NHA XUAT BAN MONO BANDOC
3^4 H P ' ^
GOP Y KIEN, P H E BINH
GOP PHAN T I M H I E U
VE 30 NAM CHIEN TRAl GIAI PHONG 0 VIET NAM
•
(1945-1975)
HOI VA DAP
THO'VJ^NTiNHBWH THUAN
/Aixm/ AO
355(V)(09)+9(V)2:(098)
132 - 2 0 0 9
QDND -
20i)9
NHA X U A T BAN QUAN DOI NHAN DAN
Ha Noi - 2009
LOINOIDAU
Nhom bien soan:
CAO OAC TRUNG (Chu
IRAN N G p C DOAN
NGUYIN THUY cue
bien)
Dd hdn 30 nam ke tU ngdy dan toe Viet Nam gidnh
diCdc doc lap vd thong nhat dd't niidc. Til khi gidi phong
den nay, dd c6 rat nhieu cuon sdch cua cdc tdc gid trong vd
ngodi niCdc noi ve cuoc chien tranh 30 nam gidi phong cua
dan toe Viet Nam. Tuy nhien do nhieu dieu kien khdch
quan nen nhieu siC kien, nhdn vdt, van de con chiCa diidc
nhdc tdi, hodc nhdc tdi chita day du.
Tit khi hat dau cong cugc hod binh kien thiet dd't nitdc
nam 1975 cho den nay, van de lich sit chien tranh cdch
mang dd ditdc cdc nhd sit hoc, cdc nhd nghien ci2u quan
sit, ngoai giao, cdc citu chien binh, nhitng ngitdi trong
cuoc... tie'p tuc lam sang to. Titng c6 rat nhieu y kien, bdi
vie't, hoi ky ditdc dang rdi rdc tren cdc sdch, bdo, tap
chi chuyen di. Tuy nhien, de tim vd hieu them nhitng sit
kien can biet do, dot vdi ban doc, khong phdi Id mot viec
de dang.
Nhdn dip ky niem 65 ndm ngdy thdnh lap Quan dgi
nhdn dan Viet Nam, vdi y titdng situ tdm, tap hop vd bien
sog,n nhitng sit kien it ditgc nhdc tdi hodc chita ditdc pho
bien rgng rdi, Nhd xud't bdn Quan dgi nhdn dan xin trdn
5
trgng gidi thieu vdi ban dgc cuon "G6p phdn
nam chie'n tranh
gidi phong
d Viet Nam
tint hieu ve 30
(1945-1975)-H6i
vd ddp".
Trong
khi tuyen
kien quan trgng,
di/cfc trinh
chgn,
toi c6 iCu tien nhitng
sU
it ditdc nhac tdi, hoac can biet rd hctn vd
bdy di/di dang
thai gian diin
chung
Phan thvtnhi't
"Hoi - ddp" sdp xep theo thvt tiC
bien lich s^, nhdm Idm cho cdc si/ kien
sinh
dgng, ngdn ggn vd de nhd.
C U 6 C K H A N G CHlfiN
CH6NG
THirc D A N
PHAP XAM
LLTOC
Bo cue cuon sdch gom 2 chUOng:
Chuang I : Cage khdng chie'n chong thuc dan
Chitcfng II: Cupc chie'n tranh chong de'quo'c My xdm
Ba
miCai ndm
ngdy dem,
chie'n tranh
md suot nhUng
gidi phong
ndm thdng
Id hon
dnh phdn
the gi6i, Bac H o da trinh bay lap trudng cua C h i n h
10.000
p h u ta ve cuoc chie'n tranh nay n h u the nao?
do, tren dd't nitdc
rat nhd euge
tranh
ve quo'c vi dg.i ciia ddn toe de gop phdn
truyen
thong ddn toe, bdn llnh eon ngiidi Viet Nam
dung
chie'n
gido
due
vd giii
1: N a m 1946, t h U c d a n P h a p no s i i n g gay h a n of N a m
Bo h o n g cxfdp nu6c ta mot I a n niia. T r u d c d u l u a n
liidc.
Viet Nam khong luc ndo ngdt tie'ng sung. Bdi vgy, ngi
cuon sdch chi ed the phdn
Cau hoi
Phdp.
Traldi:
Triidc cau h o i cua H a n g t h o n g t a n M y Roi-td va bao
N h a n dao ngay 9 t h a n g 2 n a m 1947, Bac H o da t r a Idi
gin bdn sac ddn toe trUde sU giao thoa vdi cdc nen vdn hod
phong v a n cac phong v i e n , cho the gi6i biet ro lap trUdng
the gidi.
cua C h i n h p h u t a ^
Mae
nhitng
dii nhiCng ngiidi bien sogn
do trinh
dd c6 nhieu
ed' gang
do c6 hg.n nen cuon sdch kho trdnh
nhi/ng sai sot, chung
toi rat mong
khoi
ban dgc li/cfng thi2 vd
dong gop y kien.
Hoi: V 6 i dieu k i e n nao t h i C h i n h p h u V i e t N a m chuan
b i ngifng chie'n t r a n h va b i t d a u l a i n h i i n g biicic d a m p h a n
v6i C h i n h p h u Phap?
Tra Idi: N h a n d a n V i e t N a m c h i m o n g m u o n dUdc cong
Xin trdn trgng gidi thieu cuo'n sdch ciing ban
dgc!
NHOM B I E N SOAN
n h a n sU t h o n g n h a t d a n toe cua m i n h ( N a m Bo, T r u n g Bo
1. Theo "Thi^n chi hoa giai cOa Viet Nam trong chie'n tranh Phap - Vi&t
ft 946-1954;, Tap chf Ljch SLf quan SLf so 3-1994
7
Hoi: V i e t N a m c6 q u a n t a m den n h i i n g n g i i d i Phap b i
va BSc bo) va doc lap - k h o n g mong muo'n gi h d n the nUk.
'
K h i nhijtng muc t i e u do dat diJdc, c h u n g t o i skn
b i t l a m t u b i n h khong?
ngCfng ban va hoa hoan ngay lap tile.
Hoi:
sang
^
N e u n h i i n h f l n g dieu k i e n do la k h o n g the chap
n h a n dutdc doi vdi p h i a Phap t h i V i e t N a m se theo duoi con
diidng h a n h dong nao?
Trd Idi: Co, ho dUdc doi xvi tot hdn n h i e u so vdi n h i i n g
n g i i d i V i e t N a m nam t r o n g tay Phap bay gid. C h u n g t o i da
n h a n difdc r a t n h i e u t h i f cam dn cua t u b i n h Phap.
^
T r a Idi: N e u nhxi n h i i n g dieu k h o a n cua c h u n g t o i
Cau hoi2: Hay ke n h i i n g gi ban biet ve phong trao "Mua dong
b i n h si" va chiec ao "tran thu"?
k h o n g diidc p h i a Phap chap n h a n , t h i con dvfdng h a n h
dong duy n h a t de theo duoi la tiep tuc dau t r a n h .
if
Trim-
Hoi: T h a i do cua V i e t N a m doi v6i viec t r o n g t a i p h a n
T h a n g 10 n a m 1946, C h u t i c h Ho C h i M i n h p h a t dong
x\i t r o n g cuoc x u n g dot nay r a sao? N e u n h i f yeu cau lap
p h o n g trao may ao r e t cho chien si. Ngay 25 t h a n g 10 n a m
t r o n g t a i p h a n xxi t h i nxiSc nao hoac n h o m nU6c nao V i e t
1946, U y ban v a n dong " M u a dong b i n h si" d T r u n g Udng
N a m coi la p h u hdp n h a t doi vdi n h i e m v u nay?
va cac t i n h t h a n h pho" difdc t h a n h lap. M d dau phong trao
Trd Idi: N e u Phap k h o n g the giai quyet x u n g dot bang
la le " M u a dong b i n h si" do H o i l i e n hiep quoc d a n V i e t
cac g i a i phap hoa b i n h t h i C h i n h p h u V i e t N a m se t h i n h
N a m to chiic t a i N h a h a t L d n t h a n h pho H a N o i . T r o n g
cau t d i L i e n Hdp quoc. Co le n h o m n a m nu6c la t h i c h hdp
buoi le, C h u t i c h Ho C h i M i n h dem chiec ao sdi d u y n h a t
n h a t doi vdi viec p h a n x i i .
ciia m i n h va bo q u a n ao do mot hdp tac xa may mac bieu,
Hoi: X u n g dot h i e n nay c6 a n h hifdng n g h i e m t r o n g t d i
n e n k i n h te dat nufdc n h u the nao?
Trd Idi: X u n g dot c6 a n h h i i d n g n g h i e m t r o n g t d i nen
gop vao quy v a n dong " M u a dong b i n h si". Xuc dong triidc
t i n h t h i i d n g yeu chien si ciia Chia t i c h Ho C h i M i n h , n h i e u
ngvfdi dan H a N o i deu m u o n m u a chiec ao do de u n g ho
each m a n g va l a m v a t k y n i e m . G i a i quyet thoa
dang
k i n h te cua dat niidc. So l i i d n g tong san p h a m bao gom ca
nguyen vong ciia da so q u a n chung, U y b a n v a n dong
san p h a m cong nghiep da g i a m xuong mot p h a n m i i d i so
" M t i a dong b i n h si" T r u n g ifdng da t i e n h a n h h i n h t h i i c
vdi trifdc chien t r a n h . Dac biet, san p h a m t h a n da va san
ban dau gia. Cuoi cung ong T r i i d n g V a n T h i n 30 t u o i , mot
x u a t Ilia gao da g i a m xuong n h i e u . T h e m vao do, n h i e u
c h u h i e u b a n h ngot, l a m can bo t u y e n t r u y e n d H a N o i da
dan thUdng da b i giet h a i , n h i e u t h a n h pho, l a n g mac da
t h d n g va m u a dUdc chiec ao sdi ciia Bac Ho vdi gia 3.500
b i bom dan Phap pha h u y .
dong Dong DUdng. V d i so t i e n t i i d n g diidng gia 100
8
cay
9
vang luc bay gid, Uy ban "Mua dong binh si" da mua vai
va may dUdc hang tram ao am tang bo doi.
Trong phong trao "Mua dong binh s i " , Quan nhu Cue
cCing vdi cac nha may ci pho" Hang Trorig (Ha Noi) nghien
cijfu san xuat ra ao tran thii,mac mua dong, gian di am ap
lai thuan tien k h i chien dau. Kieu ao tran t h u ra ddi
nhanh chong diidc pho bien rong r a i trong nhan dan va
diidc can bo, chien si Ve quoc doan rat ifa chuong. Phong
Cung thdi gian, Quan nhu Cue da chu. dong phoi hdp
vdi Hoi nong dan cijfu quoc to chiic cac nhom may quan ao,
dong giay, dep, san xuat mot so' mat hang bang da cho bo
doi. Nhieu cd sd may mac d Ha Noi dvfdc Quan nhu Cue
dat thau de bao dam quan ao cho Ve quoc doan. Den cuoi
nam 1946, Quan nhu Cue da dat thau diidc 58.400 bo
quan ao Ve quoc doan, 12.500 quan ao sooc, 11.000 chiec
man, dac biet la 59.000 ao tran t h u .
trao toan dan may ao tran t h u ung ho bo doi d i l n ra soi
Trong hai cuoc khang chien, ao tran t h u la mot phan
noi, manh me va thiJc sU t r d thanh mot cuoc van dong
tieu chuan quan trang mua dong cho can bo, chien si. Ao
quan chung rong khSp d moi nganh, moi gidi. Tai nhieu
dia phiidng, cac tang Idp nhan dan, doan the Cilu quoc
quyen gop diidc nhieu loai quan ao am, chan man, quan
ao, vai bit tat, giay va tien. Nhieu chi em phu n i i t i i tay
dan ao va theu tren ao nhiJng Idi to long kinh men va dong
may bling hai 16p vai, giiJa la bong, cac dufdng may kieu
nhflng 6 qua tram. Ao khong c6 tay va co, khuy cai ben
siidn va vai. Bdi vay, ao tran t h u giQ am ngvic va liJng ma
v&n khong anh hiidng den hai canh tay, thuan tien k h i lao
dong va chien dau.
vien ngiidi chien si.
Hoi phu nQ keu goi chi em phu nQ hang hai tham gia
Cau hoi 3: Thang 7 n a m 1946, tai P h a p , trong mot b u o i tiep dai
trong the tai n h a rieng cua Xanh-tof-ny, mot cai b3t
cuoc van dong nay va coi do la mot hoat dong yeu niidc cua
tay k e m cau noi h a i h u 6 c cua A n - b e Sa-ro da k h i e n
hoi. Chi tinh rieng trong hai ngay 16 va 17 thang 11 nam
Bac H o cxidi v u i ve, cau noi do la gi?
1946, nhan dan Thvi do Ha Noi da quyen gop diidc tren 30
van dong va mot so len, bong du lam tren 50.000 loi bong
Tral&i:
va v6 ao tran thu. Nhieu hen doan thd may ciia thanh pho
An-be Sa-ro tCfng hai Ian la Toan quyen Dong Difdng,
da xung phong dam nhan khau may hang van bo quan ao
hai Ian lam Bo triidng thuoc dia, tiJCng rao riet truy na Bac
va ao tran t h u khong lay tien. Ao tran thu, mot san pham
Ho, k h i Bac con la chang thanh nien each mang tre tuoi
cua t r i tue tap the, rat phii hdp vdi dieu kien Viet Nam da
Nguyen A i Quoc dang hoat dong t a i Phap. Con An-be
trd thanh hinh anh dep ve anh "Bo doi Cu Ho" ciia mot
Sa-ro, nam 1946 la Uy vien Cong hoa Phap tai Bac Viet
thdi oanh liet chong thuc dan Phap.
Nam, la con re cua Xanh-td-ny.
10
T h a n g 7 n a m 1946, Bac Ho c6 m a t t a i Phap de dam
p h a n ve Hiep d i n h hoa b i n h d V i e t N a m . T r o n g cuon sach
(khac Ixia) do M y che tao, bay c h i each m a t da't
150m, t h a y n h a u ban pha doc
chiing
pho H a n g Bong, H a n g G a i
CO t e n Doi mat v6i Ho Chi Minh cua Xanh-td-ny, ong t a ke
theo h i i d n g Ciia N a m , bang sung may 12,7 ly va t i e u phao
ve buoi tiep dai do:
20 l y .
"Rat n h i e u n h a c h i n h t f i , d i i moi x u hifdng den d\i va
Chap h a n h l e n h t r e n , mot to chien dau lap
tiJtc
mang
an can von va x u n g q u a n h C h i i t i c h nUdc V i e t N a m D a n
k h a u t r u n g l i e n Bd-rd-no c i i n g n a m b a n g dan, moi b a n g
c h u Cong hoa. K h i t o i gidi t h i e u Cu v6i An-be Sa-ro, ong
100 v i e n , chay len san thuldng ngoi n h a h a i t a n g so 18 giap
nay bat t a y n g i i d i chien si lao t h a n h va noi: "A, cuoi cung
p h i a sau pho L i i d n g V a n Can de don b i n may bay dich,
la ong day M, ong " t i f d n g cu6p" gia. K h i t o i n g h i r i n g m i n h
mot dong c h i khac c i i n g vac k h a u Rd-manh-tong, mot loai
da bo mot p h a n 16n cuoc ddi cua m i n h de chay theo dang
Sling t r i f d n g M y nong dai, n a n g h d n 4kg, diidng d a n r a t
sau ong day". L d i noi h o m h i n h ay h i n h n h i i da l a m cho v i
cang, CO the sat t h i f d n g n g i i d i ci each 800m. K h i ba ngifdi
l a n h t u Bac V i e t v u i ve"'.
l e n san thiJdng t i m diidc bd t i f d n g de dat k h a u t r u n g hen
t h i may bay dich da b i n xong loat d a n t h i i n h a t , dang
Cau hoi 4: Chie'c may bay dau tien cua giac Phap bi bo doi ta
b i n rofi or Ha Noi?
vao d u n g t a m , k h a u t r u n g h e n b i n l i e n k h o a n g 20 vien.
Do chvfa CO k i n h n g h i e m , k h a u nay c i i n h i m vao d a u may
Trildi:
bay r o i bop c6 nen d a n c h i sUdt sau duoi may bay. B i n I a n
Do la chiec may bay Spitfire cua t h i i c dan Phap.
Sau
Tet D i n h H d i 1947, dich bat dau d u n g may bay bay t h a p ,
ban pha cac k h u vilc noi do t a con chiem giQ. L e n h cua
T r u n g doan T h u do cho bo doi dUdc dCing sung bo b i n h de
ban t r a may bay dich. H o i do siing bo b i n h tot nha't ciia t a
la t r u n g h e n ban dan 7,62 ly, con sung t r i f d n g da so la cua
T a u T u d n g va M y , ban d a n cd 7,9 ly. Ngay 8 t h a n g 2 n a m
1947, dich d u n g h a i may bay k h u t r u e chien dau
l i i d n vong t r d l a i de b i n tiep loat khac. D d i cho may bay
Spitfire
h a i , sung n g i m don dau t d i 3 t h a n may bay, dUdng dan l a i
d i trvfdc canh quat mot quang. D e n ddt liJdn vong thijf tiJ,
k h i chiec d i dau v i i a t d i dau pho H a n g Bong t h i diidng dan
diidc c h i n h l a i , chi n g i m don dau 2 t h a n r o i n h a dan, k h a u
Bd-rd-no r u n g len b a n bat. T h a n may bay toe l i i a , p h u t
k h o i den ngom va b i t d a u boc chay do rUc. Theo da, no
loang choang lao r a p h i a bd song Hong, ha t h a p d a n r o i
m a t h u t . Luc ay khoang 2 gid chieu.
Horn sau, ngay 9 t h a n g 2 n a m 1947, cap t r e n t h o n g bao
1. Theo "Doi mSt vdi Ho Chi Minh" J. Xanh-td-ny, Tap chi Ljch suf quan sir
so 5-1988.
12
chiec k h u t r u e Spitfire
da r d i xuong mot b a i eat d giQa
song Hong, doi dien v6i ben Pha Den, nay la cang H a N o i .
13
Ngay 11, nhCfng chiec t a u chien dich d i dau lot vao k h u
Cau hoi 5: Tran danh dau tien tren song L6 vao Thu - Dong
phuc k i c h ciia T r u n g doi 175. Tiep do, t i i ngay
18,
nam 1947, ly do nao khien phao binh ta phai dat
vxic
phao sat mep niidc?
chung tiep tuc d i qua cac t r a n dia phuc k i c h cua cac t r u n g
doi 175, 200 v a 225 ci P h a n D i i , L a Hoang, Doan H u n g ,
Tri Idi:
T h a n g 10 n a m 1947,
B i n h Ca, K h o a n Bo, ta't ca n a m I a n . T r o n g n a m Ian do,
q u a n Phap md cuoc h a n h q u a n
ch6p nhoang bang diidng t h u y , difdng bo va n h a y
du
diJdng khong, t a n cong len Bic Can, hong "bat song Bo c h i
phao b i n h t a da no sung, the n h i i n g doan t a u dich v&n an
toan, c h u n g den difdc dich la T u y e n Q u a n g va cac bai do
bo, d u n g theo ke hoach d i n h trUdc.
h u y V i e t M i n h " . Bo c h i h u y K h u 10 c6 n h i e m v u d u n g
T i n dich lot qua l u d i phao b i n h t r e n song L6 cua bo doi
phao b i n h d a n h chan dich t r e n song L6. L i i c l i i d n g phao t a
t a l a m ca m a t t r a n xon xao. Theo T r u n g doi t r i i d n g T r u n g
gom ba t r u n g doi, bo t r i cd dong ven song t r e n doan tvL
doi 175 t r i n h bay t h i n g u y e n n h a n la k h i p h a t M e n t a u
V i e t T r i den B i n h Ca:
dich sap t d i t r a n dia, a n h em m d i bat d a u x u a t k i c h ra bd
- T r u n g doi 175 c6 mot k h a u sdn phao 75 l y va mot
k h a u 25 l y .
- T r u n g doi 200 c6 mot k h a u phao n g u y e n la loai cao
xa 75 l y .
song. N h i f n g chiia lap xong h a i k h a u phao t h i dich da vao
chdm t r a n dia, bo doi h o i hop m a t b i n h t i n h nen t a u dich
da d i n g a n g qua t r a n dia, phao c h i k i p b a n h a i p h a t v u o t
duoi.
Con T r u n g doi 200 dat phao t r e n doi L a Hoang, each
- T r u n g doi 225 c6 mot k h a u t h u y phao 75 l y (loai phao
song 2 k m , bcii vay k h i t a u dich qua phao ta p h a i chuc nong
gan t r e n t a u chien) v a m o t k h a u phao t e n la "Luc T i n h " ,
x u o n g de ban. H a i p h a t d a n d a u t i e n no sat t h a n t a u , den
bcii cac c h i t i e t cua k h a u phao nay la do chien Idi p h a m tijf
p h a t t h U ba t h i d a n hoc. Chiec thiJt n h a t chay t h i n g , den
sau t i n h don ghep l a i .
Bo doi phao b i n h m a n g vac phao tu: Phuc Yen, X u a n
chiec thvt h a i t h i dich p h a t h i e n t r a n dia ta, t a u c h u n g lap
tdc t a t n g a n g cap bd va do quan. T r u n g doi t r i i d n g lo dich
ciidp phao nen l e n h thao phao, chon nong. D i c h n h a y l e n
Canh, H a Dong h a n h q u a n len, cac t r a n dia da sSn sang
bd, nhUng sd d u n g p h a i m i n cua d u k i c h nen c h i ban v u vd
chien dau. Ngay 9 t h a n g 10 n a m 1947, t h u y q u a n Phap
chijf k h o n g d a m t i e n sau vao.
gom 40 t a u cac loai r d i ben H a N o i , Sdn Tay ngiidc song
T r o n g t r a n d a n h cua T r u n g doi 225 t a i B i n h Ca, k h i
H o n g len V i e t T r i . L e n h cua Bo c h i h u y K h u 10: p h a i be
k h a u t h i i y phao b a n diidc mot p h a t t h i nong guc xuong,
gay bang difdc "gong k i m " cua dich t r e n song L6.
n g u y e n n h a n la do h a i banh cua k h a u phao t a tvt che tao,
14
k h i ban k h o n g c h i u n o i siic giat nen gay gap. Con k h a u
chiec t a u dich c h i b i thUdng nang, k h o n g c h i m b a n . Q u a n
phao "Luc T i n h " , do a n h e m d i lay dan chifa k i p ve nen
t a het dan nen thao phao r u t k h o i t r a n dia.
k h o n g ban diidc.
P h a i den t r a n sau, ngay 24 t h a n g 10 n a m 1947 t a i ben
V 6 i n h i i n g t r a n d a n h k h o n g t h a n h cong nay, can bo va
Doan HCing, v6i nhiJng b a i hoc k i n h n g h i e m c6 dUdc tii
b i n h SI da hop n i t k i n h n g h i e m . Sau n h i e u cuoc hop, a n h
tran danh vd Igng K h o a n Bo nay, phao b i n h t a da co difdc
em ban bac thao l u a n va di den n h a t t r i : p h a i dat phao sat
mot t r a n t h a n g 16n, ma cae h a n g t h o n g t a n PhUdng Tay
bd song va T r u n g doi 175 se d a n h mot t r a n t h i diem. De de
goi l a Thdm hoa song
L6.
phong dich p h a n l i n g do bo cifdp phao, m o t t i e u doan bo
b i n h cung 30 d u k i c h dia p h i i d n g phoi hdp bo t r i gan t r a n
Cau
hoi 6: T r u n g doan nao
k h a u phao dat each n h a u 100m, t a i r i a l a n g K h o a n Bo ven
song. D i a h i n h n d i day la b a i p h u sa, hoa m a u x a n h tvfdi,
k h o a n g each tH phao den giiia song c h i chCfng 800m. B u o i
t r i f a , may bay dich t r i n h sat doc song, sau k h o a n g 1 gid
t h i tie xa, h a i chiec t a u v a n tai-do bo L C T lot vao t r a n dia
phuc k i c h cua t a . K h i dich con each t r a n d i a k h o a n g
1.000m, k h a u doi phao 25 l y cua t a voi v a n g no sung tru6c,
nen k h a u 75 ly buoc p h a i quay nong b a m theo de no sung.
H a i t a u dich t r u n g dan, l i e n cap ben sang ben k i a song la
l a n g A n Lao, T r a n g Xa. C h u n g n h a y vao lang, vvfa l a
t r a n h dan vijfa t h i n g t a y cii6p pha, giet choc. K h a u phao
Trung
doan
SongLffl
dia.
T r a n d a n h phuc k i c h diidc d a n theo t h e t r a n m 6 i : h a i
d U d c m a n g ten
Traldi:
Ngay 2 t h a n g 9 n a m 1947, T r u n g doan 112 diide l e n h
cd dong ve T u y e n Q u a n g d a n h dich. Cae t i e u doan cua
t r u n g doan dildc bo sung q u a n so", t r a n g b i , r o i doi p h i e n
h i e u t h a n h T r u n g doan 87.
T r o n g cuoc h a n h q u a n 16n d a n h len V i e t Bac,
quan
Phap cho mot canh theo d i i d n g bo t i e n len L a n g Sdn, Cao
Bang, mot canh theo d i i d n g t h u y ngiidc song H o n g , song
L6; mot canh khae n h a y dvi chiem t h i x a Bac Can, Chd
M 6 i , Chd Don. Bo T u l e n h L i e n k h u 10 giao n h i e m v u cho
T r u n g doan 87 cung eac ddn v i b a n c h a n d a n h canh q u a n
diidng t h u y cua dich t r e n song L6. T r u n g doan Lao H a
7 5 m m ban dUdc 30 v i e n t r i i n g t a u , chiec t a u sap c h i m t h i
cung q u a n d a n Lao Cai, H a G i a n g chan d a n h canh q u a n
phao t a cung vC(a het dan. D a n cong lap tile tiep v i e n dUdc
dUdng bo. 6 L i e n k h u 3, T i e u doan 11 v a cae d a i doi doc
7 v i e n dan cuoi ciing, n h i i n g l a loai d a n no t r e n k h o n g ,
lap difdc l e n h cua Bo, len phoi hdp chien dau v 6 i eac ddn v i
phao t h u cat ngoi no cho tarn no i l n g vcii 1 giay v a ban
b a n chan dich d M a t t r a n T h a i N g u y e n , Bac Can. Cong
tiep. D a n no g i o n t r e n bopng,. diet t h e m mot so dich. H a i
viec c h u a n b i chien ^-.rif^ng
VP
^"^g
h r r i n g pJia
THi; V»|N TINHSINHTHUAN
cae
ddn v i r a t k h a n t r i f d n g , quan t a t r a n h t h u t i i n g gid t t o g
dan d a n h giac c6 \\ic Iiidng via t r a n g l a m nong cot cua ta
p h u t de c h u a n b i chien dau, n h a t la bam nkm dich, t r i n h
da pha t a n cuoc t i e n cong T h u - D o n g n a m 1947 cua giac
sat dia h i n h , chon k h u quyet chien. Sau k h i cxi doan can
Phap. Dxing 1 n a m sau ngay T o a n quoc k h a n g chien, dem
bo d i t r i n h sat dia h i n h ven song L6, T r u n g doan 87 quyet
19 t h a n g 12 n a m 1947, quan Phap p h a i r u t k h o i chien
d i n h chon k h u v\ic Ben T h e n , D o a n H u n g , K h e L a u de
t r i i d n g V i e t Bkc.
phuc k i c h t a u chien, ca-no q u a n stf cua dich.
Sang ngay 24 t h a n g 10 n a m 1947, t a u chien
Phap
Cauh6j7:Tai
lung danh, gay tieng vang 16n trong nUdc va chan
ngUdc song L6 len Doan H u n g . Vvfa t i e n c h i i n g vula xa
dong ca dxi luan nUdc Phap, do la tran danh nao?
Sling ban nhxi v a i dan sang h a i ben bd song. Phoi hdp v6i
ddn v i sdn phao 75 ly, cac chien si T r u n g doan 87 phuc
k i c h bin
c h i m 4 ca-no, 1 t a u chien, diet 350 t e n dich. Tiep
do, ngay 10 t h a n g 11, T r u n g doan 87 l a i t h i i c h i e n t h a n h
cong t r a n phuc k i c h dich d K h e L a u (nga ba song Gam),
b a n c h i m 2 t a u chien, diet 400 t e n dich.
Chien khu D n3m 1948 c6 mot tran danh phuc kich
TramDo la t r a n L a Nga, mot t r o n g ba t r a n d a n h giao t h o n g
dien h i n h t r o n g cuoc k h a n g chien chong thiJc dan Phap.
T a i Chien k h u D, ngay t\i cuoi n a m 1947, Chi doi 10 da
N g a y 15 t h a n g 11, mot canh q u a n dich t i e n l e n T u y e n
h i n h t h a n h y tu^dng v a n dong til xa den DUdng 20 de danh
Q u a n g b i T i e u doan 420 cua T r u n g doan 87 phuc k i c h d
mot t r a n phuc k i c h . Difdng 20 la con diidng noi t u D a u Giay
ki-16-met 2 1 , diet h d n 100 t e n . T r u n g doan con phoi hdp
den D a L a t , t r e n do c6 cau L a Nga, t h i t r a n D i n h Quan.
v6i dan quan d u k i c h chon m i n dia l o i , bin t i a , to chiic cac
t r a n tap k i c h vao Ngoc Chuc, A n Dao, l a m cho b i n h doan
C o m - m u y - n a n n h i e u phen k i n h hoang.
V d i n h i e u chien cong x u a t s^c t r e n song L6, ngay 20
t h a n g 12 n a m 1947, k h i t r u n g doan ve l a i v u n g n u i To Sdn
de t o n g ket chien dich, D a i txidng Vo N g u y e n Giap da den
t h a m , trao H u a n chudng Q u a n cong h a n g Ba cho t r u n g
doan va bao t i n v u i : Bac Ho va T r u n g l i d n g D a n g da quyet
D e m 25 r a n g 26 t h a n g 2 n a m 1948, t a i Chien k h u D ,
cac t r a m gac p h i a m a t song Dong N a i v a n hoat dong b i n h
thUdng de t r a n h siJ chu y cua dich, dong t h d i toan bo C h i
doi 10 va L i e n q u a n 17 b i m a t r d i k h o i can cvL, viidt song
Be, b a n g qua hdn 8 0 k m difdng r i i n g den doan dutdng L a
Nga - D i n h Q u a n .
N g a y 1 t h a n g 3, q u a n Phap gom mot doan 70 xe txX Sai
Trung
Gon d i D a L a t . Doan xe c6 xe t h i e t giap hp tong, chd h a n g
d o a n 87. H a i ngay sau, le mCfng chien thSng va don d a n h
hoa phifdng t i e n chien t r a n h t r o n g doan xe c6 cac si q u a n
h i e u " T r u n g doan Song L 6 " diidc to chiic t r o n g the t a i t h i
cao cap Phap d i hop. K h i doan xe lot vao t r a n dia phuc
xa T u y e n Quang. V 6 i the t r a n chien t r a n h n h a n dan, toan
k i c h ciia ta keo dai 9 k m givLa cau L a Nga va t h i t r a n D i n h
d i n h t a n g d a n h h i e u " T r u n g doan Song L 6 " cho
18
Q u a n , t r a n d a n h b a t dau. Theo ke hoach p h o i hdp tac
chien, d u k i c h L o n g K h a n h l a m v a t can, d a n h le te l a m
cham toe do doan xe.
D e n 15 gid 15 p h u t , mot qua dia l o i no t r i i n g chiec xe d i
d a u , k h i e n no n a m chSn giiJa diJdng. Ngay l a p tiic, bo
p h a n c h a n d a u cua q u a n t a no sung m a n h l i e t r o i x u n g
phong, bat song v a diet gon n h i e u t o a n dich. C u n g luc, bo
p h a n d a n h c h i n h dien n a t r u n g l i e n , t i e u l i e n , n e m \\iu
d a n vao gifla doi h i n h , n e m cac chai x a n g dot chay cac xe
t a i . T a l a m c h u t r a n dia, pha h u y 16 xe.
Bo p h a n khoa duoi chd nhijfng chiec xe d i sau cung l o t
vao t r a n d i a m 6 i no sung. D i c h thao chay ve L a Nga, 3 1
ten b i t i e u diet. T a i mot doan khac, L i e n q u a n 17 v a cong
n h a n q u a n gidi dong loat x u n g phong, diet 26 xe cung v d i
56 t e n dich.
T r a n d a n h k e t t h i i c luc 18 gid. T r e n suot quang difdng
dai 9 k m , t a pha h u y 59 xe cd gidi, diet n h i e u l i n h le difdng
chiem da so' t r o n g 10 d a n toe a n h e m d chau D d n g V a n .
K h i Cach m a n g t h a n g T a m n d r a , t h i x a H a G i a n g v a cac
chau, ke ca Dong V a n , do bon Quoc dan dang cua H o a n g
M i n h C h i n h tijf T r u n g Quoc keo ve gay cd sd, b d n T a u
Tifdng k h i ked qua cai cac si q u a n dac v u l a i , r o i thiJc dan
Phap \xL T r u n g Quoc quay t r d l a i deu d u n g ke " l y gian", de
loi ked nhiJng ngifdi cam dau cac dan tdc t h i e u sd' chdhg t a
"sau l i f n g " . Dd cd sd cua t a yeu, liJc lufdng chUa d u sijtc, n e n
chau D d n g V a n c i i n g nhif n h i e u v u n g cd b a n v l n n a m difdi
sii l a m chu t h i i c siJ cua ngifdi cam dau cac dan toe h t i f n g
v t m g . O n g V i i d n g C h i S i n h (tiie V i i d n g C h i T h a n h ) l a
ngvfdi d i i n g dau r a t cd u y t i n eua ngifdi M o n g d v u n g r o n g
16n giap b i e n gidi nay...
O n g V i f d n g v d n l a ngUdi yeu nifdc, Cd q u a n he g i u p dd
V i e t M i n h , k h i H d a n g M i n h C h i n h t i m each Idi ked, d n g
k h d n g thed. N h i i n g d n g ciing k h d n g t r a n h k h d i cdn cd
n h i i n g "dd d i i " v a ca Idi i c h g i a i cap, ddng hp... n i u ked, v d i
t r o n g dd Cd m6t sd' si q u a n cad cap. Bd dpi t a t h u diidc r a t
nhiJng t d a n t i n h r i e n g . K h i diidc t i n C h i n h p h i i each m a n g
n h i e u v u k h i t r a n g b i , p h i i d n g t i e n chien t r a n h . Sd t u
dd C u H d l a m C h u t i c h diidc t h a n h l a p d H a N d i , d n g
h a n g b i n h cung v d i t h i f d n g dan d i t r d n g doan xe diidc t a
quyet d i n h d i gap C u H d l a de x e m thiie h i i r a sad, b a t
g i a i t h i c h c h i n h sach k h d a n hdng v a p h d n g t h i c h t a i chd.
chap b d n Qudc d a n dang H d a n g M i n h C h i n h n g a n can.
K h i den Bac Quang, d n g diidc h a i ddng c h i V i e t M i n h l a
Cau hoi 8: Bac H o da ttfng ket nghia vdi ong " V u a Meo", va gui
Quang; ixi. d6 d i H a N d i cdn cd V d K h a i Ca, mdt can bo cua
quoc. Bat thu no li\n biet gi ve sv( k i e n nay?
T u y e n Quang.
Traldi:
N a m 1945, chau D d n g V a n Cdn gdm ca h u y e n M e d Vac,
h u y e n Y e n M i n h ngay nay, ngifdi M d n g (cdn gdi l a Med)
20
T h a n h Phdng v a M a i T r u n g L a m d a n diidng ve T u y e n
t3ng ong mot thanh giiofm c6 ten la " Tan trung bao
C h u y e n d i ay ong V i f d n g k h d n g n h i i n g diidc C u H d tiep
ddn m a cdn k e t n g h i a a n h em v d i Cu, n e n dng diJdc ddi h d
t e n l a H d C h i T h a n h (ngUdi cd c h i se t h a n h cdng), diidc
21
Bac c\i lam Chu tich Dong Van, dong thdi giao cho ong trd
ve mdi mot so' ngiidi cam dau dai dien cac dan toe khac
diing ra lap chinh quyen mdi.
Bac Ho cung gidi thieu ong ling cvL dai bieu Quoc hoi
khoa 1 (va ca d khoa 2, du k h i do vijfa xay ra bao loan d
Dong Van vao cuoi nam 1959). Luc trd ve, Bac con viet thxi
giii nhan dan Dong Van, giao cho dong chi V6 Khai Ca ciing
ong Vudng thttc hien nhiJng viec Bac giao (ong V6 Khai Ca
la dai bieu Quoc hoi khoa 1, 2). Cuoc gap ay da tao nen
hxidc ngoat lich sii cua ngvfdi Meo tren cao nguyen Dong
Van, v i tii day, cha con ong va gia toe ho Viidng cung toan
the dan toe Meo va cac dan toe ci Dong Van nga h 4 n theo
each mang, to chiie \\ic liidng vu trang vdi tieu doan dia
phUdng do Vifdng Quynh Sdn, chinh la con trai cua ong
Vifdng lam Tieu doan trifdng dijfng len chong Phap Tiidng... Day la thdi ky dat niide dang diing triidc tinh the
"ngan can treo sdi toe" cuoi nam 1945 dau nam 1946.
Phap t i i Hoang Su Phi danh ra BSc Quang, hudng khac
viidt Tay Con Linh, danh tvf Thanh Thuy ra t h i xa Ha
Giang. De loi keo dan dia phudng, bon Phap hiia: neu ong
Vvfdng hdp tac t h i chung de cho ong cai quan tijf Lang Dan
trd len Dong Van, Phap chi dong tif P^c Xum trd xuong t h i
xa... NhUng Bac Ho vdi tkm nhin xa trong rong va nhay
ben hdn bon thiic dan cao gia, nen da c6 nhCtng bade tien
trifdc: tvf cuoi 1946 Bac da cvi dong chi Bui Cong Triifng
thay mat Chinh phu khang ehien, len Ha Giang nam t i n h
hinh, gap ong Vifdng Chi Thanh ban eong viec va trao
thanh giidm cua Bac tang. Tren bao kiem c6 dong chu! Han
"Tan
trung bao quoc. Bat thu no le" (c6 nghia la: Het long
trung vdi nifdc. Quyet khong chiu lam no le). Do la bau vat
CO y nghia nhan giii Idi uy thae; wiia. nhac nhd, dong vien
tdi ong Vifdng mpt long ehien dau trong thdi diem day
phiJtc
tap nay. N6 c6 tac dong rat manh tdi tinh cam va
hanh dong ciia ong Viidng, tiep thed sau viec Bac ket
Nam 1947, k h i trd lai lam T i i lenh quan Phap ci mien
nghia anh em vdi ong. Chinh v i vay ma moi am mifu, Idi
Bac, tiJdng Xa-lang quan tam nhat den van de ma Bo
hiia ciia thiJc dan Phap hong loi keo ong Vifdng chong sau
trifdng hai ngoai Phap la Mu-te giao cho: "Yeu cdu ong
liJng each mang da that bai. M a i sau nay, vdi niem t u had,
phdi lam mgi each de khong cho Viet Minh c6 the tiep xuc
ong Vifdng vkn. thifdng ke lai chuyen diidc Bac tang thanh
duac vdi cac dcfn vi cua Mao thudc nitdc Trung Hoa do
kiem quy chd can bo ta nghe.
dang ndi len va bat dau trdn xuong phia nam roi...". Cho
Cuoi thang 5 nam 1948, Bac Ho lai cii dong chi Tran
Dang Ninh len Ha Giang gap ong Viidng. Chuyen di c6
true trae dang tiee, dong chi Ninh cung dong chi Hoang
Dtie Thdng la Bi t h i i Ha Giang, khong gap diidc dng
Viidng v i ong "bi om khong tiep ditdc", nen phai quay lai;
nhifng CO gap me vd cua ong la eu Sieu (ttfc Siu). Qua cu
nen ehien dich tien eong Viet Bic cua Xa-lang, "ngoai
nhitng muc tieu khac, con nham khoa chat tuyen hien gidi
vdi Trung Hoa". Den cuoi 1947, vung dat trong bien gidi
duy nhat ma Phap chvfa ehie'm diidc chinh la Dong Van, V i
Xuyen cua Ha Giang. Hong bit not doan thung nay, quan
22
m
Sieu, dong chi N i n h c6 n h a n l a i Idi C u H o can d a n l a p h a i
Phay C O dia the r a t h i e m t r d , t a thUdng phuc k i c h doan xe
chong Phap - T i i d n g den cung, giut m a n h dat n a y cho den
Phap d day. T r o n g do, t r a n Bong L a u - L i i n g Phay 4 d i l n
ngay dat niidc dudc doc lap t h a t s\l, d a n toe diidc t i i do. V a
ra ngay 3 t h a n g 9 n a m 1949 l a t r a n d a n h t i e u bieu n h a t .
ngay 3 1 t h a n g 5 n a m 1948, dong c h i v i e t l a i t d "cam k e t "
to y t i n n h i e m ong V i i d n g , san sang ddn tiep ong t a i V a n
phong C h u t i c h cua ChinH p h i i H o C h i M i n h .
Ket cue n h u lich sxi da m i n h c h i i n g : a m m i i u b i t bien
Triidc k h i doan xe h a n h quan, dich cho m a y bay n e m
bom, ban phao d n h i i n g n d i n g h i t a g i a u q u a n t r o n g 3 ngay
l i e n . Sau do bo h i n h dich l i i n g sue r a t k y doc diidng, t i i
l i f n g c h i i n g n u i trci xuohg. Doan xe dich d a i t d i 4 0 k m , cxi l y
gidi d H a G i a n g cua Phap da t h a t b a i . V u n g n a y suot 8
g i a n each m 6 i xe t o i t h i e u 300m, de neu t a phuc k i c h t r o n g
n a m k h a n g chien k h o n g de x a y r a bao loan. T r e n chang
p h a m v i 3 k m t h i t h i e t h a i r a t h a n che. T u y n h i e n , dich
diidng d i theo C u H o t r o n g k h a n g chien v a ca g i a i doan ve
sau cua ong V i i d n g k h o n g p h a i hoan t o a n "suon se", nhiJng
t r o n g t i n h h i n h v6 cung phiic t a p bay gid m a Bac H o giiJ
diidc ong V i i d n g C h i T h a n h cung t o a n t h e ngifdi Meo v a
cac d a n toe v u n g bien gidi c a m chSc giidm "Bao quoc t r i
an..." de g i i i difdc "ciia" l u o n md t h o n g r a cae niidc ban... l a
mot t h i n g Idi vUdt r a ca ngoai dia gidi H a G i a n g ^
k h o n g ngd t a chan d a u doan xe hkng each dCing d i n h ba
chac r a i t r e n m o t doan diidng chon san, l a m cho nhiJng
chiec xe t r o n g top d i dau b i x i t lop, ca doan xe d a n b i don vL
l a i d u n g vao n d i t a chon l a quyet chien diem.
Q u a n t a diidc bo t r i t h a n h h a i t a n g t r o n g cac h a n g t r e n
n i i i , do vay \\ic l i f d n g difdc bao toan, k h o n g c6 t h i i d n g vong
t r o n g 3 ngay p h i phao dich b i n pha. D e n k h i q u a n t a x u a t
C3U/loi9:Mot
trung doan chu ItTc m a n h vita mdi thanh lap chifa
k i c h , t a n g t r e n d i i n g hoa \\ic k h o n g che dich v a y e m ho bo
kip l a m le ra m3t, da d a n h mot tran phuc k i c h 16n -
b i n h , t a n g dildi d a n h t h i n g xuohg diidng. C h i t r o n g vong
mot trong ba tran phuc k i c h giao thong dien h i n h
15 p h u t , t a l a m c h u chien t r i i d n g . D i c h k h o n g chong eU
trong cuoc k h a n g chien chong thuc dan Phap. D o l a
noi, t r a n d a n h k e t thuc n h a n h chong. H d n 200 t e n dich b i
trung doan nao va tran phuc k i c h nay d i ^ n ra a dau?
diet va b a t song. T a p h a b u y toan bo 133 xe cd gidi, t h u
Tral&i:
D u d n g so" 4 l a con diidng h u y e t mach tijf L a n g Sdn den
Cao Bang. Q u a N a Skm, doan tvf Bong L a u den L i i n g
h a n g t r a m t a n chien I d i p h a m . Rieng so" v i i k h i l a y diidc
Cling d t i t r a n g b i cho ca mot t r u n g doan cua t a .
Sau t h a t b a i nay, dich p h a i bo v a n chuyen diidng bo tii
N a S a m d i Cao Bang. D i i d n g so 4 b i cat d i l t , viec v a n
1. Theo "Vua Meo" cam thanh guam "Tan trung bao quoc...", Sif kien va
nhan chCmg so 8-1998.
24
chuyen p h a i hoan toan bang diidng k h d n g , tao m o t g a n h
n a n g r a t Idn cho viee tiep te h a u can cua Phap.
:h
25
Tran Bong Lau - Lung Phay 4 dien ra ngay 3 thang 9
nam 1949 la tran danh dau tien cua Trung d o a n 174 Cao B^c - Lang, ngay sau k h i c6 quyet d i n h thanh lap hai
trung d o a n chu luc manh dau tien cua Quan dpi nhan dan
Viet Nam, la Trung doan 174 va Trung d o a n 209, quyet
d i n h ky ngay 19 thang 8 nam 1949.
,:
khau phao hong nay ve Xiidng quan gidi de siia chiia. Tvl
hai bo phan con tot, xiidng da cUa cat va ghep noi thanh
cong, i\i do mot khau phao mdi ra ddi c6 ten la "Noi nong".
Trung doan 174 ngay ay c6 quan so khoang 5.500 c a n
bo, chien si, tvfc la gan bang mot Ifl doan, gom ba tieu d o a n
tinh nhue cua ba tinh Cao B^ng, B^c Can, Lang Sdn sat
nhap lai, cung mot tieu doan phao 75 ly, mot tieu doan
Sling may cao xa 12,7 ly, mot dai doi trd chien (coi 81 ly,
DK-75 ly) va bon dai doi triic thuoc la t r i n h sat, cong binh,
thong tin, canh ve.
ngUdi, bo doi dao ho va cho buoc day dai 5m de phao t h u
Thi tra'n Pho' L u each t h i xa Lao Cai khoang 30km.
Tran Pho" L u bat dau iii ngay 7 thang 2 nam 1950, c6
khau phao "Noi nong" tham gia. De dam bao an toan ve
giat CO. Tran nay khau phao da ban hdn mot tram vien
dan ma v&n an toan. Day la tran danh quyet liet, keo dai
hai ngay lien, phai den ddt tan cong t h i i ba, bo doi ta day
phao sat hang rao, b i n triJc tiep vao hoa diem dich, k h i ay
phao dich mdi chiu im. Day la tran danh Idn nha't cua
quan chu Itfc ta ke tii ngay Toan quoc khang chien 19
thang 12 nam 1946 den thdi diem do.
Cau hoi
10: C o mot k h a u sofn phao 75 ly duoc don ghep tti h a i
k h a u phao c h i e n loi pha'm b i hong. D o la k h a u
Cau
hoi
11:
N a m 1950, mot bo p h a n q u a n tr9ng cua k h o n g
phao cua dofn v i nao, hay ke ve tran d a n h d a u tien
q u a n P h a p of s a n bay B a c h M a i , H a N o i da b i diet
cua k h a u phao n a y ?
trong C O mot d e m . H a y t r i n h bay d i e n b i e n ciia
tran d a n h nay?
Traldi:
Tieu doan 40 sdn phao triic thuoc Dai doan 308, c6 ba
Traldi:
dai doi, trang bi hai khau 751y va mot khau 65 ly, m6i dai
San bay Bach M a i la can cd may bay nem bom, may
doi CO mot khau. Co mot khau 75 ly mang ten "Noi nong",
bay van tai quan sii cua Phap, thiidng xuyen c6 khoang 30
lai lich nhii sau: trong tran d a n h Don Dom nam 1949, mot
chiec t r u dau. Cac may bay nay dau tren hai diidng bang
khau phao 75 ly k h i bSn, vien dan no ngay tai bong phao,
rai nhiJa, chieu dai khoang 2.000m, chieu rong 30m. Quan
nen bo phan cd bam bi vd, chi con lai cai nong. Tran Ban Pe
ta ta hau phiidng muon vao san bay t h i phai hanh quan
nam 1949, mot khau 75 ly khac cung bi dan no s6m, nhiing
cap toe ca ngay lan dem, vifdt qua hai tuyen bao ve cua
chi
bi vd nong, con lai bo phan cd bam. Tieu doan diia hai
dich v6i mang liidi te diep day dac.
•'
T h i f d n g v u T h a n h l i y H a N o i c h i dao trvfc tiep t r a n
chien si n h a n h chong b i m a t vxiat qua cac 16p rao,
cac
d a n h dac biet nay. Dong c h i T r a n Quoc H o a n - U y v i e n
diidng hao va ao, bo vao t r a n san bay sd den t a n t i i n g
T r u n g l i d n g Dang, B i t h i f T h a n h u y l a m C h i n h i i y , dong
chiec may bay, r o i n h a n h chong b i m a t treo m i n h vao cho
chi P h u n g The T a i - C h i h u y t r i i d n g M a t t r a n c h i dao t r a n
h i e m ciia may bay. Do difdc t a p k y tijf trii6c n e n t u y chifa
d a n h . N h i e m v u difdc t r a o cho T i e u doan 108 chu Ixic dia
he biet dau dudi chiec may bay r a sad, n h i i n g cac chien si
p h i i d n g , do dong c h i T r a n N a i la T i e u doan t r i f d n g . T i e u
da t h a n h thuc leo len tiep can, t r o n g k h i dich k h o n g he
doan to chiic t h a n h ba bo p h a n : bo p h a n dot k i c h , bo p h a n
biet g i .
c h u a n b i chien t r i i d n g , bo p h a n bao ve diidng h a n h q u a n
vao va r a . Dong t h d i ddn v i hiep dong v6i bo doi dia
phUdng, d a n quan d u k i c h cac xa tiep giap san bay n h i i
D a i Kim, D i n h Cong va Tarn K h i f d n g .
De che m^t t i n h bao dich, thao trUdng h u a n l u y e n cua
bo p h a n dot k i c h dxiOc to chile d ba dia diem each n h a u tijf
3 den 5 k m t r e n dia b a n ba h u y e n : M y Biic,
L/ng Hoa t i n h
Vao k h o a n g 0 gid ngay 45 p h u t , cac to da hoan t h a n h
n h i e m v u r u t r a k h o i san bay ve t 6 i l a n g K i m L i i . San bay
Bach M a i dang c h i m d a m t r o n g m a n sifdng, b6ng
mot
t i e n g no vang, c h i i n g d i v a i p h u t , r o i n h i e u t i e n g no t h u n g
t h i n g ke tiep noi len t r o n g do. Co mot t i e n g no r a t to va
mot cot Ilia p h u t l e n cao h a n g chuc met.
H a Dong va L i i d n g Sdn t i n h Hoa B i n h , cac bo p h a n nay
Sau 15 p h i i t hop m a t hoan h i v 6 i n h a n d a n K i m L i i ,
k h o n g dUdc c6 q u a n he v6i n h a u . Ve v u k h i , X i f d n g q u a n
ben n h i e u t h i i n g qua b a n h m a ba con da c h u a n b i triidc,
gidi c h i u t r a c h n h i e m san x u a t theo yeu cau cua t i e u doan,
xiet bao cam dong b i n r i n , r o i den luc a n h em p h a i chia
gom 30 qua m i n h e n gid c6 sxic cong pha m a n h , va 200 qua
tay l e n diidng.
\\iu dan t r i i n g .
T r o n g k h i dd t i e n g cdi bad dong, t i e n g gam r u t a i san
Vao liic 24 gid ngay 17 t h a n g 1 n a m 1950, svfdng m i i
bay l a i v a n g vong l a i tu: t r o n g san bay. L i i c dku dich voi va
day dac, each 3-4m c i i n g k h o n g n h i n t h a y n h a u . M i i i t h i l
cho 6-t6, t h i e t giap vao m6c va ked nhiJng may bay chiia b i
n h a t CO 18 dong c h i va mot d u k i c h , do doi t r i i d n g H a Giap
nd d i chuyen r a xa, k h d n g ngd c6 chiec ked r a diidc mpt luc
chi h u y , d a n h vao h i i d n g dong - bSc san bay, t a i day c6 15
t h i nd, cd chiec dang d mdc n d i bong no l a m chet theo mot
may bay. M i i i t h i i h a i c6 8 dong c h i va 2 d u k i c h , do dong
so l i n h l a i xe va cong b i n h , h i e n t i i d n g nd day chuyen n h i i
chi T r a n T h a n h chi huy, d a n h vao p h i a tay - b^c san bay,
vay l a m chd dich c h i biet d i l n g n h i n m a k h d n g sad chCta
t a i day c6 10 may bay. M u i t h i i ba c6 6 dong c h i va dong
diidc. K e t qua t r a n d a n h : t a da pha b u y 25 may bay
chi Xa doi triJdng, dd ddng c h i T r a n g , T r u n g doi t r i i d n g c h i
loai, ddt chay 60 v a n l i t xang, 32 t a n v i i k h i va q u a n n h u ,
h u y , d a n h vao kho xang. T a t ca deu da ap sat san bay, cac
san bay b i te liet t r o n g n h i e u ngay.
28
cac
29
Diidc t i n chien thSng, Bac H o bieu d i i d n g k h e n ngdi, Bo
n h a u , c i l khoang 5 t h a p canh t h i c6 mot t h a p canh me, c6
Tong t\i l e n h t u y e n dUdng t h a n h t i c h ddn v i t r o n g toan
t r a n g b i phao coi de ban yem t r d cho n h a u . V d i chien t h u a t
quan, T i e u doan 108 dUdc t a n g thUdng H u a n chUdng Q u a n
nay, x u n g q u a n h Chien k h u D day dac don hot, t h a p canh,
cong H a n g Ba, cac chien si t h a m gia t r a n d a n h m o i ngUdi
k h i e n cho viec l i e n lac, giao thong, ddi s6'ng q u a n d a n
difdc t h i i d n g mot H u a n chUdng Chien cong h a n g N h a t k e m
chien k h u t r d nen r a t k h o k h a n .
d a n h h i e u "Dung si phi
triicfng".
T h a n g 11 n a m 1949, t a i xa T a n Hoa, Bo T u l e n h K h u 7
t r i e u t a p h o i n g h i chuyen de ve d a n h t h a p canh. H o i n g h i
Can hoi 12: C h i e n thuat D d L a - t u a xay d u n g h a n g ngan d o n
CO d a i dien cac ddn v i c h u liJc, T i n h doi, H u y e n dpi, n g a n h
bot, thap c a n h bao v a y q u a n h n h ^ m bop nghet
C6ng b i n h xUdng... H o i n g h i d i i a r a phUdng a n d a n h b i n g
C h i e n k h u D . Q u a n v a d a n ta l a m the nao de d a n h
m a t t a p , va giao cho T i n h doi B i e n Hoa to chile d a n h t h i
bai c h i e n thuat nay?
diem, ciing Q u a n gi6i K h u che' tao loai m i n chuyen d a n h
sap t i i d n g .
Traldi:
Chien t h u a t nay do t u d n g Phap D d L a - t u a (Pier Bdyer
De L a t o u r d u M o u l i n ) , mot tvfdng thUc d a n c6 k i n h n g h i e m
b i n h d i n h thuoc dia, dUa sang Sai Gon t\i t h a n g 7 n a m
1947, t r o n g do c6 5 diem: r u t bo n h i i n g k h u vUc heo l a n h
k h o cam giQ; d u n g cong giao v u t r a n g de chohg V i e t M i n h ;
hdp tac vdi liic l i i d n g giao p h a i Cao D a i , Hoa Hao; xay
dUng he t h o n g don hot t h a p canh; bao vay can cd
T i n h ddi B i e n Hoa t u y e n chon 300 d u k i c h , b i e n che
t h a n h 50 to, xay d i i n g m6 h i n h thiJc dia de l u y e n t a p .
Sang dau n a m 1950 c6ng tac c h u a n b i d a n h t h a p canh
dUdc hoan t a t , cac hoc v i e n l u y e n tap da t h u a n t h u c , - Q u a n
gidi che tao loai m i n va d a n h t h i i c6 ke't qua t o t .
D e m 20 r a n g ngay 22 t h a n g 3 n a m 1950, 50 to dong
Dong
loat d a n h 50 chiec t h a p canh doc cac L 6 1, 15, 16, 24. K e t
T h a p MUdi, Chien k h u D, k i e m soat v u n g k i n h te H a u
qua, t a t ca cac t h a p canh c h i t h u n g l6 c h i l k h 6 n g chiec nao
Giang.
sap, l i n h n g u t r o n g t h a p b i t i e u diet n h U n g t e n gac d t r e n
T r o n g do, mo h i n h t h a p canh dUdc t r i e n k h a i t a i v u n g
noc cdn sd'ng va n e m lUu dan, b a n sung chong t r a . T u y
Dong N a m Bo. T h a p canh diidc xay h i n h vuong, m o i canh
n h i e n , t r a n d a n h gay t i n h t h a n p h a n chan t r o n g chien
k h o a n g 4-5m, cao 8-10m, x u n g q u a n h bao boc bcli tUdng
khu.
t h a n h c6 16 chau m a i . Ngoai cung c6 hao l u y , day thep gai,
Sau t r a n d a n h . Bo t i i l e n h K h u 7
hoi nghi r u t k i n h
m i n , v.v... M 6 i t h a p canh c6 mot t i e u doi t r a n g b i day d u
n g h i e m , bd sung each d a n h m d i : sau k h i no m i n F T (tiic la
v i i k h i . Cac t h a p canh each n h a u 1 k m de c6 the ho t r d chd
phd tUcmg), dUa t h e m qua m i n Pe-ta qua l6 t h u n g de no
30
31
tiep n h a m d a n h sap t h a p . D o i d u k i c h T a n U y e n diidc giao
p h a t t r i e n mcti, niidc V i e t N a m n o i l i e n vdi he t h o n g cac
d a n h t h i i n g h i e m phiJdng phap m d i .
nfldc xa h o i chu n g h i a , dfldc n h i e u nfldc t r e n the gidi cong
D e m 18 t h a n g 4 n a m 1950, D o i d u k i c h T a n U y e n t i e n
h a n h d a n h t h a p canh me t a i cau Ba K i e n t r e n D i f d n g 16.
K e t qua, vdi qua m i n F T va qua m i n Pe-ta, t h a p canh h i
sap hoan toan, t a diet toan bo h'nh va t h u toan bo via k h i .
Tiep theo, d u k i c h T a n U y e n phoi hdp v6i D a i doi Bach
D a n g diet thap canh V a m Gia t r e n D i i d n g 14, la mot chot
quan t r o n g an ngfl dfldng vao Chien k h u D. K e t qua: mot
t r u n g doi h n h le dfldng b i diet, t a t h u mot sung coi 81 ly, mot
dai l i e n 12,7 ly v6i n h i e u dan dfldc v u k h i va Ifldng thflc.
Tii t h a n g 4 t r d d i t a tiep tuc diet n h i e u cac t h a p canh,
Chien k h u D b^t dau r o n g md.
Tii
mo h i n h nay, chien t h u a t d a n h t h a p canh diidc
n h a n r o n g r a ca nfldc, v6i n h i e u h i n h thflc sang tao: d a n h
k h o t a n g , cau cong, don bot, 16-cot..., goi c h u n g la
thuat
chien
dac cong. Tvf day, m o t b i n h chvmg m d i dfldc h i n h
t h a n h : Binh
chung dac
cong.
tvt dia,
toan quoc I a n t h f l 3 hop t h a n g 1 n a m 1950, T r u n g fldng
D a n g c h i i trfldng: n h a n da p h a t t r i e n ciia t a , ket hdp dfla
vao sfl g i u p dd ciia cac nfldc B a n , Idi d u n g sfl l u n g t u n g ve
chien Ifldc cua dich, gap r u t hoan t h a n h n h i e m v u m d i ,
chuan b i xay dflng q u a n doi n h a n d a n ngay cang t i n h
nhue, c h i n h quy hoa.
Ve p h i a dich, chung t a n g cfldng Iflc Ifldng cho t u y e n
phong t h i i Dfldng so' 4, chuan b i dieu k i e n de md cac cuoc
h a n h q u a n 16n d a n h pha h a u phfldng t a , gom 11 t i e u doan
va 9 d a i doi bo b i n h , 27 k h a u phao, 4 d a i doi cd gidi, 8 may
bay .v.v...
T h a n g 6 n a m 1950, T r u n g fldng D a n g quyet d i n h md
chien dich B i e n Gidi, n h ^ m t i e u diet mot bo p h a n q u a n
t r o n g s i n h Iflc dich g i a i phong bien gidi, pha the b i bao vay
t f l ben t r o n g de md t h o n g giao Iflu quoc te, p h a t t r i e n t i e m
Iflc k h a n g chien, md r o n g va c i i n g c6' can cfl dia V i e t B&c,
Cau hoi 13: D U d n g so 4 noi l i e n h a i t i n h C a o B S n g v d i L a n g
S o n , dugc thtrc d a n P h a p m e n h d a n h la Con
n h a n , cang l a m cho the va Iflc cua t a t h e m m a n h . H o i n g h i
dudng
bori n S m 1950 tai day d i l n ra h a n g loat
n h i i n g tran d a n h rat ac liet. D o la c h i e n d i c h nao,
gom cac tran nao?
g i a n h quyen chu dong t r e n chien t r f l d n g , day dich l u n sau
vao t h e phong ngfl h i dong h d n nfla. Chvi t i c h Ho C h i M i n h
c h i t h i : " C h i e n dich nay c h i cho d a n h t h i n g , k h o n g cho
danh bai".
Lflc Ifldng t h a m gia chien dich gom D a i doan
308,
T r u n g doan 209, T r u n g doan 174, T r u n g doan phao 95,
Traldi:
ba t i e u doan bo doi dia p h f l d n g va d a n q u a n d u k i c h h a i
Do la chien dich B i e n G i d i n a m 1950, k h i cuoc k h a n g
t i n h L a n g Sdn, Cao B i n g .v.v... Qua t r i n h n g h i e n cflu
chien chong thflc d a n Phap cua q u a n va dan t a c6 bfldc
chien t r f l d n g . Bo c h i h u y chien dich n h a n t h a y : Cao B i n g
32
3GPTH
33
la mot cii diem manh cua dich, nam tren dia the phiic
tap, nhieu cii diem kien co, neu ta danh Cao Bang trvfdc
theo ke hoach tac chien ban dau se gap kho khan, khong
bao dam chac th^ng, nen da de nghi chuyen sang danh
Dong Khe trxidc. Bdi neu danh Dong Khe trifdc, buoc dich
phai keo vien binh t\i Lang Sdn len, ta c6 dieu kien diet
quan vien k h i chiing van dong. Neu ta chiem diidc Dong
Khe, diet diidc quan vien t h i quan dich d Cao Bang hi c6
lap se phai r u t lui, tao dieu kien cho chien dich phat trien
thang Idi.
Dong Khe la cijf diem quan trong ciia dich tren phong
tuyen Difdng so' 4, phia tay each t h i xa Cao Bang 45km,
phia nam each t h i tran That Khe 25km. CvL diem Dong
Khe g6m hai diem t\la 16n, xung quanh eo 7 v i t r i kien c6
bo t r i tren cac diem cao c6 tam quan sat rong, phat huy
difdc cac loai hoa liic nh&m ngan chan ta tiep can tvf xa.
Trong khu viJc Dong Khe c6 pho, don chinh va san bay len
thSng. Don chinh c6 hang chuc 16-cot thap sat mat dat, ci
dxidi CO ham ngam, xung quanh don c6 tiidng cao va day
kem gai bao boc. Luc liidng dich d Dong Khe thifdng xuyen
CO hai dai doi thuoc tieu doan 2, trung doan le diidng so' 3,
mot trung dpi linh nguy, mot phan doi phao 105 ly, tong
eong so quan khoang 350 ten.
Quan dan Tay Bkc da thUc hien thanh cong nhiem vu
nghi binh chien dich, bdi dich cho r^ng ta sSp md chien
dich Tay Bac, nen chung tiep tuc dieu quan len Phu Tho,
trong k h i do d Mat tran Diidng so' 4, the tran ciia ta da
chuan bi xong.
34
Ngay 16 thang 9 nam 1950, quan ta no sung tien cong
cil diem Dong Khe. Cac ddn v i l ^ n ludt "danh boc v6" cac v i
t r i vong ngoai.
Dem 16 thang 9, Tieu doan 130 nhanh chong vifdt qua
pho' Dong Khe, diing boc pha len tuc md ciia danh don
Dong Khe. TH doi cao, dai lien dich bin nh\i vai dan triidc
ciia md. O hiidng Dai doi 366, ngiJdi nay nga xuo'ng ngildi
kia tiep tuc xong len pha rao. Cuoc tien cong keo dai den
gan sang, ta v&n khong md diidc ciia. Quan so thvfdng vong
qua niia. Cac ddn v i phai tam thdi r u t ra ngoai vila bao
vay don vvfa cung co Ixlc liidng.
Rut kinh nghiem hom trxidc, dem 17 thang 9 ta danh
chiem nha Phii Thien roi tif do danh thSng len don cao.
Ciia mci t h i n g Idi, bo doi xong len danh chiem dau cau,
nhilng bi mot hoa diem ngam mdi xuat hien chan diing
triidc ciia mci, bon chien si 6m hoc pha len danh 16-c6t deu
bi thildng. Mot tieu doi trildng xung phong 6m 20kg boc
pha len danh 16-c6't nhilng do voi vang goc ap kh6ng dung
nen hoc pha no chi pha vd dildc mot mang 16 cot. Dich
choang vang, mot s6' bo chay vao 16-c6't trong. Ch6p thdi cd,
Dai doi trildng Tran CiX dan xung kich xong len, k h i anh
tdi gan 16-cot dau cau t h i bon dich trong 16-c6't da hoan
hon, ehung dien cuong xa dan ve phia quan ta. Tuy da bi
thiidng nang, dong chi Tran Cxi co let ngvfdi ve phia 16
chau mai roi bat ngd xoay ngildi bit k i n hoa diem. Trong
khoanh khkc do xung kich ta ao at xong len tieu diet don
cao. Cac tieu doan 166, 154 tiep tuc phat trien danh vao
tung tham.
as
Luc 7 gid sang ngay 18 thang 9. Tieu doan 166 no qua
boc pha 40kg danh sap ham chi huy kien co nhat ciia cvL
diem Dong Khe. Ten A-ly-uc chi huy don Dong Khe va bon
con song sot ra hang. Trong tran nay, Trung doan 209 da
tieu diet va bat 185 ten, t h u vu k h i du trang bi cho mot
tieu doan.
n h l n chd ddi, khong dUdc chu quan khinh dich, tiep tuc
lam tot cong tac chuan bi chien dau. Cac dai doi trUdng
diidc lenh di chuan bi tren chien triidng, con chinh t r i vien
t h i diia quan di lay them gao, chuan bi cho cuoc chien dau
dai ngay. Dung liic do dich bat ngd cho quan tien len Dong
Khe.
Dong Khe bi tieu diet, phong tuyen bien gidi cua dich
nhif mot con ran bi danh gay khuc, day Cao Bang, That
Khe vao the bi c6 lap. Phan doan dich se cho quan no'ng ra
chiem lai Dong Khe, hoac yem trd cho bon dich d Cao Bang
r u t chay, Bo T i i lenh chien dich tiep tuc giao nhiem v u cho
Trung doan 209 phong t h u Dong Khe va sSn sang cd dong
cung liic lUdng Dai doan 308 chan vien.
Ngay 1 thang 10, quan cua Ld Pa-gid den each Dong
Khe 4km, bat dau trien khai dpi hinh tien cong. May bay
dich gipi bom na-pan, trong phao dich ban pha dii dpi cac
mom doi quan ta da chiem linh. Tuy quan so d nha con i t ,
mpt so ddn v i thieu can bp chi huy, nhUng Tieu doan 166
v i n kien ciidng chan danh, bupc quan dich phai duing dpi
hinh tan cpng, trien khai tren cac mom doi Na Pha, Khau
Ngay 18 thang 9, dich dieu them hai tieu doan len
That Khe, nang so' quan d day len bon tieu doan, toan bo
liic Ivfdng nay do trung ta Ld Pa-gid chi huy. Dich c6 y dinh
chiem lai Dong Khe de tao dieu kien cho so quan d Cao
Bang r u t ve Lang Sdn.
Ang, Khau Luong va cac diem cao d nam Dong Khe. Chieu
Ngay 20 thang 9, chung dung may bay do them mot
tieu doan xuo'ng Cao Bang, nang tong so quan d Cao Bang
len ba tieu doan. So' quan nay do trung ta Sac-tong chi huy
chuan bi r u t theo Dudng so 4. Trifdc k h i r u t , dich to chiic
nhieu hoat dong tham do, nghi binh t h u hut liic liidng ta.
chieu, k h i do ta m6i danh chiem dvfdc Khau Ang, sau do
Trong k h i do, Trung doan 209 va cac ddn v i v i n kien
t r i nam rxing chiu doi ret, san sang don danh quan tiep
vien. Da het thang 9 ma van khong thay dich dong tinh gi,
nhieu can bo, chien si non nong de nghi hanh quan di
danh ndi khac. Nhiing Dang uy Mat tran chi t h i : phai kien
thang day bi mat bo len phia tay cao diem, danh vao sau
36
2 thang 10, quan ta van dong bao vay, tien cong quan dich
d cac mom doi nay.
Ngay 3 thang 10, Tieu doan 154 mci nhieu ddt xung
phong. Tran chien dau quyet liet keo dai tvf sang den
truy kich dich den doi 760. Chin gid sang ngay 4 thang 10,
dich do quan tang vien cho doi 760. Mac du quan dich
dong va chiem d\i6c dia hinh c6 Idi, nhiing do chi huy ta
nam viing thdi cd, da to chile difdc mpt trung dpi diing
lung dich, nen chi sau i t phut chien dau, quan dich bi vd
dpi hinh phai bo chay sang doi 765. Dich cho may bay nem
bom na-pan chan dildng ta truy kich. Ta va dich quan
nhau den chieu. Quan ta lam chu doi 765.
T r o n g k h i cuoc chien dau d doi 765 cua T i e u doan 154
dien r a quyet l i e t t h i h a i t i e u doan 130 va 166 diidc l e n h
h a n h q u a n cap toe len hudng Cao B^ng p h o i hdp v6i ddn v i
b a n den d a n h b i n h doan Sac-tong. Sau 2 ngay chien dau
dan Phap chuyen hifdng chien lUdc q u a n siJ va t i n h den
viec sxi d u n g q u a n b a i Bao D a i , lap c h i n h p h i i b u n h i n
theo "ly t i i d n g quoc gia" trao t r a doc lap gia h i e u cho V i e t
Nam.
l i e n tuc, bo doi da r a t met moi. Chap h a n h m e n h l e n h cua
Ngay 5 t h a n g 6 n a m 1948, H i e p if6c Phap - V i e t (do
t r e n , k i e n quyet k h o n g de q u a n dich chay thoat, cac chien
Bao D a i l a m d a i dien) diJdc k y ket. ThiJc dan Phap r a silc
si quen ca a n n g u , len loi cat rOfng b a m dich.
mua chuoc, loi keo cac the lUc p h a n dong l i n g ho c h i n h
Chieu 6 t h a n g 10, T i e u doan 166 duoi k i p doi h i n h dich
ci doi 490. Q u a n t a no sung ngay, q u a n t i i Ti-no b i b a n
chet. T i e u doan nguy b i n h b i d a n h t a n tac. T i e u doan le
diidng t h i i h a i cua dich dang t i m dUdng chay vao k h u vtfc
d i e m cao 477 t h i b i T i e u doan 130 va cac ddn v i b a n diet
gon. L i e n tiep nhiJng ngay sau do, T r u n g doan 209 p h o i
hdp chien dau v 6 i cac ddn v i ban t i e u diet n h i e u q u a n dich
ci k h u viic Coc X a , diem cao 477, 649, gop p h a n t i e u diet va
bat t o a n bo h a i b i n h doan L d Pa-gid va Sac-tong cua dich.
Chien dich B i e n Gi6i k e t t h i i c th&ng Idi, toan bo h a i b i n h
doan Phap b i t i e u diet. Con diidng t h o n g sang nxidc B a n da
diidc m^.
k i e m , m u a chuoc n h i i n g can bo k h a n g chien "ly k h a i " ve
hdp tac v6i " c h i n h p h u quoc gia".
N a m y do dich, T y diep bao N h a cong a n T r u n g ifdng
kheo leo, I a n l i i d t difa cac diep bao vien: b i so' A14 va
A13 vao hoat dong t r o n g long dich. To diep v u d i sau, leo
cao t r o n g h a n g n g i i dich, t h u t h a p nhiJng t i n tiic chien
lifdc q u a n t r o n g ve q u a n sii va c h i n h t r i . D i c h c6 n h i e u t h u
doan k i e m t r a , thiJ t h a c h n h i f n g cac diep v i e n da vifdt qua
va gay diidc t i n n h i e m t r o n g h a n g n g i i si q u a n cao cap cua
cd q u a n t i n h bao q u a n s i l , t i n h bao chien liidc. Bo t o n g chi
h u y q u a n v i e n c h i n h Phap d Dong D i f d n g va bon cam dau
c h i n h p h u b i i n h i n , bon cam dau cac dang p h a i p h a n dong,
C i u hoj 14: H a y ke ve c h i e n cong d a n h d 3 m chiec Thong
ham A-mi-6
Danh-vin
bao
cua P h a p n S m 1950 tai v u n g
b i e n tinh T h a n h H o a cua diep bao ta?
Tralai:
Cuoi n a m 1947, b i t h a t b a i t r o n g cuoc " H a n h quan T h u Dong" len Chien k h u V i e t B i c , t h a y k h o n g the k e t t h i i c
chien t r a n h bang mot cuoc " h a n h q u a n chdp nhoang", thUc
38
p h i i Bao D a i . Cd q u a n t i n h bao chien lifdc Phap (SEH) t i m
bon cam dau p h a n dong Idi d u n g dao T h i e n chiia. Bon
c h i i n g t r a n h g i a n h a n h hUdng, dang nao c i i n g m u o h loi
keo A13 va nhiJng n g i i d i "ly k h a i k h a n g chien" ve m i n h de
gay t h e m vay canh va c6 t h e m lUc l i i d n g . T a t ca bon cam
dau c h i n h p h u b t i n h i n va q u a n t h a y cua c h i i n g deu dong
y "hdp tac" chat che v 6 i A13 - T h i i l i n h cua "To chile ly
k h a i k h a n g chien" goi la "Phuc V i e t each m a n g dang", goi
t a t la "Dang phuc V i e t " , mot dang "ma" k h o n g c6 t r o n g
thiic te v6i mot chien k h u gia d vung n u i thuoc huyen
Nong Cong, tinh Thanh Hoa.
Co vai tro va uy t i n , A13 Ian lifdt tiep xuc, hoi dam bi
mat vcii hau het bon chi huy cao cap cua cd quan quan siJ
va t i n h bao Phap, bon 9am dau chinh phu bia n h i n Bao
Dai va bon cam dau cac dang phai phan dong. Qua tiep
xuc, trao doi, to diep bao da t h u diidc nhieu t i n tiic t i n h
bao chien liidc quan trong, phuc vu cho sii chi dao
cua Dang do'i v6i cuoc khang chien cho'ng thiJc dan Phap
xam lUdc.
De tao them sii t i n cay cua thiJc dan Phap va chinh
quyen tay sai do'i v6i to chiic diep bao A l 3 , Ty diep bao
Nha cong an bo' t r i mot "chien k h u " gia t a i vung riing n u i
huyen Nong Cong (Thanh Hoa) va md dai hoi "dang
Phuc Viet" gia t a i "chie'n k h u " de mdi mot so" ten cam dau
Viet gian ra tham. D i n h Xuan Cau, Uy vien t r u n g ifdng
Dai Viet Quoc dan dang da cung A l 3 , va A14 ra chien
k h u dii "dai hoi" dang Phuc Viet. K h i trci ve, D i n h Xuan
Cau, quan thay Phap va Bao Dai t i n titcing, dat nhieu
hy vong vao "dang Phuc Viet". Bao Dai da phong A l 3
chile "Quoc vu khanh" va A14 chvic dai uy "V6 phong ngtt
lam quan".
khu IV", thiJc dan Phap thoa thuan se cung cap day du v i i
khi, tien bac cho "chien k h u quoc gia" cua "Phuc Viet" de
dang Phuc Viet "dam nhiem cong cuoc giai phong k h u IV"
va Phap dong vai tro ho trd.
ThiJc hien y kien cua Trung lidng Dang, Ty diep bao
Nha cong an Trung vfdng chi dao to diep bao A13 danh don
manh vao mifu do den toi cua thiic dan Phap va tay sai,
ket thuc chuyen an.
Ngay 26 thang 9 nam 1950, sau k h i giang b^y difdc ba
"Uy vien trung Udng" Dai Viet-Quoc dan dang kiem "bo
triidng" noi cac bu nhin la Dinh Xuan Cau, Nguyen Van
Hifcing va Nguyen Quang M i n h ra vung t i i do de cong an
ta bat gifl, khai thac. To diep bao A13 nhan lenh danh
d i m Thong bao ham A-mi-6 Danh-vin k h i chiec tau di vao
vung bien tinh Thanh Hoa de chuyen giao phiidng tien
hoat dong (may v6 tuyen dien, v i i khi...) cho to va don gia
dinh diep vien A13 ve Ha Noi.
'
Thiic dan Phap c6 mifu do danh chiem vung t u do
Thanh-Nghe-Tinh ttr lau nhvfng chiia c6 dieu kien thiic
hien. Co "chien khu quoc gia" cua "dang Phuc Viet", chiing
chdp thdi cd thuc hien miiu do.
3 gid sang ngay 27 thang 9 nam 1950, cong an Thanh
Hoa sv( dung nam dan quan tre, khoe cua xa Quang Tien,
Sam Sdn gioi nghe di bien, cheo thuyen dvfa to diep bao
A13 gom anh A14, A16 va A15 mang va-ly chiia 30kg
thuoc no ra khdi, len Thong bao ham A-mi-6 Danh-vin de
ra Ha Noi. Dong vai "vd" A13, chi N g u y i n Thi Ldi da diing
cam, mifu t r i cung to difa difdc chiec va-ly diJng thuoc
no len tau an toan vao luc 7 gid 30 sang 27 thang 9
nam 1950.
Trong cuoc hoi dam giiia Trung tiidng A-lech-xang-dd-ri
va A13 - t h u linh "dang Phuc Viet" ban "giai phong
Sau k h i chiec Thong bao ham nho neo ra khdi ve
hudng dong bSc, chiec va-ly da no tung, pha mot 16 h6'ng
41
16n t r o n g k h o a n g t a u . Ten t h u y e n t r i i d n g chet ngay t\i
t h u y , la con difdng tiep te ma t a de g i a n h the b i m a t bat
p h u t d a u v i d sat buong c h i L d i . V i e n ha si q u a n p h u
ngd n h u t r e n song L 6 4 n a m ve trUcic.
t r a c h d i e n d a i c h i k i p d a n h len k h o n g t r u n g t i n h i e u
"SOS", t h i tving ddt song d\i dpi da chom den l a t n g h i e n g
h a n con t a u va v u i t h a n no difdi b i e n ca, cung n h i e u b i n h
l i n h , si q u a n Phap v a h a n g t r a m t a n v i i k h i , q u a n t r a n g ,
quan dung...
Tarn giJdng "cam ivi cho To quoc quyet s i n h " cua n i i
chien si an n i n h N g u y i n T h i L d i song m a i t r o n g tarn
k h a m dong bao, dong c h i c h i i n g t a \
b i n h giao n h i e m v u cho D a i dpi 756. T r a n dia phuc k i c h
difdc chpn la canh r i f n g thufa day c6 l a u lach, cay coi l i i p
x u p sat ngay mep nu6c, ndi day thupc t h o n Lac Song, p h i a
ta n g a n song D a , each t h i xa Hoa B i n h c h i i n g 12km dUdng
c h i m bay. D a i dpi c6 ba k h a u sdn phao 75 ly cua N h a t ,
phap nay r a t C P , C6 b a n h bang sat, no c6 the thao r d i t i i n g
bp p h a n . L o a i phao nay q u a n N h a t d i chuyen bang liia,
Ciu hoi 15: T r o n g p h o n g truyen thong cua B i n h c h u n g Phao
b i n h CO la cb then dong c h i i Ho
Ngay 14 t h a n g 12 n a m 1951, T r u n g doan 675 phao
Chu tich
khen
thtidng Dai dpi 756 - Trung doan 675, giiia la dong
c h u Chien thing Lac Song. Lac Song a dau va d i l n
b i e n tran d a n h nay n h u the nao?
Traldi:
T h u - Dong n a m 1951, ngay 13 t h a n g 11, q u a n Phap
ngvfa, con bp dpi t a t h i m a n g vac. T r u n g doan 675 c6 sau
dai dpi sdn phap, thupc D a i doan cong phao 351. T r o n g
t r a n nay, D a i dpi 756 t r i i c thupc T r u n g doan 36 bp b i n h ,
thupc D a i doan q u a n T i e n phong.
Ngay 22 t h a n g 12 n a m 1951, k h o a n g 11 gid t r i i a , may
bay t r i n h sat L-19 cua dich bSng hoat dong m a n h h d n
ngay t h i f d n g . Q u a n bao cua t a tvT t h i xa Hoa B i n h cho biet:
mpt t a u chien cung bon ca-no cha't day h a n g va l i n h wHa
d a n h chiem v u n g D u d n g 6 va t h i xa Hoa B i n h . N h U n g sau
r d i ben Ngpc, bat dau x u o i song Da. Ngay sau do, C h i h u y -
h a n g loat t r a n t a t i e n cong dich d T u V i i , Doan H a , Dong
T r u n g doan 36 bp b i n h c h i t h i cho D a i dpi 756 p h a i t i e u
H e n , D i i d n g 6 .v.v..., dich d Hoa B i n h r d i vao the c6 lap.
diet doan t a u nay. Toan dai doi lap tvLc vao v i t r i chien
D u d n g so 6 va dong song Da la h a i t r u e tiep te tiif H a N p i
da'u, dan len nong, cac p h a n t\l b a n da san sang. K h o a n g
va V i e t T r i len Hoa B i n h . N a m difdc ch6 yeu ciia dich, Bo
30 p h u t sau, doan t a u dich da Ipt vap quyet chien diem.
c h i h u y chien dich Hoa B i n h ha quyet tarn ckt 6.\lt dvfdng
Bon chiec ca-no d i h a n g dpc, m p i chiec each n h a u k h o a n g
80m, p h a n g p h a n g re niidc lao ve p h i a T r u n g H a .
1. Vu A-mi-6 Danh-vin am thSm ma vang ddng mai, Su kien va nhan
chLTng so 3-1995.
42
B a n ! Ca ba k h a u phao cung gam len. Chiec ca-no d i
dau p h u t Ilia len t r d i , quay chao dao may vong r o i c h i m
43
ngay. Lenh chuyen Ian sang chiec ca-no t h i i hai. Hang loat
Cdu hoi
16: T r o n g l i c h sut 113 n a m ton tai n h a tu C o n D a o -
dan phao na triing dich, mot luc sau t h i no cung chim dan
nori thiTc dan P h a p v a de quoc M y g i a m gixi n h u n g
theo chiec t h i i nhat. Chiec ca-no thtf ba dat sang bd phai
ngifori tu each m a n g , cuoc viidt nguc nao c6 q u y mo
tranh dan, nhiing chi sau vai loat dan, no cung chiu chung
Idn nhat?
so' phan nhii hai chiec tfUdc. Chiec ca-no t h i i t u dang da
lao tdi, chifa kip quay dau lai t h i bi triing nhiJng loat dan
tiep theo, roi cCing chung so phan vdi ba chiec triidc.
Bay gid den lifdt chiec tau chien LMC, no cao lijfng liSng
nhif may toa nha, than to 16n nang ne, nen k h i phao ta
dong loat bSn t h i hiing chiu moi phat dan mot each de
dang. Bon linh tren tau b^n xoi xa moi cd dan ve phia tran
dia ta: phao 20 ly, sung may 12,7 ly .v.v..., nhung moi tam
dan deu vot qua dau bo doi ta. Tuy chiec tau nay bi thtfdng
kha nang, nhifng no co" giidng vao bai cat boi giQa song, bdi
bay gid la miia nxidc can. Roi bon linh tren tau tranh nhau
nhay xuong, chay qua bai boi de bdi sang bd ben kia.
Nhieu ten bi chim, mot so' ten bi triing dan sung may
phong khong cua Dai doi 241.
>
Traldi:
De chuan bi thiic hien ke hoach viidt nguc, anh em tCi
each mang ban ngay phai lao dong kho sai rat vat va, dem
den phan cong thay nhau dao ham bi mat. Trong qua
t r i n h diing trai do dich cat cii, anh em bi mat ket hdp cat
them may, song, tre theo kich thiidc cvia thuyen viidt bien
roi cat giau ky. Mot bo phan bi mat thao hang nghin bo
quan ao lay \xi cac kham, khau lai thanh nhiJng tam vai
16n, tam sdn, hSc i n de hoc thuyen. Thanh iiy Hai Phong
con bi mat giii vao Con Dao mot lang vang de Dao uy mua
sam thiet bi chuan bi viidt nguc... Viec luyen tap quan sii
difdc tien hanh rat khan trvfdng, thong qua cac tro chdi
trong gid nghi, de danh Ivfa dich. Dao iiy con huan luyen
mot bo phan lam cong tac binh van, tao ra khong k h i than
Toan bo tran danh dien ra chi trong 10 phut. Ngay sau
thien giiia t i i nhan vdi linh A u - Phi, chuan bi Idi le giai
do Dai doi 756 phao binh khan trvfdng thao rdi phao va r u t
thich, thuyet phuc keu goi dich dau hang... Cuoc chuan bi,
khoi tran dia an toan.
luyen tap da giii difdc tuyet doi bi mat va keo dai trong 6
V6 cung cay cii v i bat ngd, trong may gid tie'p theo, may
bay dich den nem bom na-pan khap vung chien sii, liia
chay do rUc trdi. Lai c6 them mot chiec may bay Hen-cat bi
trung dan cao xa cua Dai doi 241, rdi tai cho, hai chiec
khac bi thifdng. Den quang 4 gid chieu t h i dich m6i cham
diift han tran chien tra diia vu vd nay.
44
thang.
Ngay 12 thang 12 nam 1952, cuoc vvfdt nguc bat dau.
Buoi sang, cong viec lao dong kho sai dien ra binh
thifdng. Diing 11 gid, tai ben Dam, Tong chi huy vung
chiec khan trang phat lenh tan cong, lap tilc nhanh nhiJ
cat, liic liidng xung kich gom 28 to, tay khong diing v6
45
thuat ap sat bat gon 28 ten linh Au-Phi, dong thdi thuyet
phuc ten quan giao ngUdi Phap t h u gom tat ca vu k h i ciia
dich. Tran danh dien ra qua nhanh gon, dich hoan toan
bi bat ngd. The nhiing tai m u i Ca Map, mot ten h'nh phat
hien ra, hin chet mot dong chi cua ta, nen anh em khong
the danh tiep ve t h i tran theo ke hoach dUdc niJa. B i thif
Dao uy thao luan cap toe t i n h hinh, ra quyet dinh thiJc
hien theo phifdng an 2, tijfc la chi giai thoat 200 ngiidi ci
miii Dam va m u i Ca Map. Lap tvic cac ham bi mat difdc
bung ra, anh em chuyen vat lieu len, lip rap thanh
nhiing chiec thuyen, va den 17 gid t h i 5 chiec thuyen
diidc lam xong, v6i day d i i buom, mai cheo, liidng thiic,
nii6c ngot. Moi thuyen con diidc ghep hai be nuta de de
phong song 16n.
Cling phat hien ra, chung cho may bay triic thang bat lai
nhiing anh em song sot.
Chung diia tat ca anh em ve kham Chi Hoa, Sai Gon,
tra tan rat da man de t i m ra ngvfdi lanh dao cuoc noi day.
V6i k h i phach bat khuat, dich khong the khai thac anh em
diidc dieu gi. Cuo'i cung chiing phai dvfa v u an ra xet x i i
cong khai trii6c dii luan. Nhiing ngiidi linh Au-Phi ra lam
chiing deu xac nhan ho khong bi danh dap, hanh ha, t r a
thu, va day la cuoc viidt nguc cua t u nhan de t i m sii t i i do.
Vdi nhiing chijfng cii va ly le danh thep, Toa an binh Phap
khong the khep toi them diidc nhiing ngiidi chien si cong
san, khong the tii6c quyen tCi binh ciia anh em. Tat ca 117
tii nhan deu t r i n g an.
Tat ca nhiing linh A u - Phi bi hit deu diidc doi xii nhan
dao, khong c6 ai bi danh dap, dong thdi Ban chi huy con
Cau hoi 17: V a o n a m N h a m T h i n (n3m 1952), tai m i e n D o n g
giai thich ve cuoc khang chien chinh nghia ciia anh em tia
N a m bo xay ra mot tran bao lut khxing k h i e p , c u n g
nhan each mang. Bcii vay, vien quan giao con tang Ban chi
v d i " t h i e n t a i " l a " d i c h h o a " k h i e n cuoc song v a
huy mot chiec sa ban, mot tam ban do va chuc cuoc viidt
c h i e n d a u cua q u a n d a n m i e n D o n g v 6 c u n g gian
bien th^ng Idi. Tat ca bon dich deu chap nhan chiu troi de
k h 6 . B a n biet gi ve sU k i e n n a y ?
lUc liidng noi day xuat phat hii6ng ve dat lien.
Doan thuyen ra khdi dUdc vai hai ly t h i bong gio
Tra Idi:
chii6ng yeu dan, roi yen lang hin, va b^t dau doi hii6ng.
Tran bao lut nam Nham Thin (nam 1952) la hien tiidng
NhiJng con thuyen nho be khong chiu noi nhiing cdn song
thdi tiet bat thiidng hiem c6, v6i siic t a n pha het siic da
bien 16n. Trong dem toi hai con thuyen bi vd, nhieu anh
doi, xay ra tren viing rong 16n, gay anh hiidng dac biet
em hy sinh. Con lai ba chiec thuyen, c6 nhieu cho nii6c ro
nghiem trong t6i ddi song cua quan va dan vung Chien
r i vao. Mot so anh em cam t i i , lang le t r i m minh xuo'ng
khu D. Cdn bao xay ra d^u thang 10 nam 1952 gay ngap
bien, hy sinh than minh cho thuyen giam tai. Sau do, dich
lut 16n cac tinh mien Dong Nam Bo, giiia liic s^p t h u
46
47
hoach hoa mau. K h i quan dan ta chiia kip khSc phuc hau
tran chu dong tien cong dich. Kho xang Bien Hoa bi dot,
qua t h i dem 18 thang 10 mot cOn bao nfla lai ap den v6i
tran can 52 ngay dem bi be gay...
do tan pha chua tijfng thay. Cay rxing do ngon ngang,
Trxidc tinh hinh nghiem trong nay, Trung Udng Cue
nudc song Dong Nai dang cao dot ngot, chay xiet cuon theo
Mien Nam ra chi t h i doi pho v6i kho khan, keu goi dong
nha ciia, cay coi hai ben bd, ca nhflng t h u riing I6n nhiJ
bao cac mien ung ho. Cuoc van dong quyen gop "Tuan le
voi, ho... cung bi cuon troi. Can ciL Chien khu D doc song
ung ho mien Dong" da nhan diidc hang chuc tan gao, thuoc
trd thanh bien nxidc menh mong, nu6c ngap keo dai n\ia
men, tien bac... SiJ giup dd kip thdi cua dong bao moi mien
thang mdi r u t dan, gay ngap lut nghiem trong.
da giai quyet difdc 50% lUdng thiie trong 3 thang sau bao
miJtc
Vung Chien khu D bi ton that nang ne. Nha cUa,
lut.
doanh t r a i hi do sap, toe mai. Toan bo Ivfdng thuc, thuoc
Sau tran dai hdng thuy, Chien khu D dSn khoi phuc,
men, vu k h i dan dUdc, quan trang, quan dung bi hif hai.
niidc r u t den dau t h i cay liidng thiic, hoa mau diidc trong
Cuoc song kho cUc tram be. Hang ngay bo doi va nhan dan
t6i do. Den cuoi nam, cuoc song hoi sinh, ddi so'ng quan va
phai dao cu mai, cu mi ngap ung, hai rau riing, mang rijfng
dan ta da dan trd lai binh thUdng, long ngifdi cang t i n
de song qua bQa. Thifdng nhat la thvfdng binh khong c6
tifdng vao cuoc khang chien nhat dinh th^ng ldi.
thuoc men, chao cung khong du an. Nhieu ngiidi phai giii
me gia, con tre ve thanh pho' de bdt mieng an. Kha dong
nong dan du cam tinh v6i khang chien, cung phai lanh
sang vung dich kiem soat.
Ldi dung cdn hoan nan nay, thxic dan Phap toan tinh
triet ha can cii. Chung hen tuc mci cac ddt can quet, bao
vay, dong thdi tuyen truyen du can bo, chien si ta ra hang.
Co mot bai ca di cung nam thang noi ve tran l u t the ky
nay, cung v6i niem t i n cua quan va dan mien Dong, do la
bai Len ngdn cua nhac si Hoang Viet, sang tae nam 1952,
ngay trong k h i ong tren difdng di cong tae. Bai hat c6
doan:
"Gio
miCa sap
do mai
nha
Mot so' ngiidi hoang mang dao dong, rdi bo each mang, dan
Bao nhieu gia dinh tan hoang
trd thanh phan tvL phan boi, quay lai ban niidc hai dan.
Dau thiictng le rcfi chvta chan
Chien khu D bi goi dvia la "chien khu dau", "chien khu doi"
la the. Trifde muon van kho khan ihii thach, life lUdng vu
trang van ben gan vxia chien dau vvfa lao dong de ton t a i .
Nhieu tran danh cho'ng can dien ra khSp ndi, va ca nhflng
48
Mai nay khang chien thanh cong
Anh ve em thod
4 GPTH
iXdc
m
o
n
g
;
„
49
Cau
hoi
18: O rirng Chie'n k h u D c6 con "c9p ba m o n g " n6'i
CO dang ngUdi cao Idn, n k m t r o n g ciing sat vach chii nha.
tieng ve s U h u n g ttfn, gay rat n h i e u a n h hiitfng den
The ma n i i a dem cop vao bat m a t chi ma k h o n g gay r a mot
cuoc song, s i n h hoat cua bo doi va n h a n d a n trong
t i e n g dong. L a n theo dau vet, chi t i m t h a y mot p h a n t h i
chie'n k h u . H a y ke ve m o i n g u y h i e m nay?
the cung v a i m a n h q u a n ao r a c h n a t . O Chien k h u D con
xay r a chuyen b i h a i : c6 h a i ong t h a y chua k h o n g c h i u l a m
Traldi:
gac t r a n h cop, ma l a i con gdi k i n h t h o n g diep cho n h a n
T r o n g cuoc k h a n g chie'n chohg Phap, ci rijfng m i e n D o n g
dan r a n g " n g a i " ba mong c h i ve "rifdc" nhCfng n g i i d i t d i so,
N a m Bo, q u a n dan t a p h a i doi pho v d i cac loai t h i i dut n h i f
neu a i c h i u t u n g k i n h go mo t h i " n g a i " se k h o n g bat.
heo r i i n g , cho soi, t r a n , rSn doc... n h i f n g nguy h i e m n h a t
Chang may, may t u a n sau c h i n h mot t r o n g h a i ong t h a y
la loai cop. T r o n g do c6 con cop ba mong, x u a t h i e n va t u n g
chua k i a da b i " n g a i " ve "riidc" m a t . O n g t h a y con l a i meu
hoanh t r o n g k h o a n g tvf n a m 1949 den n a m 1951. Theo d a n
mao sd cop bat l i e n lap cap chay vao mot ddn v i bo doi x i n
t r o n g v u n g , con cop nay c6 n g u o n goc b i bat n u o i , sau do
cinhd.
xong chuong vao r i f n g , trci l a i cuoc song hoang da nen r a t
h u n g dut, no khac v 6 i cop thiJdng l a c h i c6 ba m o n g c h i i
k h o n g p h a i bo'n mong. Sau t r a n phuc k i c h giao t h o n g cua
q u a n t a d L a Nga t r e n DUdng 20, xac giac Phap h a n g t r a m
t e n dich k h o n g lay het, cop den a n quen m i e n g n e n sau do
t h a d n g r i n h b^t ngiidi de a n t h i t . C h i t r o n g vong 3 n a m ,
loai cop t r o n g do c6 con cop ba mong da cifdp d i h a n g t r a m
s i n h m a n g cua ngifdi dan, bo doi, n h a n v i e n cac cd q u a n .
P h a m v i hoat dong cua cop ba m o n g r a t rong, bao
gom
H a n g D a i , Ba D a , Lac A n , D a t Cuoc, D a t Dao, N h a N a i ,
B i i n g Ke, B a u Bep... No bat ngUdi bat ke t h d i g i a n , ttf
chap t o i cho den b a n ngay.
Co ddn v i t r u quan ngu quay quan, gifla dot dong l i i a
chay rvfng nJc, vay ma cop ba mong v a n nhay vao chop ma't
mot ngiidi. N h i e u ngiidi dan b i cop ba mong xe xac mot each
t h i i d n g t a m . T a i hoa nay gay hoang m a n g t r o n g n h a n dan
Chien k h u D, mot so" gia d i n h lo sd nen bo r a v u n g dich de
sinh song. L d i d u n g v u viec nay, thiic dan Phap cho biet
kich m a n g lot cop vao r i i n g , t a n g t h e m hoang mang t r o n g
dan chiing. Biet dUdc t h u doan nay, bo doi t i i n g phuc k i c h
ban chet n h i e u ten "cop biet k i c h " .
B a n c h i b u y Chien k h u D ha quyet t a m t r i i hoa loai
t h u diJ nay, bo p h a n B i n h cong xUdng difdc giao n h i e m v u
De doi pho vdi loai cop h u n g di3, dong bao va cac cd
do. M o t dem no d B i n h cong x i i d n g c6 a n h t h d giiJt 16 t h a n
q u a n l a m n h a gac, hoac chat nhiJng cay cao 16n k e n day
b i cop ve bat liic dang l a m viec. Theo dau m a u , bo doi t i m
l a m h a n g rao, n h i i n g v ^ n k h o n g t h o a t k h o i loai t h u diJ
dutdc p h a n xac con l a i cua a n h . G i a m doc xiicing cung h a i
nay. L a n no, c h i H o i t r i f d n g p h u nut xa Lac A n d i cong tac
dong c h i n i i a m a n g sung treo l e n chac cay ngoi r i n h . M o t
cung h a i can bo n i i , vao n g u t r p n h a dong bao. C h i can bo
con cop long vang, dai k h o a n g 3 m , p h a n diidi c6 va b u n g
50
51