GĨC NHÌN TỔNG QUAN VỀ VĂN HỐ GEISHA NHẬT BẢN
Lê Tấn Đức Huy, Trịnh Đăng Khoa, Đinh Gia Vũ*
Viện Công nghệ Việt - Nhật, Trường Đại học Công nghệ TP. Hồ Chí Minh
GVHD: ThS. Phạm Huỳnh Anh Việt, CN. Tiết Thụy Tường Vy

TĨM TẮT
Văn hố dân tộc là một trong những đề tài nghiên cứu đa dạng, ln địi hỏi yếu tố thời gian và sự tìm hiểu cẩn
trọng từ người nghiên cứu. Văn hoá Geisha của Nhật Bản là một trong những đề tài văn hoá thú vị mà chúng
tơi đã tìm hiểu, nghiên cứu. Qua việc nghiên cứu này, chúng tơi đã nhận thấy cịn rất nhiều điều bí ẩn cũng như
đã ln có những hiểu lầm xoay quanh văn hoá Geisha truyền thống của Nhật Bản. Do đó, đây sẽ là bài nghiên
cứu hữu ích giúp người đọc hiểu rõ hơn về Geisha cũng như tích góp thêm kiến thức về văn hoá và con người
Nhật Bản.
Từ khóa: Geisha, cơ gái, Maiko
MỞ ĐẦU
Nhật Bản là đất nước nổi tiếng giàu truyền thống văn hóa với vơ vàn các truyền thuyết, phong tục, đức tin khác
nhau. Rất nhiều văn hóa trong đã được các nhà nghiên cứu tìm hiểu và cơng bố, tuy nhiên vẫn cịn nhiều điều
bí ẩn chưa biết đến bên trong văn hóa đất nước mặt trời mọc này, điển hình như văn hóa Geisha. Geisha được
xem là một nghề cao cấp trong văn hóa Nhật Bản và được xem là một trong những biểu tượng của vẻ đẹp của
Nhật Bản. Các Geisha Nhật bản là những người rất kín kẽ, họ hiếm khi xuất hiện trước cơng chúng và bạn chỉ
có thể ghi hình họ khi được cho phép, vì thế nên các tư liệu về Geisha cũng khá ít. Các nghiên cứu về van hóa
Geisha cũng cịn khá ít nên nhóm nghiên cứu quyết định chọn đề tài “Góc nhìn tổng quan về văn hố Geisha
Nhật Bản” để có cái nhìn tổng qt về văn hóa Geisha và hiểu thêm về văn hóa của đất nước mặt trời mọc.
1. LỊCH SỬ HÌNH THÀNH
Lịch sử của Geisha bắt đầu vào đầu thế kỉ 18, ban đầu các Geisha là nam giới, họ cung cấp các hình thức giải
trí, phục vụ mua vui cho giới thượng lưu. Các năm sau, hình thức Geisha trở nên phổ biến cho đến chiến tranh
thế giới thứ hai, các quán trà phải đóng cửa và các Geisha chuyển sang làm các ngành nghề khác. Ngày nay ở
Nhật Bản hiện đại số lượng Geisha đã khác xa so với những ngày trước chiến tranh, hiện chỉ còn khoảng 1.000
người, hầu hết làm việc ở Kyoto và thường tham gia các buổi tụ họp tại các quán trà hay ryoutei (料 亭 - một
loại hình nhà hàng sang trọng của Nhật Bản). Mặc dù họ có thể khơng chiếm vai trị trung tâm trong ngành

1319

khách sạn Nhật Bản, nhưng tương tác với một Geisha hiện đại vẫn có thể là một cơ hội tuyệt vời để trải nghiệm
văn hóa Nhật Bản.
2. HÀNH TRÌNH TRỞ THÀNH GEISHA
Geisha gọi theo ngôn ngữ Kansai là Geiko (芸子) hoặc Geiki (芸妓) - đây là những cô gái được đào tạo khả
năng múa, hát, chơi nhạc cụ truyền thống, đặc biệt là cách nói chuyện và dẫn dắt câu chuyện trong các buổi
tiệc của giới thượng lưu. Họ rất ít xuất hiện ngồi đường phố và khơng bao giờ sử dụng các phương tiện công
cộng. Một cô gái quyết định muốn trở thành Geiko hoặc Geisha, cô ấy phải tìm một Okiya (置屋) nơi học việc
và sinh sống cùng với một Okaasan (お母さん) là “người mẹ” - chủ sở hữu Okiya hay còn được gọi bà là
Okami-san (女将ーさん). Sau khi người mẹ nhận vào cô ấy sẽ được biết với tên Shikomi – san.
Shikomi - 仕込み
Shikomi được biết đến với vai trò là người học việc, sau khi
đươc nhận vào Okiya cô sẽ tham gia các lớp học của mình, làm
việc nhà để giúp duy trì các Okiya, và cũng là trợ lý cho các
Geisha khác. Thông thường, thời gian đào tạo này sẽ kéo dài
khoảng bốn năm. Các Shikomi cũng phải bắt đầu tham gia
Nyokoba (女紅場 - trường dạy nghề đào tạo Geisha) để họ có
thể học nhiều loại hình nghệ thuật biểu diễn truyền thống của
Nhật Bản nhằm mang đến sự giải trí cho khách của mình. Ngồi

Hình 9: Shikomi - san

giờ học, cơ ấy dành phần lớn thời gian để học cách cư xử đúng mực của một Geisha, bao gồm cả cách cơ ấy
nói chuyện với người lớn tuổi và với các vị khách của mình. Các Shikomi sẽ học các loại vũ điệu tùy thuộc vào
trường phái múa của Hanamachi (花街 – là con phố tập trung nhiều Geisha cũng như các trường học của Geisha).
Shikomi sẽ mặc thường phục giống như những cô gái bình thường và từ từ chuyển sang mặc Yukata (浴衣) khi
họ học cách mặc Kimono (着物). Ở giai đoạn này, cô ấy cũng học cách trang điểm và để kiểu tóc ngủ cao trên
gối takamakura (高枕). Họ thường có thể được nhìn thấy đi cùng chị gái của cơ ấy đến lễ đính hơn, mang theo
túi của họ và những thứ như vậy. Thông thường Shikomi sẽ được chỉ định đi cùng một Maiko hay Geisha cụ

thể và họ sẽ trở thành chị gái của cơ ấy. Cuối kì đào tạo sẽ có một cuộc thi yêu cầu Shikomi phải vượt qua thì
sẽ được chọn một geimei (芸名 - nghệ danh) cùng với Okaasan của mình tại ngơi đền của quận. Từ đó trở đi
cơ gái sẽ được biết đến với nghệ danh mới của mình trong quận. Nhưng khơng phải tất cả Shikomi đều trở
thành Maiko, trung bình từ năm cơ gái chỉ có một người trở thành Maiko.

1320


Minarai - 見習い
Một khi một cô gái được đánh giá là đã sẵn sàng, cô ấy sẽ từ Shikomi trở thành một minarai và mặc trang phục
hikizuri cùng với kiểu tóc nihongami như tất cả các Maiko khác. Giai đoạn này kéo dài khoảng một tháng.
Minarai có nghĩa là "học bằng cách quan sát rồi ghi nhớ". Minarai mặc kimono và để kiểu tóc có họa tiết
minarai đặc biệt. Ngồi ra, họ thường đeo một chiếc obi lủng lẳng bằng nửa chiều dài của những chiếc obi mà
Maiko nhiều kinh nghiệm hay đeo. Đây được gọi là handara obi.
Maiko - 舞子
Maiko được hiểu là một Geisha trẻ, trở thành Maiko là dấu mốc cho một cơ gái
chính thức bước chân vào giới Hanamachi và con đường sự nghiệp Geisha của cơ
chính thức bắt đầu. Một buổi lễ sẽ được tổ chức để chào mừng cô gái đến với con
đường Geisha của mình, tại buổi lễ cơ sẽ được kết giao với một Geisha đàn chị
(người sẽ hướng dẫn cô) , các chị em trong giới sẽ chúc mừng trao cho cô những
lời chúc phúc thành công trên con đường sự nghiệp cô đã chọn.
Vào ngày trở thành Maiko, một buổi lễ ra mắt long trọng sẽ được tổ chức và họ sẽ
phải ra mắt chính thức trong buổi lễ được gọi là misedashi (店出し). Đối với buổi
lễ này, Minarai sẽ mặc một kuromontsuki (黒紋付 - một loại kimono màu đen đặc
biệt có mào) và ba mũi trang điểm màu trắng sau gáy, hai kanzashi (かんざし)

Hình 10: Maiko

màu bạc đặc biệt hình quạt, một chiếc kẹp tóc trang trí cơng phu, một cặp những món đồ trang sức bằng vàng
và bạc cho tóc dưới chiếc mào lưỡi trai của cơ ấy được gọi là miokuri (見送り).

Misedashi ngày 1 - Nghi lễ sansan kudo (三三九度): Một trong những sự kiện quan trọng nhất của Misedashi
là buổi lễ được gọi là San san Kudo, tạm dịch là “ba lần ba”. Tương tự như nghi lễ được sử dụng trong đám
cưới nhằm ràng buộc một Maiko mới và một Geisha thành chị em.
Misedashi ngày 2 - Giới thiệu với công chúng: Vào ngày lễ, các bức tường Okiya sẽ được trang trí bằng giấy
trắng đỏ và những hình ảnh tốt lành. Cùng với người cố vấn của mình, cơ ấy sẽ đi vịng quanh hanamachi thăm
hỏi các giáo viên dạy khiêu vũ và các quán trà.
Misedashi ngày 3 - Nhận lời chúc: Sẽ có một buổi tiệc nhỏ gọi là ozashiki (お座敷) dành cho Maiko. Họ sẽ
nhận được những lời chúc tốt đẹp nhất dành cho Maiko cũng như chúc cô luôn may mắn trên con đường nghệ
thuật mà mình đã chọn. Sau buổi lể misedashi, cơ gái sẽ chính thức trở thành Maiko và giai đoạn 5–6 năm của
thời kỳ Maiko bắt đầu.
1321


Các giai đoạn thường được chia thành Maiko Junior (1 - 3 năm đầu) và Maiko cao cấp (4-6 năm sau). Maiko
thì khơng được trả lương nhưng đổi lại tất cả chi phí sinh hoạt và học tập của cơ ấy đều được Okiya chi trả.
Maiko vẫn đến trường trường nghệ thuật vào buổi sáng hàng ngày, để học âm nhạc, ca hát và khiêu vũ. Sự kiện
Maiko thành Geisha được cử hành trong một buổi lễ được gọi là erikae (quay cổ áo). Lúc này họ sẽ đổi cổ áo
màu đỏ của Maiko thành màu trắng của Geisha. Cô sẽ khơng cịn mặc dài tay furisode và lủng lẳng darari obi
của một người học việc. Giờ đây, cơ có thể đội katsura (tóc giả) thay vì thường xun tạo kiểu tóc và đổi chiếc
okobo (おこぼ - dép có đế gỗ lớn) rườm rà của mình để lấy zori (草履- dép có đế gỗ mỏng hơn) sành điệu.
Sau khi kết thúc những năm đào tạo này, họ chính thức tốt nghiệp từ Maiko trở thành Geisha.
Geisha - 芸者
Khi trở thành Geisha, cơ ấy có thể tự tạo ra thu nhập cho riêng
mình và trích một phần thu nhập của mình để duy trì Okiya
và các hoạt động của Oikya như các Geisha trước. Cơng viêc
chính của Geisha là phục vụ và mua vui cho các bữa tiệc. Khi
trở thành Geisha đồng nghĩa với việc tất cả các kỹ năng đã
được rèn luyện đến mức hoàn mỹ và các Geisha sử dụng
chúng để đảm bảo một bữa tiệc thành công và vui vẻ. Chi phí
cho một bữa tiệc cùng với Geisha khá cao. Để được phục

vụ bởi một Geisha, bạn không thể đặt hẹn trưc tiếp với

Hình 11: Geisha

Geisha mà phải thông qua sự giới thiệu từ khách quen của Ochaya (quán trà). Tuy nhiên trong thời đại ngày
nay, bạn có thể đặt hẹn trực tiếp với Geisha tại quán trà của họ. Lưu ý là để được chụp ảnh hoặc ghi hình với
Geisha, bạn phải được sự cho phép của họ trước khi ghi hình. So với Maiko, trang phục và cách trang điểm của
Geisha không được sặc sỡ như Maiko, nét trang điểm cũng khơng cầu kì và kĩ lưỡng như Maiko.
3. SỰ NHẦM LẪN TO LỚN GIỮA GEISHA VÀ ORIAN
Có nhiều bộ phim hay tác phẩm nổi tiếg nói đến Geisha như tiêu biểu là “Hồi ức của một Geisha”. Tuy nhiên
vẫn còn một số người hiểu một cách mơ hồ và hay nhầm lẫn rằng Geisha đồng nghĩa với kỳ nữ, điều đó hồn
tồn là sai. Một số khác khi tìm hiểu kỹ hơn mới biết đến các khái niệm như Oiran hay Yujo nhưng không phải
ai cũng phân biệt được sự khác nhau giữa Geisha và Oiran. Thực tế, Geisha hay Oiran có điểm giống nhau là
cùng một bộ trang phục Kimono và bản chất họ đều là “người trình diễn nghệ thuật” để chiêu đãi quan khách,
đặc biệt là giới thượng lưu tại xứ sở hoa anh đào. Tuy nhiên họ khác nhau ở điểm là Geisha chỉ được “bán nghệ
không bán hoa” nhưng Oiran thì được quyền “bán hoa”. Mặt khác, điểm nhận dạng dễ dàng nhất là có thể quan
sát được đặc điểm trang phục và cách thức trang điểm giữa Geisha và Oiran. Nếu Geisha chọn cho mình những
bộ phục trang Kimono với màu sắc nhã nhặn, giản đơn thì Oiran lại chọn những bộ có màu sắc sặc sỡ cùng với
1322


nhiều họa tiết hoa văn và trên đầu đội rất nhiều trâm cài quý giá. Các bộ Kimono của Oiran có Obi nằm ở phía
trước thay vì ở phía sau. Oiran sử dụng guốc cao cùng đôi chân trần để di chuyển cịn Geisha sẽ mang vớ và
guốc thấp, khơng để lộ bàn chân của mình.
KẾT LUẬN
Nhật Bản là một đất nước có nền văn hố nghệ thuật đa dạng, trong đó mỗi nền văn hố tạo nên một dấu ấn
riêng biệt cũng như thể hiện được giá trị riêng của mình thơng qua nền văn hố đó. Geisha là một trong những
nền văn hoá lâu đời của Nhật Bản nên họ được cho là “người lưu giữ văn hoá Nhật Bản”. Đến nay tuy số lượng
Geisha đã giảm đi những những nghệ nhân vẫn luôn cố gắng nối tiếp, duy trì và lan rộng nền văn hố đó đến
với bạn bè quốc tế. Bài nghiên cứu này sẽ rất hữu ích để giúp người trẻ cũng như những người chưa thực sự

hiểu về Geisha có thể hiểu rõ và mang niềm yêu thích của bản thân dành cho các nghệ nhân Geisha. Trong
nghiên cứu tiếp theo, chúng tôi sẽ đi sâu vào nghiên cứu các hoạt động, cuộc sống và suy nghĩ của Geisha để
mang đến cái nhìn chân thật hơn về Geisha.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] Bài viêt “Tokyo’s Hidden Geisha Culture” (2021), yo/blogt/2020/4/22/tokyoshidden-geisha-culture
[2] Bài viết “Geisha hiện đại”, />[3] Bài viết “なぜなに花柳界 – Geisha là gì ?”, />[4] Hình 1: Shikomi - />[5] Hình 2: wikipedia - />[6] Hình 3: Geisha - />
1323