BỘ CÔNG THƯƠNG
TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHIỆP THỰC PHẨM TP. HỒ CHÍ
MINH
KHOA: CHÍNH TRỊ LUẬT
BỘ MƠN: TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH

TIỂU LUẬN
QUAN ĐIỂM CỦA HỒ CHÍ MINH VỀ VAI TRỊ CỦA
VĂN HĨA. LIÊN HỆ THỰC TIỄN ĐỂ THẤY ĐƯỢC VAI
TRỊ CỦA VĂN HÓA TRONG XÃ HỘI HIỆN NAY

GVHD: MAI QUỐC DŨNG

TP. Hồ Chí Minh, ngày 8 tháng 12 năm 2022


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU...................................................................................................1
NỘI DUNG...............................................................................................3
CHƯƠNG I: QUAN ĐIỂM CỦA HỒ CHÍ MINH VỀ VAI TRÒ,
SỨC MẠNH CỦA ĐẠO ĐỨC VÀ NHỮNG CHUẨN MỰC ĐẠO
ĐỨC CÁCH MẠNG................................................................................3
1. Đạo đức là gốc, là nền tảng tinh thần của xã hội, của người
cách mạng...........................................................................................3
2. Quan điểm của Hồ Chí Minh về những chuẩn mực đạo đức
cách mạng...........................................................................................3
CHƯƠNG II: QUAN ĐIỂM CỦA HỒ CHÍ MINH VỀ NHỮNG
NGUYÊN TẮC XÂY DỰNG ĐẠO ĐỨC CÁCH MẠNG..................10
1.

Nói đi đôi với làm, nêu gương về đạo đức.................................10

2.

Xây đi đôi với chống....................................................................10

3.

Phải tu dưỡng đạo đức suốt đời..................................................12

CHƯƠNG III: XÂY DỰNG ĐẠO ĐỨC CÁCH MẠNG THEO TƯ
TƯỞNG HỒ CHÍ MINH......................................................................14
1.

Sự cần thiết phải xây dựng đạo đức cách mạng.......................14

2.

Thực trạng vấn đề đạo đức hiện nay.........................................15

3.

Nội dung học tập tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh....................20

CHƯƠNG IV: LIÊN HỆ THỰC TIỄN..............................................23
KẾT LUẬN.............................................................................................31
TÀI LIỆU THAM KHẢO.....................................................................36


MỞ ĐẦU
Lý do chọn đề tài: Văn hóa là đời sống tinh thần của xã hội, thuộc kiến

trúc thượng tầng. Hồ Chí Minh đã đặt văn hóa ngang hàng với chính trị,
kinh tế, xã hội, tạo thành bốn vấn đề chủ yếu của xã hội và các vấn đề này
có quan hệ với nhau rất mật thiết. Văn hóa khơng thể đứng ngồi mà phải
đứng trong kinh tế và chính trị, phải phục vụ nhiệm vụ chính trị và thúc
đẩy sự phát triển của kinh tế. văn hoá giữ một vai trò quan trọng trong
việc phát triển đất nước. Văn hóa là đời sống tinh thần của xã hội, văn hóa
có phát triển thì xã hội đó mới phát triển và vững mạnh. Vì vậy, việc
nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh về văn hóa là một điều rất cần thiết và
rất cần được quan tâm và chú trọng.
Mục đích và đối tượng nghiên cứu của đề tài
Mục đích: trang bị cho sinh viên một cách đầy đủ, toàn diện về
nhận thức. Qua đó giúp sinh viên có cái nhìn khái qt, vận dụng kiến
thức đó với tình hình thực tiễn của đất nước, liên hệ với bản thân qua tu
dưỡng rèn luyện theo phong cách Hồ Chí Minh.
Đối tượng nghiên cứu: nghiên cứu Hồ Chí Minh về các vấn đề văn
hoá giáo dục, văn nghệ và đời sống trước và sau năm 1969. Các chủ
trương chính sách của Đảng trong từng giai đoạn lịch sử, khẳng định vai
trò của Hồ Chí Minh trong duy trì và phát triển nền văn hóa của nước
Cộng Hịa Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam.
Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp trừu tượng hóa khoa học: đề tài mang tính chất xã hội
khoa học khái quát, khơng thể nghiên cứu, tiến hành trong phịng thí
nghiệm mà chỉ có thể thử nghiệm trong đời sống hiện thực, đụng chạm
đến lợi ích con người. Việc kiểm tra thử nghiệm cụ thể có thể tiến hành
3


trong phạm vi rất hạn chế. Do vậy, đề tài sử dụng phương pháp trừu tượng
hóa khoa học, gạt bỏ những yếu tố ngẫu nhiên trong quá trình nghiên cứu,
năm vững những bản chất của hiện tượng để tách ra cái điển hình, bền

vững, ổn định.
Phương pháp thống kê: trong q trình nghiên cứu đề tài, nhóm sử
dụng phương pháp thống kê để đưa ra dẫn chứng về hiện thực để lý luận
cho những mặt tích cực và tiêu cực của xã hội đối với văn hóa.
Phạm vi nghiên cứu

4


NỘI DUNG
CHƯƠNG I: QUAN ĐIỂM CỦA HỒ CHÍ MINH VỀ
VAI TRÒ, SỨC MẠNH CỦA ĐẠO ĐỨC VÀ NHỮNG
CHUẨN MỰC ĐẠO ĐỨC CÁCH MẠNG
1. Đạo đức là gốc, là nền tảng tinh thần của xã hội, của người cách
mạng
Đạo đức là nguồn nuôi dưỡng, phát triển con người. Là cái
gốc, là nền tảng, là sức mạnh, là tiêu chuẩn hàng đầu của người
cách mạng. Theo Hồ Chí Minh, thiếu đạo đức thì khơng thể thành
người và càng khơng thể thành người cách mạng được. Người ví
đạo đức như gốc của cây, như ngọn nguồn của sơng suối.
Hồ Chí Minh viết: “Có đạo đức cách mạng thì gặp khó khăn,
gian khổ, thất bại, cũng không sợ sệt, rụt rè, lùi bước…, khi gặp
thuận lợi và thành công vẫn giữ vững tinh thần gian khổ, chất phác,
khiêm tốn, không kèn cựa về mặt hưởng thụ, khơng cơng thần,
khơng kiêu ngạo, khơng hủ hóa”. Vì đạo đức có nội hàm sức mạnh
to lớn. Như Hồ Chí Minh vẫn thường nói, đối với con người, sức có
mạnh mới gánh được nặng và đi được xa, người cán bộ cách mạng
phải có đạo đức cách mạng mới hoàn thành được nhiệm vụ cách
mạng.
2. Quan điểm của Hồ Chí Minh về những chuẩn mực đạo đức cách

mạng.
a. Trung với nước, hiếu với dân.
Trong di sản tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh khơng có nhiều
tác phẩm lớn về đạo đức, nhưng qua những bài viết, bài nói và
những việc làm cụ thể của Người đã thể hiện những quan điểm cơ
bản, toàn diện, sâu sắc về vai trò, nội dung và những nguyên tắc xây
dựng đạo đức mới - đạo đức cách mạng.
5


Theo Người, trung là trung với nước, là trung thành với lợi
ích của quốc gia, dân tộc, với sự nghiệp đấu tranh cách mạng của
Ðảng, với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt
Nam xã hội chủ nghĩa... Nước ở đây với ý nghĩa "Dân là con nước,
nước là mẹ chung", là nước của dân, của tồn dân tộc chứ khơng
phải của riêng ai, và chính mỗi người dân là những "chủ nhân ông"
của đất nước. Mối quan hệ nước-dân, dân-nước mang ý nghĩa nhân
văn sâu sắc, hòa quyện với nhau trong một thể thống nhất về trách
nhiệm, nghĩa vụ và quyền lợi công dân với cộng đồng, quốc gia,
dân tộc.
- Về chữ hiếu, theo Hồ Chí Minh, là hiếu với dân. Hiếu với dân
khơng phải chỉ là hiếu với cha mẹ mình như người xưa vẫn nói, mà
là hiếu với nhân dân, với tồn dân tộc, vì "nước lấy dân làm gốc",
dân là "gốc" của nước. Bác Hồ từng chỉ rõ: "Trong bầu trời khơng
gì q bằng nhân dân... Trong xã hội khơng có gì tốt đẹp, vẻ vang
bằng phục vụ cho lợi ích của nhân dân"; "Nhân dân ta từ lâu đã
sống với nhau có tình có nghĩa như thế. Từ khi có Ðảng ta lãnh đạo
và giáo dục, tình nghĩa ấy càng cao đẹp hơn, trở thành tình nghĩa
đồng bào, đồng chí, tình nghĩa năm châu bốn biển một nhà... đạo
đức ngày nay cao rộng hơn: khơng phải chỉ có hiếu với bố mẹ, mà

trung với nước, hiếu với dân"; "Người kiên quyết cách mạng nhất
lại là người đa tình, chí hiếu nhất. Vì sao? Nếu khơng làm cách
mạng thì chẳng những bố mẹ mình mà hàng chục triệu bố mẹ người
khác cũng bị đế quốc phong kiến giày vò.
- Trung với nước, hiếu với dân theo tư tưởng đạo đức Hồ Chí
Minh được thể hiện trong mọi công việc cách mạng của Ðảng, trong
từng suy nghĩ, việc làm cụ thể của mỗi cán bộ, đảng viên và mỗi
người dân. Dù mục tiêu, nhiệm vụ trong từng thời kỳ cách mạng
6


khác nhau, nhưng yêu cầu về trung, hiếu luôn nhất quán và là tiêu
chí chung cho cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân học tập
và rèn luyện. Ðó là, lịng u nước thương nịi, tự hào với truyền
thống vẻ vang của dân tộc; là bổn phận và trách nhiệm của mỗi
người dân với cộng đồng, với sự nghiệp của Ðảng và dân tộc, với sự
hưng vong của đất nước; là ý chí và nghị lực vươn lên vượt qua mọi
khó khăn, thử thách, sẵn sàng hy sinh vì mục tiêu chung của sự
nghiệp cách mạng; là sự tin u, kính trọng nhân dân. Vì vậy, trong
suốt q trình xây dựng Ðảng, lãnh đạo cách mạng, Bác thường
xuyên quan tâm tới việc nâng cao tinh thần trung, hiếu ở mỗi người
dân Việt Nam yêu nước nói chung, cán bộ, đảng viên nói riêng, và
địi hỏi họ phải ln ghi sâu trong lòng những chữ "trung với nước,
hiếu với dân".
Chúng ta có thể thấy rõ điều này ngay từ những ngày đầu
cách mạng. Khi mở lớp huấn luyện, đào tạo lớp cán bộ đầu tiên của
Ðảng (ở Quảng Châu, Trung Quốc), một trong những vấn đề đầu
tiên đồng chí Nguyễn Ái Quốc quan tâm là, đào tạo những người tự
nguyện hy sinh phấn đấu suốt đời cho sự nghiệp giải phóng dân tộc,
giải phóng xã hội, giải phóng con người; học tập, tìm hiểu chủ

nghĩa Mác - Lê-nin là để "giữ chủ nghĩa cho vững", tuyệt đối trung
thành với sự nghiệp lớn của Ðảng, biết đoàn kết và tổ chức quần
chúng thực hiện.
Khi Ðảng ta được thành lập, Người luôn nhắc nhở: "Mỗi
người đảng viên, mỗi người cán bộ từ trên xuống dưới đều phải
hiểu rằng: mình vào Ðảng để làm đày tớ cho nhân dân. Bác nhấn
mạnh: Làm đày tớ nhân dân chứ không phải là "quan" nhân dân".
Khi Ðảng ta trở thành Ðảng cầm quyền, lãnh đạo toàn dân vừa
kháng chiến vừa kiến quốc, dù ở đâu, làm gì, Người cũng chỉ tâm
7


niệm một điều rằng: "Ðảng ta là Ðảng cách mạng. Ngồi lợi ích của
nhân dân, Ðảng ta khơng có lợi ích gì khác", "Chính sách của Ðảng
và Chính phủ là phải hết sức chăm nom đến đời sống của nhân
dân”…Vì vậy, Người luôn chỉ rõ cho mọi người thấy và hiểu rõ vấn
đề cốt lõi của đạo đức cách mạng là: “Việc gì lợi cho dân phải hết
sức làm. Việc gì hại đến dân phải hết sức tránh”.
Chính trong q trình ấy, Người đã nêu tấm gương sáng về
lịng "tận trung với nước, tận hiếu với dân". Lòng trung, hiếu ở
Người là nhất quán, trước sau như một. Ngay từ những ngày đầu ra
đi tìm đường cứu nước, hướng tới mục tiêu độc lập cho Tổ quốc,
cơm no áo ấm cho đồng bào, Người đã vượt qua bao khó khăn, thử
thách. Trong lao tù của bọn thực dân, đế quốc, lịng kiên trung bất
khuất, quyết tâm giải phóng dân tộc, cơm no áo ấm cho đồng bào
càng được bồi đắp thêm. Khi đất nước giành được độc lập, Người
"tuyệt nhiên không ham muốn công danh phú quý chút nào", không
muốn "dính líu gì với vịng danh lợi" mà "chỉ có một sự ham muốn,
ham muốn tột bậc, là làm sao cho nước ta được hoàn toàn độc lập,
dân ta được hồn tồn tự do, đồng bào ai cũng có cơm ăn áo mặc, ai

cũng được học hành".
b. Cần, kiệm, liêm, chính, chí cơng vơ tư
Cần là lao động cần cù, siêng năng; lao động có kế hoạch, sáng tạo, có
năng suất cao; lao động với tinh thần tự lực cánh sinh, không lười biến,
không ỉ lại, không dựa dẫm. Phải thấy rõ “lao động là nghĩa vụ thiêng
liêng, là nguồn sống, nguồn hạnh phúc của mỗi chúng ta”.
Kiệm là tiết kiệm sức lao động, tiết kiệm thì giờ, tiết kiệm
của dân, của nước, của bản thân mình, tiết kiệm từ cái to đến cái
nhỏ; “khơng xa xỉ, khơng hoang phí, khơng bừa bãi, khơng phơ
trương, hình thức,…”. Cần, kiệm là phẩm chất của tất cả người lao
8


động trong đời sống, trong công tác.
Liêm là trong sạch, là “ln tơn trọng, giữ gìn của cơng và
của dân”, “khơng xâm phạm một đồng xu, hạt thóc của Nhà nước,
của nhân dân”; không tham địa vị, không tham tiền tài,…”. Liêm là
phẩm chất của người cán bộ trong thi hành cơng vụ.
Chính là ngay thẳng, khơng tà, là đúng đắn, chính trực. Đối
với mình khơng tự cao, tự đại; đối với người không nịnh trên, khinh
dưới, không dối trá, lừa lọc, ln giữ thái độ chân thành, khiêm tốn,
đồn kết. Đối với việc thì để việc cơng lên trên, lên trước việc tư,
việc nhà. Được giao nhiệm vụ gì quyết làm cho kỳ được, “việc thiện
dù nhỏ mấy cũng làm; việc ác dù nhỏ mấy cũng tránh”.
Chí cơng là rất mực công bằng, công tâm; vô tư là không
được có lịng riêng, thiên tư, thiên vị “tư ân, tư huệ, hoặc tư thù, tư
ốn”, đem lịng chí cơng, vơ tư đối với người, với việc. “Khi làm
bất cứ việc gì cũng đừng nghĩ đến mình trước, khi hưởng thụ thì
mình nên đi sau”, “lo trước thiên hạ, vui sau thiên hạ”. Muốn “chí
cơng vơ tư” phải chiến thắng được chủ nghĩa cá nhân.

Đây là chuẩn mực của người lãnh đạo, người “giữ cán cân
cơng lý”, khơng được vì lịng riêng mà chà đạp lên pháp luật.
Cần, kiệm, liêm, chính có quan hệ chặt chẽ với nhau, với chí
cơng vơ tư. Cần, kiệm, liêm, chính dẫn đến chí cơng vơ tư. Ngược
lại, đã chí cơng vơ tư thì nhất định sẽ thực hiện được cần, kiệm,
liêm, chính.
Tư tưởng và tấm gương đạo đức cách mạng cần, kiệm, liêm,
chính, chí cơng vơ tư của Chủ tịch Hồ Chí Minh ln là những giá
trị đạo đức cao đẹp của thời đại. Cán bộ, đảng viên là cầu nối giữa
Đảng với quần chúng, là người đưa đường lối, chủ trương, chính
9


sách của Đảng đến với quần chúng. Để trở thành một người cán bộ,
đảng viên tốt trong cơ quan, đơn vị; người công dân tốt trong xã
hội. Mỗi cán bộ, đảng viên cần hiểu sâu sắc đường lối, chủ trương,
chính sách là điều quan trọng, nhưng quan trọng hơn là phải làm
cho đông đảo quần chúng hiểu đúng, tổ chức cho quần chúng thực
hiện đúng và hiệu quả đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng.
c. Thương yêu con người, sống có tình nghĩa.
u thương con người trong tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh
xuất phát từ truyền thống nhân nghĩa của dân tộc, kết hợp với chủ
nghĩa nhân văn của nhân loại, chủ nghĩa nhân đạo cộng sản. Hồ Chí
Minh coi yêu thương con người là phẩm chất đạo đức cao đẹp nhất.
Yêu thương con người thể hiện mối quan hệ giữa cá nhân với cá
nhân trong quan hệ xã hội.
Theo Hồ Chí Minh, ..“người Cách mạng là người giàu tình
cảm, có tình cảm cách mạng mới đi làm cách mạng. Vì yêu thương
nhân dân, yêu thương con người mà sẵn sàng chấp nhận mọi gian
khổ, hy sinh để đem lại độc lập cho dân tộc, tự do hạnh phúc cho

con người”
Hồ Chí Minh yêu thương đồng bào, đồng chí của Người,
khơng phân biệt họ ở miền xi hay miền ngược, là trẻ hay già, trai
hay gái... không phân biệt một ai, không trừ một ai, hễ là người Việt
Nam u nước thì đều có chỗ trong tấm lịng nhân ái của Người.
Thương yêu con người phải tin vào con người. Với mình thì
chặt chẽ, nghiêm khắc; với người thì khoan dung, độ lượng, rộng
rãi, nâng con người lên, kể cả với những người lầm đường, lạc lối,
mắc sai lầm, khuyết điểm. Yêu thương con người là giúp cho mỗi
người ngày càng tiến bộ, tốt đẹp hơn. Vì vậy, phải thực hiện tự phê
10


bình và phê bình, chân thành, giúp nhau sửa chữa khuyết điểm, phát
huy ưu điểm để không ngừng tiến bộ. Yêu thương con người phải
biết và dám dấn thân để đấu tranh giải phóng con người.
d. Có tinh thần quốc tế trong sáng
Tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh về đoàn kết quốc tế là sự mở rộng
những quan niệm đạo đức nhân đạo, nhân văn của Người ra phạm vi tồn
nhân loại, vì Người là “người Việt Nam nhất”, đồng thời là nhà văn hóa
kiệt xuất Việt Nam mang tầm vóc nhân loại, anh hùng giải phóng dân tộc,
chiến sĩ lỗi lạc của phong trào cộng sản quốc tế.
Quan niệm đạo đức về tình đồn kết quốc tế trong sáng của
Hồ Chí Minh thể hiện trong các điểm sau: Đồn kết với nhân dân
lao động các nước vì mục tiêu chung đấu tranh giải phóng con
người khỏi ách áp bức, bóc lột. Đồn kết quốc tế giữa những người
vơ sản tồn thế giới vì một mục tiêu chung, “bốn phương vơ sản
đều là anh em”. Đồn kết với nhân loại tiến bộ vì hồ bình, cơng lý
và tiến bộ xã hội. Đoàn kết quốc tế gắn liền với chủ nghĩa yêu nước.
Chủ nghĩa yêu nước chân chính sẽ dẫn đến chủ nghĩa quốc tế trong

sáng, chống lại mọi biểu hiện của chủ nghĩa sơ vanh, vị kỷ, hẹp hịi,
kỳ thị dân tộc...

11


CHƯƠNG II: QUAN ĐIỂM CỦA HỒ CHÍ MINH VỀ NHỮNG
NGUYÊN TẮC XÂY DỰNG ĐẠO ĐỨC CÁCH MẠNG
1. Nói đi đơi với làm, nêu gương về đạo đức
Nói đi đơi với làm: là đặc trưng bản chất của tư tưởng đạo
đức cách mạng. Nói đối lập với đạo đức giả của giai cấp bóc lột,
nói một đằng làm một nẻo, thậm chí nói mà khơng làm. Hồ Chí
Minh chỉ ra và phê phán biểu hiện của thói đạo đức giả ở một số
cán bộ: “vác mặt làm quan cách mạng”, nói mà khơng làm, quan
liêu, coi thường quần chúng.
Hồ Chí Minh viết: “Miệng thì nói dân chủ , nhưng làm việc
thì họ theo lối “quan chủ”. Miệng thì nói “phụng sự quần chúng”,
nhưng họ làm trái ngược với lợi ích của quần chúng, trái ngược
với phương châm, chính sách của Đảng và Chính phủ”. Từ đó
làm tổn hại đến uy tín của Đảng và Chính phủ.
Để đạo đức Cách mạng thấm sâu, bám chắc vào đời sống xã hội
và trở thành nền tảng tinh thần, Hồ Chí Minh địi hỏi cán bộ, đảng
viên: Nêu gương về đạo đức trước hết, mình phải làm gương, gắng
làm gương trong anh em, và khi đi công tác, gắng làm gương cho
dân. Làm gương về cả ba mặt: Tinh thần, vật chất và văn hóa”.
Trong việc xây dựng một nền đạo đức Cách mạng phải đặc
biệt chú trọng “đạo làm gương”. Vì vậy, khi đào tạo cán bộ, Hồ Chí
Minh khơng chỉ giảng giải lý luận cách mạng, mà cịn bằng chính
tấm gương đạo đức cao cả của mình.
2. Xây đi đơi với chống

Hồ Chí Minh khẳng định vai trò của đạo đức: là nguồn nuôi
dưỡng, phát triển con người; là cái gốc, là nền tảng, là sức mạnh, là
tiêu chuẩn hàng đầu của người cách mạng. Theo Hồ Chí Minh,
12


thiếu đạo đức thì khơng thể thành người và càng khơng thể thành
người cách mạng được. Người ví đạo đức như gốc của cây, như
ngọn nguồn của sông suối. Hồ Chí Minh quan niệm chống:
- Một là, để đẩy lùi tham nhũng, suy thoái, phải đặc biệt chú
trọng giáo dục của Đảng, nêu gương, rèn luyện đạo đức cách
mạng của cán bộ, đảng viên trong hệ thống chính trị.
- Hai là, chống tham nhũng, tiêu cực hiện nay đòi hỏi phải siết
chặt kỷ luật, kỷ cương trong Đảng, pháp luật Nhà nước, mọi
cán bộ, đảng viên sống và làm việc trong khn khổ Hiến
pháp, pháp luật.
- Ba là, để phịng, chống tham nhũng, tiêu cực có kết quả cần
phải hồn chỉnh cơ chế, thể chế, quy định về quản lý kinh tế,
quản lý tài chính, ngân sách, nguồn vốn và tài sản công, tài
nguyên, đất đai và tăng cường kiểm sốt quyền lực.
Quan niệm về vai trị xây
- Xây dựng tâm lý: tinh thần độc lập tự cường.
- Xây dựng luân lý: biết hy sinh mình, làm lợi cho quần chúng.
- Xây dựng xã hội: mọi sự nghiệp liên quan đến phúc lợi của
nhân dân trong xã hội.
- Xây dựng chính trị: dân quyền.
- Xây dựng kinh tế.
Quan niệm về chống nhu: tự giác là phẩm chất cao quý ở mỗi người,
mỗi tổ chức. Đạo đức mới chỉ có thể xây dựng thành cơng trên cơ sở kiên trì
mục tiêu: Chống chủ nghĩa đế quốc, chống những thói quen và tập tục lạc hậu,

chống chủ nghĩa cá nhân. Đây là cuộc cách mạng khó khăn, lâu dài, gian khổ,
sâu sắc giữa tiến bộ - lạc hậu, cách mạng - phản cách mạng.
13


Hồ Chí Minh cho rằng, ngun tắc này là địi hỏi khách quan của
việc xây dựng nền đạo đức mới. Xây là xây các giá trị, chuẩn mực về đạo
đức mới; Chống là chống các biểu hiện, hành vi thiếu đạo đức. Cần phải
kết hợp chặt chẽ giữa xây và chống, bởi vì: Trong đời sống hằng ngày,
tốt - xấu, đúng – sai, đạo đức - vô đạo đức đan xen, đối chọi nhau thông
qua hành vi của những người khác nhau, thậm chí trong mỗi con ngườiKhơi dậy ý thức đạo đức lành mạnh ở mỗi người. Giúp họ tự giác nhận
thức được trách nhiệm đạo đức của mình, giúp họ cảm thấy việc trau dồi
đạo đức là việc làm “sung sướng và vẻ vang nhất trên đời”.
Như vậy, giáo dục đạo đức là cần thiết, nhưng tự giáo dục, tự trau
dồi đạo đức ở mỗi người còn quan trọng hơn 3 phải tu dưỡng đạo đức
xuất đời.

3. Phải tu dưỡng đạo đức suốt đời
Tu dưỡng đạo đức là cơng việc thường xun, suốt đời và rất
cơng phu. Nó phải được thực hiện trong mọi hoạt động thực tiễn,
trong đời tư cũng như đời công; trong sinh hoạt, học tập, lao động,
chiến đấu; trong mọi mối quan hệ xã hội từ hẹp đến rộng, từ nhỏ
đến lớn.
Tu dưỡng đạo đức như một cuộc cách mạng, phải trường kỳ,
gian khổ. Một nền đạo đức mới chỉ có thể được xây dưng trên cơ sở
tự giác tu dưỡng đạo đức của mỗi người. Vì vậy, Hồ Chí Minh rất
quan tâm làm thế nào đó để mỗi người tự nhận thấy việc trau dồi
đạo đức cách mạng là một việc “sung sướng vẻ vang”.
Theo Hồ Chí Minh, đạo đức mới: Là dấn thân, là hành động
vì độc lập tự do của dân tộc, hạnh phúc của nhân dân. Hồ Chí Minh

địi hỏi mỗi người: Phải tự giác rèn luyện trong thực tiễn, trong
cơng việc, trong các mối quan hệ của mình. Phải nhìn thẳng sự thật,
khơng tự lừa dối mình. Phải thấy cái hay, cái tốt, của mình để phát
14


huy, cái dở, cái xấu để khắc phục; Phải rèn luyện liên tục, tu dưỡng
suốt đời, trong đó, thời tuổi trẻ là đặc biệt quan trọng.
Đạo đức không “nhất thành bất biến”, mà nó được hình
thành, phát triển do giáo dục, rèn luyện, phấn đấu của bản thân mỗi
người. Từ đó, Hồ Chí Minh địi hỏi mọi người phải thường xuyên
được giáo dục và tự giáo dục về đạo đức. Người chỉ rõ, “Muốn cải
tạo thế giới và cải tạo xã hội thì trướchết phải cải tạo bản thân
chúng ta”. Thực hiện việc này phải kiên trì, bền bỉ suốt đời. Từ rất
sớm, Người đã lưu ý:…“Một dân tộc, một đảng và mỗi con người,
ngày hôm qua là vĩ đại, có sức hấp dẫn lớn, khơng nhất định hơm
nay và ngày mai vẫn được mọi người yêu mến và ca ngợi, nếu lịng
dạ khơng trong sáng nữa, nếu sa vào chủ nghĩa cá nhân”.

15


CHƯƠNG III: XÂY DỰNG ĐẠO ĐỨC CÁCH MẠNG THEO
TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH
1. Sự cần thiết phải xây dựng đạo đức cách mạng

Một là, cấp ủy đảng trong các cơ quan Trung ương phải có
nhận thức sâu sắc cao về nguyên tắc tập trung dân chủ, tự phê bình
và phê bình trong Đảng. Coi đây là nguyên tắc, quy luật phát triển
của Đảng, là biện pháp tốt nhất để củng cố, phát triển sự đoàn kết,

thống nhất trong Đảng. Thực hiện thường xuyên tự phê bình và phê
bình một cách nghiêm túc, khơng nể nang, qua loa đại khái, hình
thức, giúp cho bản thân và đồng chí của mình ngày càng tiến bộ
hơn, khắc phục những hạn chế, khuyết điểm mà tổ chức đảng, đồng
chí, đồng nghiệp mình chỉ ra. Trong Đảng thực hành dân chủ rộng
rãi là để không chỉ phát huy quyền làm chủ của đảng viên trong tất
cả các hoạt động của Đảng, để mọi đảng viên được bày tỏ ý kiến
của mình mà cịn góp phần phịng, chống các biểu hiện chun
quyền, độc đốn, hách dịch, chụp mũ, trù dập, đồng thời, ngăn chặn
kịp thời những biểu hiện dân chủ quá trớn, “sợ” mất dân chủ mà
theo đuôi quần chúng. Tập trung dân chủ, tự phê bình và phê bình
phải được cụ thể hóa bằng các quy chế, quy định rõ ràng để tránh kẻ
xấu lợi dụng, tốt nhận về mình, xấu đổ tập thể, lấy ý chí cá nhân lấn
át tập thể.
Hai là, kiên quyết chống chủ nghĩa cá nhân. Khắc phục và
tiến tới loại bỏ hoàn toàn tư duy quan liêu bao cấp, đặc biệt là cơ
chế xin-cho ngay trong mỗi cơ quan, đơn vị. Chủ tịch Hồ Chí Minh
đã từng nhấn mạnh: Chủ nghĩa cá nhân là kẻ thù hung ác, là giặc
nội xâm, nó khơng mang gươm, mang súng nhưng vơ cùng nguy
hiểm, gian giảo, xảo quyệt; nó kéo người ta xuống dốc không
16


phanh. Mọi thứ xấu xa, hư hỏng đều sinh ra từ căn bệnh này. Nếu
không đánh bại, không quét sạch chủ nghĩa cá nhân thì Đảng ta
khơng thể trong sạch, vững mạnh, khơng thể là một đảng cách mạng
chân chính hết lịng vì nước vì dân.
2. Thực trạng vấn đề đạo đức hiện nay
Không phải ngẫu nhiên mà một số người cho rằng, nền đạo
đức ở nước ta hiện nay đang có nguy cơ trượt dốc. Thực tế cho thấy

rằng, trong đời sống xã hội đã có những giá trị truyền thống, chạy
theo thị hiếu không lành mạnh. Đáng chú ý là “tệ sùng bái” nước
ngoài, coi thường những giá trị văn hóa dân tộc, chạy theo lối sống
thực dụng, cá nhân vị kỷ…đang gây hại đến thuần phong mỹ tục
của dân tộc. Khơng ít trường hợp vì đồng tiền và danh dự mà chà
đạp lên tình gia đình, quan hệ thầy trị, đồng chí, đồng nghiệp. Bn
lậu và tham nhũng phát triển. Ma túy, mại dâm và các tệ nạn xã hội
khác gia tăng.
Ngoài xã hội đã xuất hiện những cách sống và lối sống xa lạ,
trái với thuần phong mỹ tục của dân tộc. Một bộ phận trong các
tầng lớp nhân dân, các thành phần xã hội khi mưu cầu lợi ích cá
nhân đã tham nhũng, bn lậu, làm giàu bất chính và các tệ nạn xã
hội khác đang phát triển. Đặc biệt một bộ phận không nhỏ cán bộ,
đảng viên thiếu tu dưỡng bản thân, phai nhạt lý tưởng, mất cảnh
giác, giảm sút ý chí, kém ý thức kỷ luật, sa đọa về đạo đức và lối
sống. Thực tế cho thấy rằng, những năm gần đây, số vụ buôn lậu,
buôn ma túy, làm hàng giả được phát hiện ngày càng tăng. Một số
bộ phận trong lớp trẻ hiện nay có xu hướng chạy theo lối sống thực
dụng, buông thả, sùng bái đồng tiền, quay lưng với các giá trị văn
hóa truyền thống, đạo đức truyền thống. Trái với truyền thống coi
trọng tình nhân ái của dân tộc ta, một số bộ phận trong nhân dân,
17


chủ yếu là lớp trẻ, vị thành niên đã và đang sa vào cuộc sống bạo
lực, phi nhân tính. Tình hình tội phạm hình sự ở Việt Nam trong
quá trình chuyển sang nền kinh tế thị trường đang ở mức khá
nghiêm trọng so với trước.
Vấn đề đạo đức trong sinh viên hiện nay : đạo đức Hồ Chi Minh là
đạo đức cách mạng nêu cao chủ nghĩa tập thể, tiêu diệt chủ nghĩa cá nhân,

lo trước thiên hạ, vui sau thiên hạ, vơ ngã vị tha, chí cơng vơ tư. Dưới
ngọn cờ của tư tưởng đó trong từng giai đoạn cách mạng, thế hệ trẻ Việt
Nam đã lập được nhiều kỳ tích to lớn, đóng góp vào tiến trình chung của
lịch sử dân tộc.
Mặt tiêu cực:
Bên cạnh đó, do ảnh hưởng của nền kinh tế thị trường, hội
nhập quốc tế do sự bùng phát của lối sống thực dụng chạy theo
danh lợi bất chấp đạo lý đã dẫn đến những tiêu cực trong xã hội
ngày càng phổ biến. Những biểu hiện xa rời mục tiêu của chủ nghĩa
xã hội chưa được khắc phục, sự chống phá của các thế lực phản
động quốc tế nhằm thực hiện âm mưu "diễn biến hịa bình" đã tác
động khơng nhỏ đến đời sống đạo đức cơng dân. ảnh hưởng lớn đến
tâm tư, tình cảm, ý chí phấn đấu của sinh viên, thanh niên tri thức.
Hậu quả là đã có một bộ phận sinh viên phai nhạt niềm tin, lý
tưởng, mất phương hướng phấn đấu, khơng có trí lập thân, lập
nghiệp: chạy theo lối sống thực dụng, sống thử, sống dựa

dẫm,

thiếu trách nhiệm, thờ ơ với gia đình và xã hội, sa vào nghiện ngập,
hút xách: thiếu trung thực, gian lận trong thi cử, chạy điểm, chạy
thầy, chạy trường, mua bằng cấp... Đâv là những biểu hiện không
thể coi thường.
Cách đây không lâu người ta chống váng vì một đoạn video
clip nữ sinh đánh bạn đăng tải trên Internet. Trong clip này một cô
18


bé đang bị nữ sinh tóc ngắn vừa đánh tới tấp vào mặt vừa chửi tục
với kiểu dạy dỗ rất anh chị. Trong khi đó nhiều học sinh khác ngồi

chễm chệ ở ghế đá và thản nhiên nhìn vụ đánh hội đồng này. Một
thái độ vô cảm không thể ngờ được! Sau đó, dư luận lại đau lịng
trước tình trạng gia tăng bạo lực học đường của nữ sinh Việt Nam
được phản ánh liên tục trên các phương tiện truyền thơng.
Tình trạng sinh viên đánh nhau ngày càng tăng lên. Có những
giáo viên đang giảng bài, bất ngờ bị học trị lấy mã tấu trong cặp
xơng lên bục giảng chém trọng thương. Bên cạnh đó, tình trạng
sống thử và quan hệ tình dục trước hơn nhân ngày càng tăng cao.
Đồng thời tình trạng nạo phá thai cũng đang ở mức báo động.
Từ những sách báo không lành mạnh, đến những băng đĩa
phim sex được các bạn trẻ trao cho nhau cách dễ dàng, từ những
quán karaoke buổi tối đến những vũ trường, quán bar thâu đêm, rồi
vào những ngôi nhà nghỉ. Mặt khác, tình trạng đua xe cũng là một
trong những vấn đề nổi cộm đang được diễn ra ở nhiều nơi.
Vào những đêm cuối tuần tại khu vực Quảng trường Hồ Chí
Minh - thành phố Vinh (Nghệ An) hàng trăm thanh niên đã tụ tập tổ
chức đua xe trái phép quanh khu vực này,gây náo loạn toàn thành
phố. Chỉ tính từ 20h -23h đội cảnh sát thành phố Vinh đã tiến hành
bắt giữ, lập biên bản xử lý hơn 100 người đua xe, tạm giữ 60 xe
máy, 100 xe đạp có gắn cịi, tuy nhiên đám đơng vẫn khơng giải tán.
Hình ảnh những bạn sinh viên tụ tập nhau đua xe, không tuân
theo luật giao thông vẫn xuất hiện nhan nhản. Đau lịng hơn nữa số
đơng trong những bạn đó gia đình đâu có khá giả gì. Để có tiền gửi
lên thành phố cho con ăn học cha mẹ các bạn ở quê đã phải bòn
từng gánh rau, đấu thóc, đã làm việc hết mình mơng một ngày được
19


nhìn thấy con thành đạt.
Thương con họ cịn cố giành giùm mua cho con điện thoại, xe

máy, máy tính xách tay để tiện học tập và đi lại. Ngờ đâu, tất cả đều
vào tiệm cầm đồ chỉ sau vài cuộc ăn chơi trác tán hoặc sau vài đòn
thất thủ trong các trị cá độ hoặc lơ đề.
Các bạn nữ thì bị ảnh hưởng quá nhiều của những bộ phim
lãng mạn Hàn Quốc. Từ cách ăn mặc đến đầu tóc hay phong cách
thời trang các bạn đều thể hiện sao cho giống thần tượng của mình.
Nghiêm trọng hơn nữa, các bạn cịn chạy theo một kiểu tình cảm
phương tây chớp nhống không giới hạn. Cụm từ sống thử đã trở
nên quá quen thuộc với các bạn sinh viên hiện nay. Hai người sống
chung với nhau như vợ chồng, nếu cảm thấy khơng hợp thì chia tay
một cách nhẹ nhàng.
Mặt tích cực:
Đi vào nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và
hội nhập quốc tế một nền đạo đức mới đã và đang hình thành cùng
với cơng cuộc đổi mới của Đảng, là nguồn động lực quan trọng của
công cuộc phát triển đất nước. Đó là nền đạo đức vừa phát huy
những giá trị truyền thống của dân tộc như: yêu nước, thương
người, sống nghĩa tình trọn vẹn, cần, kiệm, liêm, chính, chí cơng vơ
tư với những u cầu mới. những nội dung mới do đòi hỏi của dân
tộc và thời đại. Nhờ đó phần lớn sinh viên, thanh niên trí thức vẫn
giữ được lối sống tình nghĩa, trong sạch, lành mạnh: khiêm tốn,
luôn cần cù và sáng tạo trong học tập: sống có bản lĩnh, có chí lập
thân, lập nghiệp, năng động, nhạy bén, dám đổi mặt với những khó
khăn thách thức, dám chịu trách nhiệm, khơng ỷ lại, chây lười; ln
gắn bó với nhân dân, đồng hành cùng dân tộc phấn đấu cho sự
20


nghiệp dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng văn minh.
Bên cạnh đó vẫn cịn rất nhiều bạn sinh viên đã nỗ lực hết

mình cho việc học tập. Nhiều bạn đã đem hết tài năng và trí tuệ của
mình để mang vinh quang về cho Tổ Quốc trong các cuộc thi mang
tầm cỡ quốc tế như: robocon châu Á Thái Bình Dương, cuộc thi
Olympic tốn và vật lí quốc tế.

21


Bên cạnh đó vẫn cịn rất nhiều bạn sinh viên đã nỗ lực hết
mình cho việc học tập. Đáng xúc động hơn có những bạn sinh viên
xuất thân trong những gia đình nghèo khó nhưng biết vượt lên hồn
cảnh để vươn tới tầm cao của tri thức. Ngoài việc học tập, các bạn
đã làm tất cả những công việc để có tiền phụ giúp cha mẹ.
Các bạn mãi là những bông hoa đẹp trong vườn hoa của dân
tộc Việt Nam - một tương lai tươi sáng đang chờ các bạn ở phía
trước. Các bạn cũng chính là những người tiếp thu và thực hành tốt
tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh vì trong trái tim các bạn ln tâm
niệm rằng Đừng hỏi tổ quốc đã làm gì cho ta mà hãy tự hỏi ta đã
làm gì cho Tổ Quốc hơm nay.
3. Nội dung học tập tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh
Đặt mục tiêu, học, làm theo Bác để trở thành một người như
Bác - điều đó là khó có thể. Bởi để trở thành một người dành trọn
niềm tin, sự tơn kính của cả dân tộc cũng như của nhân loại tiến bộ
như Bác là cả một quá trình học tập, rèn luyện vất vả và quá trình
ấy cũng phải diễn ra trong hoàn cảnh lịch sử rất đặc biệt.
Nhưng học và làm theo Bác chắc chắn không phải là cái gì
đó q cao siêu. Tư tưởng, đạo đức, phong cách của Người là
chuẩn mực của tất thảy những việc diễn ra trong cuộc sống thường
ngày, khi thật tâm, thì soi chiếu vào đó, ai cũng đều có thể thấy
được những việc mình có thể học theo, làm theo Người.

Hội viên, sinh viên cần chủ động, tích cực, thường xuyên tìm
hiểu, tuyên truyền tư tưởng và tấm gương Hồ Chí Minh về tinh thần
trách nhiệm, trung thực, nói đi đơi với làm, góp phần nâng cao nhận
thức và ý chí quyết tâm thực hành trong sinh viên.

22


Kết quả học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách
Hồ Chí Minh phụ thuộc nhiều vào sự nỗ lực của thanh niên, sinh
viên, có tác động to lớn đến tương lai của cá nhân và đất nước.
Mỗi khi thanh niên, sinh viên tích cực nêu cao trách nhiệm,
trung thực, nói đi đơi với làm, đồng thời tun truyền tinh thần đó
cho xã hội, đặc biệt là đối với thiếu niên, nhi đồng, càng có ý nghĩa
lớn lao, tạo sức lan tỏa mạnh mẽ.
Trong công tác, sinh hoạt, cuộc sống đời thường, hội viên, sinh viên
cần:
- Dành thời gian thỏa đáng tìm hiểu tư tưởng, đạo đức, phong
cách và tấm gương Hồ Chí Minh về tinh thần trách nhiệm, trung
thực, nói đi đơi với làm.
- Tự soi mình, sửa mình và rèn luyện, tạo được thói quen cho
bản thân làm theo lời Bác dạy.
- Phấn đấu trở thành tấm gương sáng về nêu cao tinh thần trách
nhiệm, tính trung thực, ln nói đi đơi với làm để cho người khác
noi theo.
- Tham gia tích cực, hiệu quả các phong trào của Đoàn Thanh
niên, Hội Sinh viên các cấp. Phấn đấu tu dưỡng, rèn luyện đạt danh
hiệu "Sinh viên 5 tốt" với các tiêu chí: Đạo đức tốt, Học tập tốt, Thể
lực tốt, Tình nguyện tốt, Hội nhập tốt.
- Hội viên, sinh viên khơng chỉ có nhiệm vụ tích cực học tập

và làm theo Bác về trách nhiệm, trung thực, nói đi đơi với làm mà
cịn phải:
- Tích cực tun truyền, làm cho nhiều xung quanh mình có
23


nhận thức đúng đắn, đầy đủ về vai trò, ý nghĩa, tầm quan trọng,
lợi ích to lớn của tinh thần trách nhiệm, trung thực, nói đi đơi với
làm; chỉ rõ tác hại của những hành vi vô trách nhiệm, sự giả dối,
nói một đàng làm một nẻo, hoặc "nói thì hay mà làm thì dở" đối
với bản thân, gia đình và xã hội.
- Chú ý phát hiện, tuyên dương, nhân rộng các gương điển hình
thanh niên, sinh viên hoặc các cơ sở Đồn, Hội có những ý tưởng,
sáng kiến, cách làm hiệu quả trong thực hành theo tư tưởng, tấm
gương của Bác về tinh thần trách nhiệm, trung thực nói đi đơi với
làm.
- Mỗi đồn viên, hội viên, thanh niên, sinh viên cần xác định rõ
trách nhiệm của mình đối với Tổ quốc, với Đảng, với nhân dân; sẵn
sàng xung phong cống hiến, hy sinh vì sự nghiệp chung của đất
nước:
- Thực hiện lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh: "Chúng ta
không một phút nào được quên lý tưởng cao cả của mình là phấn
đấu cho Tổ quốc hồn toàn độc lập, cho chủ nghĩa xã hội hoàn toàn
thắng lợi trên đất nước ta và trên toàn thế giới".

24


CHƯƠNG IV: LIÊN HỆ THỰC TIỄN
Những khó khăn và thuận lợi

Một là: Phát triển kinh tế xã hội theo hướng nhanh, bền
vững nhằm tạo tiền đề vật chất để xây dựng đạo đức cách mạng
cho đội ngũ cán bộ, đảng viên. Theo quan điểm của các nhà kinh
điển mácxít, tồn tại xã hội quyết định ý thức xã hội, suy đến cùng
kinh tế quyết định chính trị. Như vậy, cơ sở của đạo đức cũng xuất
phát từ kinh tế. Vấn đề phát triển kinh tế ở nước ta hiện nay là
“con đường rút ngắn thời gian so với các nước đi trước, phát huy
tối đa những tiềm năng và lợi thế của đất nước, gắn cơng nghiệp
hóa với hiện đại hóa trong từng bước, gắn cơng nghiệp hóa, hiện
đại hóa với xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ và chủ động hội
nhập kinh tế quốc tế”. Mặt khác, “phát triển nhanh phải đi liền với
phát triển bền vững. Phát triển bền vững phải bao trùm các mặt
của đời sống kinh tế, xã hội, tức là phải gắn kết sự phát triển kinh
tế với thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội, bảo vệ và cải thiện
môi trường, giữ vững ổn định chính trị - xã hội, đảm bảo quốc
phòng an ninh”.
Hai là: Phát huy vai trò của hệ thống chính trị các cấp ở
địa phương trong việc xây dựng đạo đức cách mạng cho đội ngũ
cán bộ, đảng viên. Bất kỳ tổ chức nào cũng do con người lập ra
và đến lượt nó, các tổ chức lại quy định hành vi của các thành
viên theo những chuẩn mực nhất định. Cán bộ, đảng viên là
những người hoạt động trong các tổ chức thuộc hệ thống kinh tế
- chính trị, trong đó, Đảng là hạt nhân lãnh đạo. Việc phát huy
vai trò của các tổ chức nhằm quản lý, giáo dục, kiểm tra, giám
sát, phê bình cán bộ, đảng viên có tác dụng to lớn đối với việc
25