NÉT RIÊNG KHÔNG PHA TRỘN TRONG TRANG PHỤC KHMER
Cửu Tuấn Dũ và Hoàng Thị Cẩm Ly
Khoa Kiến trúc - Mỹ thuật, Trường Đại học Cơng nghệ TP Hồ Chí Minh
GVHD: ThS. Phạm Thị Hồng Liên

TĨM TẮT
Văn hóa của mỗi dân tộc đều có những đặc trưng nhất định và có những phong cách thể hiện phong tục, tập
quán, tôn giáo, tín ngưỡng, văn học nghệ thuật,... đặc biệt là trong trang phục. Ở người Khmer, trang phục
truyền thống của phụ nữ khá cầu kỳ và rực rỡ, có sự kết hợp hài hồ giữa áo tầm- vơng (hay cịn gọi là áo cổ
vịng), vận sà rơng và "Sbay" cùng với những hạt cườm, hạt kim sa lấp lánh được đính trên nền hoa văn tinh
xảo. Áo tầm – vông dệt bằng tơ tằm, sợi bông, hay chỉ kim tuyến với các loại hoa văn khác nhau màu trắng
hoặc vàng chủ đạo. Cịn ở đàn ơng, ngày thường họ thường mặc quần áo bà ba và quấn khăn rằn, ngày lễ thì
bận xà rơng và áo qng thêm khăn truyền thống trên vai. Dù văn hố trang phục có phong phú và đa dạng thì
trang phục truyền thống của người Khmer vẫn ln giữ được những nét đặc trưng riêng.
Từ khố: Khmer, Ngày Thường, Ngày Lễ, Màu sắc, Hoa văn, Trang phục dân tộc.
1.

TRANG PHỤC TRUYỀN THỐNG

1.1.

Trang phục thường ngày của nữ giới

Ngày thường những người phụ nữ người Khmer thường mặc trang phục bằng tơ lụa, màu sắc khá rực rỡ, bao
gồm :
Váy: Phụ nữ Khmer thường mặc nhiều loại váy khác nhau nhưng người ta thấy thường xuyên nhất là Sămpết
chôn Kpal. Đây là loại váy được làm bằng vải rộng, khi vận quấn quanh người, phần còn lại luồn qua hai chân
thành một loại quần phồng ngắn., áo dệt bằng tơ tằm, hay chỉ kim tuyến thêu hoa văn khác nhau
Áo tầm vơng hay cịn gọi là áo cổ vịng được kết hợp hài hịa với xà rơng và sbay. Áo tầm vông thường được
dệt bằng tơ tằm hay chỉ kim tuyến với nhiều họa tiết hoa văn khác nhau.

997


Xà rông là một mảnh thổ cẩm rộng khoảng 1m, dài 3,5m
khi mặc thì cuốn lại che nửa người phía dưới. Để tôn
thêm nét dịu dàng uyển chuyển đầy nữ tính.
Đặc biệt dù mặc trang phục nào đi nữa thì cũng không
thể thiếu “Sbay” - một loại khăn lụa mềm mại được cuốn
chéo từ vai trái xuống bên sườn phải. Trên các loại trang
phục cịn đính thêm hạt cườm, kim sa và các loại hoa
văn khác để cho màu sắc thêm rực rỡ. Khi mặc bộ trang
phục truyền thống Khmer, người phụ nữ sẽ cảm thấy
thân hình trở nên dịu dàng, uyển chuyển, thùy mị hơn.
Cho dù văn hoá trang phục có phong phú và ngày càng
đa dạng thì trang phục truyền thống của người phụ nữ
Khmer vẫn luôn giữ được những nét đặc trưng, mang
đậm bản sắc văn hoá riêng có của dân tộc mình

Hình 1: Phụ nữ Khmer trong trang phục thường ngày.
Trang phục ngày lễ của phụ nữ Khmer

1.2.

Vào dịp lễ hội, lên chùa lễ Phật, vẻ đẹp của trang
phục rực rỡ hơn. Trong trang phục đi dự lễ, Tết,
đi chùa..., người phụ nữ Khmer thường mặc
xàrông có đính chuỗi hạt cườm; áo tầm vơng dệt
bằng tơ tằm, sợi bông, hay chỉ kim tuyến, các loại
hoa văn màu trắng hoặc màu vàng được ưa dùng
trong trang phục lễ chùa vì nó gợi khơng khí hội

hè.
Hình 2: Phụ nữ Khmer trong trang phục ngày lễ.

998


Trong lễ cưới của đồng bào Khmer, cô dâu mặc áo dài màu vàng thêu
kim tuyến và đính hạt cườm ở phía trước. Đồ trang sức trong lễ cưới
cổ truyền của phụ nữ Khmer chủ yếu
làm bằng hạt cườm, đồng. Thêm vào một số trang sức quí hiếm khác
như hoa tai làm bằng đồng và vàng, bạc và các loại hoa tươi để tôn
vinh vẻ đẹp trong ngày vui nhất đời của người phụ nữ Khmer

Hình 3: Phụ nữ Khmer trong trang phục ngày cưới.
1.3.

Trang phục thường ngày của nam giới

Trong sinh hoạt ngày thường, đàn ông Khmer mặc quần áo bà ba. Họ quấn khăn rằn quanh đầu và chít hai đầu
khăn lại ở phía trước trán, hoặc chỉ quấn khăn quanh cổ. Hiện nay, đàn ông Khmer lớn tuổi thường mặc quần
âu và áo sơ-mi. Lúc ở nhà, họ thường để mình trần và vận chiếc xà rơng kẽ sọc hay dệt hoa văn ơ vng

Hình 4: Đàn ông Khmer trong trang phục thường ngày
1.4.

Trang phục ngày lễ của nam giới:

999



Trang phục trong ngày cưới của chú rể người Khmer thường mang đậm tính truyền thống. Đó là bộ xà rơng
và áo ngắn bỏ ngồi, cổ đứng, xẻ đằng trước và cài khuy. Ngồi ra, chú rể cịn qng thêm loại khăn truyền
thống lên vai trái.
2. Hệ thống màu sắc, chất liệu, hoa văn, họa tiết và phụ kiện đi kèm
2.1. Hệ thống màu sắc
Trong đời sống thường ngày, trang phục người Khmer cũng thường dùng màu đen để thích nghi với điều kiện
lao động nông nghiệp. Đặc biệt, người Khmer còn rất khéo léo trong việc nhuộm vải với kỹ thuật nhuộm truyền
thống Tkat và Batik tạo nên những loại vải bơng và vải lụa, màu đen bóng, lâu phai.
Vào những dịp lễ hội, tết cổ truyền của dân tộc hoặc ngày cưới thì họ sẽ mặc những màu sắc sặc sỡ hơn như
đỏ, cam, vàng..
2.2. Chất liệu
Xà rông và áo tầm vong của người Khmer thường được dệt từ tơ tằm, sợi bong hay chỉ màu kim tuyến.

Trước

kia chất liệu để nhuộm sợi của người
Khmer là dùng các nguyên liệu thiên nhiên như dùng các loại vỏ cây B’huôt’ để nhuộm màu vàng, dùng cánh
kiến, nhựa plethum, cây sben để nhuộm màu đỏ, cũng như dùng cây chàm để có màu xanh thẫm, hạt của
Đơmcịmpùbai (hạt này thường được dùng làm phẩm màu trong việc chế biến các món ăn) cho ra màu vàng
cam hay sử dụng trái mặc nưa để cho ra màu đen. Để có các màu như ý muốn người thợ dệt thường phải pha
màu nhuộm thành nhiều lần. Với màu xanh lá, người thợ pha màu nhuộm hai lần, lần đầu là màu vàng, lần thứ
hai màu xanh dương. Ngoài cách dùng trái mặc nưa để nhuộm màu đen, người Khmer còn dùng cách pha ba
màu, lần đầu họ cho chỉ nhuộm màu vàng, lần thứ hai họ lấy chỉ đó cho vào màu đỏ và kế đó cho vào màu xanh
dương. Kỹ thuật nhuộm màu, pha màu này thường dùng cho các sản phẩm đặc biệt như các tấm vải mơ tả các
tích tuồng dân gian Khmer… Ngày nay, kỹ thuật nhuộm bằng các nguyên liệu thiên nhiên đã bị mai một dần
với nhiều lý do: nguyên liệu thiên nhiên ngày càng khan hiếm khó tìm thấy, các màu cơng nghiệp ngày càng
nhiều trên thị trường dể tìm và dể mua, người thợ dệt không mất nhiều công sức cho việc pha màu.
2.3. Hoa văn, họa tiết.

Hình 6: Họa tiết, hoa văn trên vải.

1000


Hoa văn trên vải của người Khmer rất độc đáo, khác lạ so với hoa văn của các dân tộc khác. Các hoa văn trên
vải của người Khmer thường có các màu căn bản như vàng, đỏ, đen, nâu và hai màu phụ là xanh dương và
xanh lá. Các hoa văn trên vải của người Khmer tạo ra dựa trên hình ảnh của thiên nhiên, của mơi trường sống
chung quanh, của cư dân hoặc đấy là những hoa văn hình học.
2.4. Phụ kiện đi kèm
Có thế nói đối với cư dân Khmer, trang sức ẩn chưa một khát vọng lớn lao về niềm vui và sức khoẻ. Nhìn
những phụ nữ Khmer đeo bơng tai to như những trái cây chín mọng thường có cảm giác họ là người chăm làm
và khoẻ mạnh. Những phụ nữ đeo đồ trang sức mảnh mai thường tốt lên vẻ thanh cao, kín đáo, rất hấp dẫn.
Người Khmer truyền nghề chế tác đồ trang sức theo tập quán gia truyền. Trang sức là vật không thể thiếu trong
đời sống của họ. Những món đồ trang sức là của hồi mơn có thể truyền qua nhiều đời. Nhũng chiếc vịng cổ,
lắc tay của người Khmer có mơtíp đa dạng như hình trăng lười liềm, hình thoi, trái cây, hình chim, thú vv…
Ngày thường, phụ nữ Khmer đeo một đơi hoa tai, chiếc vịng cườm, nhưng ngày lễ tết họ thường đeo nhiều
hơn thế.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1.

/>
2.

/>
3.

/>
thong-nguoi-khmer-415091.vov
4.

/>

5.

/>
08-38-01&catid=48:i-sng-vn-hoa&Itemid=71
6.

/>
169211106164832205.htm

1001