Cảm nhận về đoạn thơ đầu của "Tây Tiến”
Xuân Diệu từng nói :"đọc tây tiến như ngậm âm nhạc
trọng miệng”.Tây Tiến là một trong những bông hoa
tươi thắm của chùm hoa thơ viết về bộ đội Cụ Hồ,viết
về những anh bộ đội kháng chiến chống pháp.Bài thơ
đã tạo nên một sức sống mạnh mẽ và bền bỉ trong lòng
người đọc.Sức sống ấy có được là nhờ ngịi bút tài hoa
của QD với những cảm hứng lãng mạn đã khắc hoạ
thành cơng hình tượng người lính hào hùng hịa hoa
như một khúc ca bi tráng vang lên giữa bản đại hùng ca
của tồn dân tộc.Hình tượng người lính với sự hịa trộn
lẫn sắc màu vừa hiện thực lãng mạn đã hiện rõ ngay ở
phần đầu bài thơ miêu tả vẻ đẹp của người lính gắn bó
với thiên nhiên và con người hịa quyện lẫn nhau để tạo
nên sự hồnh tráng của bức tranh thiên nhiên trong
thời kì lịch sử.
Mở đầu bài thơ bằng những dòng thơ chan chưa nỗi
nhớ, lời thơ như chợt thốt lên đầy nhớ nhung và tiếc
nuối:
Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi
Nhớ về rừng núi, nhớ chơi vơi"
Dịng sơng Mã như là điểm gợi để nhà thơ nhớ về đoàn
quân Tây Tiến, với lời gọi tha thiết ngọt ngào. Nhà thơ
đã rất tài tình khi sử dụng từ láy "chơi vơi" kết hợp với
hiệp vần "ơi" mở ra một không gian vời vợi của nỗi nhớ
đồng thời diễn tả tinh tế một cảm xúc mơ hồ, khó định
hình, cứ lâng lâng khó tả trong lịng người ra đi nhưng
cảm xúc rất chân thực của một người đồng đội đã rời xa
đơn vị để rồi nỗi nhớ như chốn đầy cả khơng gian "
Nhớ về rừng núi, nhớ chơi vơi". Điệp từ "nhớ" như tơ
đậm cảm xúc tồn bài thơ, không phải ngẫu nhiên mà

nhan đề ban đầu của bài thơ tác giả đặt là " Nhớ Tây
Tiến". Để rồi nỗi nhớ ấy cứ trở đi trở lại trong toàn bài
thơ tạo nên giọng thơ hoài niệm sâu lắng, bồi hồi. Nỗi


nhớ tha thiết, niềm thương da diết mà nhà thơ dành
cho miền Tây, cho đồng đội cũ của mình, tất cả trở
thành kỉ niệm không thể nào quên.
Không phải khi đến với "Tây Tiến" người đọc mới cảm
nhận được nỗi nhớ mà ngay ở trong thơ ca Việt Nam khi
nói về nỗi nhớ cũng đã từng diễn tả:
"Nhớ ai bổi hổi bồi hồi
Như đứng đống lửa như ngồi đống than"
Vậy nhưng đến với Quang Dũng nỗi nhớ sáng tạo hơn
cả với nỗi nhớ "chơi vơi" là trạng thái trơ trọi giữa
khoảng khơng, khơng thể bấu víu vào đâu, một mình
với hoài niệm cứ lửng lơ, sâu lắng, bâng khuâng, tha
thiết vọng vào lịng người đọc khơng thể nào qn. Nỗi
nhớ bao trùm cả khoảng không gian và thời gian ấy
Quang Dũng đã đưa người đọc đến với thiên nhiên Tây
Bắc hùng vĩ, dữ dội nhưng cũng thật êm đềm thơ mộng.
Đó là những địa danh mà đồn qn Tây Tiến đã đi qua,
"Sài Khao", "Mường Lát", "Pha Luông", "Mường Hịch",
"Mai Châu". Những địa danh khi đi vào thơ Quang Dũng
nó khơng cịn mang màu sắc trung tính, vơ hồn trên
bản đồ nữa mà gợi lên trong lịng người đọc khơng khí
núi rừng xa xơi, lạ lẫm, hoang sơ và bí ẩn.
Không chỉ vậy những con đường hành cũng đầy những
hiểm nguy:
"Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi

Mường Lát hoa về trong đêm hơi"
Những con đường hành quân gian nan vất vả, trên đỉnh
Sài Khao sương dày "lấp" cả đoàn quân, Quang Dũng
dùng chữ "mỏi" như tái hiện hình ảnh đồn quân mệt rã
rời tuy vậy họ vẫn đi trong " sương lấp" thật hùng vĩ và
tráng lệ. Đâu chỉ có thế, Mường Lát đêm về sương tỏa
khắp không gian. Tác giả khơng nói "hoa nở" mà "hoa
về" khơng nói sương mà là "đêm hơi" như càng nhấn
mạnh vẻ đẹp tâm hồn lãng mạn, hào hoa của những


người lính Hà Thành. Con đường hành qn ấy cịn vô
cùng gập ghềnh, hiểm trở, đầy sự hiểm nguy giữa một
bên là núi cao với một bên là vực sâu thăm thẳm:
"Dốc lên khúc khuỷu, dốc thăm thẳm
Heo hút cồn mây súng ngửi trời
Ngàn thước lên cao ngàn thước xuống"
Không gian được mở ra ở nhiều chiều: chiều cao đến
chiều sâu hút của những dốc núi, chiều sâu của vực
thẳm, bề rộng của những thung lũng trải ra sau màn
sương. Các từ láy giàu sức tạo hình khiến người đọc
hình dung những con đường quanh co, dốc rồi lại dốc,
những đỉnh đèo hoang vắng khuất vào mây trời. Cách
ngắt nhịp 4/3 của câu thơ "Ngàn thước lên cao ngàn
thước xuống" tạo thành một đường gấp khúc của dáng
núi. Như vậy ba dòng thơ liên tiếp trong đoạn thơ đã sử
dụng nhiều thanh trắc gợi sự vất vả nhọc nhằn của
những người lính Tây Tiến trên con đường hành quân.
Nếu như ba câu thơ trên gợi lên một cảm giác gập
ghềnh hiểm trở thì đến mới câu thơ tiếp theo như một

phút lắng lịng của những người lính Tây Tiến bên
những ngơi nhà nơi xóm núi như cánh buồm thấp
thống trên mặt biển trong khơng gian bình n và êm
ả của mưa giăng đầy thung lũng thành 'xa khơi". Đọc
câu thơ người đọc thấy bình yên đến kì lạ, phải chăng
những phút giây hiếm hoi ấy như tiếp thêm sức mạnh
cho người lính chiến đấu tiếp với kẻ thù cũng như thiên
nhiên khắc nghiệt nơi đây:
"Chiều chiều oai linh thác gầm thét
Đêm đêm Mường Hịch cọp trêu người"
Quang Dũng nhớ đến âm thanh "gầm thét" của thác dữ,
tiếng gầm gào của lồi hổ dữ rình rập như muốn nuốt
chửng người lính mỗi khi chiều đến, đêm về. Thời gian
buổi chiều, về đêm lại càng nhấn mạnh thêm cảm giác
hoang sơ của chốn "sơn lâm bóng cả cây già". Những từ


ngữ và hình ảnh nhân hóa, từ láy được nhà thơ sử dụng
để tô đậm ấn tượng về một vùng núi hoang vu dữ dội
nơi thiên nhiên hoang dã đang ngự trị và chiếm vai trò
chúa tể.
Chỉ bằng mấy dòng thơ đầu Quang Dũng đã tái hiện
đầy đủ bức tranh của núi rừng miền Tây được vẽ bằng
bút pháp vừa hiện thực, vừa lãng mạn, vừa giàu chất
họa lại giàu chất nhạc. Nét vẽ vừa gân guốc, mạnh mẽ,
dữ dội nhưng lại cũng rất mềm mại tạo nên vẻ đẹp hài
hòa cho bức tranh thiên nhiên miền Tây hùng vĩ mà
đồn qn Tây Tiến đi qua. Đoạn thơ khơng chỉ là nỗi
nhớ về thiên nhiên miền Tây mà trung tâm của nỗi nhớ
ấy cịn là những người lính, những đồng đội cũ được

Quang Dũng thể hiện bằng vẻ đẹp bi tráng trên chặng
đường hành quân đầy chông gai, nguy hiểm.
Ấn tượng trong lịng người đọc về người lính Tây Tiến có
lẽ bởi vẻ đẹp lạc quan trong chặng đường hành quân
gian khổ qua câu thơ đầy chất lính:
"Heo hút cồn mây súng ngửi trời"
Đó là hình ảnh tếu táo, lạc quan trong gian khổ với vẻ
đẹp hồn nhiên qua cách nói hóm hỉnh "súng ngửi trời".
Nếu viết "súng chạm trời", nhà thơ sẽ chỉ tả được độ
cao của đỉnh dốc mà khi đứng trên đó, mũi súng của
người lính Tây Tiến như chạm cả vào nền trời. Còn ở
đây, Quang Dũng đã gợi được "chất lính" trẻ trung, vẻ
tươi mới, sức sống dạt dào trong tâm hồn của người lính
Tây Tiến vốn xuất thân từ những thanh niên trí thức trẻ
Hà Nội. Đồng thời còn mang đến người đọc sự mới lạ,
hóm hỉnh đầy chất lính, mũi súng của người lính được
nhân hóa thành hình ảnh "súng ngửi trời" tinh nghịch,
đầy chất thơ, mang cảm hứng lãng mạn đồng thời
khẳng định chí khí quyết tâm của người chiến sĩ chiếm
lĩnh mọi tầm cao gợi cho người đọc đến với câu thơ của
Tố Hữu:


"Rất đẹp hình anh lúc ráng chiều
Bóng dài trên đỉnh dốc cheo leo
Núi không đè nổi vai vươn tới
Lá ngụy trang leo với gió đèo"
Và trên chặng đường hành quân ấy dù với cái nhìn lãng
mạn, tinh nghịch thì người lính Tây Tiến khơng thể tránh
được sự thật đã có những người đồng đội:

"Anh bạn dãi dầu không bước nữa
Gục lên súng mũ bỏ quên đời"
Khi nói về cuộc chiến tranh khốc liệt ấy. Tác giả đã
không né tránh hiện thực của những mất mát đau
thương trong cuộc chiến. Trong cuộc hành quân gian
khổ đã có những người ngã xuống vì kiệt sức. vì mũi
súng của kẻ thù. Nhưng Quang Dũng đã thể hiện cách
nói giảm, nói tránh về cái chết vừa xót xa,vừa ngạo
nghễ "khơng bước nữa" để rồi "bỏ qn đời" như một sự
bình tĩnh, thản nhiên đón nhận cái chết, xem cái chết
nhẹ tựa lông hồng. Nhớ những người đồng đội đã ngã
xuống nhưng không gợi cảm giác bi luỵ. Hơn thế nỗi
mất mát, niềm cảm thương được nói bằng giọng thơ
ngang tàng, kiêu hãnh "Gục lên súng mũ bỏ quên
đời".Đó là một tư thế chết trong chiến đấu, trong sự
hiên ngang, bất khuất.
Sau chặng đường hành quân đầy gian khổ, có những
lúc đồng đội hi sinh, đồn qn Tây Tiến đã có dịp dừng
lại một bản làng-Mai Châu
"Nhớ ơi Tây Tiến cơm lên khói
Mai Châu mùa em thơm nếp xôi"
"Nhớ ôi"là một từ cảm thán mang tình cảm dạt dào,
tiếng lịng của những người lính Tây Tiến. Câu thơ đậm
đà tình quân dân, sự gắn kết tình nghĩa thủy chung
giữa những người lính Tây Tiến và đồng bào Tây Bắc. Họ
dừng chân nơi xóm núi sau chặng đường dài vất vả, họ
quây quần trong niềm vui ấm áp, niềm hạnh phúc bên


những nồi cơm còn thơm làn gạo mới.Nhớ mùi thơm

"nếp xơi" hương vị của núi rừng Tây Bắc, của tình người
thân yêu da diết, đằm thắm, sự gắn kết tình nghĩa thủy
chung, giữa những con người miền Tây Bắc của Tổ quốc
với bộ đội kháng chiến. Tình cảm ấy mãi mãi khơng thể
phai mờ trong lịng những người lính Tây Tiến. Như Chế
Lan Viên từng viết về tình quân dân ấy trong bài thơ
"Tiếng hát con tàu"
"Anh nắm tay em cuối mùa chiến dịch
Vắt xôi nuôi quân em giấu giữa rừng
Đất Tây Bắc tháng ngày khơng có lịch
Bữa xơi đầu còn tỏa nhớ mùi hương”
Qua việc cảm nhận về đoạn thơ ta thấy được ngòi bút
tài hoa với hồn thơ phóng khống hồn hậu và lãng
mạn.Tây Tiến là bài thơ tiêu biểu cho đời thơ và thể
hiện sâu sắc phong cách thơ QD.Có thể nói ,tinh hoa
của bài thơ được hội tụ lại trong phần đầu của của khổ
thơ đã dựng lên một bức tranh thiên nhiên của núi rừng
,nơi nhà thơ cùng đoàn quân Tây Tiến đã từng hoạt
động và chiến đấu.Đoạn thơ đóng góp vào sự thành
cơng lớn của bài thơ tạo nên sự trường tồn của tên tuổi
QD.Như nhà thơ Giang Nam đã từng viết:
“Tây Tiến biên cương mở lửa khói
Quân đi lớp lớp đậu cây rừng
Và bài thơ ấy con người ấy
Sống mãi muôn đời với núi sông”