Lễ hội miền biển v

sông n ớc ở phú yên



T P TH
PGS.TS. V

TÁC GI

TR NG LÂM (Ch biên)

PGS.TS. LÊ THANH BÌNH
TS.

ỒN V N D NG

TS. NGUY N TH TRANG


mơc lơc

V

n hóa Vi t Nam là t ng th nh ng giá tr v t ch t
và tinh th n

c t o ra trong su t quá trình l ch

s hàng nghìn n m d ng n

c và gi n

Nam. Chính vì v y, v n hóa

c c a dân t c Vi t

ã tr thành n n t ng quan

tr ng t o nên ngu n s c m nh to l n giúp dân t c Vi t Nam
chi n th ng m i k thù xâm l

c, kh c ph c m i khó kh n,

th thách, xây d ng và phát tri n
B

c vào công cu c

Nhà n

toàn dân d
v a là

m

i s lãnh


ng l c thúc

c.

i m i toàn di n

c Vi t Nam ã xác

Nam tiên ti n,

tn

tn

c,

ng và

nh xây d ng n n v n hóa Vi t

à b n s c dân t c là s
oc a

nghi p c a

ng, coi ó v a là m c tiêu,

y phát tri n kinh t - xã h i.


c

bi t, trong quá trình h i nh p qu c t , v n hóa Vi t Nam
ang m

r ng giao l u v i th

gi i, ti p thu có ch n l c

nh ng tinh hoa v n hóa nhân lo i, k t h p hài hòa gi a
truy n th ng và hi n

i nh m không ng ng làm giàu kho

tàng v n hóa dân t c, góp ph n thúc
tri n chung c a

tn

y ti n trình phát

c.

Là m t b ph n h u c quan tr ng c a v n hóa Vi t
Nam và ho t

ng

i ngo i c a Nhà n


i

c, v n hóa

5


ngo i ngày càng kh ng
tr ng trong vi c thúc
b n

nh

c v trí và vai trị quan

y giao l u và h i nh p qu c t .

c hi u bi t sâu s c h n v v n hóa

giúp

i ngo i Vi t Nam

trong q trình h i nh p qu c t , Nhà xu t b n Chính tr
qu c gia S th t xu t b n l n th ba có ch nh s a, b sung
cu n sách chuyên kh o V n hóa

i ngo i Vi t Nam trong

q trình h i nh p qu c t c a t p th tác gi do PGS.TS. V

Tr ng Lâm làm Ch biên.
N i dung cu n sách
th ng hóa m t s v n

c k t c u g m ba ch

lý lu n v v n hóa và v n hóa

ngo i, trình bày kinh nghi m c a m t s n
v n hóa
hóa

ng h

Vi t Nam trong th i gian qua;

xu t

ng, gi i pháp ch

trên c s v n d ng các quan
ng

c v phát tri n
ng v n

y u thúc

nhanh h n, b n v ng h n c a v n hóa
v n hóa


i ngo i c a

i ngo i

y s

phát tri n

i ngo i Vi t Nam

i m,

ng l i, chính sách

ng, Nhà n

c và th c ti n ho t

Vi t Nam.

Xin trân tr ng gi i thi u cu n sách cùng b n

c.

Tháng 3 n m 2019
NHÀ XU T B N CHÍNH TR QU C GIA S

6


i

i ngo i; i sâu phân tích th c ti n ho t

i ngo i

ph

ng, h

TH T


V

n hóa i ngo i là m t b ph n h u c trong
ho t
ng
i ngo i c a Nhà n c Vi t Nam,
t o i u ki n thu n l i cho giao l u kinh t và chính tr ,
ng th i t d i s chi ph i c a
ng l i i ngo i,
bao g m c kinh t , chính tr và v n hóa. Kinh t
i
ngo i cùng v i chính tr
i ngo i và v n hóa i ngo i
(h p h n là ngo i giao v n hóa) t o thành “ki ng ba
chân” v ng chãi
t n c h i nh p v i th gi i. H i
ngh ngo i giao l n th 25 (t ngày 25-11

n ngày
1-12-2006) v i ch
: Nâng cao hi u qu ho t ng i
ngo i trong giai o n m i, th c hi n th ng l i Ngh
quy t
i h i i bi u toàn qu c l n th X, ã t ng k t
m t cách tồn di n và sâu s c cơng tác c a ngành ngo i
giao k t H i ngh ngo i giao l n th 24 (tháng 8-2003),
ra ph ng h ng và nh ng bi n pháp c th nh m
a ho t ng i ngo i lên t m cao m i, hi u qu h n,
áp ng nh ng yêu c u, nhi m v m i
t ra khi
t
n c b c vào h i nh p ngày càng sâu r ng h n, a
d ng h n và t m m c cao h n v i kinh t th gi i
và tri th c nhân lo i. H i ngh ngo i giao l n th 26
7


(tháng 12-2008) ti p t c tri n khai ho t ng v n hóa
i ngo i và l y n m 2009 làm N m ngo i giao v n hóa.
Ngo i giao v n hóa
c th c t ki m nghi m nhân d p
các s ki n k ni m
i l 1.000 n m Th ng Long - Hà
N i (2010). Sau
i h i i bi u toàn qu c l n th XI
c a
ng (2011), tinh th n Ngh quy t c a
ih i i

vào th c ti n thì tính chun nghi p, ch t l ng, v n
a d ng hóa các lo i hình v n hóa i ngo i có nh ng
b c phát tri n quan tr ng. Tri n khai Ngh quy t s
22-NQ/TW, ngày 10-4-2013 c a B Chính tr v h i
nh p qu c t và th c hi n các nhi m v c a Ch ng
trình hành ng do H i ngh ngo i giao l n th 28
ra
(tháng 12-2013), ch
c a ho t
ng
i ngo i nói
chung và v n hóa i ngo i nói riêng c n y m nh là:
i ngo i toàn di n, i vào chi u sâu, hi u qu , thi t
th c, ch
ng, tích c c h i nh p qu c t .
i h i
i bi u toàn qu c l n th XII c a
ng
C ng s n Vi t Nam (tháng 1-2016) ã xác nh ph ng
h ng, nhi m v xây d ng, phát tri n v n hóa, con
ng i n n m 2020 là: “Ch
ng h i nh p qu c t v
v n hóa, ti p thu tinh hoa v n hóa nhân lo i. Ch
ng
m r ng h p tác v n hóa v i các n c, th c hi n a
d ng hóa các hình th c v n hóa i ngo i, a các quan
h qu c t v v n hóa i vào chi u sâu,
t hi u qu
thi t th c; ti p nh n có ch n l c tinh hoa v n hóa th gi i,
làm phong phú thêm v n hóa dân t c. Ch

ng ón
nh n c h i phát tri n, v t qua các thách th c
8


gi gìn, hồn thi n b n s c v n hóa dân t c; h n ch ,
kh c ph c nh ng nh h ng tiêu c c, m t trái c a tồn
c u hóa v v n hóa”1. H i ngh ngo i giao l n th 29
(tháng 8-2016) xác nh ch
c a ho t ng i ngo i
là: Nâng cao hi u qu công tác i ngo i và h i nh p
qu c t - Th c hi n th ng l i
ng l i i ngo i c a
ih i
ng l n th XII. T i H i ngh ngo i giao l n
th 30 v i ch
: “Ngo i giao Vi t Nam: ch
ng,
sáng t o, hi u qu , th c hi n th ng l i Ngh quy t
i
h i
ng l n th XII” (tháng 8-2018), T ng Bí th
Nguy n Phú Tr ng ã nh n m nh: Công tác i ngo i
ã óng góp r t quan tr ng vào vi c duy trì, c ng c mơi
tr ng hịa bình, n nh, t o thu n l i cho s nghi p
xây d ng và b o v T qu c; ph c v thi t th c cho
nhi m v phát tri n kinh t , nh t là kinh t
i ngo i;
ti p t c góp ph n quan tr ng nâng cao v th c a Vi t
Nam trên tr ng qu c t ,

a quan h c a Vi t Nam
v i các n c, nh t là các i tác u tiên, quan tr ng i
vào chi u sâu, n nh, b n v ng2.
___________
1.

ng C ng s n Vi t Nam: V n ki n

i h i

i bi u

toàn qu c l n th XII, Nxb. Chính tr qu c gia, Hà N i, 2016,
tr.130-131.

2. Xem Toàn v n phát bi u c a T ng Bí th Nguy n Phú
Tr ng t i H i ngh Ngo i giao 30, />
9


Là m t b ph n quan tr ng c a ho t
ng
i
ngo i, v n hóa khơng n m ngồi các nhi m v tr ng
tâm ó. Trong C ng l nh xây d ng
t n c trong
th i k quá
lên ch ngh a xã h i (B sung, phát
tri n n m 2011)
c thông qua t i

i h i
i bi u
toàn qu c l n th XI,
ng C ng s n Vi t Nam ã ti p
t c xác nh t m nhìn chi n l c i v i v n hóa i
ngo i là: “K th a và phát huy nh ng truy n th ng
v n hóa t t p c a c ng ng các dân t c Vi t Nam,
ti p thu nh ng tinh hoa v n hóa nhân lo i, xây d ng
m t xã h i dân ch , công b ng, v n minh, vì l i ích
chân chính và ph m giá con ng i...”1.
Hi n nay, vai trị, v trí quan tr ng c a v n hóa
nói chung và v n hóa
i ngo i nói riêng ã
c
th a nh n r ng rãi không ch trong nghiên c u mà
còn trong vi c ho ch nh chính sách v n hóa, chính
sách phát tri n chung các qu c gia c ng nh trên
ph m vi khu v c và th gi i. Có th nói, y u t v n
hóa nh h ng, tác
ng khơng nh
n quan h
qu c t và nhi u khi mang tính t phá. Do ó, vi c
nâng cao hi u qu
v n d ng các y u t v n hóa
th c thi
ng l i
i ngo i
c các qu c gia ngày
càng chú tr ng. Vi t Nam,
ng và Nhà n c luôn

___________
1.

ng C ng s n Vi t Nam: V n ki n

ih i

i bi u toàn

qu c l n th XI, Nxb. Chính tr qu c gia, Hà N i, 2011, tr.76.

10


coi tr ng phát tri n n n v n hóa tiên ti n,
m à
b n s c dân t c và phát huy s c m nh c a v n hóa
trong vi c thúc
y quan h h p tác, h i nh p qu c
t , ph c v s nghi p phát tri n b n v ng, lâu dài
c a
t n c. Các c quan ch c n ng trong l nh v c
i ngo i nói chung và v n hóa
i ngo i nói riêng
ng
ã tích c c tri n khai
ng l i
i ngo i c a
và Nhà n c, t ng c ng qu ng bá, gi i thi u hình
nh

t n c, con ng i Vi t Nam v i th gi i, ti p
thu có ch n l c nh ng tinh hoa c a n n v n hóa
nhân lo i, t
ó giúp chúng ta có cái nhìn xác th c
v i th gi i xung quanh, v a t o i u ki n cho giao
l u và h i nh p m t cách hi u qu h n, nâng cao v
th c a t n c Vi t Nam trên tr ng qu c t .
Trong ti n trình phát tri n, h i nh p qu c t
ngày càng sâu r ng, Vi t Nam c n th c hi n hi u
qu chính sách
qua con
tr ng,

i ngo i, h p tác tồn di n và thơng

ng v n hóa

i ngo i là m t kênh quan

c bi t có ý ngh a khi th gi i ngày càng coi

tr ng tri th c, v n hóa, sáng t o,... Nh ng làm th
nào

c ng

ng th gi i có

c


y

các thơng

tin v Vi t Nam, v nh ng thành công c a Vi t Nam
trên con
m nh ho t

ng

i m i? T t y u, chúng ta c n

y

ng truy n thông qu c t và v n hóa

ngo i. Hình nh

tn

c và con ng

c qu ng bá trên th gi i nh

i

i Vi t Nam c n

th nào


phù h p
11


v i giai o n h i nh p sâu r ng hi n nay? C n l ng
ghép các lo i hình truy n thơng - v n hóa ngh
thu t nh

sách, báo,

i n

nh, truy n hình, phát

thanh, báo m ng, truy n thông

a ph

h a, âm nh c, th ca, l h i, v n hóa

ng ti n, h i
i chúng, v n

hóa m th c - th i trang - th thao... nh th nào
có hi u qu

thi t th c? Các tác gi

sách chuyên kh o V n hóa


hy v ng cu n

i ngo i Vi t Nam

trong quá trình h i nh p qu c t
gi i
ph

áp nh ng câu h i

s

góp ph n

ó và có ý ngh a trên nhi u

ng di n v chính sách và th c ti n cơng tác

ngo i

n

i

c ta.

M c dù các tác gi

ã có nhi u c g ng, song ch c


r ng cu n sách khó tránh kh i nh ng h n ch . R t
mong nh n
sách

c ý ki n óng góp c a b n

c

cu n

c hoàn ch nh h n trong l n xu t b n sau.
Hà N i, tháng 3 n m 2019
PGS.TS. V

12

TR NG LÂM


Ch

ng I:

Cho
n nay, ã có r t nhi u bài vi t, cơng trình
nghiên c u lu n bàn v khái ni m hay nh ngh a v
v n hóa, nh ng các nhà nghiên c u v v n hóa trong
n c c ng nh trên th gi i v n ch a th ng nh t
c
m t khái ni m chung nh t. Nhi u nhà khoa h c khi

th ng kê các khái ni m v v n hóa ã i n k t lu n
r ng, khái ni m v v n hóa là m t khái ni m có n i
hàm và ngo i diên r t r ng. ó là m t khái ni m a
ngh a mang tính m .
N m 1952, hai nhà nhân h c ng
và K. Klaxon

ã t ng h p

i M là A.L. Kreber

c h n 160

nh ngh a

khác nhau v v n hóa. Trong cu n sách Tri t h c v n
hóa, M.S. Kagan t ng h p

c h n 70

nh ngh a
13


khác nhau v v n hóa. T i H i ngh v v n hóa do
UNESCO t ch c di n ra t i Mêhicô n m 1982, ng
ta ã

a ra kho ng h n 200


Hi n nay, s l

i

nh ngh a v v n hóa.

ng khái ni m v v n hóa ngày càng

t ng thêm, khó có th th ng kê h t

c.

Qua quá trình tìm hi u v v n hóa, có th

nh v

m t s d ng tiêu bi u c a các khái ni m v v n hóa và
quy các d ng khái ni m v v n hóa nh sau:
Theo ngh a r ng, v n hóa là t t c s sáng t o c a
con ng

i.

Theo ngh a h p, v n hóa là nh ng khái ni m theo
m t l nh v c nào ó mà nó

c g n v i ch

v n hóa


(trong ngơn ng Vi t Nam).
V n hóa theo ngh a r ng nh t bao g m t t c
nh ng s n ph m v t th và phi v t th do con ng

i

sáng t o ra và mang tính giá tr . Theo khái ni m này,
có th th y v n hóa bao g m c giá tr v t ch t và giá
tr tinh th n, c kinh t và xã h i.
Nhi u nhà nghiên c u, gi ng d y v v n hóa
Nam

c

ngh a tr
Xơ (c )

ào t o trong kh i các n

c xã h i ch

c ây. Vì v y, khái ni m v n hóa c a Liên
c s

d ng nhi u và gây nh h

nh t trong lý thuy t và áp d ng th c ti n
tr

ng nhi u

Vi t Nam

c ây: V n hóa, ó là tồn b giá tr v t ch t và

tinh th n,
14

Vi t

c nhân lo i sáng t o ra trong quá trình


Ch

ng I:

ho t

ng th c ti n l ch s - xã h i; các giá tr

y nói

lên trình
phát tri n c a l ch s loài ng i.
ây là m t khái ni m v n hóa theo ngh a r ng,
mang tính tri t h c, có ph n nghiêng v ho t
ng
sáng t o trong l ch s xã h i lồi ng i, thiên v tính
giá tr ,
c ra

i trong su t chi u dài l ch s hình
thành và phát tri n c a nhân lo i. V i ngh a bao hàm
ph m trù r ng l n, v n hóa g m các y u t ,
c i m
nh : các tri th c, kinh nghi m mà các dân t c ã tích
l y
c thơng qua nh n th c và c i t o th gi i; s c
s ng, s c sáng t o c a m i dân t c
c hun úc trong
su t quá trình l ch s
u tranh cho s t n t i và phát
tri n. B n s c v n hóa dân t c chính là nh ng khuynh
h ng và ph m ch t c n b n trong sáng t o v n hóa
c a m i qu c gia; h giá tr và truy n th ng c a các
dân t c là thành t quan tr ng c a n n v n hóa1.
Theo ó, v n hóa
c hình thành t khi con ng i
bi t sáng t o. V n hóa g m t t c nh ng s n ph m v t
ch t (v n hóa v t th ) và tinh th n (v n hóa phi v t
th ) do con ng i sáng t o ra. Có ngh a là, khơng ph i
t t c nh ng s n ph m do con ng i sáng t o ra u là
v n hóa mà ch nh ng s n ph m có ch a
ng giá tr
___________
1. Xem Nguy n V n Tình: Chính sách v n hóa trên th gi i
và vi c hồn thi n chính sách v n hóa Vi t Nam, Nxb. V n
hóa thơng tin, Hà N i, 2009, tr.26.

15



(là cái có ích cho con ng i và h ng t i cái chân,
thi n, m ). C ng có ngh a, nh ng s n ph m do con
ng i làm ra (sáng t o ra) nh ng khơng mang tính giá
tr thì khơng ph i là v n hóa. Nh ng danh lam th ng
c nh tuy không ph i do con ng i làm ra nh ng con
ng i tìm ra và th ng th c v
p c a nó (th ng
th c là m t sáng t o) c ng là v n hoá.
N m 1942, Ch t ch H Chí Minh ã
a ra quan
i m v v n hóa,
c coi là khái ni m v v n hóa theo
ngh a r ng: "Vì l sinh t n c ng nh m c ích c a cu c
s ng, loài ng i m i sáng t o và phát minh ra ngôn
ng , ch vi t,
o
c, pháp lu t, khoa h c, tôn giáo,
v n h c, ngh thu t, nh ng công c cho sinh ho t
h ng ngày v m c, n, và các ph ng th c s d ng.
Toàn b nh ng sáng t o và phát minh ó t c là v n
hóa. V n hóa là s t ng h p c a m i ph ng th c sinh
ho t cùng v i bi u hi n c a nó mà lồi ng i ã s n
sinh ra nh m thích ng nh ng nhu c u i s ng và òi
h i c a s sinh t n"1.
khái ni m trên, Ch t ch H Chí Minh nêu lên
m t s s n ph m do con ng i sáng t o ra, trong ó có
v n hóa v t th (nh ng cơng c cho sinh ho t h ng
ngày v m c, n, ,...), có v n hóa phi v t th (ngơn ng ,
___________

1. H Chí Minh: Tồn t p, Nxb. Chính tr qu c gia, Hà N i,
2011, t.3, tr.458.

16


Ch

ng I:

ch vi t,
o
c, pháp lu t, khoa h c, tôn giáo, v n
h c, ngh thu t). Ch “giá tr ”
c n d i câu “Vì l
sinh t n c ng nh m c ích c a cu c s ng... nhu c u
i s ng và òi h i c a s sinh t n”. Nh ng s n ph m
do con ng i phát minh ra
c Ch t ch H Chí Minh
nêu trên là nh ng s n ph m nh m ph c v cho con
ng i, có ngh a là ch a ng nh ng giá tr .
Trong H i ngh liên chính ph v các chính sách
v n hóa di n ra t i Venice, Italia (1970), ông Federico
Mayor Zaragoza - sau là T ng Giám
c UNESCO
(giai o n 1987 - 1999) ã
a ra quan i m v v n
hóa: “ i v i m t s ng i, v n hóa ch bao g m
nh ng ki t tác tuy t v i trong các l nh v c t duy và
sáng t o; i v i nh ng ng i khác, v n hóa bao g m

t t c nh ng gì làm cho dân t c này khác v i dân t c
khác, t nh ng s n ph m tinh vi hi n
i nh t cho
n tín ng ng, phong t c t p quán, l i s ng và lao
ng”. Theo quan i m này, v n hóa gi a các qu c
gia, dân t c khơng có s cao - th p v trình
mà ch
có s khác bi t. Vì v y, quan i m này có ý ngh a r t
quan tr ng trong vi c kh ng nh m i dân t c có b n
s c v n hóa riêng. Quan i m này ti p t c
c
kh ng nh t i H i ngh qu c t v v n hóa Mêhicơ
b t u Th p k v n hóa UNESCO. H i ngh di n
ra t ngày 26-7
n ngày 6-8-1982, v i s tham d
c a h n 1.000
i bi u
i di n cho h n 100 qu c gia
17


và vùng lãnh th trên th gi i. T i H i ngh ã
a ra
trên 200 nh ngh a khác nhau v v n hóa. Cu i cùng
H i ngh i n th ng nh t m t nh ngh a nh sau:
“Trong ý ngh a r ng nh t, v n hóa là t ng th
nh ng nét riêng bi t tinh th n và v t ch t, trí tu và
xúc c m quy t nh tính cách c a m t xã h i hay m t
nhóm ng i trong xã h i. V n hóa bao g m ngh thu t
và v n ch ng, nh ng l i s ng, nh ng quy n c b n

c a con ng i, nh ng h th ng các giá tr , nh ng t p
t c và nh ng tín ng ng: V n hóa em l i cho con
ng i kh n ng suy xét v b n thân. Chính v n hóa
làm cho chúng ta tr thành nh ng sinh v t
c bi t
nhân b n, có lý tính, có óc phê phán và d n thân m t
cách
o lý. Chính nh v n hóa mà con ng i t th
hi n, t ý th c
c b n thân, t bi t mình là m t
ph ng án ch a hoàn thành t ra
xem xét nh ng
thành t u c a b n thân, tìm tịi khơng bi t m t nh ng
ý ngh a m i m và sáng t o nên nh ng cơng trình v t
tr i lên b n thân”1.
Ngày 8-12-1986, trong phiên h p toàn th th 100
c a Liên h p qu c,
i h i
ng Liên h p qu c ã
tuyên b phát
ng Th p k th gi i phát tri n v n
hóa (1987 - 1997) v i b n m c tiêu là: quan tâm n
___________
1. Tun b v nh ng chính sách v n hóa t i H i ngh qu c
t v v n hóa Mêhicơ, 1982.

18


Ch


ng I:

chi u c nh v n hóa c a s phát tri n; kh ng nh và
làm phong phú thêm các b n s c v n hóa; m r ng s
tham gia c a ng i dân vào i s ng v n hóa; xúc ti n
s h p tác v n hóa qu c t . Theo ó, trong bài phát
bi u chính th c phát ng Th p k th gi i phát tri n
v n hóa, T ng Giám
c UNESCO, ơng Federico
Mayor Zaragoza ã kh ng nh: “V n hóa là m t b
ph n không th tách r i kh i cu c s ng và nh n th c m t cách h u th c c ng nh vô th c - c a các cá nhân
và các c ng ng. V n hóa là t ng th s ng ng các
ho t ng và sáng t o trong quá kh và trong hi n t i.
Qua các th k , ho t ng sáng t o y ã hình thành
nên m t h th ng các giá tr , các truy n th ng và th
hi u - nh ng y u t xác nh
c tính riêng c a m i
dân t c”1. Quan i m này c a ông F. Mayor Zaragoza
c coi nh m t khái ni m t ng i hồn ch nh v
v n hóa khi ơng cho r ng, v n hóa chính là t ng th các
giá tr do con ng i t o ra, sinh ra cùng v i con ng i,
có m t trong b t c ho t ng nào c a con ng i.
Nh v y, v n hóa khơng ph i là m t l nh v c
riêng bi t. V n hóa là t ng th nói chung nh ng giá
tr v t ch t và tinh th n do con ng i sáng t o ra.
Theo quan ni m c a UNESCO, có hai lo i di s n v n
___________
1. B V n hóa - Thơng tin và Th thao: Th p k th gi i
phát tri n v n hóa, Hà N i, 1992, tr.23.


19


hóa: v t th và phi v t th , trong ó v n hóa v t th
nh
ình,
n, chùa, mi u, l ng m ...; v n hóa phi
v t th bao g m các bi u hi n t ng tr ng và “không
s th y
c” c a v n hóa
c l u truy n và bi n i
qua th i gian1.
V n hóa theo ngh a h p, g m nh ng khái ni m g n
t “v n hóa” v i m t l nh v c nh t nh. Ví d : v n
hóa dân gian, v n hóa bác h c, v n hóa tơn giáo, v n
hóa giao ti p, v n hóa xã h i, v n hóa c ch , v n hóa
chính tr , v n hóa ng x (giao ti p), v n hóa ngh
thu t, v n hóa giáo d c (h c v n), v n hóa kinh doanh,
dân t c h c v n hóa, nhân h c v n hóa, a v n hóa, s
v n hóa, tri t h c v n hóa, xã h i h c v n hóa...
i v i nh ng khái ni m v n hóa theo ngh a h p,
nh ng t
c g n v i t “v n hóa” s chi m v trí
chính y u trong khái ni m ó. Ví d : khái ni m “v n
hóa ngh thu t” hay “v n h c ngh thu t” là khái ni m
v n hóa g n v i vi c sáng t o, h ng th và phê bình
các chun ngành v n hóa ngh thu t nh âm nh c,
m thu t, sân kh u, i n nh...; khái ni m “v n hóa t
t ng” là khái ni m g n v i th ch chính tr và cơng

tác lý lu n; khái ni m “v n hóa giao ti p” nói n m i
quan h ng x gi a con ng i v i con ng i; khái ni m
___________
1. Xem Tr n Qu c V ng (Ch biên): C s v n hóa Vi t
Nam, Nxb. Giáo d c, Hà N i, 2004, tr.24.

20


Ch

ng I:

“s v n hóa” nói
n q trình hình thành và phát
tri n c a m t n n v n hóa theo tr c th i gian và
trong m t không gian; khái ni m “ a v n hóa” nói
n i u ki n a lý, khí h u trong m t không gian
nh t nh nh h ng n m t n n v n hóa nào ó. Có
i u ch c ch n là trong th i i ngày nay, m i t ch c
nhà n c, cơng ty (k c t p ồn xun qu c gia), t
ch c phi chính ph (NGOs)
u nh n th c rõ r ng
m i chính sách
u liên quan
n v n hóa, b i v n
hóa v a là m c tiêu, v a là ng l c phát tri n c a xã
h i v n minh, “phát tri n v n hóa có liên quan
n
ti n b xã h i, mà b n ch t c a ti n b xã h i t c là

phát tri n con ng i”1. Trung Qu c ã nh n m nh vai
trị c a v n hóa: “V n hóa là linh h n c a m t qu c
gia, m t dân t c. V n hóa h ng th nh thì
tn cs
h ng th nh, v n hóa m nh thì dân t c s m nh. Khơng
có s t tin m nh m vào v n hóa, thì v n hóa s
khơng ph n vinh, th nh v ng”2.
V n hóa ln hàm ch a s giao l u, lan t a, a
d ng, “vì suy cho cùng cái a d ng m i là cái b n ch t
___________
1. Ph m Duy
c (Ch biên): Phát tri n v n hóa Vi t Nam
giai o n 2011 - 2020: Xu h ng và gi i pháp, Nxb. Chính tr
qu c gia, Hà N i, 2010, tr.18.

2. Báo cáo chính tr c a
Trung Qu c, tháng 10-2017.

i h i 19

ng C ng s n

21


c a v n hóa, cịn v n hóa thì cịn a d ng, th gi i v n
hóa khơng bao gi là th gi i ph ng”1. C ng chính s a
d ng v n hóa m i c n n “v n hóa i ngo i”, “ngo i
giao v n hóa” vì “ a d ng v n hóa g n li n v i vi c m
b o các quy n c b n c a các dân t c, c a m i con ng i

nh m m u c u s ph n vinh c a m i qu c gia và cu c
s ng h nh phúc c a con ng i”2. Tuy nhiên, trong b i
c nh tồn c u hóa v kinh t , v n hóa và nhi u l nh v c
khác, khi ho ch nh chính sách phát tri n v n hóa,
v n hóa i ngo i ph i chú ý n các nhân t m i c a
th i i v khoa h c - công ngh , dân trí, th ng m i, di
dân... “H i nh p qu c t g n v i s tơn tr ng, s
a
d ng v n hóa trong m t th gi i d ng nh ngày càng
thu nh l i b i các ti n b v t b c c a công ngh thông
tin, truy n thông
i chúng, c a các ph ng ti n v n
t i hi n i và s phát tri n có tính bùng n c a th ng
m i và u t xun qu c gia”3...
___________
1. Ngơ

c Th nh: “Tồn c u hóa v n hóa

a tuy n”, t p

chí V n hóa ngh thu t, s 291-2008, tr.6.
2. Ph m Quang Ngh : “ a d ng v n hóa trong th ng nh t,
i tho i và phát tri n v n hóa nhân lo i”, t p chí V n hóa
ngh thu t, s 10-2003, tr.3.
3. Ph m Quang Ngh : Công cu c

i m i -

ng l c phát


tri n và lý lu n v n hóa, Nxb. V n hóa thơng tin, Hà N i, 2005,
tr.343-344.

22


Ch

ng I:

Ngày nay, các ngành nghiên c u khoa h c xã h i
ngày càng phát tri n, trong ó có V n hóa h c. V n hóa
h c là m t ngành khoa h c t ng h p b i tính ch t liên
ngành c a nó, th hi n

y

b n ch t v a phong phú,

v a ph c t p c a v n hóa. M c dù là m t khoa h c liên
ngành nh ng khi nghiên c u, tùy theo t ng
ph m vi nghiên c u mà nhà nghiên c u

it

ng,

nh ra m t


ho c hai ngành trung tâm. Ví d nh : nghiên c u v l
h i thì ph i d a trên c s ngành v n hóa dân gian;
nghiên c u v

i s ng tâm linh c a ng

i Mơng thì

nên tham chi u v n hóa phong t c và v n hóa tơn giáo;
nghiên c u v lý lu n v n hóa c a m t qu c gia, dân t c
thì c n chú ý

a) V n hóa
Trong

n c s v n hóa chính tr ...

i ngo i
i s ng nhân lo i, hi n t

ng ti p xúc, giao

l u v n hóa là t t y u, nói cách khác, v n hóa c a
qu c gia, dân t c này giao l u - giao thoa - ti p bi n...
v i v n hóa c a qu c gia, dân t c khác là quá trình t
nhiên, bi n ch ng cùng v i l ch s

phát tri n c a các

qu c gia và th gi i. “Giao l u v n hóa là s ti p xúc và

trao

i qua l i trong m t quá trình lâu dài, tr c ti p

gi a hai n n v n hóa c a hai c ng

ng ng

i khác nhau.
23