêu hao nhiên liệu tăng lên.
- Hư hỏng - nguyên nhân - tác hại:
Bề mặt làm việc bị mịn, tróc rỗ, rạn nứt làm cho xupáp khơng đóng kín, cơng suất
động cơ bị giảm.
* Xupáp:

22
Giáo trình: Sửa chữa và bảo dưỡng mô tô – xe máy


Khoa Cơ Khí & Động Lực – Trường Cao Đẳng Công Nghiệp Nam Định
- Hư hỏng - nguyên nhân - tác hại.
Bề mặt làm việc của xupáp bị mòn hỏng tương tự như ổ đặt dẫn đến xupáp đóng
khơng kín, áp suất bị giảm, công suất đông cơ bị giảm
Thân xupáp bị mòn làm tăng khe hở với ống dẫn làm cho xupáp chuyển động khơng
vững, đóng khơng kín với ổ đặt.
Thân xupáp bị cong làm cho xupáp đóng khơng kín với ổ đặt.
* Ống dẫn hướng:
- Hư hỏng - nguyên nhân - tác hại.

Ống dẫn hướng bị mòn, rỗ, nứt, vỡ do sử dụng lâu ngày, tháo lắp không đúng quy trình
kỹ thuật.
* Trục cam
- Hư hỏng- nguyên nhân - tác hại.
Trục cam bị cong, do thao lắp không đúng kỹ thuật hoặc các gối đỡ trục không đồng
tâm.
Trục cam bị xoắn, nứt gẫy do bạc bị bó kẹt, sai góc phối khí
Các cổ trục, vấu cam, vấu lệch tâm bị mòn do ma sát khi làm việc, chất lượng dầu bôi
trơn kém.
Khe hở của bạc và trục bị tăng gây ra đập khi đông cơ làm việc.
Đĩa răng cam bi mòn, sứt mẻ gây tiếng kêu khi động cơ làm việc.
* Xích cam bị mịn, rơ rão do không bảo dưỡng định kỳ gây ra tiếng kêu khi động cơ
làm việc
* Cò mổ bị mòn phần tác động vào đuôi xu páp và phần tác động vào vấu cam làm
thay đổi khe hở nhiệt
* Lò xo bị nứt gãy hoặc giảm đàn hồi do làm việc lâu ngày làm xu páp đóng khơng kín.
2.2. Phương pháp kiểm tra và sửa chữa
* Kiểm tra cốt cam

* Kiểm tra ống kềm

23
Giáo trình: Sửa chữa và bảo dưỡng mơ tơ – xe máy


Khoa Cơ Khí & Động Lực – Trường Cao Đẳng Cơng Nghiệp Nam Định

* Kiểm tra cị mổ và cốt cị mổ

* Kiểm tra lị xo xu páp


24
Giáo trình: Sửa chữa và bảo dưỡng mô tô – xe máy