QUẢN LÝ KINH TẾ

ĐÀO TẠO NHÂN LỰC PHÁT TRIỂN DU LỊCH CỘNG ĐỒNG
TẠI TỈNH BẮC KẠN - TIỀM NĂNG, CƠ HỘI VÀ THÁCH THỨC
Trịnh Thị Thanh Hảo, Trần Thị Kim Loan *

ABSTRACT
Developing the community tourism is now a general trend in the regions that have tourist potentials. Backan is a
mountainous province in the Northeast of Vietnam, the province is blessed by nature with majestic scenery, primeval ecosystem, diverse vegetation, and tourist attractions. Also, Backan remains its local culture from the old time.
Recently, the province has paid much attention to develop tourism, especially to the Northern area, where Babe
Lake, one of the world’s largest natural fresh water lakes recognised by UNESCO,is located. Some hamlets nearby
Babe Lake have done tourism but it has not got much achievements. This article is to value the local opportunities,
threats and potentials in training and developing the human resource for tourism. It also proposes some solutions
to develop local cummunity tourism.
Keywords: Human resource traning, develop, community tourism, in BacKan province
Received: 10/06/2022; Accepted: 15/08/2022; Published: 10/09/2022
1. Đặt vấn đề
Bắc Kạn là tỉnh miền núi phía Bắc, có lợi thế về thiên
nhiên hùng vỹ, có núi đá cao, có các cánh rừng nguyên
sinh với thảm thực vật phong phú, có Hồ Ba bể là một
trong những hồ nước ngọt tự nhiên lớn nhất, sự độc đáo
về phong tục tập quán của người dân bản địa, nằm ở
vị trí tiếp giáp các tỉnh Cao Bằng, Tuyên Quang, Thái
Nguyên và Lạng Sơn là những tỉnh có thế mạnh về phát
triển mạnh về du lịch (DL) cộng đồng, DL sinh thái nên
Bắc Kạn có nhiều lợi thế trong chuỗi tour DL của khách
DL trong các kỳ nghỉ dài ngày. Chính vì thế Đảng bộ
tỉnh Bắc Kạn đã có Nghị quyết số 48/2016 NQ-HĐND
về việc thông qua quy hoạch tổng thể phát triển DL tỉnh
Bắc Kạn đến 2025 tầm nhìn đến 2030.
Với sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị,

tỉnh Bắc Kạn đã tạo nhiều cơ chế thơng thống, thu hút
đầu tư như ưu tiên hỗ trợ cơ sở vật vất, hạ tầng, đẩy
mạnh cải cách các thủ tục hành chính tạo điều kiện cho
các doanh nghiệp đầu tư vào DL. Đồng thời có những
chính sách ưu đãi cho đầu tư, vay vốn lãi suất thấp để
các hộ dân đầu tư cho DL. Trên cơ sở đó các địa phương
đã xây dựng kế hoạch, dự án cụ thế hóa các chương
trình phát triển DL theo điều kiện đặc thù về tài nguyên
của từng địa phương. Được thiên nhiên ưu đãi ban tặng
Hồ Ba bể, chính vì khi nhắc đến DL Bắc Kạn nhiều du
khách muốn đến thăm quan danh lam thắng cảnh và trải
nghiệm đời sống người dân vùng ven hồ.
2. Nội dung nghiên cứu

2.2. Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp thống kê mô tả: Dùng để mô tả kết quả
hoạt động của ngành DL tại 2 huyện Ba Bể và Chợ Đồn
là những huyện có vùng ven hồ Ba Bể trong giai đoạn
nghiên cứu.
Phương pháp SWOT: Được sử dụng đánh giá thực
trạng, tiềm năng phát triển DL cộng đồng vùng ven hồ
Ba Bể.
2.3. Nội dung nghiên cứu và thảo luận
2.3.1. Khái quát DL cộng đồng vùng ven Hồ Ba Bể
Bắc Kạn nằm hồn tồn trong vành đai nhiệt đới khu
vực gió mùa Đơng Nam Á, có sự phân hóa khí hậu theo
mùa rõ rệt về nhiệt độ, lượng mưa, độ dài ngày và đêm.
Lãnh thổ Bắc Kạn nằm giữa hai hệ thống núi cánh cung
miền Đông Bắc nên chịu ảnh hưởng mạnh của khí hậu
lục địa châu Á, thời tiết lạnh về mùa đông, hạn chế ảnh

hưởng mưa bão về mùa hạ.
Với sự ưu đãi của nhiên nhiên, tài nguyên, danh lam
thắng cảnh,… tạo cho nơi đây có tiềm năng to lớn về
phát triển DL cộng đồng đối với tỉnh Bắc Kạn nói chung
và khu vực Đơng Bắc nói riêng, hình thức DL cộng
đồng, DL Homestays đã sớm hình thành tại các xã như:
Nam Cường (Huyện Chợ Đồn), Khang Ninh, Pắc Ngòi,
Quàng Khê (Huyện Ba Bể),… Kể từ khi DL cộng đồng
phát triển nhiều hộ dân có thu nhập tăng thêm từ 15 đến
20 triệu đồng/năm, có những hộ thu nhập tăng thêm 150
triệu đồng/năm. Lượng khách DL đến với Tỉnh Bắc Kạn
ngày càng tăng. Lượng khách đến DL tại Bắc Kạn thể

*Trường Cao đẳng Bắc Kạn
24 TẠP CHÍ QUẢN LÝ VÀ CÔNG NGHỆ - SỐ 22 QUÝ 3/2022


QUẢN LÝ KINH TẾ
hiện các số liệu thống kê (bảng 2.1):
Bảng 2.1: Thống kê hoạt động kinh doanh DL tại
Huyện Ba Bể và Huyện Chợ Đồn giai đoạn 2016- 201

Khám phá DL vùng ven hồ Ba Bể du khách được
thăm quan các danh lam thắng cảnh, di tích lịch sử, văn
hóa các dân tộc… được trải nghiệm cuộc sống vùng ven
hồ thuộc 2 huyện Ba Bể và Chợ Đồn đầy thú vị. Trong
giai đoạn 2016- 2018, lượng khách đến hai huyện này
đều tăng, thể hiện tốc độ tăng trưởng qua các năm, đặc
biệt huyện Ba Bể có tốc độ tăng trưởng ở số lượng khách
trong nước và du khách nước ngoài. Do ảnh hưởng dịch

bệnh những năm gần đây dẫn đến lượng du khách nước
ngoài chững lại nhưng lượng du khách trong nước tăng
cao do nhu cầu DL nghỉ dưỡng của người dân. Từ đó,
cho thấy những đóng góp của DL và nền kinh tế của
từng địa phương, góp phần nâng cao đời sống vật chất
và tinh thần của người dân. Tuy nhiên, kết quả đó chưa
xứng tầm với tiềm năng và thế mạnh DL của 2 huyện
này. Muốn phát triển DL cần tìm ra điểm mạnh, điểm
yếu, cơ hội thách thức, đưa ra những chính sách phát
huy tiềm năng và lợi thế của vùng.
2.3.2. Phân tích SWOT về phát triển lịch cộng đồng
vùng ven Hồ Ba Bể
Trên cơ sở khảo sát, đánh giá toàn diện về các mặt
tự nhiên, kinh tế, dịch vụ, văn hóa,… của vùng ven Hồ
Ba Bể đã rút ra điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội, thách thức
cho việc đào tạo nhân lực làm DL cộng đồng tại vùng
ven Hồ Ba Bể thể hiện như sau:
Điểm mạnh (S): Văn hóa dân tộc đa dạng, đặc
sắc theo các dân tộc về cơ bản vẫn giữ được bản sắc
văn hóa dân tộc truyền thống; Thiên nhiên hùng vỹ, có
nhiều khu DL hấp dẫn du khách; Nằm trong vùng các
khu DL Hồ Na Hàng (Tuyên Quang), Hồ núi cốc (Thái
Nguyên), Thác bản dốc (Cao Bằng),…;Sự vào cuộc
đồng bộ, quyết liệt của lãnh đạo Tỉnh và Huyện; Hạ tầng
DL cơ bản đã có, các homestay ngày càng phát triển và
đáp ứng dịch vụ của du khách.
Điểm yếu (W): Hạ tầng giao thông, nhà hàng, khách

sạn chưa phát triển; Hệ thông DL lữ hành trong tỉnh
chưa phát triển; Chưa có cơ chế ho người tham gia và

phát triển DL cộng đồng tại các địa phương; Nhận thức
người dân làm
DL
cộng
đồng, cácn bộ
quản lý DL
còn hạn chế,
nhất là kỹ
năng quản lý,
kỹ năng cung
cấp dịch vụ,
làm tour cho
du khách còn hạn chế.
Cơ hội (O): Sự quan tâm sát sao của chính quyền
các cấp Tỉnh, Huyện về phát triển DL; Huyện Ba Bể
và Chợ Đồn được đưa vào quy hoạch vùng phát triển
DL trong tâm của Tỉnh Bắc Kạn; Nhu cầu về DL cộng
đồng, DL trải nghiệm, DL khá phá ở cả du khách nước
ngoài và du khách trong nước đều tăng; Nằm trên tuyến
đường nối các khu DL trong vùng Đông Bắc như Thái
Nguyên, Tuyên Quang, Lạng Sơn và Cao Bằng. Tỉnh
Bắc Kạn có nhiều cơ hội đón đồn du khách.
Thách thức (T): Cạnh tranh giữa các vùng DL với
nhau đòi hỏi phải tự nâng cao chất lượng dịch vụ và
quảng bá hình ảnh; Việc coi trọng phát triển DL cũng
dẫn đến việc bản sắc văn hóa dân tộc và tài nguyên thiên
nhiên vùng Hồ Ba Bể bị xâm hại; Việc phát triển DL
cộng đồng chưa có quy hoạch mà mang tính tự phát dẫn
đến việc tự cạnh tranh ngay trong bản thân cộng đồng
dân cư làm DL; Nằm giữa các tỉnh có nền tảng hạ tầng

DL phát triển như Thái Nguyên, Tuyên Quang, Cao
Bằng vì vậy Tỉnh Bắc Kạn có nhiều thách thức trong
việc khai thác và thực hiện DL công đồng mang bản sắc
riêng của mình.
Trên cơ sở phân tích SOWT về phát triển DL cộng
đồng vùng ven Hồ Ba Bể, việc đánh giá các tiềm năng,
lợi thế trong phát triển DL rất quan trọng, là cơ sở tiền
đề cho các đề xuất, các giải pháp cho phát triển DL cộng
đồng sau này.
2.3.3. Tiềm năng và thách thức trong phát triển lịch
cộng đồng vùng ven Hồ Ba Bể
a) Tiềm năng khu vực phát triển DL cộng đồng
Nằm trong vùng ven Hồ Ba Bể có các khu DL tâm
linh Đền An Mạ, Đền Phố cũ, Thác Tát Mạ, Động
Puông, Động Hu Mạ, Chợ Lèng, an tồn khu ATK,…
Ngồi ra cịn có hệ sinh thái rừng nguyên sinh Quốc gia
Ba Bể vì vậy tạo điều kiện cho việc phát triển DL liên

TẠP CHÍ QUẢN LÝ VÀ CÔNG NGHỆ - SỐ 22 QUÝ 3/2022 25


QUẢN LÝ KINH TẾ
hoàn các dịch vụ trải nghiệm và khám phá của du khách.
Đặc biệt kết hợp DL nghỉ dưỡng và DL sinh thái Hồ
Ba Bể, tại 2 huyện Ba Bể và Chợ Đồn có làng DL cộng
đồng Pắc Ngịi, Nam Mẫu. Với đặc thù văn hóa dân tộc
ít người và được bảo tồn nguyên trạng. Việc hình thành
các làng văn hóa DL cộng đồng là cơ hội vừa phát triển
DL cộng đồng, vừa bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc.
Ngồi DL nghỉ dưỡng cịn có DL khám phá hệ sinh

thái rừng, khám phá hang động, các tour DL trải nghiệm
sinh tồn,… cũng đang là cơ hội cho việc phát triển DL
vùng ven Hồ Ba Bể.
b) Đánh giá tiềm năng phát triển DL cộng đồng
Để đánh giá tiềm năng cơ hội phát triển DL cộng
đồng vùng Hồ Ba Bể. Trường Cao đẳng Bắc Kạn kết
hợp cùng dự án VIE/034 và Trường Cao đẳng DL Huế
(năm 2018) đã tiến hành khảo sát các nhà quản lý, doanh nghiệp, các nhà cung cấp dịch vụ DL, du khách và
người dân địa phương trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn, huyện
Ba Bể, huyện Chợ Đồn. Kết quả khảo sát đã chỉ ra tiềm
năng phát triển DL nghỉ dưỡng, DL cộng đồng và DL
trải nghiệm. Với điều kiện thiên nhiên thuận lợi như
sông hồ, ruộng bậc thang, thung lũng, đồng cỏ,… và hệ
thống homestay đầy đủ sẽ là tiềm năng lớn cho việc phát
triển DL cộng đồng.
Kết quả khảo sát của nhóm thực hiện cho thấy, có
88,7% cán bộ quản lý cấp Sở, Huyện và xã, có 95.6% số
doanh nghiệp địi hỏi cho rằng phát triển homestay đủ
tiêu chuẩn sẽ tạo tiền đề cho phát triển DL nghỉ dưỡng
ở địa phương. Tuy nhiên, số lượng homstay cịn ít, phân
tán, các sản phẩm DL cịn đơn giản, chưa có sự liên kết
các dịch vụ có sẵn ở địa phương. Do đó, có 87,93% số
các doanh nghiệp cho rằng cần đa dạng hóa các dịch vụ
DL thu hút du khách và phát triển du khách tiềm năng
cũng như khai thác tối đa các dịch vụ địa phương có sẵn.
Đánh giá về tiềm năng DL văn hóa, lễ hội địa
phương. Với địa thế núi rừng, ao hồ, thác động liên
hồn, đa văn hóa, đa dân tộc nên địa bàn Tỉnh Bắc Kạn,
đặc biệt vùng ven hồ có nhiều lễ hội như: Lồng tồng,
Cấp sắc,… Các lễ hội rất phong phú, mang đậm bản sắc

văn hóa truyền thống. Tuy nhiên, để thu hút du khách
có tới 96,4% cán bộ quản lý địa phương cho thấy cần
phải tổ chức các lễ hội thường xuyên, thúc đẩy DL trải
nghiệm đều các mùa trong năm.
Qua khảo sát cũng cho thấy tiềm năng về DL văn
hóa là rất lớn, nhưng quy mơ tổ chức thường nhỏ, hẹp
tại các làng bản. Vì vậy, cần kết hợp với các cấp quản
lý thúc đẩy, quảng bá hình ảnh văn hóa, kết hợp với các
doanh nghiệp để tổ chức các lễ hội quy mô lớn hơn.

Tiềm năng về phát triển các sản phẩm truyền
thống địa phương như vải thổ cẩm, các nông sản địa
phương,… đã được người dân cung cấp, tuy nhiên chất
lượng còn sơ sài, tự phát. Chính vì vậy để thúc đẩy DL
phát triển cũng cần chú trọng phát triển các sản phẩm
truyền thống, chất lượng sản phẩm nông sản vùng cần
nâng cao mang lợi thế địa phương.
Nghiên cứu cũng khảo sát du khách đến khu vực
ven hồ Ba Bể, hầu hết cả khách DL trong và ngồi nước
đều hài lịng với điểm đến, có nhiều cảm xúc và cảm
giác mới lạ. Trong 800 phiếu khảo sát được phát ra thì
có 60% du khách mới đến lần đầu và họ rất vui vẻ bày
tỏ muốn quay lại khám phá và trải nghiệm các loại hình
DL nghỉ dưỡng, DL sinh thái và DL văn hóa và các sản
phẩm truyền thống của địa phương độc đáo. Đây chính
là cơ hội cho DL cộng đồng trên địa bàn phát triển.
Đồng thời 100% người dân được khảo sát đều hiểu
về những tiềm năng DL địa phương có được như văn
hóa truyền thống dân tộc, danh lam thắng cảnh, tài
nguyên thiên nhiên,… Và họ sẵn sàng tham gia vào sự

phát triển DL cộng đồng chung của Tỉnh Bắc Kạn.
Có thể thấy vùng Hồ Ba Bể có nhiều tiềm năng tự
nhiên và con người để phát triển DL cộng đồng. Tuy
nhiên, do đời sống kinh tế chậm phát triển, do nhận thức
người dân chưa cao, nên để khai thác và phát triển các
thế mạnh của vùng, đòi hỏi phải có sự vào cuộc đồng
bộ, quyết liệt của chính quyền địa phương, sự đồng
hành của các doanh nghiệp, sự sẵn sàng của người dân.
Như vậy, DL mới thực sự trở thành mũi nhọn phát triển
kinh tế, đời sống nhân dân trong vùng.
c) Thách thức trong phát triển đào tạo DL cộng đồng
vùng ven Hồ Ba Bể
- Hệ thống hạ tầng giao thơng cịn thiếu và yếu,
ngịai hệ thống giao thơng chính nối các huyện trong
tỉnh, thì hệ thống giao thơng ven hồ chưa được quan tâm
đầu tư, đường nhỏ, chưa đảm bảo cho phương tiện tránh
nhau, cản trở cho việc lưu thơng hàng hóa và con người.
Để phát triển được giao thơng địi hỏi cần có nguồn vốn
lớn và vượt quá ra khỏi khả năng của địa phương và tỉnh
Bắc Kạn. Điều này, vơ hình chung là giao cản lớn cho
phát triển DL cộng đồng. Ngoài ra hạ tầng cho phát triển
DL cũng còn nhiều bất cập, còn thiếu nhiều các hạ tầng
như nhà hàng, khách sạn đạt chuẩn, các khu vui chơi
vẫn còn hạn chế.
- Cạnh tranh giữa các vùng phát triển DL, nằm giữa
hai vùng phát triển mạnh DL là Cao Bằng và Tuyên
Quang, vừa là tiềm năng cũng là thách thức cho việc
phát triển DL vùng hồ Ba Bể, việc giữ chân du khách

26 TẠP CHÍ QUẢN LÝ VÀ CÔNG NGHỆ - SỐ 22 QUÝ 3/2022



QUẢN LÝ KINH TẾ
sẽ khó khăn hơn, vì thế nguồn thu từ du khách cũng bị
ảnh hưởng. Thách thức này càng lớn trong bối cảnh hạ
tầng DL khu vực này còn hạn chế, vẫn mang màu sắc
sơ khai nhiều.
- Bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc gặp nhiều khó
khăn. Việc phát triển DL, nếu khơng kiểm sốt tốt sẽ
dẫn đến vấn đề thương mại hóa bản sắc văn hóa, làm
mất đi những nét truyền thống vốn có. Mà văn hóa mất
đi lại làm cho sức hút về DL trong vùng giảm xuống,
ảnh hưởng trực tiếp phát triển DL sau này
- Thiếu sự chuyên nghiệp trong cách quản lý và làm
DL của người dân, nhất là tính cộng đồng trách nhiệm,
hệ thống quản lý chưa đồng bộ rất dễ dẫn đến sự cạnh
tranh của các hộ làm DL với nhau. Chính vì vậy, để DL
cộng đồng thực sự phát triển, thực sự mang lại lợi ích
cho người dân theo nghĩa vốn có của nó cần được quan
tâm giải quyết.
2.3.4. Giải pháp phát triển DL cộng đồng tại tỉnh
Bắc Kạn
a) Đào tạo và phát triển nguồn nhân lực cho DL cộng
đồng: Trình độ của cán bộ quản lý và người dân trực tiếp
làm DL còn hạn chế nên muốn phát triển DL cộng đồng
cần thực hiện phát triển đào tạo đội ngũ. Trong đó, đào
tạo kiến thức cho cấp cán bộ quản lý làm DL, đồng thời
đào tạo kiến thức, kỹ năng, nghiệp vụ cho người dân địa
phương. Các kiến thức cần tập trung vào đào tạo làm
DL, quảng bá, marketing DL, xây dựng tour, kỹ năng

bán hàng. Hình thức đào tạo phải gắng với cộng đồng,
cầm tay chỉ việc, đào tạo tại chỗ trên cơ sở vừa giảng
dạy lý thuyết và thực hành. Đồng thời đưa các kỹ năng
phát triển DL và chương trình học địa phương giúp học
sinh tiếp cận dần các phương thức làm DL địa phương.
b) Đầu tư và xây dựng kết cấu hạ tầng DL, nhất là
hạ tầng về giao thơng: Do địa phương cịn nhiều khó
khăn về cơ sở hạ tầng, nhất là về giao thông. Đây là trở
ngại lớn đối với phát triển DL địa phương. Vì thế, địa
phương cần tập trung nguồn lực để phát triển hệ thống
giao thơng, trong đó hệ thống giao thông kết nối các
điểm DL trong vùng cần chú trọng đầu tư trước hết.
Ngoài ra, hệ thống điện, nước sạch cũng cần được đầu
tư để nâng cao chất lượng của hoạt động DL.
c) Tăng cường xúc tiến, quảng bá DL cộng động, tìm
kiếm các thị trường cho DL cộng đồng: DL của khu vực
ven Hồ Ba Bể tỉnh Bắc Kạn được ví như người con gái
chưa được đánh thức, chưa được nhiều người biết đến.
Trong những năm qua, tỉnh Bắc Kạn đã chú trọng nhiều
đến việc quảng bá, xúc tiến DL ở các thị trường lớn. Tuy
nhiên, đối với khu vực ven hồ thì chưa thực sự được chú

trọng. Vì thế, cần phải chú trọng cơng tác quảng bá với
nhiều hình thức như: Quảng bá trên mạng xã hội, quảng
bá qua truyền hình, quảng bá qua các đợt xúc tiến DL...
Hằng năm tổ chức các đợt quảng bá như “lễ hội văn hóa
các dân tộc”; “lễ hội lồng tồng”...
d) Xây dựng mơ hình quản lý DL cộng đồng, hướng
tới xây dựng liên kết trong phát triển DL cộng đồng tại
địa phương. Mặc dù chính quyền địa phương đã rất tích

cực trong hỗ trợ người dân phát triển DL cộng đồng.
Tuy nhiên, kết quả nghiên cứu cho thấy hiện nay chưa
có mơ hình quản lý thống nhất cho việc quản lý DL
cộng đồng của người dân. Vì vậy, việc xây dựng và áp
dụng mơ hình quản lý là hết sức cần thiết. Trong đó, cần
phải gắn kết giữa quản lý nhà nước của chính quyền với
quản lý DL của cộng đồng. Đồng thời, phải liên kết giữa
người dân, chính quyền với các doanh nghiệp trong lĩnh
vực DL. Có như vậy, việc phát triển DL mới thực sự bền
vững và hiệu quả.
3. Kết luận
Các huyện Chợ Đồn và huyện Ba Bể là địa phương
có nhiều cảnh đẹp hùng vĩ. Khu di tích lịch sử ATK, Hồ
Ba Bể,…Với văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc và vẫn giữ
được những nét văn hóa truyền thống gần như nguyên
vẹn, đây là nơi có tiềm năng to lớn để phát triển DL cộng
đồng. Với điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức
của mình, muốn phát triển DL cộng đồng, đòi hỏi địa
phương cũng như tỉnh Bắc Kạn cần phải có nhiều giải
pháp đồng bộ để thúc đẩy DL phát triển. Trong đó, đào
tạo bồi dưỡng nguồn nhân lực, xây dựng đa dạng hóa
các sản phẩm DL, đẩy mạnh hoạt động xúc tiến, quảng
bá; liên kết trong phát triển DL là những giải pháp thiết
yếu cần thực hiện ngay nhằm phát triển DL cộng đồng
tại khu vực này.
Tài liệu tham khảo

1. Cevet Tosun and Dallen J. Timothy. (2003), Arguments for Community Participation in the Tuorism Development Process, The Journal of Tourism studies.
2. Etsuko Okazaki. (2008), Acommunity – Based Tourism model: Its Conception and Use. Journal of Sustainable
Tourism.

3. Ellis, S. (2011), Community based Tourism in Cambodia: Exploring the Role of Community for Successful Implementation in Least Developed Countries. (PhD Thesis), Edith
Cowan University, Australia.
4. Phạm Trung Lương và cộng sự (2002), Nghiên cứu
xây dựng bảo vệ mơi trường DL với sự tham gia của cộng
đồng góp phần phát triển DL bền vững trên đảo Cát Bà - Hải
Phịng, Bộ Văn hóa Thể thao và DL, Hà Nội.

TẠP CHÍ QUẢN LÝ VÀ CƠNG NGHỆ - SỐ 22 QUÝ 3/2022 27