TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÌNH DƯƠNG

TIỂU LUẬN MƠN HỌC

TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH

Chủ đề: Tư tưởng Hồ Chí Minh về ngun tắc xây dựng đạo đức mới

GV Hướng dẫn: ThS Trần Xuân Thuyết
Họ tên sinh viên: Đỗ Thị Mỹ Xuân
Lớp: 21DH01

Bình Dương, ngày 08 tháng 6 năm 2021

Tieu luan


Đề bài: Tư tưởng Hồ Chí Minh về nguyên tắc xây dựng đạo đức mới. Liên hệ trách
nhiệm của sinh viên về học tập và làm theo tư tưởng đạo đức, phong cách Hồ Chí
Minh.
I.LỜI MỞ ĐẦU
Bác Hồ, vị cha già mn vàn kính u của dân tộc ta ln quan tâm đến việc
rèn luyện nhân cách, xây dựng đạo đức cho thế hệ trẻ, đặc biệt là lứa tuổi học sinh,
sinh viên. Người là một tấm gương đạo đức mẫu mực về thực hành, đạo đức cách
mạng cho toàn Đảng, toàn dân noi theo. Trong suốt cuộc đời hoạt động sự nghiệp
cách mạng của mình, Người đặc biệt quan tâm tới giáo dục, rèn luyện đạo đức cho
cán bộ, Đảng viên và tồn thể nhân dân. Hồ Chí Minh quan niệm rằng, đạo đức là nền
tảng, là sức mạnh của tồn dân, coi đó là cái gốc của cây, là nguồn của sơng nước.
Theo đó, Người đã nhấn mạnh công cuộc xây dựng đạo đức trong bối cảnh mới của
đất nước trên những nguyên tắc riêng, nhưng hợp lại thành một nền tảng xây dựng
đạo đức mới mà toàn Đảng, toàn dân cần thực hiện, đặc biệt trong việc vận dụng

những nguyên tắc đó để rèn luyện đạo đức cá nhân. Đạo đức mới ở đây khơng phải
Hồ Chí Minh bác bỏ những quy tắc lâu đời mà Người đang kế thừa tư tưởng đạo đức
đã có và bổ sung thêm những nguyên tắc đạo đức mới phù hợp với đường lối Xã hội
chủ nghĩa, hòa cảnh nước ta.
Từ việc nhận thức được tầm quan trọng về xây dựng đạo đức mới theo tư tưởng
đạo đức Hồ Chí Minh, tiếp thu bài học và tiếp cận tài liệu tham khảo, em quyết định
tìm hiểu về những nguyên tắc xây dựng đạo đức mới theo tư tưởng Hồ Chí Minh và
vận dụng những nguyên tắc đó để rèn luyện đạo đức cá nhân.
II. NỘI DUNG
1.Những phẩm chất đạo đức cơ bản trong tư tưởng Hồ Chí Minh.
Nghiên cứu di sản tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh, ta thấy Người có những lời dạy
với những phẩm chất đạo đức cụ thể cho từng đối tượng. Người nêu cái đúng, cái tốt,
cái hay, đồng thời cũng chỉ ra cái sai, cái xấu, cái dở để giáo dục đạo đức cho các tầng
lớp nhân dân. Qua đó, Hồ Chí Minh đã nêu bật những phẩm chất đạo đức cơ bản nhất
của con người Việt Nam trong thời đại mới. Đây cũng là những phẩm chất của nền
đạo đức mới, đạo đức cách mạng Việt Nam.
1.1. Trung với nước, hiếu với dân
Đây là phẩm chất đạo đức bao trùm quan trọng nhất và chi phối các phẩm chất
khác. Trung, hiếu là những khái niệm đạo đức trong xã hội phong kiến phương Đông.
Trên cơ sở kế thừa, phát triển chủ nghĩa yêu nước truyền thống Việt Nam, khắc phục,
2

Tieu luan


vượt qua những hạn chế của truyền thống đó, Hồ Chí Minh khẳng định trung với
nước, hiếu với dân là một trong những phẩm chất của đạo đức cách mạng Việt Nam.
Hồ Chí Minh khơng gạt bỏ từ ngữ “trung, hiếu” đã ăn sâu, bám rễ trong con người
Việt Nam với một ý nghĩa trách nhiệm, bổn phận của người dân, người con. Với khái
niệm cũ, Người đưa vào đây một nội dung mới, cách mạng, phản ánh đạo đức ngày

nay cao rộng hơn, không phải trung với vua và chỉ có hiếu với cha mẹ, mà “trung với
nước, hiếu với dân”.
Đây là cuộc cách mạng trong quan niệm đạo đức. Người gạt bỏ điều cốt lõi nhất
trong đạo đức Nho giáo là lòng trung thành tuyệt đối với chế độ phong kiến và ông
vua phong kiến. Cái mà Nho giáo tơn thờ nhất chính là cái mà cách mạng lên án và
đánh đổ. Hồ Chí Minh khơng thể chấp nhận lòng trung thành tuyệt đối của nhân dân
bị áp bức với kẻ áp bức mình, “Trung với nước” thể hiện mối quan hệ giữa cá nhân
với cộng đồng, xã hội; thể hiện trách nhiệm với sự nghiệp dựng nước và giữ nước, với
con đường đi lên của đất nước. Nước ở đây là nước của dân và dân là chủ nhân của
nước.
Từ chỗ “trung với vua, hiếu với cha mẹ” chuyển thành “trung với nước, hiếu với
dân” là một sự đảo lộn trong quan niệm đạo đức truyền thống. Hồ Chí Minh đã viết:
“Đạo đức cũ như người đầu ngược xuống đất chân chổng lên trời. Đạo đức mới như
người hai chân đứng vững được dưới đất, đầu ngửng lên trời” (6) . Nhân dân từ chỗ là
kẻ nghèo hèn, phải được chăn dắt, sai khiến trở thành lực lượng làm nên lịch sử, sáng
tạo ra lịch sử. Trước, quan là phụ mẫu của dân, thì nay - Đảng, cán bộ, đảng viên là
“đầy tớ trung thành của nhân dân”. Theo Hồ Chí Minh, trung với nước, hiếu với dân
là phải suốt đời đấu tranh cho cách mạng, ra sức làm việc, giữ vững kỷ luật, thực hiện
tốt đường lối, chính sách của Đảng. Hồ Chí Minh dạy rằng, hiếu với dân thì phải hồ
mình với quần chúng thành một khối, tin quần chúng, hiểu quần chúng, lắng nghe ý
kiến của quần chúng, làm cho dân tin, dân phục, dân yêu, đoàn kết quần chúng chặt
chẽ xung quanh Đảng, tổ chức tuyên truyền và động viên quần chúng hăng hái thực
hiện chính sách và nghị quyết của Đảng; phải lấy dân làm gốc, phải thực hiện dân
chủ, bao nhiêu lợi ích đều vì dân. Đảng, Nhà nước hoạt động phải gần dân, thân dân,
lấy trí tuệ ở dân, học hỏi dân, phải biết làm học trò dân mới làm được thầy học của
dân. Chỉ có thực hiện được như thế thì người cách mạng mới được dân tin yêu, cách
mạng mới đi đến thành cơng.
1.2. Cần, kiệm, liêm, chính, chí cơng vơ tư
Phẩm chất này gắn bó chặt chẽ với phẩm chất “trung với nước, hiếu với dân”. Việc
thực hiện phẩm chất này, đặt ra đối với tất cả mọi người, địi hỏi mỗi người phải lấy

bản thân mình làm đối tượng điều chỉnh. Nó diễn ra hàng ngày, hàng giờ, trong công
3

Tieu luan


tác, sinh hoạt. Cần, kiệm, liêm, chính, chí cơng vơ tư là những khái niệm đạo đức
phương Đông, đạo đức truyền thống Việt Nam, được Hồ Chí Minh tiếp thu chọn lọc,
đưa vào những yêu cầu và nội dung mới. Người khẳng định: “Bọn phong kiến ngày
xưa nêu ra cần, kiệm, liêm, chính, nhưng khơng bao giờ làm mà lại bắt nhân dân phải
tuân theo để phụng sự quyền lợi cho chúng. Ngày nay ta đề ra cần, kiệm, liêm, chính
cho cán bộ thực hiện làm gương cho nhân dân theo để lợi cho nước, cho dân” (7) .
Tháng 6-1949, với bút danh Lê Quyết Thắng, Hồ Chí Minh viết tác phẩm Cần,
kiệm, liêm, chính. Sau đó, Người thường xun đề cập tới các phạm trù đạo đức này.
Hồ Chí Minh khơng chỉ giải thích nghĩa của cần, kiệm, liêm, chính mà Người cịn
nêu lên mối quan hệ giữa bốn phẩm chất đó: “Cần, Kiệm, Liêm, là gốc rễ của Chính.
Nhưng một cây cần có gốc rễ, lại cần có ngành, lá, hoa, quả mới là hoàn toàn. Một
người phải Cần, Kiệm, Liêm, nhưng cịn phải Chính mới là người hoàn toàn” (8) . So
sánh với bốn mùa của trời, bốn phương của đất, Người cho rằng: “Thiếu một mùa thì
khơng thành trời. Thiếu một phương thì khơng thành đất, thiếu một đức, thì khơng
thành người”.
Cần, kiệm, liêm, chính đối với cán bộ đảng viên lại càng cần thiết, bởi vì: “Cán bộ
các cơ quan, các đồn thể, cấp cao thì quyền to, cấp thấp thì quyền nhỏ. Dù to hay
nhỏ, có quyền mà thiếu lương tâm là có dịp đục khoét, có dịp ăn của đút” (9) . Theo
Hồ Chí Minh, càng có chức, có quyền càng cần phải cần kiệm, liêm, chính. Người
viết: “Những người trong các cơng sở đều có nhiều hoặc ít quyền hành. Nếu khơng
giữ đúng Cần, Kiệm, Liêm, Chính thì dễ trở nên hủ bại, biến thành sâu mọt của dân”
(10).
Theo Hồ Chí Minh, cần, kiệm, liêm, chính là thước đo văn minh, tiến bộ của một
dân tộc. Người viết: “Một dân tộc biết cần, kiệm, biết liêm, là một dân tộc giàu về vật

chất, mạnh về tinh thần, là một dân tộc văn minh tiến bộ” (11) .
Cần, kiệm, liêm, chính, vì vậy là “nền tảng của đời sống mới, của thi đua ái quốc”;
là cái cần để “làm việc, làm người, làm cán bộ, phụng sự đoàn thể, giai cấp và nhân
dân, Tổ quốc và nhân loại”. Đồng chí Phạm Văn Đồng cho rằng “cần, kiệm, liêm,
chính là đặc điểm của xã hội hưng thịnh. Những điều trái lại là đặc điểm của xã hội
suy vong”.
Chí cơng, vơ tư là khơng nghĩ đến mình trước, hưởng thụ đi sau, là “lịng mình chỉ
biết vì Đảng, vì Tổ quốc, vì đồng bào”. Điều mà Phạm Trọng Yêm đời Tống đã nói:
“Tiên thiên hạ chi ưu nhi ưu, hậu thiên hạ chi lạc nhi lạc” đã được Hồ Chí Minh đưa
thành nội dung phục vụ cách mạng, phục vụ nhân dân. Hồ Chí Minh địi hỏi, thực
hành chí cơng vơ tư là phải “kiên quyết quét sạch chủ nghĩa cá nhân, nâng cao đạo
4

Tieu luan


đức cách mạng”. Bởi vì, chủ nghĩa cá nhân là trái với chủ nghĩa tập thể, trái với đạo
đức cách mạng.
Hồ Chí Minh chỉ ra “chủ nghĩa cá nhân là một thứ rất gian giảo, xảo quyệt, nó
khéo dỗ dành người ta đi xuống dốc. Nó là một thứ vi trùng rất độc, đẻ ra hàng trăm
thứ bệnh: tham ô, hủ hố, lãng phí, xa hoa, tham danh trục lợi, thích địa vị quyền
hành, tự cao tự đại, coi thường tập thể, xem khinh quần chúng, độc đoán, chuyên
quyền, quan liêu mệnh lệnh, v.v...”. Tóm lại, chủ nghĩa cá nhân, tư tưởng tiểu tư sản
cịn ẩn nấp trong mình mỗi người chúng ta. Nó chờ dịp - hoặc dịp thất bại, hoặc dịp
thắng lợi - để ngóc đầu đậy. Nó là một kẻ địch, bạn đồng minh của các kẻ địch khác.
Vì vậy, đạo đức cách mạng là vơ luận trong hoàn cảnh nào, cũng phải quyết tâm
đấu tranh chống mọi kẻ địch. “Chủ nghĩa cá nhân là một trở ngại lớn cho việc xây
dựng chủ nghĩa xã hội. Cho nên thắng lợi của chủ nghĩa xã hội không thể tách rời
thắng lợi của cuộc đấu tranh trừ bỏ chủ nghĩa cá nhân” (12) .
Tuy nhiên, cần có nhận thức về sự thống nhất giữa lợi ích chung và lợi ích riêng,

cần phân biệt giữa chủ nghĩa cá nhân và lợi ích cá nhân. Chủ nghĩa cá nhân là việc gì
cũng nghĩ đến lợi ích riêng của mình trước hết. Họ khơng lo “mình vì mọi người” mà
chỉ muốn “mọi người vì mình”, chỉ “lo mình béo mặc thiên hạ gầy”. Như thế là phải
“tiêu diệt”, “quét sạch”, “trừ bỏ”. Theo Hồ Chí Minh, “đấu tranh chống chủ nghĩa cá
nhân khơng phải là “giày xéo lên lợi ích cá nhân”. “Mỗi người đều có tính cách riêng,
sở trường riêng, đời sống riêng của bản thân và của gia đình mình. Nếu những lợi ích
cá nhân đó khơng trái với lợi ích của tập thể thì khơng phải là xấu (13) . Hồ Chí Minh
khẳng định: “chỉ ở trong chế độ xã hội chủ nghĩa thì mỗi người mới có điều kiện để
cải thiện đời sống riêng của mình, phát huy tính cách riêng và sở trường riêng của
mình” (14) .
Chủ nghĩa cá nhân còn là mối nguy hại cho một Đảng, cho cả dân tộc: “Một dân
tộc, một Đảng và mỗi con người, ngày hơm qua là vĩ đại, có sức hấp dẫn lớn, không
nhất định hôm nay và ngày mai vẫn được mọi người yêu mến và ca ngợi, nếu lịng dạ
khơng trong sáng nữa, nếu sa vào chủ nghĩa cá nhân” (15) . Người giải thích cho cán
bộ làm sách “Người tốt việc tốt”: “Các chú có biết rằng dân tộc ta vĩ đại, Đảng ta vĩ
đại, ta được anh em bầu bạn khắp năm châu yêu mến và ca ngợi là vì cái gì khơng? Vì
cuộc chiến đấu chống Mỹ, cứu nước của nhân dân ta do Đảng ta lãnh đạo là chí cơng
vơ tư, mình vì mọi người. Từ nay về sau, nhân dân ta và Đảng ta phải giữ gìn và phát
huy mãi mãi đạo đức trong sáng ấy” (16) .
1.3. Yêu thương con người
Xuất phát từ nguyên lý của chủ nghĩa Mác-Lênin, đặc biệt là từ thực tiễn cách
mạng, từ cuộc sống của các dân tộc bị áp bức và giai cấp cần lao, Hồ Chí Minh cho
5

Tieu luan


rằng, trên đời này có hàng mn triệu người, hàng trăm nghìn cơng việc nhưng có thể
chia thành hai hạng người: người Thiện và người Ác, và hai thứ việc: việc Chính và
việc Tà. Có lúc Người khái qt hai hạng người đó là hạng người đi áp bức bóc lột và

hạng người bị áp bức bóc lột. Hồ Chí Minh chỉ rõ: làm việc chính là người thiện, làm
việc tà là người ác. Cần phải thực hành chữ Bác ái. Khi trả lời các nhà báo, Người
nói: Tơi u nhất điều thiện và ghét nhất điều ác.
Quan niệm của Hồ Chí Minh về con người rất tồn diện và độc đáo. Con người
khơng phải thần thánh, có tốt có xấu ở trong lòng. Dù văn minh hay dã man, tốt hay
xấu, đều có tình. Chúng ta cần làm cho trong mỗi con người phần tốt nảy nở như hoa
mùa xuân và phần xấu mất dần đi.
Tình yêu thương con người ở Hồ Chí Minh khơng chung chung trừu tượng kiểu
tôn giáo, mà trước hết dành cho những người mất nước, người cùng khổ.
Hồ Chí Minh yêu thương con người với một tình cảm sâu sắc, vừa bao la, vừa gần
gũi, bao trùm cả cộng đồng đến từng số phận con người. Người thức tỉnh, tái tạo
lương tâm, vạch hướng đi, đánh thức những gì tốt đẹp nhất trong mỗi con người, tạo
điều kiện cho con người đứng dậy, vươn lên hồn thành nhiệm vụ.
Hồ Chí Minh u thương những con người đang sống trên trái đất này. Đó là tình
yêu thương gắn liền với hành động cụ thể để mang lại cơm ăn, nước uống, trả lại nhân
phẩm cho con người.
Tình u thương con người ở Hồ Chí Minh vượt ra ngồi phạm vi dân tộc, mang
tính nhân loại, vừa bốn biển năm châu, vừa bốn phương vô sản. Đó chính là một nội
dung cơ bản của tinh thần quốc tế trong sáng thủy chung.
Hồ Chí Minh là bậc đại nhân, thể hiện tinh thần phục vụ Tổ quốc, phục vụ cách
mạng, phục vụ nhân dân. Đó cũng chính là phẩm chất đạo đức cách mạng “giàu sang
không quyến rũ, nghèo khó khơng chuyển lay, uy vũ khơng khuất phục” mà người
cộng sản quyết tâm thực hiện để phục vụ quần chúng nhân dân.
2. Nguyên tắc xây dựng đạo đức mới theo tư tưởng Hồ Chí Minh
2.1. Nói đi đơi với làm, nêu gương đạo đức
Nói đi đơi với làm là nguyên tắc cơ bản và quan trọng nhất trong việc xây dựng
đạo đức và là đặc trưng bản chất của đạo đức cách mạng, thể hiện sự thống nhất giữa
lí luận và thực tiễn, tư tưởng và hành động, nhận thức và việc làm. Đối với mỗi người
để thực hiện được việc thống nhất giữa lời nói với việc làm phải có nhận thức đúng và
quyết tâm vượt qua thính mình. Nói đi đơi với làm cịn là biểu hiện của sự gương

6

Tieu luan


mẫu, trung thực, trong sáng của cán bộ, đảng viên cơng chức, nêu gương trước nhân
dân.
Nói đi đơi với làm, nêu gương đạo đức: đây là nguyên tắc quan trọng hàng đầu
trong xây dựng đạo đức mới. Nói là biểu hiện cụ thể nhất của suy nghĩ ý chí; Làm là
hành động. Nói mà khơng làm thì chỉ là nói sng, lãnh đạo nói mà khơng làm gương
thì khơng ai nghe. Ngược lại chỉ làm mà khơng nói thì sẽ không ai hiểu, người lãnh
đạo quần chúng nếu chỉ đơn thuần sắn tay áo làm việc ngay thì làm sao quần chúng
hiểu mà làm theo; làm mà khơng nói tức là hành động mà không nêu ra suy nghĩ chủ
trương, từ đó dẫn đến nhận thức sai lầm từ quần chúng nhân dân. Ví dụ như: Chủ tịch
Hồ Chí Minh phát động phong trào “Hũ gạo cứu đói” trong thời điểm khó khăn của
nước ta sau độc lập. Đầu tiên Người phát động, sau đó Người làm gương: mỗi ngày
bớt một ít gạo cho hũ gạo cứu đói. Vì vậy nhân dân hưởng ứng nhiệt tình, giải quyết
tạm thời nạn đói trước mắt. Giả sử, nếu Hồ Chí Minh chỉ kêu gọi mà khơng làm thì có
sự hưởng ứng mạnh mẽ như vậy khơng? Hay Hồ Chí Minh cứ hằng ngày bớt một ít
gạo bỏ vào thùng thì có ai hiểu được mục đích của Người khơng? Vì thế, ta có thể
khẳng định để có thể xây dựng đạo đức mới thì ngun tắc đầu tiên là nói đi đơi với
làm.
Hồ Chí Minh rất chú trọng việc nêu gương: Người cho rằng đối với nhân dân
thì “ một tấm gương sống còn giá trị hơn một trăm bài diễn văn tuyên truyền’’. Người
chú trọng: “Lấy gương người tốt việc tốt hằng ngày giáo dục lẫn nhau’’. Hồ Chí Minh
là tấm gương lớn về xây dựng một nền đạo đức mới, đạo đức cách mạng.
Nói phải đi đơi với chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước,khơng được
xun tạc, nói sai. Cán bộ, Đảng viên phải nắm vững đưòng lối cách mạng của Đảng
trong tồn bộ tiến trình cách mạng và được cụ thể hóa trong từng giai đoạn. Nắm
vững đường lối cách mạng để thực hiện cho đúng, để tuyên truyền, giáo dục, vận

động nhân dân làm theo cho đúng. Phải rèn luyện bản lĩnh vững vàng để có niềm tin
vào mục tiêu lý tưởng cách mạng của Đảng, dù trải qua những tình huống phức tạp,
những bước ngoặt hiểm nghèo, trung thành với Đảng, với sự nghiệp cách mạng, bảo
vệ nền độc lập dân tộc và xây dựng xã hội tự do, ấm no, hạnh phúc cho nhân dân
2.2. Xây đi đôi với chống
Muốn xây dựng đạo đức mới , muốn bồi dưỡng những phảm chất đạo đức cách
mạng cho hàng triệu đảng viên, hàng triệu con người - cán bộ, đảng viên, các công
dân trong các giai tầng khác nhau, thì cùng với việc xây dựng, bồi dưỡng những phẩm
chất tốt đẹp, nhất thiết phải chống những cái xấu xa, trái với những yêu cầu của đạo
đức mới.
7

Tieu luan


Trong đời sống hằng ngày những hiện tượng tốt - xấu, đúng - sai, thiện - ác, cái
đạo đức và cái vơ đạo đức vẫn thường đan xen, hịa trộn với nhau. Để xây dựng một
nền đạo đức mới, cần phải kết hợp chặt chẽ giữa xây và chống "xây" là giáo dục
những phẩm chất đạo đức mới, đạo đức Cánh mạng cho con người Việt Nam,
"Chống" là chống những biểu hiện hành vi vô đạo đức, chống chủ nghĩa cá nhân,
cường quyền, hách dịch. "Xây đi đôi với chống" nghĩa là đồng thời với việc giáo dục,
xây dựng, rèn luyện đạo đức cách mạng phải đi đôi với đấu tranh chống chủ nghĩa cá
nhân, chống những hành vi phi đạo đức.
Xây phải đi đôi với chống, loại bỏ cái sai, cái xấu cái vơ đạo đức hằng ngày. Hồ
Chí Minh cho rằng, trên con đường đi tới tiến bộ và cách mạng, đạo đức mới chỉ có
thể được xây dựng thành cơng trên cở sở kiên trì mục tiêu chống chủ nghĩa đế quốc,
chống những thói quen, tập quán lạc hậu và loại trừ chủ nghĩa cá nhân. Đây thực sự là
“một cuộc chiến đấu khổng lồ” giữa tiến bộ và lạc hậu, giữa cách mạng và phản cách
mạng. Để giành được thắng lợi trong cuộc chiến đấu này, điều quan trọng là phải phát
hiện sớm, phải tuyên truyền, vận động hình thành phong trào quần chúng rộng rãi đấu

tranh cho sự lành mạnh, trong sạch về đạo đức.
2.3. Phải tu dưỡng đạo đức suốt đời
Theo Hồ Chí Minh, Người đã nhiều lần chỉ rõ: “Mỗi con người phải thường
xuyên chăm lo tu dưỡng đạo đức như việc rửa mặt hằng ngày đấy cũng là cơng việc
phải kiên trì bền bỉ suốt dời, khơng người nào có thể chủ quan tự mãn”.
Một nền đạo đức mới chỉ có thể được xây dựng trên cơ sở tự giác tu dưỡng đạo
đức ở mỗi người. Hồ Chí Minh chỉ ra rằng, phải làm thế nào đó để mỗi người tự nhận
thấy việc trau dồi cách mạng là một việc “sung sướng vẻ vang nhất đời”. Người nhắc
lại luận điểm của Khổng Tử “ Chính tâm, tu thân…” và chỉ rõ: “Chính tâm tu thân tức
là cải tạo. Cải tạo cũng là trường kỳ gian khổ, vì đó là cuộc cách mạng trong bản thân
mỗi người. Bồi dưỡng tư tưởng mới để đánh thắng tư tưởng cũ, đoạn tuyệt với con
người cũ để trở thành con người mới không dễ dàng. Dù khó khăn gian khổ nhưng
muốn cải tạo thì nhất định thành công”.
Đạo đức cách mạng là đạo đức dẫn thân, đạo đức trong hành động độc lập, tự
do của dân tộc, hạnh phúc của nhân dân. Chỉ có trong hành động, đạo đức cách mạng
mới bộc lộ rõ giá trị của mình. Do vậy, đạo đức cách mạng địi hỏi mỗi người phải tự
giác rèn luyện thông qua hoạt động thực tiễn, trong công việc, trong các mối quan hệ
của mình, phải nhìn thẳng vào mình, khơng tự lừa dối, huyễn hoặc; phải thấy rõ cái
hay, cái thiện của mình để phát huy và thấy rõ cái xấu, cái dở, cái ác của mình phải
kiên trì rèn luyện, tu dưỡng suốt đời như công việc “rửa mặt hằng ngày”. Hồ Chí
Minh đưa ra một lời khuyên rất dễ hiểu: “Đạo đức cách mạng không phải trên trời sa
8

Tieu luan


xuống. Nó do đấu tranh, rèn luyện bền bỉ hằng ngày mà phát triển và củng cố. Cũng
như ngọc càng mài càng sáng, vàng càng luyện càng trong”. Nếu không thường xun
rèn luyện thì lúc khó khăn có thể vượt qua, có cơng với cách mạng, nhưng đến khi an
nhàn lại sa vào chủ nghĩa cá nhân trở thành con người ngăn cản cách mạng, hại dân,

hại nước. Cũng chính vì lẽ đó mà tu dưỡng đạo đức phải gắn với thực tiễn bền bỉ
trong mọi lúc mọi nơi, mọi hồn cảnh, có như vậy mới phân biệt được đạo đức mơi
khác với đạo đức cũ.
Theo quan điểm của Hồ Chí Minh thì mỗi con người đều có cái tốt, cái xấu vấn đề
là khơng tự lừa dối mình mà nhìn thẳng vào mình thấy rõ cái tốt, cái thiện để phát
huy, thấy cái xấu, cái ác để khắc phục. Vì vậy, việc tu dưỡng rèn luyện phải được
thực hiện trong hoạt động thực tiễn, Hồ Chí Minh là một tấm gương suốt đời tự rèn
luyện và trở thành tấm gương tuyệt vời về con người mới. Những đức tính q báu
của người khơng phải bẩm sinh có được mà do quá trình tu dưỡng rèn luyện học tập,
từng bước hấp thụ tinh hoa đạo đức dân tộc và nhân loại mà đã trở thành tư tưởng bất
tử.
3. Vận dụng nguyên tắc vào thực tế
1. Vận dụng nguyên tắc “nói đi đôi với làm, nêu gương đạo đức” trong việc
rèn luyện đạo đức của mỗi đảng viên, công chức, viên chức Nhà nước.
Bên cạnh những đảng viên, công chức, viên chức tận tụy phục vụ nhân dân,
gương mẫu, đi đầu trong việc thực hiện đường lối chính sách của Đảng, pháp luật Nhà
nước, tuy nhiên trên thực tế cũng có khơng ít cơng nhân viên chức, đảng viên,… đi
ngược lại nguyên tắc xây dựng đạo đức mới của Hồ Chí Minh như: dung túng việc tảo
hơn cho con trai mình; tham ô, nhận hối lộ, làm ngơ hoặc tiếp tay cho những hành vi
tham nhũng,… Đó là những việc gây bức xúc trong xã hội, làm mất lòng tin của quần
chúng nhân dân. Bởi vậy, học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh về
“nêu cao tinh thần trách nhiệm, chống chủ nghĩa cá nhân, nói đi đôi với làm” vô cùng
quan trọng, đặc biệt trong xây dựng Đảng và khôi phục niềm tin của nhân dân. Để
thực hiện tốt nội dung trên, mỗi cá nhân, tổ chức Đảng, công chức, viên chức cần
quán triệt và thực hiện tốt các giải pháp cơ bản sau đây:
Một là, tự giác học tập và tu dưỡng rèn luyện đạo đức theo tư tưởng, tấm gương
đạo đức Hồ Chí Minh. Việc học tập, tự học tập để nâng cao nhận thức phải được thực
hiện liên tục, thường xuyên, đóng góp ý kiến xây dựng cho cán bộ lãnh đạo. Biểu
dương những việc làm tốt, kịp thời phát hiện, uốn nắn những việc làm chưa tốt. Mỗi
người phấn đấu tự tu dưỡng, rèn luyện theo những chuẩn mực đạo đức được xây dựng

ở địa phương, cơ quan, đơn vị, trong từng tổ chức Đảng.
9

Tieu luan


Hai là, nâng cao công tác xây dựng Đảng, nhằm khắc phục tình trạng suy thối
về tư tưởng chính trị, đạo đức lối sống của một bộ phận cán bộ, đảng viên hiện nay.
Coi trọng xây dựng quy chế làm việc, xác định rõ quyền hạn, trách nhiệm của từng cá
nhân, tổ chức và tăng cường kiểm tra giám sát, thực hiện công việc để chống chủ
nghĩa cá nhân.
Ba là, khơng ngừng hồn thiện các cơ chế, chính sách, pháp luật gắn với việc
tăng cường tính nghiêm minh của kỉ luật Đảng và pháp luật của Nhà nước. Từ đó, hạn
chế được những “lỗ hổng” dễ bị lợi dụng; củng cố niềm tin của nhân dân đối với các
cơ quan nhà nước. Phát huy dân chủ và thực hiện kỷ luật Đảng, xử lý kịp thời, công
khai những cán bộ, đảng viên vi phạm, dù ở cương vị, chức trách nào; kiên quyết đấu
tranh với những thói hư tật xấu trong Ðảng.
Bốn là, phát huy vai trò của các cơ quan dân cử, của Mặt trận Tổ quốc, các đoàn
thể nhân dân và vai trò của nhân dân trong việc giám sát cán bộ cơng chức. Đồng thời
tăng cường đồn kết thống nhất trong Đảng, củng cố mối quan hệ gắn bó máu thịt,
sống cịn giữa Đảng và nhân dân. Ðể thực hiện tốt giải pháp này, mỗi cán bộ, đảng
viên, trước hết là lãnh đạo chủ chốt các cấp nêu cao tinh thần trách nhiệm, chống chủ
nghĩa cá nhân, nói đi đơi với làm trong thực hiện nhiệm vụ chính trị, rèn luyện đạo
đức cách mạng. Các cơ quan chính quyền địa phương cần thường xuyên tiếp xúc, đối
thoại trực tiếp với nhân dân, đồng thời tập trung giải quyết những bức xúc, nguyện
vọng chính đáng của nhân dân.
2. Vận dụng nguyên tắc “xây đi đôi với chống” để rèn luyện đạo đức và
nâng cao ý thức người dân trong việc bảo vệ mơi trường
Hiện nay, tình trạng mơi trường ở nước ta đang ngày càng xấu đi như: đất đai bị ô
nhiễm trở thành đất chết; nước ở các dịng sơng bị nhiễm độc; núi rừng bị tàn phá trơ

trọi gây hiện tượng bão lũ xảy ra bất thường; ơ nhiễm khơng khí; hiệu ứng nhà kính
làm cho nhiệt độ của trái đất nóng lên, dẫn đến sự biến đổi khí hậu với hậu quả
nghiêm trọng. Có nhiều nguyên nhân gây ra ô nhiễm môi trường, nhưng nguyên nhân
chủ yếu là do ý thức của người dân còn thấp. Bởi vậy, việc vận dụng tư tưởng đạo đức
Hồ Chí Minh “xây đi đơi với chống” trong cơng cuộc giáo dục tư tưởng của người
dân trong việc bảo vệ môi trường là điều vô cùng quan trọng và thiết thực. Cụ thể
như sau:
Một là, đẩy mạnh tuyên truyền phổ biến các chủ trương, chính sách pháp luật
của về bảo vệ môi trường dến dông đảo quần chúng nhân dân trong cả nước như:
Nghị quyết 24-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương khóa XI, Nghị quyết số
35/NQ-CP Chính phủ, Chiến lược Bảo vệ Môi trường Quốc gia đến nãm 2020, tầm
nhìn đến năm 2030, các chương trình, kế hoạch cụ thể về bảo vệ môi trường đã được
10

Tieu luan


Thủ tướng Chính phủ phê duyệt và các văn bản quy phạm pháp luật về bảo vệ môi
trường để nhân dân hiểu biết rõ hơn về công tác bảo vệ môi trường.
Hai là, lên án nghiêm khắc những hành vi vi phạm pháp luật bảo vệ môi
trường, gây ô nhiễm môi trường để làm gương cho nhân dân, xử lý các cơ sở gây ô
nhiễm môi trường nghiêm trọng; tăng cường hoạt động thanh tra chấp hành pháp luật
về bảo vệ môi trường, công tác bảo vệ môi trường trong hoạt động khai thác tài
nguyên thiên nhiên.
Ba là, tăng cường công tác tuyên truyền, giới thiệu về những tấm gương điển hình
tiên tiến về bảo vệ mơi trường trong xã hội, cá nhân được vinh danh bằng Giải thưởng
thưởng Môi trường hằng năm, từ đó tạo phong trào thi đua bảo vệ mơi trường trong cả
nước, các cấp ủy, chính quyền, trong các doanh nghiệp và mọi người dân.
Bốn là, đặc biệt chú trọng đến công tác dân vận, vận động quần chúng nhân dân
thực hiện các hành động thiết thực bảo vệ môi trường như không xả rác bừa bãi, trồng

nhiều cây xanh, dọ vệ sinh nơi ở, phố phường; tăng cường giáo dục nâng cao nhận
thức cho cộng đồng về đạo đức môi trường, xây dựng nền kinh tế xanh, sử dụng các
sản phẩm, tài nguyên thân thiện với môi trường.
3. Vận dụng nguyên tắc “phải tu dưỡng đạo đức suốt đời” trong việc tu dưỡng,
rèn luyện đạo đức cho sinh viên
Hiện nay, đất nước ta đang đổi mới theo hướng tích cực, chủ động hội nhập
kinh tế quốc tế, thì việc thì việc học tập và rèn luyện đạo đức cách mạng, lối sống và
làm theo tấm gương đạo đức của Người là một việc làm hết sức quan trọng. Đó là
nhiệm vụ của tồn Đảng, tồn dân, toàn xã hội, đặc biệt là đối với thế hệ trẻ - những
sinh viên đang học tập tại các trường đại học, cao đẳng trong cả nước – chủ nhân
tương lai của Tổ quốc.
Bên cạnh những sinh viên có đạo đức trong sáng, sống có lý tưởng, hồi bão, cũng
cịn nhiều thanh niên do ít được rèn luyện, thử thách trong khó khăn và trong các hoạt
động cách mạng nên các quan điểm, lập trường chính trị, các đức tính, chuẩn mực về
đạo đức cách mạng chưa được củng cố, phát triển đầy đủ, cịn có biểu hiện lệch lạc
như: chạy theo lối sống cá nhân, thực dụng, đua địi, thích hưởng thụ, sa vào tệ nạn xã
hội, tiếp thu thiếu chọn lọc lối sống từ bên ngoài,… gây tổn hại không nhỏ đến thuần
phong mỹ tục của dân tộc, chất lượng đào tạo của các trường đại học, cao đẳng và xã
hội. Do vậy, trước yêu cầu của thời kỳ đẩy mạnh cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa đất
nước, thế hệ sinh viên Việt Nam hiện nay cần được giáo dục một cách toàn diện về cả
tri thức và nhân cách.

11

Tieu luan


Chính vì thế, việc phải tu dưỡng đạo đức đối với sinh viên càng trở nên cấp
thiết hơn bao giờ hết. Đòi hỏi mỗi người phải tự giác rèn luyện thông qua hoạt động
thực tiễn, học tập, trong các mối quan hệ của mình để khắc phục. Cụ thể bằng những

giải pháp như sau:
Thứ nhất, mỗi sinh viên cần phải biết sống có lí tưởng. Bởi khi có lí tưởng sống
mỗi người sẽ xác định cho mình mục đích và ý nghĩa của cuộc sống một cách đúng
đắn. Từ đó thơi thúc ý chí phấn đấu thực hiện lí tưởng sống đó, có hướng đi đúng đắn
trong tương lai.
Thứ hai, phải tự xây dựng cho bản thân thái độ chính trị đúng đắn. Thái độ
chính trị là tình cảm chính trị của mối người về các vấn đề chính trị, thời sự của đất
nước như: thể hiện lòng yêu nước, yêu xã hội chủ nghĩa, yêu lao động, yêu khoa học,
có tấm lịng nhân ái, ham học hỏi, hướng đến cái chân - thiện - mỹ. Thái độ chính trị
đúng đắn sẽ làm cho mỗi sinh viên phấn chấn, hăng hái, tạo nên sức mạnh tinh thần
thúc đẩy hoàn thành tốt nhiệm vụ.
Thứ ba, mỗi sinh viên phải thực hành những chuẩn mực đạo đức cơ bản như
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ, đó là: trung với nước, hiếu với dân; cần - kiệm - liêm
- chính, chí cơng, vơ tư; u thương con người và có tình quốc tế trong sáng. Những
phẩm chất đạo đức trên nếu được thực hiện tốt và luôn trau dồi trong cuộc sống một
cách chu đáo, cần mẫn thì sẽ đem lại hiệu quả cao trong việc rèn luyện đạo đức cá
nhân của mỗi sinh viên. Từ đó hình thành nên nhân sinh quan phong phú, tiếp thu tinh
tế từ tư tưởng đạo đức của Người để làm tiền đề cho việc xây dựng đạo đức cách
mạng, loại bỏ chủ nghĩa cá nhân ích kỉ và hướng đến mục tiêu xây dựng đất nước
ngày càng phát triển vững mạnh.
Thứ tư, phải tích cực tự giác trong lao động, học tập và rèn luyện theo tấm
gương đạo đức Hồ Chí Minh, rèn luyện ý chí và nghị lực tinh thần to lớn, quyết tâm
vượt qua mọi thử thách, gian nan để đạt được mục đích cuộc sống.
Thứ năm, “Rèn đức, luyện tài” để trở thành một cơng dân có ích cho xã hội.
Bác Hồ từng nói: “Có đức mà khơng có tài thì làm việc gì cũng khó, có tài mà khơng
có đức là người vô dụng. Đạo đức là phẩm chất không thể thiếu được đối với con
người, tài năng giúp chúng ta hồn thành tốt mọi cơng việc là rất cần thiết, trách
nhiệm của sinh viên là phải rèn luyện toàn diện cả đức và tài, học tập theo tư tưởng
đạo đức Hồ Chí Minh và rèn luyện, trau dồi mỗi ngày để phát triển bản thân, đạt
thành tích tốt trong học tập và lao động. Để trở thành một con người được phát triển

toàn diện theo tấm gương sáng bác Hồ về tài và đức, sống có ích cho bản thân, gia
đình, xã hội, cho đất nước khi cần.
III. KẾT LUẬN
12

Tieu luan


Tóm lại, những nguyên tắc về xây dựng đạo đức mới theo tư tưởng Hồ Chí
Minh đến ngày nay vẫn cịn ngun giá trị mang tính thời sự, là ngọn đèn pha soi
đường cho công cuộc xây dựng một nền đạo đức mới ở Việt Nam. Mỗi cá nhân chúng
ta cần tự giác nghiên cứu, học tập và làm theo tư tưởng đạo đức của Người, không chỉ
đơn thuần là vấn đề nhận thức mà cịn là trách nhiệm chính trị của cả dân tộc, nhằm
xây dựng đất nước ta thành một quốc gia “dân giàu, nước mạnh, dân chủ cơng bằng,
văn minh” trong thời kì hội nhập kinh tế quốc tế với những con người có cả đạo đức
và tài năng, những con người xã hội chủ nghĩa xây dựng nên xã hội chủ nghĩa.

13

Tieu luan