BÀI 39: SINH SẢN VƠ TÍNH Ở SINH VẬT
A/ Câu hỏi mở đầu
Trả lời câu hỏi mục “Mở đầu” trang 158 SGK Khoa học tự nhiên 7: Những
“nhành cây” với màu sắc rực rỡ trong hình bên là các tập đồn san hơ gồm hàng
nghìn cá thể dính liền với nhau, được tạo thành nhờ hình thức sinh sản vơ tính. Vậy
sinh sản vơ tính là gì?
Trả lời:
Sinh sản vơ tính là hình thức sinh sản khơng có sự kết hợp của giao tử đực và giao
tử cái, cơ thể con được tạo thành từ một phần của cơ thể mẹ.
B/ Câu hỏi giữa bài
I. SINH SẢN LÀ GÌ?
Trả lời câu hỏi mục “Câu hỏi và bài tập” trang 158 SGK Khoa học tự nhiên 7:
Quan sát Hình 39.1 kết hợp kiến thức đã biết, hãy nêu khái niệm sinh sản và lấy ví
dụ.

Trả lời:
- Khái niệm sinh sản: Sinh sản là quá trình tạo ra những cá thể mới, đảm bảo sự phát
triển liên tục của lồi.
- Ví dụ:
+ Từ củ khoai tây mọc lên cây khoai tây con.
+ Từ hạt mướp mọc lên cây mướp.


+ Từ cơ thể thủy tức mẹ nảy chồi để tạo ra thủy tức con.
+ Người mẹ mang thai sinh ra con.
II. SINH SẢN VƠ TÍNH
1. Khái niệm
Trả lời câu hỏi mục “Câu hỏi và bài tập” trang 159 SGK Khoa học tự nhiên 7:
1. Quan sát Hình 39.2, 39.3 và 39.4 kết hợp đọc thông tin trong mục II, đánh dấu X
vào ô phù hợp theo mẫu Bảng 39.1.

Bảng 39.1
Con sinh ra có

Con sinh ra

Con có

Con

sự kết hợp của

từ một phần

các đặc điểm

có những đặc

giao tử đực và

cơ thể mẹ

giống hệt mẹ

điểm khác mẹ

?

?

?


?

?

?

?

?

?

?

?

?

giao tử cái
Sinh sản
ở trùng roi
Sinh sản
ở cây gừng
Sinh sản
ở thủy tức

2. Dựa vào kết quả ở câu 1, em hãy nêu các đặc điểm của sinh sản vơ tính.
Trả lời:
1. Hồn thành Bảng 39.1:



Con sinh ra có

Con sinh ra

Con có

Con

sự kết hợp của

từ một phần

các đặc điểm

có những đặc

giao tử đực và

cơ thể mẹ

giống hệt mẹ

điểm khác mẹ

x

x


x

x

x

x

giao tử cái
Sinh sản
ở trùng roi
Sinh sản
ở cây gừng
Sinh sản
ở thủy tức
2. Những đặc điểm của sinh sản vơ tính:
- Khơng có sự kết hợp của giao tử đực và giao tử cái, cơ thể con sinh ra từ một phần
của cơ thể mẹ.
- Con chỉ nhận chất di truyền của mẹ nên có các đặc điểm giống hệt mẹ.
2. Các hình thức sinh sản vơ tính ở thực vật
Trả lời câu hỏi mục “Câu hỏi và bài tập” trang 159 SGK Khoa học tự nhiên 7:
Hãy kể tên một số lồi cây khác có khả năng sinh sản bằng rễ, thân, lá mà em biết.
Vì sao người ta gọi hình thức sinh sản từ rễ, thân, lá là sinh sản sinh dưỡng?
Trả lời:
- Một số lồi cây có khả năng sinh sản bằng rễ, thân, lá:
Hình thức sinh sản
Sinh sản bằng rễ

Ví dụ
Cây khoai lang, cây gừng, cây cỏ mần trầu, cây cỏ

gà,…

Sinh sản bằng thân

Cây khoai lang, cây lá lốt, cây thanh long, cây dừa
nước, cây rau nhút, cây rau má, cây rau muống,…

Sinh sản bằng lá

Cây bèo cái, cây lá bỏng, cây càng cua, cây sam,…


- Gọi hình thức sinh sản từ thân, rễ, lá là sinh sản sinh dưỡng vì ở hình thức này cơ
thể mới được hình thành từ cơ quan sinh dưỡng của cơ thể mẹ (thân, rễ, lá).
3. Các hình thức sinh sản vơ tính ở động vật
Trả lời câu hỏi mục “Hoạt động” trang 160 SGK Khoa học tự nhiên 7: Đọc
thơng tin ở mục 3 và hồn thành bảng theo mẫu Bảng 39.2.
Bảng 39.2
Đặc điểm
Hình thức

Giống

Khác

sinh sản
Nảy chồi

?


Phân mảnh

?

?

Trinh sản

?

Trả lời:
Hồn thành bảng theo mẫu Bảng 39.2:
Bảng 39.2
Đặc điểm
Hình thức

Giống

Khác

sinh sản
- Đều hình thức - Là hình thức sinh sản trong đó
sinh sản vơ tính “chồi” được mọc ra từ cơ thể mẹ,
Nảy chồi

ở

động

vật: lớn dần lên và tách khỏi cơ thể mới


khơng có sự kết (thủy tức) hoặc vẫn dính trên cơ thể
hợp giữa tế bào mẹ (san hô).
sinh dục cái và tế - Gặp ở thủy tức, san hơ,…

Phân mảnh

bào

sinh

dục - Là hình thức sinh sản mà mỗi

đực, con non có mảnh nhỏ riêng biệt của cơ thể mẹ


đặc

điểm

di có thể phát triển thành một cơ thể

truyền giống mẹ. mới hoàn chỉnh.
- Gặp ở giun dẹp, sao biển,…
- Là hình thức sinh sản trong đó tế
bào trứng khơng thụ tinh phát triển
thành cơ thể mới.

Trinh sản


- Gặp ở rệp cây, ong, kiến, một số
thằn lằn,…
4. Vai trò và ứng dụng của sinh sản vơ tính
Trả lời câu hỏi mục “Hoạt động” trang 161 SGK Khoa học tự nhiên 7: Em hãy
tìm hiểu trên sách, báo, internet hoặc từ người thân về những hạn chế của hình thức
sinh sản vơ tính ở sinh vật.
Trả lời:
Hạn chế của hình thức sinh sản vơ tính ở sinh vật: Cơ thể con chỉ nhận vật chất di
truyền từ cơ thể mẹ nên hầu như khơng có sự đổi mới vật chất di truyền ở đời con,
làm hạn chế tính đa dạng di truyền của lồi, bất lợi trong điều kiện mơi trường thay
đổi (khi điều kiện sống thay đổi, có thể dẫn đến hàng loạt cá thể bị chết).
Trả lời câu hỏi mục “Hoạt động” trang 163 SGK Khoa học tự nhiên 7:
1. Đọc thơng tin ở mục 4 và hồn thành bảng theo mẫu Bảng 39.3.
Bảng 39.3
Phương pháp nhân

Áp dụng với các cây

Ưu điểm

Giâm cành

?

?

Chiết cành

?


?

Ghép

?

?

Nuôi cấy tế bào, mô

?

?

giống


Trả lời:
Hoàn thành Bảng 39.3:
Bảng 39.3
Phương pháp
nhân giống

Ưu điểm

Áp dụng với các cây

Thường áp dụng để nhân giống đối Tạo cây con dễ dàng,
với một số cây như sắn, mía, các cây nhanh chóng, khơng tốn


Giâm cành

hoa (hoa hồng, hoa cúc,…) và cây ăn chi phí.
quả (dâu tằm, chanh,…).
Thường áp dụng để nhân giống các Duy trì các dặc tính tốt
loài cây ăn quả lâu năm như hồng của cây, rút ngắn thời

Chiết cành

xiêm, cam,…

gian sinh trưởng, sớm
thu hoạch.

Thường áp dụng để ghép các cây Giúp phối hợp các đặc
khác nhau nhưng cùng lồi như mít tính tốt của các cây khác
với mít, bơ với bơ,… hoặc đối với nhau theo mong muốn

Ghép cây

các cây cùng giống như cam với của con người.
bưởi, chanh với bưởi, hoa quỳnh với
thanh long,…
Thường áp dụng đối với những cây Giúp tạo ra số lượng lớn

Ni

cấy

bào, mơ


tế

khó nhân giống bằng phương pháp các cây con đồng đều,
thông thường như hoa phong lan, sạch bệnh, giữ được các
sâm ngọc linh, trầm hương,…

đặc tính tốt của cây mẹ
và hiệu quả kinh tế cao.

Trả lời câu hỏi mục “Hoạt động” trang 163 SGK Khoa học tự nhiên 7:
2. Tại sao cành được sử dụng để giâm cần phải có đủ mắt, chồi?
Trả lời:


Cành được sử dụng để giâm cần phải có đủ mắt, chồi vì cành giâm phải có đủ mắt,
chồi mới có thể phát triển thành cây mới trong đó mắt sẽ mọc ra rễ mới, chồi sẽ mọc
nên mầm non mới.
Trả lời câu hỏi mục “Hoạt động” trang 163 SGK Khoa học tự nhiên 7:
3. Để khơi phục các lồi thực vật quý hiếm đang có nguy cơ tuyệt chủng, phương
pháp nhân giống nào được sử dụng có hiệu quả nhất? Vì sao?
Trả lời:
Để khơi phục các lồi thực vật quý hiếm đang có nguy cơ tuyệt chủng, phương pháp
nhân giống được sử dụng hiệu quả nhất là nuôi cấy tế bào và mơ thực vật. Vì những
cây thực vật quý hiếm thường rất khó nhân giống bằng phương pháp thông thường
đồng thời nhân giống bằng phương pháp nuôi cấy tế bào và mô thực vật sẽ tạo ra số
lượng lớn cây con từ một phần nhỏ của cơ thể thực vật mẹ (vừa tiết kiệm giống gốc
vừa tạo ra số lượng lớn cây con).