TIỂU LUẬN
MƠN: VĂN HĨA NGHỆ THUẬT

Đề tài
“TÌM HIỂU VỀ ÂM NHẠC VIỆT NAM-THỰC TRẠNG VÀ NHỮNG
VẤN ĐỀ ĐẶT RA HIỆN NAY”

1


1. VÀI NÉT VỀ ÂM NHẠC VIỆT NAM
Âm nhạc là một trong những nguồn giải trí được coi là phổ biến nhất và
là môt bộ phận không thể thiếu của con người hiện nay. Đặc biệt hơn, âm nhạc
có tác động rất lớn đến quá trình hình thành cũng như phát triển của con người.
Bên cạnh đó, âm nhạc cịn làm cho con người ta vơi đi nỗi buồn, giải tỏa muộn
phiền và còn mang lại niềm vui cho con người.
Chẳng ngôn ngữ nào êm dịu và trầm lắng cho bằng ngôn ngữ của thi ca
Chẳng âm điệu nào thiết tha cho bằng cung thanh trầm của khúc nhạc...
Ai cũng có một tình u lớn dành cho âm nhạc. Phải có âm nhạc để
cuộc sống bớt đi sự căng thẳng, để mình thêm yêu đời hơn. Mỗi người tìm thấy
ở âm nhạc những thanh âm tuyệt vời của cuộc sống.
Âm nhạc luôn luôn là nguồn hạnh phúc cho tất cả mọi người sống trên
trái đất. Khơng có âm nhạc thế giới thực sự sẽ rất buồn tẻ. Có âm nhạc trong
chuyển động của gió, biển, cũng như cây cối; có âm nhạc trong tiếng hót của
các lồi chim mng... Âm nhạc có ý nghĩa vơ cùng quan trọng đối với hạnh
phúc của con người. Âm nhạc xua tan đi nỗi sầu khổ của con người và rót đầy
tâm tưởng chúng ta niềm vui sướng hân hoan. Bật những bài nhạc u thích và
thực sự lắng nghe mà khơng làm điều gì khác, chúng ta thấy cuộc đời này thật
có giá trị biết bao.
Âm nhạc là sức mạnh, cuốn phăng đi mọi suy nghĩ trong đầu bạn. Bạn
sẽ trông như một bông hoa nở rộ trong một ngày ngập tràn ánh nắng. Âm nhạc

mang đến cho bạn cả niềm vui và nỗi buồn. Nhưng nó cũng làm tâm hồn bạn
êm dịu. Nếu có ai đó lướt tay trên những phím piano với giai điệu nhẹ nhàng, du
dương và dễ đi vào tâm hồn. Hoặc ai đó hịa quyện tiếng ghita và piano với
nhau, thì có thể ta sẽ nghe chúng vang lên trong tâm trí, âm nhạc xoa dịu tâm
hồn mỗi chúng ta.
Sự bình n khơng có nghĩa là một nơi khơng có tiếng ồn ào, khơng
khó khăn, khơng cực nhọc. Bình n có nghĩa ngay chính khi đang ở trong
2


phong ba bão táp ta vẫn cảm thấy sự yên tĩnh trong trái tim. Đó mới chính là ý
nghĩa thật sự của sự bình n. Và chính âm nhạc đã giúp chúng ta tìm thấy sự
tĩnh lặng những khi tâm hồn mình xáo động.
Có một câu nói rất hay rằng: "Âm nhạc là tiếng vọng của cảm xúc".
Chúng ta không thể nhìn thấy cảm xúc, khơng thể nghe, khơng thể ngửi, không
thể nếm hay chạm đến cảm xúc mà chỉ có thể cảm nhận thơi. Một khi ta đã u
thích một môn nghệ thuật đủ để ta cảm nhận được nó, ta sẽ nghe được tiếng
vang vọng từ một cuộc sống đầy bí ẩn và khát khao đang mời gọi.
Đơi khi, chúng ta u thích một bài hát khơng đơn thuần vì giai điệu
đẹp hay ca từ ý nghĩa mà còn bởi những cảm giác trong trẻo và êm đềm chúng
mang lại, vì chúng kể cho ta những câu chuyện cuộc đời mà ta tưởng như đã
lãng quên đâu đó.
Âm nhạc có thể xoa dịu những nỗi thống khổ trong cuộc sống. Âm
nhạc là phương tiện chuyển tải cảm xúc tuyệt vời nhất, trọn vẹn nhất, giúp
chúng ta cảm nhận được từng ngõ ngách sâu thẳm nhất của tâm hồn.
Âm nhạc có thể hàn gắn những vết thương lịng, khơi dậy miền xúc cảm
và kỷ niệm, tô màu cho ký ức, vẽ lên những bức họa với đủ các gam màu cuộc
sống. Những điều bình dị được tạo bởi âm nhạc vẫn luôn tỏa sáng trong tâm
hồn, hướng chúng ta tới suy nghĩ tích cực, là nguồn động viên kỳ diệu để ta trở
nên tươi đẹp, bừng sáng hơn.

Nhà soạn nhạc thiên tài người Đức Lucvichvan Beethoven đã nói: “Âm
nhạc làm trái tim của người nam sơi sục và khóe mắt của người nữ đẫm lệ”..
Âm nhạc đã là ngôn ngữ của tâm hồn của trái tim và nhịp đập cuộc sống, phải
chăng tất cả những điều đó đã khẳng định sự diệu kỳ của âm nhạc trong cuộc
sống loài người.
Trong nhịp sống thanh bình hơm nay, nhìn lại q khứ hào hùng của dân
tộc, chúng ta không thể không nhắc đến một phần chiến cơng của dịng âm nhạc
Cách mạng, đó là một phần sức mạnh để đưa đồn quân ra mặt trận, là giá trị

3


tinh thần cho các chiến sỹ thêm niềm lạc quan tin tưởng vào sự chiến thắng của
dân tộc đem lại nền hịa bình độc lập như hơm nay.
Khi Tổ quốc có chiến tranh, những bài ca: Em vẫn đợi anh về (Hồng
Hiệp), Tình em (Huy Du - Ngọc Sơn), Vịng tay cầu hơn (Trần Tiến) là những
tấm lịng thủy chung của người yêu ở quê nhà nhắn gửi làm ấm lòng người ở
nơi tiền tuyến. Và còn nhiều ca khúc như những bản tráng ca mang tính hiệu
triệu, kêu gọi, khơi dậy ý thức tự tôn dân tộc như: Lá xanh (Hồng Việt), Hãy
cho tơi lên đường (Hồng Hiệp), Đường chúng ta đi (Huy Du), Bác đang cùng
chúng cháu hành quân (Huy Thục)... luôn là động lực to lớn, là sức mạnh lay
động đến muôn triệu trái tim, là những “Tiếng hát át tiếng bom” và là sự tất yếu
của Cách mạng giải phóng dân tộc đi đến thành cơng.
Trong nền giáo dục của xã hội văn minh chúng ta giáo dục một cách
toàn diện với đầy đủ tri thức khoa học kỹ thuật của nhân loại, trong đó khơng
thể thiếu giáo dục thẩm mỹ, giáo dục nhân cách của con người bằng biện pháp
nào đó thì âm nhạc có đầy đủ ý nghĩa để hướng cho con người hướng tới cái hay
cái đẹp trong cuộc sống. Đối với trẻ nhỏ sự trưởng thành và nhận biết nhiều
điều trong cuộc sống có phần theo từng cung bậc của giai điệu âm nhạc. Âm
nhạc đã giúp con người trở thành hoàn thiện trong muôn vàn tri thức của nhân

loại.

2. ÂM NHẠC VIỆT NAM TRƯỚC NHỮNG BIẾN ĐỔI VÀ
THÁCH THỨC
4


Trong giai đoạn hội nhập, phát triển của đất nước hiện nay, hoạt động
văn hố nghệ thuật nói chung, âm nhạc nói riêng đang đứng trước nhiều biến
đổi và nhiều thách thức.
Như chúng ta biết đời sống văn hoá âm nhạc Việt Nam hiện đang có
những biểu hiện về hình thức và nội dung hết sức đa dạng, phong phú. Sự đa
dạng, phong phú của đời sống âm nhạc cũng bộc lộ nhiều vấn đề cần được quan
tâm, cần được đầu tư phù hợp hơn trước địi hỏi của tình hình mới của đất nước
và xã hội. Được quan tâm và đầu tư như vậy, hy vọng trong vài thập kỷ tới
chúng ta mới sẽ có một đội ngũ cơng chúng và lực lượng hoạt động âm nhạc
chủ động đáp ứng kịp thời cho các lĩnh vực đào tạo, biểu diễn, nghiên cứu âm
nhạc cho xã hội một cách đồng bộ, phù hợp trước nhu cầu mới, yêu cầu mới của
đất nước thời kỳ phát triển, hội nhập theo định hướng XHCN ở thế kỷ XXI.
Chúng ta đều biết, bên cạnh những hoạt động của nghệ thuật sân khấu, điện ảnh,
múa, xiếc… với nhiều loại hình, hình thức biểu diễn khác nhau, đời sống âm
nhạc nói chung, âm nhạc dân tộc nói riêng đã, đang tồn tại với nhiều mơ hình
hoạt động, có nhiều thành tựu nhưng cạnh đó cũng còn nhiều bất cập cần quan
tâm, khắc phục.
Trong đời sống hiện nay, chúng ta thấy vai trò to lớn của công tác tuyên
truyền, quảng bá là vô cùng quan trọng. Một tác phẩm âm nhạc, một tác phẩm
nghệ thuật xuất hiện trên sóng phát thanh, truyền hình sẽ được hàng triệu triệu
con người biết đến, thưởng thức, tán thưởng hay phê phán. Vậy mà trên thực tế
có những tác phẩm, có những chương trình được đưa lên sóng truyền hình, trên
sân khấu nhưng chất lượng nghệ thuật chưa thực sự để lại ấn tượng tốt cho công

chúng. Một vài loại hình âm nhạc được đầu tư, quảng bá cịn thiếu tính định
hướng thẩm mĩ cho cơng chúng mà vẫn được xuất hiện trên sóng phát thanh
truyền hình, trong khi đó, nhiều loại hình âm nhạc như nhạc giao hưởng, thính
phịng, nhạc kịch…, có chất lượng nghệ thuật, có tính thẩm mĩ cao cũng như
nhiều di sản âm nhạc dân tộc, âm nhạc truyền thống, trong đó có dân ca Ví Dặm
5


ở Nghệ An - Hà Tĩnh và nhiều di sản còn chưa được quan tâm tốt, thiếu sự ưu
tiên, thiếu sự đầu tư “cân bằng” từ đầu tư kinh phí cho bảo tồn, phát huy di
sản… đến việc xây dựng ý thức thưởng thức của công chúng, việc đào tạo đội
ngũ biểu diễn, thực hành kế cận bị hẫng hụt…
Chúng ta từng thấy có chương trình âm nhạc nghiêm túc, di sản âm nhạc
dân tộc chỉ được giới thiệu trên sóng truyền hình khi mọi người đã đi ngủ hoặc
vào giờ mọi người đi làm… Ngược lại, nhiều chương trình âm nhạc giải trí, chất
lượng nghệ thuật chưa cao, thậm chí tính giáo dục thấp lại được giới thiệu vào
những giờ vàng bởi các chương trình đó có kinh phí tài trợ, những người làm
chương trình phải thực hiện, và tuân thủ, đáp ứng theo yêu cầu Nhà tài trợ hay
bị chi phối bởi các mục tiêu khác của nhà tài trợ… Với cách làm và các chương
trình âm nhạc mang tính nghệ thuật ít, chất lượng nghệ thuật khơng cao nhưng
thực tế vẫn được xuất hiện, giới thiệu không chỉ một lần mà thậm chí rất nhiều
lần. Như vậy thử hỏi trình độ thẩm mĩ của cơng chúng âm nhạc liệu có được cải
thiện, đời sống âm nhạc xã hội liệu có được nâng cao, sinh hoạt âm nhạc
nghiêm túc nói chung, âm nhạc dân tộc truyền thống nói riêng liệu có thể được
coi là cân bằng, hợp lý theo hướng phát triển tích cực hay dần càng làm nghèo
đi sự tinh tế, cao siêu của âm nhạc, làm tầm thường thẩm mĩ của công chúng âm
nhạc? Rõ ràng đây là vấn đề rất cần được quan tâm, cần được chỉ đạo và đầu tư
thoả đáng hơn, kịp thời hơn về đầu tư kinh phí đồng thời cần được đầu tư hoàn
chỉnh hơn về lực lượng, đội ngũ sáng tác, biểu diễn… ở mọi hoạt động âm nhạc
cấp quốc gia và địa phương với tính đồng bộ, có tầm chiến lược về mục tiêu

giáo dục, nâng cao thẩm mĩ nghệ thuật trong đó có âm nhạc trong tồn xã hội.
Có lẽ, vấn đề này rất cần sự chia sẻ, giúp đỡ của nhiều cơ quan ban ngành, trong
đó đặc biệt là các cơ quan thơng tin báo chí, phát thanh và truyền hình TW và
địa phương cần phối hợp chặt chẽ cùng các nhà quản lý văn hóa nghệ thuật, với
các đơn vị biểu diễn, đào tạo, nghiên cứu nghệ thuật và âm nhạc...

6


Như chúng ta đã biết, với nhiệm vụ xây dựng và phát triển văn hoá,
Nghị quyết Hội nghị lần thứ 5 BCH TW khoá VIII đã nêu: “...động viên sức
người sức của của các tầng lớp nhân dân, các tổ chức xã hội để xây dựng và
phát triển văn hoá…”. Với tinh thần nghị quyết đó, mỗi ngành, mỗi đơn vị đặc
biệt là các cơ quan chức năng cần quan tâm hơn nữa về vấn đề đào tạo con
người, sử dụng những người giỏi nghề, yêu nghề… đặt họ đúng chỗ mới hy
vọng phát huy được nhiều thế mạnh của nghệ thuật, của âm nhạc. Việc đầu tư,
sử dụng con người hợp lý, đúng chỗ với kế hoạch chiến lược dài lâu sẽ là bước
chuẩn bị tốt cho sự quản lý, phát triển nghệ thuật nhằm nâng cao chất lượng đời
sống văn hố tinh thần của cộng đồng tồn xã hội, trong đó có vai trị của âm
nhạc nói chung, âm nhạc dân tộc nói riêng trong giai đoạn hiện nay và những
thập kỷ tới của đất nước.
Thử nhìn lại thực tế chúng ta thấy có khơng ít chương trình biểu diễn âm
nhạc dân tộc (Chèo, Tuồng, Cải lương, kịch hát dân tộc, dân ca…) hay nhạc bác
học (Giao hưởng, hợp xướng, Opera…) tại Việt Nam dù là bán vé hay phát vé
mời nhưng nhà hát vẫn nhiều ghế bị bỏ trống... Trong khi ở một số nước thì
dường như mỗi khi nhà hát đỏ đèn biểu diễn đều luôn kín khán thính giả mặc dù
giá vé nơi đó khơng rẻ. Thực tế trên cho thấy, nhu cầu, điều kiện và ý thức
thưởng thức nghệ thuật nói chung, thưởng thức âm nhạc nói riêng của cơng
chúng nghệ thuật Việt Nam là vấn đề rất đáng bàn, rất đáng quan tâm bên cạnh
các vấn đề cần chú ý khác như: nội dung, chất lượng nghệ thuật... Vấn đề tạo

điều kiện và đầu tư kinh phí (bằng nhiều hình thức) để xây dựng các chương
trình, các tác phẩm nghệ thuật dân tộc, tác phẩm âm nhạc cần có kế hoạch cụ
thể, khoa học sao cho phù hợp từng giai đoạn phát triển mới của đất nước.
Một thực trạng về ý thức người thưởng thức âm nhạc cần được chấn
chỉnh, đó là có khơng ít trường hợp khi ngồi trong nhà hát thưởng thức nghệ
thuật, thưởng thức âm nhạc nhưng nhiều khán giả, thính giả vẫn “vơ tư” dùng
điện thoại, nghe, nói chuyện một cách tự nhiên như nơi khơng người. Đó là điều
7


đáng buồn, nhiều khi rất xấu hổ khi có khách quốc tế cùng ngồi bên thể hiện sự
ngạc nhiên về lối ứng xử văn hóa như vậy. Thực trạng như nêu trên liệu đến bao
giờ chúng ta sẽ chấm dứt được? Trách nhiệm của từng nhà hát như thế nào?
Những qui định chung cần phổ biến rộng rãi ra sao để mỗi người, mọi người khi
tới nhà hát, khi đi thưởng thức nghệ thuật, thưởng thức âm nhạc ghi nhớ, và
nghiêm túc tôn trọng, thực hiện? Rõ ràng chỉ là một hiện tượng nhỏ (nghe, dùng
điện thoại tự do trong nhà hát) nhưng lại có liên quan đến nhiều vấn đề, trong
đó có lĩnh vực giáo dục ý thức, giáo dục nhận thức cho mỗi người hay cộng
đồng khi thưởng thức nghệ thuật nói chung, thưởng thức âm nhạc nói riêng bởi
nó thuộc lĩnh vực “trồng người”. Việc trồng người, đào tạo, sử dụng người thực
hành nghệ thuật cũng như việc giáo dục, nâng cao thẩm mĩ, ý thức cho công
chúng yêu nghệ thuật là mối quan hệ biện chứng khơng thể tách rời.
Đất nước ta vốn có truyền thống yêu ca hát. Nay đất nước trong xu thế
hội nhập mạnh mẽ, chúng ta có thêm nhiều loại hình nghệ thuật và hình thức âm
nhạc mới được du nhập. Do đó việc giáo dục, phổ biến các loại hình âm nhạc
mới cũng như gắn liền nhiệm vụ giáo dục thẩm mĩ cho công chúng và nâng cao
nhận thức cộng đồng về trách nhiệm bảo tồn, phát huy các giá trị di sản văn hóa
nghệ thuật dân tộc cùng việc quan tâm đầu tư nhiều mặt một cách hài hoà, thỏa
đáng của các cấp chính quyền và tồn xã hội là hết sức cần thiết, cấp thiết hôm
nay.

Để mọi người hiểu và yêu nghệ thuật, yêu âm nhạc, ngoài việc tổ chức
biểu diễn âm nhạc (cổ truyền, đương đại hay hiện đại…) chúng ta cũng cần
quan tâm tới vai trò dẫn giải âm nhạc. Cách làm này ở thế giới vẫn thường làm,
ở Việt Nam đã một thời chúng ta từng làm, làm có hiệu quả (trên sóng phát
thanh, truyền hình). Nhưng cách làm này dường như chưa được duy trì tốt, chưa
thực hiên rộng khắp, chưa tạo thành nền nếp rộng rãi ở mỗi địa phương và toàn
xã hội.

8


Vấn đề đầu tư đồng bộ cho các hoạt động âm nhạc có hiệu quả cao điều
đầu tiên là cần đầu tư về con người, cho con người, cho đội ngũ làm chuyên
môn (giáo dục đào tạo, biểu diễn, nghiên cứu âm nhạc) cũng như việc bồi
dưỡng, nâng cao thẩm mĩ cho người thưởng thức. Việc đầu tư cơ sở vật chất
cũng như chế độ đãi ngộ cho lĩnh vực đào tạo, chế độ, chính sách tiếp nhận lực
lượng trẻ, ưu tiên cho những tài năng trẻ được học tập, được hành nghề, được
hưởng các chế độ ưu tiên sau khi ra trường vv…để các tài năng nghệ thuật trẻ
có thể cống hiến hết mình cho sự nghiệp và cho nhu cầu của xã hội trong tình
hình cơ chế thị trường hiện nay. Bên cạnh các hoạt động âm nhạc chuyên
nghiệp, thưởng thức âm nhạc chuyên nghiệp, chúng ta cũng cần quan tâm tới
các hoạt động văn nghệ dân gian, các di sản văn hố phi vật thể (trong đó có âm
nhạc) của các miền quê, của quốc gia và quốc tế. Với miền đất Xứ Nghệ - nơi
có nhiều di sản văn hố nghệ thuật (Ví Dặm, Ca trù…) rất đặc sắc, thời gian qua
đã làm nhiều việc có hiệu quả với nhiều dấu ấn tốt đẹp, vậy tới đây sẽ có chủ
chương gì mới để nhiều địa phương khác có thể noi theo và học tập.
Chúng ta đều rõ, người sáng tạo, thực hành hay người thưởng thức âm
nhạc dân gian trong cuộc sống hiện nay cũng khác thuở xưa nhiều bởi những
thay đổi về không gian, điều kiện sống, mơi trường văn hóa mới... Chính vì thế
mỗi chương trình sinh hoạt, mỗi loại hình âm nhạc cụ thể cũng cần được xã hội,

nhà nước quan tâm đầu tư cho phù hợp mục tiêu bảo tồn, gìn giữ bản sắc, đặc
trưng của văn hóa âm nhạc mỗi tộc người, mỗi loại hình nghệ thuật, âm nhạc
nhằm phát huy, phát triển tốt nhất các giá trị của âm nhạc Việt Nam trong cuộc
sống mới. Cùng với mục tiêu tạo điều kiện thuận lợi cho các hoạt động âm nhạc
dân gian của cộng đồng, xã hội, chúng ta cũng không quên từng bước nâng cao
nhận thức của mỗi người trong nhiệm vụ bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa
âm nhạc truyền thống trong cuộc sống mới. Ngồi việc bảo tồn tốt bản sắc văn
hóa âm nhạc truyền thống, chúng ta cũng cần có những quan tâm, tạo điều kiện
hơn nữa cho những sáng tạo mới nhằm đáp ứng kịp nhu cầu thẩm mĩ, nhu cầu
9


thưởng thức văn hóa nghệ thuật của con người Việt Nam đương đại thế kỷ XXI.

Mặc dù âm nhạc đỉnh cao khơng phát triển q rầm rộ như các dịng âm
nhạc khác, nhưng các đơn vị nghệ thuật chuyên nghiệp với dịng nhạc hàn lâm,
các Học viện khơng chỉ đào tạo, tổ chức được nhiều chương trình biểu diễn, giới
thiệu các tác phẩm âm nhạc hàn lâm ở trong nước, quốc tế, cũng như tham gia
trong nhiều chương trình biểu diễn của các dàn nhạc, nhạc trưởng nước ngoài,
đi lưu diễn ở nhiều nước trên thế giới mà nhiều nghệ sĩ, giảng viên, học viên
của các đơn vị nghệ thuật cũng đã giành được những giải cao trong các cuộc thi
âm nhạc quốc tế.
Cùng với sự phát triển của dòng nhạc hàn lâm, bác học thì dịng nhạc
dân gian cổ truyền dân tộc với 5 di sản phi vật thể là: Nhã nhạc Cung đình Huế,
Khơng gian văn hóa Cồng chiêng Tây Nguyên, Ca trù, Hát xoan, Quan Họ đã
được Tổ chức văn hóa khoa học giáo dục Liên Hiệp Quốc – Unesco cơng nhận
là những di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại - điều đó đã cho thấy
sự nỗ lực khơng chỉ của các nghệ nhân dân gian, những người đang năm giữ
báu vật sống mà còn khẳng định sự chung sức, đồng lòng của cả tập thể những
người làm công tác nghiên cứu, sưu tầm, những nhà quản lý trong việc tìm ra

những biện pháp hữu hiệu để bảo tồn, phát huy những giá trị, những di sản văn
hóa dân, dân tộc trong đời sống đương đại.
Nếu coi văn học, nghệ thuật nói chung, âm nhạc nói riêng là những kênh
giao tiếp quan trọng kết nối con người với cộng đồng, xã hội, thì mặt khác âm
nhạc cịn là phương tiện hữu hiệu nhất để giáo dục thẩm mỹ, tạo dựng nhân
cách và nuôi dưỡng tâm hồn con người. Tuy nhiên, trong thời điểm hiện tại thì
âm nhạc có những điểm tối và có phần đi chệch hướng, chệch khỏi trật tự xã
hội, khơng theo thuần phong mỹ tục. Tính văn học, tính nhân văn, tính nghệ
thuật đang bị đảo lộn và đơi khi đi ngược lại.

10


Sự đảo lộn ấy có lẽ xuất phát từ sự bùng nổ của công nghệ thông tin,
truyền thông đã dẫn đến sự phát triển mất cân đối trong lĩnh vực sáng tác, biểu
diễn âm nhạc. Sáng tạo âm nhạc không còn dành riêng cho những người được
đào tạo âm nhạc chuyên nghiệp hoặc những người trưởng thành do tự học một
cách bài bản, nghiêm túc mà trở thành nhạc sĩ, nghệ sĩ, mà chính nền kinh tế thị
trường với sự phát triển nhanh chóng của cơng nghệ đã đẩy một bộ phận cấu
thành của nền âm nhạc vượt ra khỏi chuẩn mực của đạo đức, của truyền thống
dân tộc, tạo nên một dịng nhạc hỗn độn mà ở đó bao gồm (những tác phẩm mà
giới chuyên nghiệp không nghe, không muốn nhắc đến) bởi rất nhiều lý do,
nhiều yếu tố mà điều quan trọng là chất lượng nghệ thuật không có gì để bàn.
Có thể kể ra đây hàng loạt những ca khúc mà chỉ nghe tên gọi thôi cũng đã thấy
nhiều điều phải suy nghĩ như: Bà xã tôi number one, Yêu để rồi chia tay, Giấc
mơ không phải là anh v..v
Nhạc thị trường tập trung một lực lượng không nhỏ những người làm
nhạc theo kiểu công nghệ như: làm nhạc bằng phần mềm máy tính, chơi nhạc
cũng bằng phần mềm âm thanh cài đặt sẵn trong máy tính, nhưng nhờ công
nghệ ghi âm và bằng những phần mềm chỉnh âm chuyên nghiệp, hiện đại và cả

công nghệ truyền thơng (PR) mn hình vạn trạng đã khiến cho thị trường âm
nhạc trở nên hỗn loạn, không đi theo chuẩn mực, đồng thời các nhà quản lý
cũng không biết phải định hướng thẩm mỹ hay đưa ra phương án tối ưu nào cho
những chế tài xử phạt, bởi mọi chế tài, mọi định hướng của các nhà quản lý đều
đang đi sau, khi mọi thứ đã trở nên không thể vãn hồi.
Sự bùng nổ của kinh tế thị trường đã khơng hồn tồn đi đúng hướng
theo “định hướng xã hội chủ nghĩa” và vì thế, chính sự vượt rào ấy cũng đã
khiến cho sự đa dạng về lợi ích kinh tế là mặt trái của kinh tế thị trường dẫn tới
sự thay đổi về nhận thức tư tưởng, thẩm mỹ. Dẫn đến sự phân hóa, chênh lệch
đáng kể trong quan niệm về nhu cầu thưởng thức nghệ thuật. Cũng từ cơ chế thị
trường đã nảy sinh ra một bộ phận những người làm nhạc để kiếm tiền. Họ
dường như chỉ học cách kiếm tiền chứ không học cách sống, cách đối nhân xử
11


thế mà vốn từ xưa đã trở thành đạo lý của người Việt. Một bộ phận nhỏ ấy sẵn
có khả năng tiếp cận được công nghệ cộng thông tin, với những mánh khóe,
chiêu trị khác người để “chơi trội” để sớm nổi danh nhờ công nghệ lăng xê.
Phần lớn những nhạc sĩ khi được hỏi, đều có chung nhận xét, nhạc trẻ
hiện nay thiếu vắng những ca khúc “để đời”, những tác giả trẻ ngày càng dễ dãi
hơn với tác phẩm của mình. Sự ảnh hưởng từ những luồng âm nhạc mới như
Hip-hop, rock, rap đã khiến cho việc cảm thụ âm nhạc của giới trẻ cũng thay
đổi. PGS.TS Thái Bảo nhận xét: Do không được hướng dẫn, học hành đến nơi,
đến chốn, các cây bút trẻ viết bài hát theo đơn đặt hàng của các hãng băng đĩa
vụ lợi, các ca sĩ trẻ muốn mau thành danh, nhiều ca khúc rẻ tiền đã ra đời. Thực
tế là với sự bùng nổ thông tin, sự du nhập của nhiều luồng văn hóa mới, nhạc trẻ
Việt Nam có những biến đổi, đó là điều dù muốn hay khơng thì vẫn tồn tại và
buộc phải chấp nhận. Thị hiếu của công chúng Việt Nam phân tách ra làm nhiều
đối tượng nghe nhạc, và chính những đối tượng đó đã khiến cho xu hướng âm
nhạc Việt Nam phân cấp.

Không phủ nhận, hiện tại có quá nhiều ca khúc thị trường với ca từ và
giai điệu đơn giản, thậm chí thơ thiển. Nhưng cũng không thể không ghi nhận,
nền âm nhạc Việt Nam đã bắt đầu xuất hiện những nhân tố mới, đó là những tác
giả trẻ với những sáng tác mang âm hưởng thời đại, có góc nhìn mới, cảm xúc
mới như: Đỗ Bảo, Giáng Son, Lưu Thiên Hương, Hồ Hoài Anh, Sa Huỳnh…
Nếu chỉ nhìn nhận, âm nhạc Việt Nam theo chiều hướng “bảo tồn cái cũ
và phủ nhận cái mới” thì có lẽ khó có thể thấy được sự thay đổi của nền âm
nhạc Việt Nam trong thời đại mới. Nhạc sĩ Nguyễn Cường cũng cho rằng, trong
số những mớ hỗn tạp của các sáng tác nhảm nhí, quan trọng nhất là phải tìm ra
được những nhân tố mới để kịp thời khuyến khích và phát triển. Trên cơ sở đó
có thể đưa ra một số nhận xét trên một số phương diện:
Về phía nhạc sĩ
Nếu như trước đây, một ca khúc ra đời không chỉ là sự trăn trở, thai
nghén của người nhạc sĩ, mà nhiều khi tác phẩm hoàn chỉnh, nhiều người còn
12


đem hát cho bạn bè nghe để mong nhận được sự góp ý, chỉnh sửa rồi mới đưa
đến các đơn vị chức năng, mới ra được với công chúng. Và họ cũng rất khiêm
tốn rè rặt chứ không “nổ” như những người làm nhạc tự phong “nhạc sĩ trẻ”
hiện nay. Thậm chí, có những người chẳng cần học nhạc, hoặc có học cũng chỉ
là đánh trống ghi danh để dựa vào cái “ mác” là Học viện này, Học viện nọ
nhằm mưu cầu danh lợi. Bởi họ cho rằng chỉ cần biết cách làm nhạc, đặt lời,
cho ca sĩ thu thanh, up lên mạng, chỉ cần những tiểu xảo nhỏ trên các trang
mạng xã hội thì cùng một lúc sẽ có hàng trăm, thậm chí hàng chục ngàn người
truy cập. Người truy cập có thể họ thích, có thể khơng thích, có người vì tị mị
xem thực hư câu chuyện ra sao? nhưng nghiễm nhiên khi 1 người clik vào trang
mạng hoặc đường link đó, có nghĩa là họ đã thành cơng. Cứ thế, càng nhiều
người truy cập thì số tiền thu về từ nhà mạng càng nhiều. Họ chỉ cần túi nhiều
tiền và không cần quan tâm đến công chúng, bởi nếu họ nghĩ đến điều đó, họ đã

khơng thể đưa ra cơng chúng những tác phẩm thiếu tính nghệ thuật, thiếu tính
nhân văn và thậm chí có những bài lời lẽ “ thơ tục” khó có thể chấp nhận được.
Đối với ca sĩ
Một bộ phận ca sĩ phòng trà, ca sĩ trẻ thiếu hiểu biết, hoặc cũng vì mưu
sinh, một phần cũng lại do nể bạn bè, không đủ bản lĩnh, khơng đủ độ chín nên
tặc lưỡi cho qua, ghi âm một vài bài, có một khoản thù lao cũng đỡ. Mặt khác
nếu khi đưa lên mạng, được nhiều người truy cập thì họ cũng có phần thơm lây.
Họ cũng chỉ nghĩ tới đó mà khơng nghĩ xem mình đang làm nghệ thuật, vì nghệ
thuật hay chỉ coi nghệ thuật là mảnh đất màu mỡ mà may mắn, họ có thể kiếm
tiền một cách dễ dàng mà khơng mất nhiều cơng sức. Chính vì thế, họ có thể
làm bất cứ điều gì nhưng lương tâm vẫn khơng hề cảm thấy có lỗi, bởi họ chưa
bao giờ từng nghĩ đến những hậu quả của nó mang lại sẽ gay tổn hại cho bản
thân, cộng đồng và xã hội như thế nào.
Riêng đối với công chúng
Qua thực tiễn đời sống, qua cơng việc và qua báo chí: bộ phận cơng
chúng nghe, xem những chương trình truyền hình, phát thanh, hay các
13


liveshows ca nhạc kém chất lượng nghệ thuật có lẽ chỉ tập trung ở một bộ phận
giới trẻ, mà hầu hết ở ở khu vực nông thôn, hoặc những vùng ngoại ơ thành phố.
Ngun nhân
Mọi khúc mắc đều có ngọn nguồn của nó. Một phần bắt nguồn từ việc
giáo dục hiện nay, Giáo dục với quá nhiều những bất cập từ con người, từ giáo
trình, giáo án, từ phương pháp, kỹ năng .v.v bởi mãi đi theo lối mòn, thiếu tính
sáng tạo, khơng bắt kịp được với đời sống xã hội vốn sôi động và đầy sắc màu.
Trong thời đại khi mà chỉ cần một cái nhấp chuột là mọi thứ cần tìm,
cần biết đã hiện ra trước mắt, vậy mà học trò, từ cấp 1 cho tới tận đại học, thậm
chí là cao học vẫn cứ phải ngơi im phăng phắc nghe thầy giảng mãi một giáo án
cũ, không thực tế, khơng có tính tương tác và như vậy học cho có, chứ kiến thức

trao, nhận chẳng đáng là bao. Lâu dần máy tính và mạng internet đã trở thành
công cụ hữu hiệu của một bộ phận giới trẻ. Họ ăn máy tính, ngủ máy tính, mọi
thứ cũng từ máy tính, làm nhạc, chơi nhạc, thậm chí hát phơ (chênh) chỉ cần
một thao tác trên máy là mọi thứ đã trở nên hồn hảo… chính những cơng cụ ấy
đã khiến cho con người trở nên vô cảm, thiếu vốn sống, thiếu kỹ năng sống,
thiếu sự quan sát và óc sáng tạo… nên quanh quẩn cũng chỉ nghĩ được mấy thứ
ngôn từ “què cụt” không đầu, không cuối.
Nếu như giáo dục chính trị, tư tưởng thiên về lĩnh vực triết học, về lý trí,
trang bị cho con người có được nhận thức đúng thế giới quan nhân sinh quan thì
giáo dục thẩm mỹ làm cho con người có tư cách, đạo đức hơn và như thế mỗi cá
thể sẽ góp phần làm cho xã hội trở nên tốt đẹp hơn. Điều đó sẽ làm cho cuộc
sống trở nên n bình, hài hòa, con người trở nên thân thiện, tinh tế, thế giới
tinh thần trở nên ổn định, cân bằng và toàn diện hơn. Tuy nhiên từ nhiều năm
qua, việc định hướng hay giảng dạy môn sáng tác, lý luận phê bình hay biểu
diễn nhạc cụ tại các Học viện, các trường có đào tạo âm nhạc thì cịn có những
điểm sáng đáng ghi nhận, nhưng riêng đào tạo thanh nhạc, nhất là nhạc trẻ, thực
tế vẫn thiếu những giảng viên đào tạo nhạc nhẹ đúng nghĩa, bởi không giống
như âm nhạc cổ điển quan trọng ở kỹ thuật thanh nhạc mà với nhạc nhẹ, ngoài
14


kỹ thuật cịn cần phải có rất nhiều yếu tố khác để có thể trở thành ca sĩ nhạc nhẹ
chuyên nghiệp và bản lĩnh. Vì thế, nếu các ca sĩ thuộc dòng nhạc nhẹ hầu hết
sau khi học cổ điển, có thiên hướng nhạc nhẹ thì chuyển sang hát dịng nhạc
nhẹ, hoặc kết hợp. Người có trình độ nhận thức, bản lĩnh sân khấu và ham học
hỏi sẽ có cơ hội khẳng định mình, cịn thì dường như mờ nhạt. Chính sự mờ
nhạt ấy cũng đã khiến một bộ phận chạy theo thị hiếu và hiệu ứng đám đông, họ
phải tự đánh bóng tên tuổi bằng các scandal, bằng các chiêu trò trên các trang
mạng xã hội.
Giải pháp

Âm nhạc ngày nay không chỉ là sáng tạo, biểu diễn, cho thỏa đam mê, vì
những giá trị nhân văn… Với sự bùng nổ của thông tin, sức chuyển tải, lan tỏa
nhanh đến khơng biên giới của truyền thơng, cộng vào đó là sự phát triển vô hạn
của khoa học kỹ thuật, người nghe nhanh chóng được tiếp cận với sản phẩm âm
nhạc nhưng chính người nghe cũng chóng chán, thị hiếu thưởng thức dễ thay
đổi.
Từ sự bất cập trong công tác quản lý, điều hành, sự điều hành vội vã
không đi theo một lộ trình nhất định để đưa ra một định hướng đúng đắn của cả
“hệ thống” đã khiến cho nền kinh tế thị trường phát triển quá nhanh mà không
lường trước được những bất cập trong đời sống xã hội, khiến cho nhiều ngành,
nhiều nghề, nhiều người trong xã hội bị ảnh hưởng. Một bộ phận giới trẻ có xu
hướng sống ích kỷ, bng thả, sống vì bản thân nhiều hơn vì lợi ích của gia
đình, dịng tộc và xã hội. Họ khơng cịn đủ bình tĩnh, tỉnh táo để cân nhắc cái gì
nên, cái gì khơng nên.
Bên cạnh những mặt hạn chế, chúng ta cũng thấy hiện nay có rất nhiều
tác giả trẻ như: Đỗ Bảo, Nguyễn Vĩnh Tiến, Lê Minh Sơn, Giáng Son, Bảo Lan,
Lưu Thiên Hương, Tạ Quang Thắng… với những sáng tác mang đậm bản sắc
dân tộc và cũng rất tươi mới, phù hợp với đời sống đương đạiv.v hay những ca
sĩ, nhóm nhạc đã và đang góp phần phát huy những giá trị truyền thống nhưng
cũng có nhưng tư duy mới mẻ trong âm nhạc như: nhóm nhạc Dịng thời gian là
15


các em tuổi đời còn rất trẻ (đều sinh năm 1985) hát theo phong cách Opera Pop,
hay những nhóm nhạc kết hợp phong cách dân gian đương đại như: “Cỏ lạ”,
Thủy Triều Đỏ.v.v.v và còn rất nhiều những gương mặt thuộc giới trẻ họ vẫn
đang nỗ lực bảo tồn những giá trị truyền thống, góp nhặt những tinh túy của âm
nhạc truyền thống để làm giàu thêm kho tàng âm nhạc Việt Nam. Mặt khác
nhiều sân chơi ca nhạc (tuy cũng còn những điều phải bàn) nhưng cũng đã khơi
gợi tình yêu âm nhạc truyền thống, âm nhạc cách mạng trong giới trẻ mà một ví

dụ điển hình, đấy là ca khúc “ Chiếc khăn Piêu” của nhạc sĩ Doãn Nho ra đời
năm 1956, đã đạt tới 380 phiếu bình chọn của bạn yêu nhạc và trở thành bài hát
được yêu thích tháng 11/2012 qua giọng hát của ca sĩ Tùng Dương. Điều đó
chứng tỏ, lớp trẻ khơng quay lưng với âm nhạc truyền thống, cách mạng, bởi cái
gì là giá trị thì vẫn vẹn nguyên giá trị và đi cùng năm tháng… Như vậy thì
khơng thể nói tồn bộ giới trẻ có biểu hiện lệch lạc, mà chỉ là một bộ phận rất
nhỏ thơi đang có biểu hiện lệch lạc, suy thoái.

16


3. ÂM NHẠC VIỆT NAM TRONG CUỘC CÁCH MẠNG 4.0
Khi công nghệ “tiến công” vào mọi ngõ ngách đời sống thì những người
làm trong lĩnh vực âm nhạc cũng phải thay đổi. Cuộc cách mạng công nghệ 4.0
cũng đang đặt ra những địi hỏi mới, mà nếu khơng đầu tư sẽ khó đáp ứng nhu
cầu của cơng chúng.
Khơng cần phải đón đợi từng ngày, chờ đến lúc ca sĩ, diễn viên ra đĩa
mới để mua, cũng không lo mua phải băng đĩa lậu kém chất lượng, bây giờ khán
giả chỉ cần ngồi nhà với một chiếc điện thoại smartphone hoặc TV kết nối mạng
internet là có thể xem, nghe bất cứ thứ gì mình muốn. Thậm chí các bài hát mới,
các MV được cập nhật từng phút, “nóng hổi vừa thổi vừa xem”. Những thứ
khán giả thế giới có thì Việt Nam cũng không bỏ lỡ.
Tiếp theo những 8X, 9X giờ người ta đã gọi là thế hệ Y, thế hệ Z (những
công dân của thế giới ảo). Thế hệ trẻ bây giờ chỉ cần ngồi nhà với một cú click
chuột là có thể thu cả thế giới vào trong tầm mắt.
Nhanh, cập nhật, tiện ích, phù hợp xu hướng, giảm tải thời gian tìm
kiếm và khơng gian lưu trữ, hình thức giải trí thời đại mới nhanh chóng chiếm
được ưu thế. Điều này cũng tạo cơ hội cho những ca sĩ trẻ cập nhật liên tục và
đến gần hơn với người hâm mộ. Thay vì phải đầu tư kỹ lưỡng mất cả năm hoặc
vài năm cho một album thì với MV, họ chỉ cần vài tuần, thậm chí vài ngày là có

thể tung lên mạng và “đếm” ngay được số lượng fan theo dõi, chia sẻ. Bởi vậy,
giới nghệ sĩ bây giờ nhiều người đua nhau lập kênh riêng trên YouTube: Mỹ
Tâm, Mỹ Linh, Đàm Vĩnh Hưng, Quang Lê, Hà Anh Tuấn, Bảo Anh, Hồ Việt
Trung, Lưu Chí Vỹ, Vicky Nhung, Anh Đức… Ở đó, họ có thể giới thiệu những

17


ca khúc mới, MV mới, tương tác trực tiếp với khán giả và… hưởng lợi từ các
quảng cáo.
Ngay cả việc ra album truyền thống bây giờ cũng phải tìm một hướng đi
mới. Có lẽ dự án đáng kể nhất gần đây cần nhắc, đó là album “Chat với Mozart
2” của ca sĩ Mỹ Linh. Đây là album lần đầu tiên sử dụng giải pháp Âm nhạc
tương tác thông minh (Social music) - giải pháp cho phép nghệ sĩ và nhà sản
xuất có thể giúp người nghe nhạc tương tác với nhiều đối tượng có liên quan bài
hát hoặc album, đồng thời nhận được nhiều ưu đãi hơn về những chương trình
chăm sóc người hâm mộ thơng qua tem QR code nhỏ dán trên bìa đĩa nhạc.
Theo ca sĩ Mỹ Linh, với phiên bản social music, người nghe nhận được nhiều
hơn cả bài hát hay album gốc từ chính nghệ sĩ. Bên cạnh đó, social music như là
cánh tay đắc lực trong việc hỗ trợ người nghệ sĩ cùng ê-kíp sản xuất tiếp cận
một cách trực tiếp và nắm bắt được hành vi tiêu dùng của người nghe. Qua đó,
nghệ sĩ cũng có thể trao đổi, giao lưu trực tiếp với người hâm mộ một cách
nhanh nhất.
Tuy nhiên, giống như hai mặt của một tờ giấy, làng giải trí thời cơng
nghệ số cũng có rất nhiều hệ lụy kèm theo. Sự nở rộ của các MV ca nhạc khiến
những ca sĩ ngày càng phải nghĩ ra những “chiêu” mới để thu hút lượng người
xem, lôi kéo fan hâm mộ. Trong cuộc đua tranh ấy, sự nóng vội, thiếu nghiêm
túc, mong nổi tiếng bằng mọi giá đã đem đến khơng ít những MV chất lượng
thấp, ca từ thiếu trau chuốt, nghèo nàn, hình ảnh phản cảm. Xa hơn, thơng điệp
hời hợt, thẩm mỹ lệch lạc của một số MV này tác động đến gu thẩm mỹ, trình

độ thưởng thức âm nhạc của khán giả. Bên cạnh đó, thời MV lên ngơi cũng
khiến các CD, VCD có chất lượng vắng bóng dần trong đời sống âm nhạc. Đến
nỗi như năm vừa qua, tại một lễ trao giải âm nhạc thường niên còn bỏ trống
hạng mục CD của năm vì rất ít nghệ sĩ đầu tư cho những sản phẩm âm nhạc kỳ
công và có chất lượng này. Theo một số chuyên gia âm nhạc, CD, VCD như
một bộ sưu tập, cuộc tổng kết, đánh dấu chặng đường hoạt động âm nhạc và
phong cách, phong độ của mỗi nghệ sĩ. Còn MV chỉ là những “tấm áo mặc rời”,
18


chẳng nói lên điều gì từ ca sĩ ấy. Như vậy, mải mê làm MV, ca sĩ vẫn mãi chỉ là
những người đang tìm kiếm chỗ đứng chứ chưa phải là những người làm nên
điều mới mẻ và càng không thể cống hiến, đóng góp cho nền âm nhạc Việt.
Sự bùng nổ là hợp xu hướng và phục vụ tốt cho khán giả, thúc đẩy thị
trường giải trí phát triển nhưng cũng cần phải có sự kiểm sốt để đi đúng
hướng, có chất lượng và giàu tính sáng tạo, đậm chất nhân văn. Có như thế thì
sự phát triển ấy mới đi vào chiều sâu và bền vững, vươn cao trong thời đại mới.

19