TIỂU LUẬN
ĐỀ TÀI:
TƯ TƯỞNG CỦA C.MÁC – PH.ĂNGGHEN VỀ ĐẤU TRANH CHỐNG CHỦ
NGHĨA CƠ HỘI (HỮU KHUYNH VÀ TẢ KHUYNH) TRONG CHÍNH ĐẢNG
CỦA GIAI CẤP CƠNG NHÂN QUA CÁC TÁC PHẨM ĐÃ GIỚI THIỆU,
NGHIÊN CỨU.

1


PHỤ LỤC
Trang
Phần I : MỞ ĐẦU

3

Phần II: NỘI DUNG

6

I-CHỦ NGHĨA CƠ HỘI HỮU KHUYNH VÀ TẢ KHUYNH:

6

1/ Tìm hiểu các khái niệm liên quan

6

2/ Đặc điểm của chủ nghĩa cơ hội

8

3/ Nguồn gốc xuất hiện chủ nghĩa cơ hội

10

4/ Bản chất, biểu hiện và tác hại của chủ nghĩa cơ hội

12

II-TƯ TƯỞNG CỦA C. MÁC- PH.ĂNGGHEN VỀ ĐẤU TRANH CHỐNG CHỦ
NGHĨA CƠ HỘI “HỮU KHUYNH” VÀ “TẢ KHUYNH” QUA CÁC TÁC PHẨM
NGHIÊN CỨU.

17

1/Cuộc đấu tranh chống các trào lưu tư tưởng đối lập.

17

2/Tư tưởng của C.Mác-Ph.Ăgghen đối với một số trào lưu xã hội chủ nghĩa
20
III-GIẢI PHÁP VÀ Ý NGHĨA LÝ LUẬN, THỰC TIỄN TRONG ĐẤU TRANH
CHỐNG CHỦ NGHĨA CƠ HỘI.

34

1/ Giải pháp đấu tranh chống chủ nghĩa cơ hội

34


2/ Ý nghĩa lý luận, thực tiễn trong đấu tranh chống chủ nghĩa cơ hội.

36

Phần III: KẾT LUẬN

39

2


PHẦN I: MỞ ĐẦU
Ngày 05/05/1818, ở thành Phố Trier cổ kính Miền Tây nước Đức đã sinh ra
một con người mà cuộc đời và sự nghiệp sẽ sống mãi trong trái tim, khối óc của
hàng triệu, hàng triệu con người u tự do, hồ bình, cơng lý và chính nghĩa, một
con người mà chính kẻ thù tư tưởng phải nghiêng mình kính phục trước đạo đức
sáng ngời và trí tuệ uyên bát. Con người ấy chính là Các Mác. C.Mác –Ph.Ăgghen
là hai người đầu tiên đảm đương sứ mệnh lịch sử vĩ đại là xây dựng lý luận cách
mạng cho giai cấp cơng nhân; qua đó “Làm cho giai cấp cơng nhân hiểu rõ địa vị
của mình và đem khoa học thay thế cho mộng tưởng”.
Gần hai thế kỷ đã đi qua, lịch sử nhân loại đã có nhiều đổi thay nhưng các
học thuyết mang tên nhà sáng lập C.Mác vẫn luôn tồn tại và không ngừng bổ sung,
phát triển. Nhân loại mãi mãi ghi nhớ công lao to lớn của hai nhà lãnh tụ thiên tài
của giai cấp vô sản và chính hai ơng là những người đặt nền móng cho hệ thống lý
luận khoa học soi sáng con đường đấu tranh giải phóng giai cấp, giải phóng dân
tộc, giải phóng con người khỏi áp bức, bóc lột; từ đó chúng ta thấy rằng một sự
nghiệp vơ cùng vĩ đại, cách mạng và khoa học như vậy làm sao tránh khỏi không
gây thù hằn đối với các thế lực thù địch, cũng như những người bảo vệ trật tự của
chủ nghĩa tư bản. Qua nhiều thập kỷ, học thuyết Mác đã chứng minh rằng sự giải
phóng của nhân loại thống nhất với sự giải phóng giai cấp cơng nhân, coi giai cấp

công nhân là “trái tim của sự giải phóng”. Cho nên, Mác –Ph. Ăgghen đã dành
nhiều tâm huyết cho việc giáo dục, tổ chức giai cấp công nhân; làm cho giai cấp
ấy có ý thức về những điều kiện, phương tiện giải phóng mình đồng thời giải
phóng tồn nhân loại đưa cuộc đấu tranh của giai cấp công nhân và nhân dân lao
động từ đấu tranh tự phát lên đấu tranh tự giác. Phong trào đấu tranh của giai cấp
cơng nhân chống lại sự bóc lột của giai cấp tư sản đã xuất hiện từ lâu và “ đã đến
3


lúc những người cộng sản phải cơng khai trình bày trước tồn thế giới những
quan điểm, mục đích, ý đồ của mình” 1 . Điều đó chẳng những làm thức tĩnh, giác
ngộ quần chúng công nhân và nhân dân lao động về mục tiêu lý tưởng cộng sản
mà còn làm cho họ phân biệt được Đảng cộng sản với các thế lực chống cộng sản,
với các Đảng công nhân khác.
Không chỉ dừng lại ở những giá trị đó, hai ơng còn để lại nhiều tư tưởng quý
báu cho nhân loại như những nguyên lý vê xây dựng Đảng, về Đảng công sản, về
giai cấp công nhân…. Mà đến nay vẫn cịn ngun giá trị lý luận của nó. Xuất
phát từ những tư tưởng giá trị to lớn ấy mà chúng ta phải gìn giữ, bảo vệ và phát
triển lên một tầm cao mới; qua thời gian với nhiều vấn đề thực tiễn đang đặt ra địi
hỏi lý luận phải có câu trả lời phù hợp và được vận dụng một cách linh hoạt, sáng
tạo trong từng điều kiện, hoàn cảnh cụ thể. Để đủ sức luận giải, làm rõ những vấn
đề lý luận tránh sự xuyên tạt của các thế lực thù địch trong xây dựng chính Đảng
của giai cấp cơng nhân, cũng như xây dựng Đảng nói chung; từ thực tế đó yêu cầu
chúng ta phải nghiên cứu các tác phẩm kinh điển của C.Mác –Ph Ăgghen từ trong
cội nguồn, xuất phát điểm của nó, tránh sự sai lệch trong nghiên cứu các phiên
bản để hiểu rõ, nắm bắt một cách sâu sắc các tư tưởng về xây dựng Đảng đủ sức
chống lại bọn cơ hội, chủ nghĩa cơ hội và cũng như sự phá hoại của kẻ thù.
Những tư tưởng về đấu tranh chống chủ nghĩa cơ hội hữu khuynh và tả
khuynh trong chính Đảng của giai cấp công nhân được thể hiện qua một số tác
phẩm của C.Mác –Ph. Ăgghen như: Điều lệ của liên đoàn những người cộng sản;

Phê phán Cương lĩnh Gôta; Tuyên ngôn của Đảng cộng sản. Qua các tác phẩm
này, hai ông đã dựa trên những quan điểm khoa học và kinh nghiệm thực tiễn để
đấu tranh, vạch trần quan điểm cơ hội, xét lại, bảo thủ của phái Pruđông,
Bacumin, Látxan; chủ nghĩa xã hội phong kiến, tiểu tư sản và chủ nghĩa xã hội tư
sản. Những nội dung chính của tác phẩm đã soi đường, định hướng cho phong trào
1

C.Mác- Ph.Ăgghen tuyển tập, tập 4, Nxb Sự thật, Hà Nội 1983, tr595.

4


công nhân giúp cho hoạt động của giai cấp công nhân không ngừng phát triển
thông qua đội tiền phong của mình là Đảng cộng sản.
Đảng cộng sản Việt Nam lấy Chủ nghĩa Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí
Minh làm nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho mọi hành động, kiên định với con
đường và sự nghiệp của nhân dân đã lựa chọn. Nếu trong Đảng có kẻ cơ hội thì
chúng sẽ làm cho Đảng xa rời quần chúng, xa rời nền tảng tư tưởng, lợi ích của
dân tộc, xa rời lý tưởng cao đẹp nhằm mưu cầu lợi ích cho cá nhân và như vậy
sớm hay muộn, Đảng sẽ làm mất niềm tin trong nhân dân và ngay trong chính nền
tảng tư tưởng của giai cấp.
Với bản thân tơi là một người cán bộ Đồn, cán bộ làm cơng tác phong trào,
tun truyền vận động đồn viên thanh niên, thanh thiếu niên thực hiện tốt chủ
trương, đường lối của Đảng và chính sách pháp luật của nhà nước thì tơi càng phải
nghiên cứu các tác phẩm kinh điển của C.Mác – Ăgghen, tiếp cận tác phẩm gốc để
có sự nhìn nhận, nghiên cứu sâu sắc các tư tưởng đầy giá trị lý luận và thực tiễn
nhằm phục vụ tốt cho cơng tác của mình, nói đúng, làm đúng, đủ trình độ tri thức
với lý luận sắc bén đấu tranh chống lại sự phá hoại của kẻ thù. Với những kiến
thức nền tảng tiếp thu được qua nghiên cứu các tác phẩm của C.Mác –Ph. Ăgghen
sẽ giúp mỗi chúng ta có đủ sức đề kháng trước sự chống phá, xuyên tạt của bọn cơ

hội, chủ nghĩa cơ hội… từ những cơ sở nêu trên tôi xin mạnh dạn trình bày những
hiểu biết của mình về “Tư tưởng của C.Mác- Ph.Ăgghen trong đấu tranh chống
chủ nghĩa cơ hội (hữu khuynh và tả khuynh) trong chính Đảng của giai cấp
cơng nhân qua các tác phẩm đã nghiên cứu, giới thiệu”.

5


PHẦN II: NỘI DUNG
I-CHỦ NGHĨA CƠ HỘI HỮU KHUYNH VÀ TẢ KHUYNH:
1/ Tìm hiểu các khái niệm liên quan:
a) Chủ nghĩa cơ hội:
Có rất nhiều định nghĩa khác nhau về chủ nghĩa cơ hội như sau:
-Trong cuốn Từ điển Tiếng Việt năm 1977, nhà xuất bản Khoa học xã hội:
Chủ nghĩa cơ hội là chủ trương chính trị lìa bỏ con đường chân chính, lánh
xa quần chúng để tuỳ cơ thỏa hiệp với kẻ thù; là chủ nghĩa của những người
khơng có chứng kiến hẳn hoi, hễ thấy lợi là bám chặt lấy.
-Theo Đại từ điển Tiếng Việt năm 1999, Nhà xuất bản Thơng tin- Văn hóa,
do Giáo sư.PTS Nguyễn Như Ý chủ biên:
Chủ nghĩa cơ hội là chủ nghĩa của những người chủ trương và hành động vô
nguyên tắc, hi sinh cái cơ bản để đặt lợi ích cục bộ trước mắt, sẵn sàng thỏa hiệp
chính trị.
-Trong cuốn Từ Điển Chính Trị của Liên Xơ thì định nghĩa như sau:
Chủ nghĩa cơ hội là chính sách tuỳ thời, thỏa hiệp giai cấp thù địch với Chủ
nghĩa Mác – Lênin. Trong phong trào công nhân, chủ nghĩa cơ hội biểu hiện trong
việc từ bỏ các biện pháp đấu tranh cách mạng hợp tác với các Chính Phủ Tư bản
chủ nghĩa và Đế quốc chủ nghĩa.
-Theo Từ Điển tiếng việt năm 2001, của nhà xuất bản Đà Nẳng:
Chủ nghĩa cơ hội (danh từ): là quan điểm, chủ trương lợi dụng cơ hội, mưu
cầu những lợi ích trước mắt và cục bộ, bất kể việc làm đúng hay sai; là khuynh

6


hướng tư tưởng- chính trị trong phong trào cơng nhân, chủ trương chính sách tuỳ
thời, thỏa hiệp.
Chủ nghĩa cơ hội là thái độ chính trị khơng theo một đường hướng rõ rệt,
khơng có chính tuyến và hay ngả nghiêng để mưu cầu lợi ích trước mắt.
Chủ nghĩa cơ hội là đứng ở trung gian giữa quan điểm cách mạng và quan
điểm phản cách mạng, là hiện tượng phổ biến tồn tại với phong trào cộng sản và
công nhân Quốc tế, nó làm cho phong trào cộng sản và cơng nhân quốc tế có lúc
lâm vào khủng hoảng.
Vậy chủ nghĩa cơ hội là hệ thống quan điểm, quan niệm được thể hiện thông
qua các trào lưu xã hội, phản ánh tư tưởng và lợi ích của tầng lớp tiểu tư sản trong
phong trào công nhân, hướng phong trào công nhân đi vào con đường cải lương xã
hội ngược lại những giá trị của Chủ nghĩa Mác – Lênin.
b) Chủ nghĩa cơ hội hữu khuynh:
-Trong cuốn từ điển Chính trị của Liên Xô đưa ra định nghĩa sau:
Chủ nghĩa cơ hội hữu khuynh là lý thuyết và sách lược của lớp công nhân
quý tộc đã tư sản hóa, các tầng lớp trung gian trong xã hội Tư bản, ủng hộ phong
trào tự phát của công nhân, chối từ cách mạng xã hội chủ nghĩa và sự cần thiết
phải giành chính quyền về tay giai cấp công nhân.
-Theo từ điển tiếng việt năm 2001 của nhà xuất bản Đà Nẵng:
Chủ nghĩa cơ hội hữu khuynh là chủ nghĩa cơ hội kết hợp lý thuyết của chủ
nghĩa cải lương với phương châm sách lược thỏa hiệp. Chủ nghĩa cơ hội hữu
khuynh có xu hướng chính trị thiên về bảo thủ, thỏa hiệp, làm cách mạng không
triệt để, đối lập với tả khuynh.
Chủ nghĩa cơ hội hữu khuynh là sùng bái tính tự phát, theo khuynh hướng
cải lương. Nó hy vọng chủ nghĩa tư bản biến thành chủ nghĩa xã hội; chủ nghĩa cơ
hội hữu khuynh nó dung hịa các quan điểm chính trị khác nhau trong Đảng, trong
xã hội.

7


c) Chủ nghĩa cơ hội tả khuynh:
-Trong cuốn từ điển Chính trị của Liên Xơ:
Chủ nghĩa cơ hội tả khuynh là quan điểm cách mạng cực đoan và phiêu lưu
của các tiểu chủ bị phá sản và các phần tử mất bản chất giai cấp; giữ, nhận định
tuỳ tiện về sức mạnh vạn năng của bạo lực cách mạng mưu toan đẩy phong trào
công nhân vào con đường phưu lưu chính trị.
-Theo từ điển tiếng việt năm 2001 của nhà xuất bản Đà Nẵng:
Chủ nghĩa cơ hội tả khuynh là chủ nghĩa cơ hội mà bản chất được che đậy,
biểu hiện bên ngoài là một sự hỗn hợp những nguyên lý cách mạng cực đoan với
những phương châm sách lược phiêu lưu dựa trên ý chí luận.
Cơ hội “tả” khuynh là sự hỗn tạp của các phương châm cách mạng cực đoan,
dựa trên cơ sở duy ý chí, đề cao vai trị bạo lực cách mạng, tuyệt đối hóa bạo lực
cách mạng. Nó đẩy phong trào cách mạng sang con đường phưu lưu mạo hiểm.
d)Giai cấp công nhân:
Theo quan điểm của C.Mác –Ph. Ăgghen: Giai cấp công nhân là một tập
đoàn người ra đời và phát triển cùng với sự ra đời và phát triển của nền đại công
nghiệp, họ là những người lao động trong lĩnh vực công nghiệp sản xuất vật chất
và dịch vụ, trực tiếp tham gia vào quá trình tạo ra giá trị vật chất cho xã hội, là
giai cấp đại biểu cho phương thức sản xuất tiên tiến nhất trong thời đại ngày nay,
có sứ mệnh lãnh đạo xây dựng xã hội mới trong thực tế; là lực lượng chủ yếu của
tiến trình lịch sử quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội.
2/ Đặc điểm của chủ nghĩa cơ hội:
Chủ nghĩa cơ hội thường thể hiện lập trường trung dung đứng giữa, những
người theo chủ nghĩa cơ hội thường tránh thể hiện lập trường của mình trước cơng
luận. Đó là những người đứng giữa, rất khó hiểu.
Chủ nghĩa cơ hội rất khó phát hiện, những kẻ cơ hội ln tìm mọi cách thích
nghi với mọi vấn đề, mọi lĩnh vực làm sao có lợi nhất cho cá nhân họ; ln làm

8


vừa lòng cấp dưới, đẹp lòng cấp trên, lập trường ngả nghiêng, thiếu kiên định…
con đường phấn đấu của những người này khơng phải là ở uy tín, năng lực, trình
độ trí tuệ; khơng phải là huy động sức mạnh của quần chúng mà là bằng con
đường nịnh bợ, luồng cuối, thấp hèn miễn sao giúp họ đạt được mục tiêu, là những
kẻ ném đá dấu tay đứng phía sau bức màn để kích động, xúi dục người khác;
những đối tượng này ít bày tỏ quan điểm, lập trường, chứng kiến rõ ràng, cái gì
cũng thể hiện chung chung mà ở đâu cũng đúng; gió chiều nào họ sẽ chuyển theo
chiều đó.
Khi buộc phải tỏ rõ quan điểm, chủ nghĩa cơ hội thường biểu hiện ở hai
dạng:
+ Chủ nghĩa cơ hội hữu khuynh
+ Chủ nghĩa cơ hội “tả” khuynh.
Chủ nghĩa cơ hội hữu khuynh thường công khai bộc lộ khuynh hướng đầu
hàng, thoả hiệp với giai cấp tư sản chống lại giai cấp vơ sản; cịn thể hiện sự run
sợ trước sức mạnh của các phe đối lập, thiếu quyết đốn, kiên quyết, khơng dám
hành động, sợ rệt. Những người theo chủ nghĩa này thường rất bảo thủ, trì trệ, có
sự chùn bước trước sức mạnh của kẻ thù dẫn đến thủ tiêu giai cấp, phủ nhận
nguyên lý của Chủ nghĩa Mác –Lênin; họ luôn muốn giữ nguyên hiện trạng, ít
chịu thay đổi, không thích va chạm, đảo lộn, dù cho đó là việc làm có lợi cho cách
mạng. Cho nên làm cho cách mạng giẫm chân tại chổ, không phát triển được, thậm
chí có lúc cịn gây thất bại nặng nề.
Chủ nghĩa cơ hội hữu khuynh tiêu biểu là Béctanh (E.Benrstein) và Kauxky
đã tồn tại trong các Đảng công nhân thời kỳ Quốc tế II cho đến nay; về sau nó
càng phát triển, biến đổi thành một thứ chủ nghĩa xét lại hữu khuynh. Chủ nghĩa
cơ hội về thực chất là thứ chủ nghĩa cơ hội không thừa nhận chun chính vơ sản,
đề cao đấu tranh nghị trường, khơng thừa nhận liên minh công nông.
9



Chủ nghĩa cơ hội “tả” khuynh thường biểu hiện sự nóng vội, muốn đốt cháy
giai đoạn mà khơng tính đến khả năng, điều kiện thực tiễn khách quan cho phép
nên dễ thất bại. Về thực chất, đây là thứ chủ nghĩa cơ hội không xét đến điều kiện
khách quan của cách mạng mà dùng những lý lẻ thiếu căn cứ, sáo rỗng để lừa
phỉnh nhân dân đó thể hiện sự yếu kém về mặt lý luận. Chủ nghĩa cơ hội “tả”
khuynh thường nêu những khẩu hiệu cách mạng cực đoan, cách mạng đầu lưỡi,
làm ra vẻ cách mạng hơn cả những người Mác- xít chân chính nhưng lại dẫn cách
mạng đi đến con đường tổn thất nặng nề và thất bại.
Cả hai dạng trên dù là “hữu” hay “tả” khuynh cũng đều sai lầm như nhau và
sớm hay muộn nó cũng hợp nhất lại “dưới ngọn cờ của chủ nghĩa chống cộng
sản”.
Dưới thời kỳ hoạt động của C.Mác –Ph.Ăgghen, các ông chưa phân loại thật
rõ chủ nghĩa cơ hội như Lênin mà xác định có các trường phái cần phải chống lại.
Đặc điểm chính của các phái này như sau:
+Phái chủ nghĩa xã hội tiểu tư sản của Pruđông chủ trương bảo vệ và ủng hộ
chủ nghĩa tư bản. Họ chỉ muốn xóa đi những cái khơng tích cực trong xã hội tư
bản chủ nghĩa và xây dựng những cái tốt đẹp nhằm duy trì vĩnh viễn chế độ tư
bản.
+Phái chủ nghĩa Cơng đồn Anh, hoạt động chỉ nhằm mục tiêu kinh tế, ít
quan tâm đến chính trị, do chịu ảnh hưởng của các chính Đảng tư sản phục vụ cho
lợi ích của cơng nhân q tộc.
+Phái chủ nghĩa xã hội quân chủ Phổ của Látxan, nêu vấn đề “Luật sắc về
tiền lương” để phủ nhận đấu tranh bãi công, đấu tranh kinh tế phủ nhận tổ chức
Cơng đồn.
+Phái chủ nghĩa vơ chính phủ của Bacumin, thể hiện tư tưởng của những
người tiểu tư sản bị phá sản khơng cịn hy vọng để cứu vớt được. Họ lên án tất cả
10



mọi chính Phủ, coi chính phủ và tơn giáo là nguồn gốc của mọi sự đau khổ trong
xã hội loài người.
3/ Nguồn gốc xuất hiện chủ nghĩa cơ hội:
Chủ nghĩa cơ hội xuất hiện vào thời kỳ phong trào công nhân chống giai cấp
tư sản phát triển mạnh mẽ. Là hệ thống ý thức, tư tưởng, quan điểm phản ánh
những ảnh hưởng của hệ tư tưởng tư sản trong phong trào công nhân. Chúng ta
cần xem xét ở hai gốc độ khác nhau, đó là nguồn gốc giai cấp và nguồn gốc xã
hội.
Về nguồn gốc giai cấp:
Trong cuộc đấu tranh gây gắt giữa giai cấp vô sản và giai cấp tư sản sẽ xuất
hiện những phần tử, giai cấp không theo tư sản hay vơ sản, có thể là tầng lớp
trung gian. Nguồn gốc giai cấp của chủ nghĩa cơ hội xuất hiện từ giai cấp chiếm
số đông trong xã hội và đang tồn tại ở hầu hết các nước trên thế giới. Đó là giai
cấp tiểu tư sản, họ vừa là bạn đồng minh của giai cấp vô sản, vừa là người sẳn
sàng tiếp tay cho giai cấp tư sản, chống lại giai cấp vô sản khi quyền lợi của cá
nhân họ bị xâm phạm.
Do vị trí xã hội của giai cấp tiểu tư sản là tầng lớp đệm, trung gian trong xã
hội Tư bản, nó đứng giữa giai cấp tư sản và giai cấp vô sản. Xét ở khía cạnh kinh
tế thì giai cấp tiểu tư sản là lực lượng của nền sản xuất nhỏ, nền sản xuất có xu
hướng tự phát theo khuynh hướng tư bản chủ nghĩa. Nhưng khi gặp rủi ro trong
sản xuất, đứng trước nguy cơ bị phá sản thì họ rơi vào hàng ngũ vô sản và trở
thành “bạn đường của giai cấp vơ sản”; những người bạn đường này cịn có thể trở
thành những tầng lớp đa dạng khác trong xã hội như nhà “hàn lâm tiểu tư sản”,
“Trí thức” tiểu tư sản… và đem tâm lý tiểu tư sản ấy thâm nhập vào giai cấp công
nhân, các Đảng cộng sản. Khi giai cấp công nhân đã trở thành giai cấp cầm quyền,
ở các nước xã hội chủ nghĩa vẫn còn tồn tại những yếu tố tàn dư của nền kinh tế
tiểu nông, mà phần đông đảng viên của chúng ta xuất thân từ tầng lớp nông dân,
11



tiểu tư sản. Đó chính là ngun nhân sâu xa xuất hiện những khuynh hướng tư
tưởng đối lập với học thuyết cách mạng, khoa học của giai cấp vô sản, cũng từ đây
chủ nghĩa cơ hội xuất hiện.
Về nguồn gốc xã hội:
Cơ sở xã hội của chủ nghĩa cơ hội là những phần tử tiểu tư sản, trí thức,
những cơng nhân quý tộc đã đầu hàng giai cấp tư sản trong nước hoặc đế quốc
thực dân bên ngoài. Nguyên nhân xuất hiện các tầng lớp trung gian là do những
thủ đoạn, chính sách thống trị của giai cấp tư sản và sự phồn vinh tạm thời của
chủ nghĩa tư bản. Ở xã hội tư bản lúc đó, dưới những hành động đàn áp khốc liệt
của giai cấp tư sản đối với giai cấp vô sản và nhân dân lao động đã làm cho một
bộ phận nhân dân vô cùng kinh sợ, có tâm lý dao động, cầu an, an phận, cam chịu,
thờ ơ…sẽ rẽ sang khuynh hướng đầu hàng chủ nghĩa tư bản. Mặt khác, chủ nghĩa
tư bản còn dùng những thủ đoạn mị dân, mua chuộc, lôi kéo tầng lớp trung gian
đứng về phía mình và chính từ đây xuất hiện những công nhân quý tộc những
công nhân quan liêu ngay trong giai cấp công nhân hiện đại. Giai cấp công nhân
đấu tranh không chỉ để cải thiện điều kiện sống mà phải đạt được mục đích là thủ
tiêu giai cấp tư sản và chế độ tư bản chủ nghĩa.
4/ Bản chất, biểu hiện, tác hại của chủ nghĩa cơ hội:
a) Bản chất của chủ nghĩa cơ hội:
Bản chất của chủ nghĩa cơ hội chính là những dịng tư tưởng xuất hiện trong
lòng chủ nghĩa Mác, lúc đầu là tâm trạng, sự hồi nghi, địi lật lại vấn đề phát
triển trở thành một tổ chức chống phá các chính Đảng của giai cấp vô sản; bản
chất của chủ nghĩa cơ hội còn là sự vụ lợi. Chủ nghĩa cơ hội có mặt ở bất cứ đâu,
bất cứ chỗ nào nếu như ở đó có quyền, có lợi. Nơi nào càng tập trung nhiều quyền
lực thì nơi đó càng có nhiều lợi ích vật chất thì chủ nghĩa cơ hội càng nhiều, càng
phát triển. Đây là thứ chủ nghĩa lấy chủ trương hoạt động vô nguyên tắc, lấy hành
động vô nguyên tắc làm định hướng cho con đường đi của mình, lấy lợi ích của
12



chính mình đặt lên trên lợi ích của tập thể, của nhân dân. Chúng sẵn sàng thoả
hiệp với mọi thế lực để mưu cầu cho lợi ích cá nhân. Những kẻ cơ hội chủ nghĩa
hay tìm đến những người cho họ "cơ hội": "cơ hội" làm giàu bất hợp pháp, "cơ
hội" giữ vị trí này vị trí nọ trong Ðảng và trong xã hội, "cơ hội" chạy tội khi phạm
tội ...
Chủ nghĩa cơ hội chính là những tư tưởng và khuynh hướng chính trị đối
địch với những nguyên lý cách mạng, khoa học của chủ nghĩa Mác; sự tồn tại của
những tàn dư của hệ tư tưởng tư sản, tiểu tư sản và phong kiến vẫn còn trong
phong trào cộng sản, công nhân quốc tế. Chừng nào Chủ nghĩa Mác cịn phát huy
tác dụng, sức ảnh hưởng của nó trong phong trào cơng nhân thì chủ nghĩa cơ hội
càng ra sức chống lại học thuyết Mác một cách mạnh mẽ, quyết tâm “đào sâu,
chôn chặt” học thuyết này. Qua quá trình nghiên cứu chúng ta đã biết sứ mệnh của
chủ nghĩa Mác là góp phần vào việc lật đổ xã hội tư bản chủ nghĩa, tham gia vào
việc giải phóng giai cấp vô sản hiện đại, tức là thủ tiêu giai cấp tư sản- kẻ đại diện
cho sự áp bức giai cấp. Chính vì vậy mà khó có thể trơng chờ vào lòng khoan
dung của giai cấp tư sản đối với chủ nghĩa Mác, như vậy thì thật là ảo tưởng khi
mà chúng ta lại khơng tự phịng vệ mình trước sự phá hoại của các phe đối lập;
những kẻ vốn bài xích, xuyên tạc với nhiều luận điệu cho rằng chủ nghĩa Mác đã
lỗi thời, đang giãi chết…bọn cơ hội đã núp sau chủ nghĩa Mác để lừa dối giai cấp
công nhân và nhân dân lao động. Trong tác phẩm Phê phán Cương lĩnh Gotha,
C.Mác viết: “Những yêu sách chính trị của bản cương lĩnh chẳng chứa đựng cái gì
khác hơn là bài kinh dân chủ mà mọi người đều biết: quyền đầu phiếu phổ thông,
quyền lập pháp trực tiếp, dân quyền, dân vệ….những yêu sách đó chỉ là tiếng
vọng của Đảng nhân dân tư sản, của tổ chức Liên đồn vì hịa bình và tự do. Đó
tồn là những yêu sách nếu không phải bị cường điệu lên thành những quan niệm
kỳ dị thì cũng là những yêu sách đã được thực hiện rồi” 2 . Từ câu phê phán trên để
2

C.Mác-Ph.Ăgghen: tuyển tập, Nxb sự thật, HN-1983, tập 4, tr491.


13


thấy rõ những kẻ cơ hội đã dựng lên bức màn che đậy cho những hành vi của
mình và đứng đằng sau nó cho thật cơng chính ngơn thuận là đưa ngay vào bản
Cương lĩnh chính trị của Đảng làm cho mọi người tin tưởng, cơng nhận họ thật
chân chính, khoa học vì lợi ích của đa số nhưng thực tế thì trái ngược.
Chủ nghĩa cơ hội tìm cách sửa chữa chủ nghĩa Mác bằng cách lấy từ Chủ
nghĩa Mác những điều mà giai cấp tư sản cho là chấp nhận được nhưng lại vứt bỏ
đi các nguyên lý cách mạng khoa học, linh hồn sống của Chủ nghĩa Mác. Do đó,
chúng ta phải ln ln cảnh giác trước những âm mưu chống phá của chủ nghĩa
cơ hội để xây dựng nên chính Đảng cách mạng của giai cấp cơng nhân ngày càng
phát triển ngang tầm thời đại.
b) Biểu hiện của chủ nghĩa cơ hội:
Ngày nay, chủ nghĩa cơ hội biểu hiện rất đa dạng và phức tạp, núp dưới
nhiều hình thức khác nhau nhưng chung quy lại là khơng vì lợi ích tập thể, lợi ích
quốc gia, dân tộc mà vì lợi ích của cá nhân hay một nhóm người có quyền lực.
Biểu hiện của chủ nghĩa cơ hội có thể khái quát ở những dạng như sau:
+ Hy sinh lợi ích của giai cấp cơng nhân, đem lợi ích của giai cấp công nhân
phục vụ cho lợi ích của giai cấp tư sản.
+ Phản bội sự nghiệp của giai cấp công nhân, từ bỏ phương pháp cách mạng
và mục tiêu cách mạng.
+ Từ chính sách cải lương xã hội đi đến hợp tác với giai cấp tư sản để chống
lại giai cấp vô sản và Đảng cộng sản.
- Biểu hiện của những người theo chủ nghĩa cơ hội thường thể hiện ở các
điểm sau: thiếu quan điểm dứt khốt trước những cuộc tấn cơng sống mái và né
tránh trước những quyết định có tính bước ngoặt lịch sử; khi đấu tranh họ dễ dàng
dao động, hoảng sợ trước sức mạnh của kẻ thù, các phe đối lập; thiếu lịng tin vào
chính bản thân mình và quần chúng đơng đảo.

14


Những biểu hiện của chủ nghĩa cơ hội từ cổ chí kim, thời nào cũng có,
nhưng thường xuất hiện cơng khai và phát triển vào lúc cách mạng gặp khó khăn
và khi các quan hệ xã hội có những biến đổi. Nhưng chủ nghĩa cơ hội ngày nay
khác với chủ nghĩa cơ hội “cổ điển” ở chỗ nó khơn khéo hơn, ngụy trang kỹ lưỡng
hơn, cho nên dễ lẫn lộn hơn. Tuy nhiên, chúng cũng có những đặc điểm giống
nhau là, trong mọi hành vi và quan hệ đều xuất phát từ động cơ vụ lợi, nó biểu
hiện cụ thể trên các mặt như:
Về mặt chính trị, đó là sự dao động về mục tiêu lý tưởng và nguyên tắc xây
dựng Đảng; tê liệt ý chí chiến đấu, thiếu bản lĩnh, không dám đấu tranh với các
quan điểm và hành vi trái Cương lĩnh, Điều lệ Đảng và pháp luật của Nhà nước.
Con người cơ hội là người không theo một đường lối nào rõ rệt, khi ngã theo phe
này, khi lại ngã theo phe kia, cốt là có lợi cho cá nhân mình.
Trong cơng việc, kẻ cơ hội thường đùn đẩy cho người khác những việc khó
khăn, những việc khơng “chấm mút” được gì, và chỉ nhận những việc nhẹ nhàng,
dễ “kiếm chác”, nhưng lại dễ nổi danh được nhiều người biết đến. Càng tệ hại hơn
là, họ sẽ đổ lỗi cho người khác khi có sai lầm, khuyết điểm, nhưng khi có cơng
lao, thành tích thì họ vơ tất cả vào mình, xung phong nhận lĩnh thành tựu.
Trong quan hệ xã hội, kẻ cơ hội thường hay “ba phải”, thấy đúng không dám
công khai ủng hộ, bảo vệ, thấy sai không dám mạnh dạng đấu tranh, phê phán,
sống theo kiểu xuê xoa “dĩ hòa vi quý”. Gặp ai, kẻ cơ hội cũng vui vẻ tươi cười
rất thân tình đồng chí, đồng đội; cởi mở làm cho nhiều người lầm tưởng họ hiền
lành, có quan hệ quần chúng tốt. Nguy hiểm hơn là kẻ cơ hội tùy thời, gió chiều
nào che chiều ấy, sống theo kiểu nữa vời, không có lập trường quan điểm rõ ràng.
Kẻ cơ hội xu nịnh cấp trên hết mực và ngược lại ức hiếp cấp dưới khơng thương
tiếc; kẻ cơ hội thường “làm thì láo, báo cáo thì hay”, thổi phồng thành tích của
bản thân, đơn vị, lừa gạt cấp trên, dối cấp dưới.
c) Tác hại của chủ nghĩa cơ hội:

15


Tác hại của chủ nghĩa cơ hội vô cùng nguy hiểm, tai hại là nó sẽ làm giảm
sút vai trị, uy tín của một chính Đảng, một nhà nước chân chính; là kẽ hở để kẻ
thù lợi dụng kích động, xuyên tạc và phá hoại thành quả cách mạng, kẻ phá hoại
đất nước, nó khơng bộc lộ quan điểm rõ ràng, rất khó phát hiện và phân định; khi
chúng ta phát hiện được bản chất cơ hội thực sự của nó thì việc đấu tranh chống
lại lúc này thật khơng dễ dàng bởi có thể nói lúc đó chủ nghĩa cơ hội đã gây dựng
thành một cơ sở đủ mạnh cơng khai tun chiến với các chính Đảng của giai cấp
cơng nhân.
Chính nghĩa bao giờ cũng thuộc về đại đa số quần chúng đông đảo trong xã
hội, mà những người cộng sản chân chính ln ln tỏ rõ lập trường, quan điểm
cụ thể theo hệ tư tưởng của giai cấp mình. Đó là điểm mạnh của chúng ta nhưng
lại là điểm kẻ thù lợi dụng để phá hoại chúng ta. Song những người cơ hội thường
rất khôn khéo, họ luôn tìm mọi cách nguỵ trang cho bản thân họ một lớp “vỏ bộc
đường” đầy quyến rủ để mọi người lầm tưởng họ đầy nhiệt huyết đang ủng hộ
chúng ta, là đồng đội của chúng ta, đã là đồng đội, anh em phải đối xử với nhau
thật chân tình, đúng mực, có nghĩa có tình, thương u giúp đỡ lẫn nhau… nhưng
thực tế thì trái ngược, những người cộng sản chân chính các bạn đã quá nhầm rồi!
thật thiếu cảnh giác với bọn cơ hội, chủ nghĩa cơ hội; có gì đau lịng bằng khi
chính đồng đội mình lại sẳn sàng hạ gục mình để bước lên “đỉnh vinh quang”. Ở
đâu có chủ nghĩa cơ hội thì ở đó khơng cịn tình nghĩa, cơng lý mà chỉ là sự vụ lợi,
lợi dụng lẫn nhau mà thôi. Quả thật rất đáng sợ khi xung quanh chúng ta, ở đâu đó
đang cịn những kẻ cơ hội tồn tại và sẽ ra những đòn bất ngờ mà chúng ta không
thể ngờ tới được.
Chủ nghĩa cơ hội chui sâu vào các chính Đảng, vào các cơ quan nhà nước để
tranh giành quyền lực. Khi có quyền lực rồi thì chúng sẽ tác oai tác quái, chia bè
kéo cánh, cục bộ bản vị, biến cái tốt thành cái xấu; với các thủ đoạn, báo cáo sai,
nói một đằng làm một nẻo, bao che cho kẻ xu nịnh, che chắn cho kẻ có tội, tìm

16


mọi cách đưa những người trung thực ra khỏi guồng máy của tổ chức đảng, nhà
nước. Chủ nghĩa cơ hội là con cáo khoác da con thỏ, kẻ cướp khoác áo thầy tu, kẻ
phản bội mang mặt nạ tàng hình. Tệ tham nhũng, hối lộ, chia chác, khai gian,
không trung thực…. và tất cả những tệ nạn hại dân, hại nước đều có nguyên nhân
từ đây. Và cũng từ đó mà làm cho lòng dân bất ổn, mất niềm tin vào chính Đảng
của giai cấp cơng nhân, vào chế độ. Chủ nghĩa cơ hội càng leo cao chui sâu, càng
có quyền lực thì sự nguy hại cho tổ chức Đảng, cho nhân dân, cho đất nước càng
lớn. Vì khi có quyền lực, có tiền, chúng càng lũng đoạn nhiều hơn, phá hoại đất
nước nhiều hơn. Kẻ phá hoại tổ chức Đảng của giai cấp cơng nhân khơng ai khác,
chính là những kẻ có tư tưởng chủ nghĩa cơ hội.
Chủ nghĩa cơ hội có tác hại ảnh hưởng vơ cùng to lớn đến sự hưng thịnh,
suy vong của một tổ chức, một chính Đảng, một chế độ xã hội, một quốc gia dân
tộc và những kẻ cơ hội sẳn sàng rời bỏ lập trường, quan điểm của mình để hợp tác
với phe đối lập miễn sao có lợi cho cá nhân những người đó.
Ngày nay chủ nghĩa cơ hội ngày càng phát triển rất tinh vi, phức tạp và đa
dạng dưới nhiều hình thức khác nhau, rất khó phân biệt rõ đâu là bạn, đâu là thù,
rất dễ nhầm lẫn trách oan người ngay thẳng, trung thực. Vì lẻ đó mà trong quyển
sách :“Việt Nam và thế giới trong thế kỷ XX ”. Ơng Nguyễn Khắc Huỳnh đã viết :
“ Ngưịi ta lớn tiếng phê phán nhau “cơ hội” đến mức không phân biệt được ai
“cơ hội”, ai đúng đắn; và cũng thường dễ thấy – như ở Việt Nam hiện nay – Kẻ
cơ hội lại cao giọng phê phán người có tâm huyết là cơ hội ”.
Chính chủ nghĩa cơ hội lại sinh ra bệnh cá nhân chủ nghĩa nó thể hiện ra
như việc ngại gian khổ, khó khǎn, sa vào tham ơ, hủ hố, lãng phí, xa hoa , khơng
thích làm việc chỉ thích hưởng thụ; họ tham danh trục lợi, thích địa vị quyền hành.
Họ tự cao tự đại, coi thường tập thể, xem khinh quần chúng, độc đoán, chuyên
quyền; xa rời quần chúng, xa rời thực tế, mắc bệnh quan liêu mệnh lệnh, khơng có
tinh thần vượt khó vươn lên, khơng chịu học tập để tiến bộ. Cũng do cá nhân chủ

17


nghĩa mà gây ra mất đoàn kết nội bộ, thiếu tính tổ chức, tính kỷ luật, thiếu tinh
thần trách nhiệm trong công việc, không chấp hành đúng chủ trương, đường lối,
chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước, làm hại đến lợi ích của cách
mạng, của nhân dân. Chủ nghĩa cá nhân là việc gì cũng chỉ lo cho lợi ích riêng tư
của mình , khơng quan tâm đến lợi ích của tập thể, cộng đồng. Cho nên có thể coi
như "Nó là mẹ đẻ ra tất cả mọi thói hư tật xấu của con người: lười biếng, so bì,
kiêu căng, kèn cựa, địa vị, nhút nhát, lãng phí, tham ơ v.v... và nó là kẻ thù của
chủ nghĩa xã hội".
II-TƯ TƯỞNG CỦA C. MÁC- PH.ĂNGGHEN VỀ ĐẤU TRANH
CHỐNG CHỦ NGHĨA CƠ HỘI “HỮU KHUYNH” VÀ “TẢ KHUYNH” QUA
CÁC TÁC PHẨM NGHIÊN CỨU.
1/ Cuộc đấu tranh chống các trào lưu tư tưởng đối lập.
*Cuộc đấu tranh chống phái Pruđông:
Phái Pruđông chủ trương bảo vệ và ủng hộ chủ nghĩa tư bản. Phái này chỉ
muốn xố đi cái “khơng tốt” của chủ nghĩa tư bản và xây dựng cái “tốt” đẹp nhằm
duy trì vĩnh viễn chế độ tư hữu. Mặt khác, họ cịn chống lại phương thức đấu tranh
chính trị của giai cấp công nhân, chống lại việc tổ chức bãi công, coi việc thành
lập các hợp tác xã là nhiệm vụ chủ yếu của phong trào công nhân, bảo vệ quyền tư
hữu ruộng đất, phủ nhận đấu tranh chính trị và mọi hình thức nhà nước, cả chun
chính vô sản. Cho nên đấu tranh chống chủ nghĩa Pruđông là yêu cầu bức thiết
nhằm giác ngộ và nâng cao ý thức tổ chức đấu tranh của giai cấp công nhân. Cuộc
đấu tranh này diễn ra gây gắt và chiếm nhiều thời gian trong chương trình nghị sự
của hai đại hội đầu tiên trong Quốc tế I. C.Mác cho rằng những người theo phái
này thường họ chỉ biết “lấy tài ba cá nhân của họ để thay thế hoạt động xã hội; lấy
những điều kiện tưởng tượng thay cho những điều kiện lịch sử của sự giải phóng;
đem một tổ chức xã hội do bản thân họ hoàn toàn tạo ra, thay thế cho sự tổ chức
một cách tuần tự và tự phát của giai cấp vô sản thành giai cấp. Đối với họ, tương

18


lai của thế giới sẽ được giải quyết bằng cách tuyên truyền và thực hành những kế
hoạch tổ chức xã hội của họ” 3 .
*Đấu tranh chống chủ nghĩa Công đồn Anh:
Đồng thời với việc chống lại phái Pruđơng, C,Mác – Ph.Ăgghen còn phải
đấu tranh chống lại bọn thủ lĩnh cơ hội của Cơng đồn Anh. Trong giai đoạn này
kinh tế tư bản chủ nghĩa khá phát triển đã làm cho một số cơng nhân có tay nghề
giỏi được trả lương cao và những người này biến thành tầng lớp trên của giai cấp
cơng nhân, đó là tầng lớp “cơng nhân quý tộc”. Do bị mua chuộc nên các lãnh tụ
Cơng đồn Anh khơng muốn tiếp tục đưa quần chúng đi theo con đường đấu tranh
cách mạng; các Cơng đồn chủ yếu mang tính chất tổ chức liên hợp giữa các nghề
nghiệp trong phạm vi hẹp, ít đồn kết với nhau. Các hoạt động ở đây chủ yếu
nhằm vào mục tiêu kinh tế, chưa quan tâm nhiều đến đấu tranh chính trị và chỉ
dừng lại ở việc đấu tranh giành quyền bầu cử, chống lại một vài đạo luật đàn áp
công nhân; và hoạt động nhằm đưa lại quyền lợi cho tầng lớp công nhân quý tộc.
Trong đấu tranh chống phái cơ hội chủ nghĩa Cơng đồn Anh là thái độ đối
với phong trào giải phóng dân tộc Ailen; đây là điều kiện đầu tiên để giải phóng
giai cấp cơng nhân Anh góp phần nâng cao tinh thần quốc tế vô sản của công
nhân, ngăn ngừa sự ảnh hưởng lôi kéo của giai cấp tư sản đối với một bộ phận
công nhân. Nhưng bọn thủ lĩnh cơ hội chủ nghĩa Cơng đồn Anh đi theo chính
sách phản động, biện hộ cho việc nô dịch. C.Mác đã khái quát sự che đậy của bọn
cơ hội như sau: “Các ngài quý tộc ấy đã giương cái bị ăn mày lên làm cờ để lôi
kéo nhân dân theo họ, nhưng nhân dân vừa chạy lại thì trơng thấy ngay những huy
chương Phong kiến cũ đeo sau lưng họ, thế là nhân dân liền tản đi và phá lên cười
một cách khinh bỉnh. Một bộ phận của phái chính thống Pháp và phái nước Anh
trẻ đã diễn tấu hài kịch ấy” 4 .

3

4

C.Mác- Ph.Ăgghen: tuyển tập, Nxb Sự thật, HN- 1980, tập I, tr581.
C.Mác- Ph.Ăgghen: Tuyển tập, tập I, Nxb Sự thật, HN- 1980, tr571.

19


*Đấu tranh chống phái Bacumin:
Cuộc đấu tranh của C.Mác- Ph.Ăgghen chống chủ nghĩa vơ chính phủ của
Bacumin diễn ra vơ cùng quyết liệt và gây gắt. Bởi vì chủ nghĩa Bacumin phản
ánh quan điểm, tư tưởng của những người tiểu tư sản đã bị phá sản khơng cịn hy
vọng để vớt được, trong họ biểu lộ tâm trạng bất mãn, tuyệt vọng của tầng lớp thợ
thủ công, tiểu tư sản thành thị. Chủ nghĩa Bacumin lên án tất cả mọi chính Phủ,
coi Chính Phủ và tơn giáo là nguồn gốc mọi sự đau khổ của lồi người. Họ địi
xố bỏ mọi hình thức chính quyền, kể cả chun chính vơ sản bằng các cuộc bạo
động có tính chất âm mưu, khước từ mọi hoạt động chính trị của giai cấp cơng
nhân, ngồi ra cịn chủ trương thực hiện ngun tắc cá nhân ngự trị hoàn toàn với
khẩu hiệu “Tất cả vì cá nhân” và thật là sai lầm khi họ cho rằng giải phóng cá
nhân là điều kiện để giải phóng quần chúng; xóa bỏ quyền thừa kế là biện pháp
thủ tiêu chủ nghĩa tư bản.
Chủ nghĩa Mác chủ trương thực hiện chun chính vơ sản, giai cấp cơng
nhân đấu tranh để thủ tiêu các giai cấp bóc lột cịn chủ nghĩa Bacumin thì phất lên
ngọn cờ vơ chính phủ và đưa ra khẩu hiệu :bình đẳng giữa các giai cấp” từ chổ đối
lập đã đi đến phủ nhận Chủ nghĩa Mác. C.Mác cho rằng giai cấp công nhân là lực
lượng lãnh đạo cách mạng xã hội chủ nghĩa thông qua chính Đảng của mình thì
Bacumin lại đi tìm lực lượng của siêu nhiên, tôn giáo….
*Cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa cơ hội cực đoan (E.Becxtanh).
Becxtanh là thủ lĩnh của chủ nghĩa cơ hội cực đoan của Đảng dân chủ - Xã
hội Đức và Quốc tế II, là nhà lý luận của chủ nghĩa xét lại, chủ nghĩa cải lương.

Từ lập trường cánh hữu, Becxtanh đã trở thành kẻ xét lại những nguyên lý triết
học, kinh tế và chính trị của chủ nghĩa Mác. Becxtanh đã tuyên bố nhiệm vụ cơ
bản của phong trào công nhân là đấu tranh cho những cải cách nhằm cải thiện
hoàn cảnh kinh tế dưới chế độ tư bản chủ nghĩa.
20