NghiSn ci5u
Gia d i n h v i Gi<5i
S6 1
2019

Cdc y^u tfi' inh htfAng d^n quyfin quy^tffjnhcua vor vd
chfing iSl vdri cdc cOng vide quan trong cua gia flinh:
NhOng phdt hien mdi t& Dldu tra Gia dinh 2017
Nguydn Hihi Minh, Triin Th] H&ng
V i ^ Nghi^ ohj Gia dinh vA Gii3i

Tom tit: V$n d^ng cac each t i ^ c$n hifn d^i hoa, phan bo nguon lytc
tucmg d6i va van hoa va phuong phap phan tich da biln bai vilt kilm
chung iah hudng ciia cac yeu to kinh te-xa hpi, van hoa den quyIn
quylt djnh cua ngufd vgr v£i ngudi choi^ doi vdi cdc cong v i ^ quan
trgng ciia gia dinh dya tren so h$u k h ^ Bat 2007 d^i difn h$ gia dOnh
6 10 xa/phudng thu^c 7 tfnh/thanh pho d^i di^n cho cac vung kinh tlxa h$i nam 2017 cua De tai c ^ B$ "Xu hudng biln doi dia d$c diem
gia dinh Vi§t Nam trong qua trinh h^i n h ^ qu6c t^' thu0c Chuang
trinh "Nghien cCru, danh gia t&ng thi ve gia £ n h thdi ky cong nghi^
hoa, hi|n d^i hoa dat nude va hgi n h ^ quoc tl". Kit quA phan tich cho
t h ^ , i^udi vhai vg chong deu co quyen quyet djnh va giiim khd nang ngudi ch6ng
CO quyIn quylt djnh cuoi cung; Cac gia £ n h s6i^ d do thi co nhieu
khi nang d hai vgr ch6ng cung co quylu quylt djnh hon, nhung giim
khi nang i^udi chSng co quyIn quylt djnh; Nhttng khac bi^t ve vj thi
kinh tl giOa vg va ch6ng co vai trd quan trgng hem cac khac bi|t ve vj
the xa hgi doi vdi quyen ra qi^et djnh trong gia dinh; Quan ni^m
truyen thong coi nam gidi la ngudi nen chju trach nhi|m chinh trong
vi^ dua ra cac quylt djnh quan trgng ciia gia £ n h co y ngfala quan
trgng trong djnh hudng cac khuon mSu ra quylt djnh trong thyc te ' *.
Tir khoa: Hon nhan - Gia dinh; Quan h§ vg ch6ng, Quy§n quyft

djnh; Binh dSng gidi trong gia £nh.
Ngay nMn bai: 20/12/2018; ngay chinh sfia: 10/1/2019; ngay duy^t
dang: 31/1/2019.


4

Nghien CIPU Gia dinh vi GIM. Quyin 29, s 6 1 , tr. 3-17

1. Ma diu
Phan tich ve quyen quyet dinh la mpt trong nhOng noi dung trong tam
trong nghien cim binh ding gicti trong gia dinh d Vi?t Nam. Dii thvrc hif n 6
cac quy mo va dja ban khac nhau, Icet lu?n kha pho bien t i cac nghien ciiu
la ngucri chong thucmg quyet dinh nhihig vi?c du(jc coi la 1cm, la quan
trpng trong gia dinh c6n ngucri vp quyet dinh nhiing vi?c thupc ve dM song
hang ngay (Bo Van hoa. The thao va Du lich va co quan khac, 2008; Le
Thai Thi Bang Tam, 2008).
Cau hoi djt ra la mo hinh quyen quyet dinh trong gia dinh nhu hi?n nay
bi tic dpng bdi nhiing yeu to nao, lipu quyen quy^t dinh khac nhau cua
ngucri chong hay ngucri vp dupe dira tren ca sd gidi tinh hay vi mpt ly do
nao khac. Th\rc te cho thay cac yeu to lien quan den vipc phy nO hay nam
gicji CO quyen quyet dinh cao hon ii timg linh v(rc cy the rdt^khac nhau.
ChJng han, trong ITnh \\fc san xudt/kinh doanh, quyen quyet dinh cua
ngucri chong trong san xuat phy thupc rat it va hau nhu khong lien quan
nhieu dSn dong gop cua hp cho kinh t^ gia dinh. Tuy nhi6n, quy^n quyet
dinh cua ngucri vp trong san xuat tSng ISn dang ke khi dong gop ciia hp cho
kinh te gia dinh tang (Pham TM Hup, 2008). Ve tac dpng ciia dp tuoi^tffl
quyet quyet dinh ciia ngucri vp va ngucri chong trong ITnh vyc san xuat 6
khu vyc nong thon, Pham Thi Hup (2008) va U Ngpc V5n ciing cpng sy
(2002) phat hipn ring, ngucri phy nu cr dp tuoi cang 1cm thi ty Ip giii vai tro

quy^t dinh cang cao. Tuy nhi6n, theo Le Ngpc Lan (2000), nhiing phy nii
tir tuoi trung nien (35-49) va lop tre thucmg nSng dpng hon va c6 vi the cao
hon Idp phy nir Idn tuoi trong gia dinh. Doi vcri cac quyet dinh lien quan
den h(?c t^p, nghe nghipp va hdn nhan ciia con cai thi phy nii thanh thi co
quyen quyet dinh cao hon trong gia dinh. Tieng ndi cua phy nii trong vi?c
ra quyet dinh cung dupe the hipn rd hon d nhdm hpc van cao va co nghe
nghipp phi ndng nghipp (Le Ngpc Lan, Nguyen Phucmg Thao, 2006),v.v.
Vi vay, ngoai vipc danh gia muc dp khac bipt giira cac nhdm xa hpi doi
vcji timg ITnh vyc thi can c3n cir vao danh gid chung ve mirc dp binh dSng
gicri trong vipc ra quyet dinh. Cau hdi chung cd the la ai la ngudi co quyen
quyet dinh cuoi ciing cac v4n d^ quan tr^ng/lcirn ciia gia dinh va tiep theo s6
la nhiing yeu to nao c6 lien quan den kha n5ng cd quyen quyet dinh do.
Van de nay con it dupe nghien c ^ d Vipt Nam. Ngoai ra, mpt diem hjn
che doi vdi cac phan tich ve quyen quyet dinh giiia vp va chong trong gia
dinh d Vipt Nam la chu yeu dimg d cac phan tich tucmg quan 2 bi^n ve moi
quan he giiia quyen quyet dinh va mpt so d^c diem hp gia dinh va ca nhan.
Nhiing phan tich hai bien ham chira kha nSng dua ra nhan dinh sai lam ve
moi quan hf giiia cac yeu to vdi quyen quyet dinh, bdi 15 trong moi yeu to


Nguyin Hu^ Minh & Tr^n Thj H&ng

5

deu CO d§c diem cua cac yeu to khac mk cdch phan tich nay khong cho
phep hoc tach dugc vai tro ciia timg yeu to (Nguyen H&u Minh, 2016). Bai
viet nay dua tren so lieu mai, c6 quy mo Ion s6 tip trung phan tich ve cac
yeu to tac dgng den mo hinh quyen quyet djnh nhung cong vi?c quan trpng
trong gia dinh giua vg va chong trong giai do^n hi$n nay.
2. Ngu^n sd li#u, ly thuyet vd phirong phdp phSn tich

Bai viet dua tren so li?u khao sat nSm 2017 ciia De tai c ^ Bp "Xu
huong bien dot ciia dgc diem gia dinh Vi^l Nam trong qua trinh hgi
nhgp quoc te" thupc Chucmg trinh "Nghien cuu, danh gia tong the ve gia
dinh thai ky cong nghiep hoa, hi?n dai hoa dat nuoc va hpi nhap quoc te"
(gpi tit la Dieu tra Gia dinh 2017). Dung lugng mau khao sat la kha lan,
vai 2007 d^i di?n hp gia dinh 6 10 xa/phuong (khoang 200 dgi di?n hg a
moi xa/phu6ng), thupc 7 tinh/thanh pho dai di?n cho cac viing kinh te-xS
hpi, gom Ha Npi, Nam Djnh, Yen Bai, Thira Thien-Hue, DSc l i e , thanh
pho Ho Chi Minh, Can Tha. S6 lugng nam gidi dugc phong van la 942
ngucri (chiem 46,9%) va phy nu la 1065 (53,1%). Ty 1? nguoi tra loi a cac
nhom tuoi khac nhau la: 8,2% cho nhom 29 tuoi trd xuong; 28,0% cho
nhom 30-39; 28,7% cho nhom 40-49; 24,1% cho nhom 50-59; va 11,0%
cho nhom 60-71.
Bai viet van dyng cac each tiep c^n hi?n dgi hoa, phan bo ngu^n l\rc
tuang doi va van hoa de kiem chung anh huong ciia cac yeu to kinh te-xa
hpi, van hoa. Ly thuyet Hi?n dai hoa (Goode 1963, 1982,1987) chi r5 rSng,
qua trinh cong nghiap hoa va hi^n dgi hoa tac dgng den tat ca cac xH hpi va
lam bien chuyen cac gia dinh hudng tai khuon mau gia dinh voi cSp vg
chong la trung tam (conjugal family). Trong quan h? gi&a vg va chong, xu
hudng chung s6 la binh dSng han trong phan cong lao dpng va vi?c ra cic
quyet djnh gia dinh. Cac yeu to g^n lien vdi qua trinh hifn dai hoa chinh la
trinh dp hgc van tang len, ca hgi hogt dpng nghe nghi?p ngoai phgm vi gia
dinh va co trinh dp chuyen mon cao v^ do thj hoa. Gid thuyet th^rc nghiam
dat ra tir ly thuyet nay la nhimg ngudi song d do thj, hpc van cao, co nghe
nghiap ngoai gia dinh vdi trinh dp chuyen mon cao hon sS binh dang hon
trong cac quyet djnh gia dinh. Nhung ngudi tre tuoi dugc xem la nhihig
ngudi di tien phong trong vipc tiep nhgn cai mdi, hp mang nhiJng dSc
trung hi?n dgi hon va do do cung dugc giS djnh Id s6 chap nhgn mpt quan
h§ binh dang hon trong vi^c dua ra cdc quylt djnh gia dinh. Theo Ly thuyet
phan bo nguon l\rc tuong doi (Blood, Wolfe, 1978), ngudi co nhieu nguon

l\rc ban s5 binh ding vdi vg/chong han trong vi^c quylt djnh cdc cong vifc
gia dinh. Thu nhgp, uu the nghe nghiap vd trinh dg hgc vin chinh la 3
nguon l\rc quan trgng quyet dinh can can quyen l\rc cua vg va chong trong


6

Nghidn cOu Gia dinh vd GitX. Quyin 29, %61, tr. 3-17

gia dinh. Ngudi nao co uu the nghe nghi?p, hpc vdn cao ho$c thu nh|ip cao
hem sS c6 khd ndng cd quyen quyet djnh cao ban doi vdi cdc van de ciia gia
dinh (dan theo Phgm Thj Hu$, 2008:370).
Tuy nhien, anh hudng ciia thu nhgp, hgc van hay nghe nghi$p cung rat
khdc nhau tiiy thupc vdo boi canh kinh te-xS hgi vd nen vdn boa. Mpt so
nghien cuu dd chi ra rdng, sy dong gdp v^ m$t kinh te la rat quan trgng doi
vdi vipc nang cao vj the va quyen l\rc trong gia dinh, nhung ben cgnh do, d
mgt so xd hgi chua phat trien, quan hp quyen l\rc truyen thong lgi co y
nghTa quyet djnh chi phoi moi quan hp giua cdc thdnh vien trong gia dinh
(Bhanot & Senn, 2007; Chen, 2005; Pham Thj Hu?, 2008; Poortman &
Lippe, 2009). (5 Vipt Nam, cac tac gid Mai Huy Bich va Le Thj Kim Lan
(1999) chi ra rdng d nhieu gia dinh, trong khi ngudi vp Id ngudi ddm nhgn
hau bet cdc cong vipc, thgm chi hp mang lgi thu nh§p chinh cho gia dinh,
phan Idn quyen quyet djnh thupc ve ngudi chong, ngudi vg chi Id ngudi
thyc thi cdc quy^t djnh do. (3 day cho thay, yeu to vdn hod vdi quan nipm
"trgng nam khinh nfl" co y nghTa quan trpng tdc dpng den vai tro ciia vg va
chong trong vipc ra quyet djnh. Nhu vgy, can thiet phai tinh din yiu to vdn
h6a, trong trudng hgp ndy chinh la quan nipm cua ngudi ddn vh ai nen Id
ngudi c6 quyen quyet djnh.
Tjj ggi y ciia cdc ket qud tren, bai vilt sd dyng cdc bien so phy thupc vd
dpc Igp sau day de danh gid tdc dgng cOa cdc yeu to:

Bien sophft thu^c:
1) Ngudi chong la ngudi quyet djnh cuoi cCing cdc cong vipc quan trpng
ciia gia dinh (O-khong; 1-cd).
2) Ca hai vg chong Id ngudi quyet djnh cuoi cimg cac cong vipc quan
trpng ciia gia dinh (O-khong; 1 -co)
Bien s6 d^c l^p:
1) Cac bien so lien quan den vai tr6 cua yeu to hipn dgi hoa: Hgc van
ciia ngudi vg; Nghi nghipp ciia ngudi vg; Noi cu tni (do thj/nong thon);
Dp tuoi ciia ngudi vg*^*;
2) Cdc bien so lien quan din yiu to vdn hoa: Dan tpc ciia ngudi vg;
Quan nipm ve ngudi chju trdch nhi§m chinh trong vipc dua ra cdc quyet
djnh quan trgng cua gia dinh;
3) Cac bien so lien quan den quan hp tuang doi ve nguon l\rc cd nhdn
ciia ngudi vg va ngudi chong: So sanh trinh dp hpc van ciia ngudi vg vd
ngudi chong (Cdc bgc hpc van dugc so sdnh g6m: Trung dp trd len, Trung
hgc pho thong, Trung hgc co sd trd xuong); So sdnh nghe nghipp chinh cua
ngudi vg vd ngudi chong (Cac bgc vj die nghe dugc so sanh gom: Cao cap.


Nffuyin Hiru Minh & THln Th) Hfing

7

Trung cap, Sa cap+Nhdn vien ky thugt; Lao dgng gian don+Khong 1dm
vi^c); So sdnh thu nhgp cua ngudi vg vd ngudi chong; So sanh tuoi cua hai
vg chong vdi gia djnh rdng ngudi nao hon tuoi thi se co nhieu khd ndng co
quyen quylt djnh hon vi hp co the co hilu biet han, timg trai han. De bdo
dam do ludng sy timg trdi hem, ngudi ch6ng phdi nhieu han vg it nhdt 5
tuoi.
Phan logi ciia cdc bien phgm trii trSn sg dugc trinh bdy d bdng kit qua

phan tich. De ddm bao vipc phan tich chi'nh xac m6i quan hp giiJa vg vd
chong, chi co nhung trudng hgp co hai vg chong dang s6ng chung dugc su
dyng trong phan tich. Tong so mau cho phan tich la 1888 tnrdng hgp vdi
46,8% la nam va 53,2% la n&.
3. Mo hinh quy4n quySt djnh cdc cdng vi$c quan trpng cDa gia
dinh giCra ngirdi vqr wk ngirdi ch&ng hl$n nay
Ngudi quyet djnh chinh cac cong vipc cy the cua gia dinh
Cac cfing vi^c quan trpng cua gia dinh dugc nhgn dipn bao gom: dau tu
san xuat kinh doanh hp gia dinh; mua ban nhd ciia dat dai; mua sdm do
dimg, trang thiet bj, tai san ddt tien; to chiic ma chay, cudi xin; djnh hudng
vipc 1dm cua vg ch^ng, con cai; vi^c sinh con. Khudn mlu quyIn quylt
djnh thi hipn rat r5 rang (xem Bang 1), d6i vdi cong vipc chdm soc con cai,
von Id lien quan nhieu den vai tro ngudi mp tu trong truyen thong, vd cdc
vipc to chuc gio, tet vd ma chay, cudi xin (lien quan den co, bdn), ty Ip
ngudi vg la ngudi quyet djnh chinh luon cao hem ngudi chong. Cdc vipc
nhu dau tu sdn xuat/kinh doanh, dinh hudng vipc lam, mua sdm tai san ddt
tien hay xay sua nhd ciia, ty Ip ngudi chong la ngudi quyet djnh chinh ludn
cao hem ngudi vg. Doi vdi vipc sinh con, ty Ip cao nhat thu^c ve ca hai vg
chong, gan 90%. Co the noi, ve ca ban, khuon mau ve ngudi quyet djnh
chinh cdc cong vipc quan trpng ciia gia dinh Id tuong dong vdi nhihig phdt
hipn ciia cac nghien curu trudc.
Neu so sdnh vdi kit qud Dilu tra Gia dinh Vi^t Nam 2006 (BO Vdn hod,
The thao vd Du ljch vd co quan khdc, 2008) doi vdi mgt so cong vipc cung
dugc do ludng, co the thay mgt xu hudng bien doi tich eye ve moi quan h§
giCta nam gidi va phy n& trong van de ra quyet djnh (xem Bieu do 1). D6i
vdi m6t so cong vipc quan trpng trong gia dinh von do ngudi chong quyet
dinh Id chii yiu nhu d^u tu san xudt/ kinh doanh, mua sdm d6 ddt tiln, mua
bdn/xay siia nhd cua, ty 1^ do ngudi ch6ng quylt djnh gidm di, tuy nhien,
khong phai dl don cho ngudi vg quylt djnh md la tdng ty Ip cd hai vg
chong ciing quylt dinh m^t cdch rO rpt.



8

Nghl6n cOu Gia dinh vd Gia^i. Q u y i n 29, s61,

tr. 3-17

Bdng 1. NguiVi quyet djnh chinh cdc cdng vifc quan trpng cua gia dinh (V*)
Ngirtrj quy^t djnh chfnh
cdng vifc

Nprdri
vy

NguM
ch6ng

Dau tir s ^ xui]/kinh doanii cua hg gia dinh

19,4

41,4

35,4

4,1

Dinh hu6ng v i ^ ^ m cua vp/chdng, con cdi


7,9

16,4

72,3

3,4

V i ^ hpc hdnli cda c ^ Ih^nh vign gia dinh

20,9

10,1

64,1

4,9

Mua sam d6 liCmg, tiang dii^ b), 1^ s ^ c ^

Cii hai
vgr ching

NguM
khic

9,4

27,5


57,8

5,4

Mua b ^ x&y siia nha ciia, dSt dai

5,6

37,5

51,6

5,3

T 6 chtic giS, tet

36,2

10,9

47,1

5,8

To chirc ma chay, cudi xin

20,9

11,8


59,5

7,7

V i ^ sinh con

7,1

5,4

87,1

0,4

ti^

Bilu (th 1. Ty Ip ngirdi c h i n g hoj^c cd hai vpr c b i n g quyet djnh
cdc cong vipc gia dtnb (%)

U LJi
TV^vi (Mn|(iai7)

Nguin: K ^ qud tinh tofin tir s6 li§u Dihu tra Gia dinh 2017 v4 Di^u tra Gia dinh Vi§t
Nam 2006 (BO Vftn h6a, Thi thao vft Du ljch vd co quan khic, 2008).


Nguyin Hu^ Minh & Tr^n Thf H3ng

9


Quyen quyet dinh cuoi cung cac van de quan trpng cua gia dinh
Nhu phan tich d Bdng I, quyen quylt djnh cdc cong vipc trong gia dinh
dugc the hipn theo tdng logi vipc cy thi. Cdu hoi tiep theo la xet mpt cdch
chung n h ^ ai Id ngirdi cd quyen quylt djnh cuoi cimg cdc van de quan
tnpng^dn ciia gia dinh. Cau hoi nay dugc d§t ra trong Dieu tra Gia dinh 2017.
Kit qua cho thay, hipn nay ngudi ching van dang la ngudi quyet djnh
cuoi ciing cdc cong vipc quan trpng d da so cdc gia dinh (49,1%). Ty Ip ca
hai vg chong cung tham gia quyet djnh Id 32,6%, chilm khoang 1/3 so hp
gia dinh dugc hdi. Co 12,9% gia dinh ngudi vg la ngudi quyet dtnh cuoi
cung cac cong vipc quan trpng cCia gia dinh vd 5,5% Id do ngudi khac.
Nhu vay, nam gidi van giir vj tri quan trgng trong gia dinh, cho dii dia vj,
vai trd cua ngudi phy nu' ngdy nay dd co cdi thipn ddng kl.
Cung luu y rdng vipc quyet djnh cuoi cung cdc cong vipc quan trgng
ciia gia dinh la mpt qud trinh. 0 nhieu gia dinh, mdc du ngudi chong Id
ngudi quyet djnh cuoi ciing nhung vipc quyet djnh cdc cong vipc gia
dinh bao gom cd sy thdo lugn, thuyet phyc chu khong phdi luon Id sy
quyet djnh bat chap y kien ciia nhung thdnh vien khdc trong gia dinh.
4. Cdc y i u t6 tkc d$ng din quyin quyit djnh cu6i ciing cdc cdng
vl^c gia dinh
D I gop phan ly gidi cac yeu to dnh hudng den quyen quyet djnh trong cdc
cong vipc quan trpng ciia gia dinh, bdi viet tgp trung phan tich hai mo hinh,
do Id mo hinh ngudi chong co quyen quyet djnh, mo hinh tuong doi pho bien
hipn nay, va mo hinh ca hai vg chong cimg quyet djnh, ddc trung cho xu
hudng bien doi tich eye vl binh ddng gidi trong quyen quyet djnh cdng vipc
gia dinh. Trong cac mo hinh da biln, chi nhihig tnrdng hgp quyen quyet djnh
thugc ve ca nhan ngudi vg/chong ho$c ca hai vg chong mdi dugc dua vdo
phan tich. Ngodi ra, do d^c diem trinh dp chuyen mon ciia nhom nghe "Iyc
lugng vii trang" khong thi hi^n rd trong khdo sat nen cdc trucmg hgp ngudi
vg hay ngudi chong lam trong lye lugng vu trang khong dua vdo phan tich
da biln (do so lugng nay nhd, kh6ng 1dm dnh hudng den kit qud phan tich).

Tong so mau dugc phan tich la 1827 trudng hgp.
Mo hinh ngudi chong quyet djnh cudi cung cdc cdng v i ^ quan trgng
Mo hinh phan tich cdc yeu to dnh hudng tdi vi§c ngudi chong Id ngudi
quyet djnh cuoi ciing cdc c6ng vipc gia dinh dugc xay dyng dya tren cdc
tiep cgn ly thuyet nhu dd trinh bay d tren. Bien so phy thugc Id: Ngudi
chong la ngudi quylt djnh cu6i ciing cong vipc quan trgng cua gia dinh (0khong; l-c6).


10

NghiSn ci>ij Gia dinh v i GIM. Quyin 29, s i 1, tr. 3-17

Bang 2. Mo hinh hoi q u y logistic c^c yeu t6 tub h u d n g d i n v i ^ ngirjrj c h ^ o g
Ii quyet djuh cuoi ci^ng cic cdng v i ^ ciia gia dinh (Dieu t r a Gia dinh 2017)
^

Nghe nghiap
chinh ciia
ngirftiv?

Bi^B s& d ^ Ijp
29 tr6 xu6ng
30-39
40-49
50-59
60-71
Tiiu hgc tn) xu^ng
xHCS
THPT
Trung cip lr6 len

CaocSp
Trung cSp
Socap+NhSnvienliJlhuJt

Din t ^ ciia
"girtfivn-

Lao d^ng gian don+Khong lam vigc
Kinh
Jjg

2,05*
1
1^5

1388
1558
,0g

Khfc
^
Chong hon vp 4 tu6i trd xudng,
bang hojc ft hon
Chong hon vp [t nhit 5 Uioi
Chong hon
Vphon
Bang nhau
Chong hon
yphon


y s
.

161

1^06
1
0,79
0,95
1

508
276
186
1365
333

Bang nhau
Nguiri v^
Nguirich6ng

0,99
0.93
1
1,46''

152
1342
316
910


Vpch6oB ngang nhau
NguWvg

1J9
1

601
128

Ngirdi chong
C4haiv9ch6ng

6,42***
1,96***

720
979

Thinh thj

1

704

Nong thfin

1,5***

1123


Tu6i ngirirt
"?

^
Hpcvincia
ngirirlvf
^

So sinh tiiSi
vqrvicb^ng
So sinh hpe
van vp va
chong
So sanh v l ^
HmcAavp
va chong
Ngiriicdthn
•ih|pnhik
NgirMnen
cfajutnidi
nh)(m chinh
trong dua ra
cic quy^ djnh
lOiu vyt sinh
"^

Tys6chgnhlfch
i
1,13

1,15
1,26
lj04
i
1,13
1,28
U7
1
1,32
1,94*

s i ngiriiri trong m2u
Mure ]^ nghTa th6ng k6: •p<0,05 *»p<0,01 ***p<0,001

S6luyng
163
528
540
435
161
430
721
368
308
98
106
235


Nsuyin HiHi Minh & TrSn Thj H&ng 11

Ket qua phan tich mo hinh Logistic (xem Bang 2) cho thay, trong so cac
yeu to ddc trung cho chi bao hipn dgi hoa, nai d vd nghe nghipp chinh ciia
ngudi vg co dnh hudng ddng ke din khd ndng ngudi chong c6 quyen quyet
djnh cuoi cimg cac cong vipc trong gia dinh. Nhihig ngudi chong song d
nong thdn co nhieu khd ndng gdp rudi so vdi ngudi song d do thi ve quyen
quyet djnh cuoi ciing cac vipc quan trpng ciia gia dinh. Dieu ndy co the
dugc ly gidi bdi ddc trung vdn hoa cung nhu mdc dO cdi thi^n ve vj the ciia
phy nu- d timg khu vyc. So vdi khu vyc thanh thi, nhihig thay doi ve vdn
hoa, loi song ciing nhu mdc dp cdi thipn ve vi the phy niJ d khu vyc nong
thon dien ra chgm hem.
Trong nhihig gia dinh ngudi vg khong 1dm vipc/ld lao dgng gidn dcm
hodc CO trinh dp sa cap/nhan vien ky thugt thi khd ndng ngudi chong Id
ngudi quyet djnh cuoi cimg gap khodng 2 lan so vdi nhihig trudng hgp
ngudi vg 1dm nghe c6 trinh do cao cap. Cdc yeu to tuoi vd hgc van khong
CO tdc dpng ddng ke den khd ndng ngudi chong co quyen quyet dinh cuoi
cung.
Vdi cdc yeu to ddc trung cho chieu cgnh vdn h6a, diem noi bgt Id moi
quan hp cb^t chS giua quan nipm ai nen chju trach nhipm chinh trong vipc
dua ra cdc quylt djnh quan trpng ciia gia dinh vd thyc tien vipc ra quyet
djnh ciia gia dinh do. Nhung gia dinh cd ngudi vg hodc chong cho rdng
ngudi chong nen Id ngudi chju trdch nhipm chinh trong gia dinh thi s€ co
nhieu khd ndng ngudi chong Id ngudi quylt djnh cuoi ciing cdc cong vipc
quan trgng trong gia dinh do. Yeu to ddn tgc khong tgo nen sy khdc bipt
dang kl vl khd ndng ngudi chong c6 quyen quyet djnh trong gia dinh.
Chia s6 cua mpt ngudi vg id nir hg sinh vd cd trinh dg hpc van cao han
so vdi ngudi chong cho thay quan nipm nam gidi la ngudi lam chu gia dinh
da dn sau vdo tilm thuc, suy nghT cua thdnh vien gia dinh vd djnh hudng
hanh vi cua hg:
'Vln phdi la dan org Idm chu, d@n minh r&i mdi den cdc con chd, nhd ai chd
v|y. Phii cd ngudi trp cpt gia dinh, phdi Id ngudi ddn 6ng, ki cd nhieu ngudi

6m dau, nSm mOt ch6.

nhung vln Id trg c$t minh mdi Idm dugc ra tien, c6n

kh6ng c6 thi cung kh6ng ra gi... Minh ddn bd n6i vly chd kh6ng nhin xa tr6ng
rpng bdng ngudi ta" {Nd, 1964, nO' h$ sinh, hpc van 12/12, hgc van ciia chong
7/10. dibi^n. Nam Djnh).

Khong chi phy n£^ ty ti ve bdn than md ngudi chong cung co djnh kien
ve ndng lye ciia phy nQ-: "Vi nguoi phu nir khong bao gid lam dugc hit


12

Nghidn cdu Gia dinh vd Gidi. Quyin 29, s 6 1 , tr. 3-17

phdn cua con trai, dan ong diegc nen vi0c to, lan Id do dan ong quyet
hit" (Nam, Kinh, 1973, Phi nong nghipp, Yen Bdi).
Trong so cac biln s6 do ludng tinh tucmg doi ve nguon lye giira vg vd
chong, sy khdc bipt ve tuoi tdc, hgc van hay nghe nghiap khdng lam tdng
hay gidm ddng ke khd ndng ngudi chong cd quyen quyet djnh trong gia
dinh. YIU t6 n6i bgt nhdt tgo nen sy khdc bipt ve khd ndng cd quyen quylt
djnh cua ngudi chong Id so sanh thu nhgp gida vg va chong. Ngudi chong
c6 thu nhgp nhieu nhat trong hg gia dinh 1dm tdng gap rudi khd ndng hg trd
thdnh ngudi quyet djnh chinh cdc cong vipc gia dinh so vdi nhdm gia dinh
ma ngudi co thu nhgp nhieu nhat Id ngudi vg. Nhu vay, vj the chuyen mon
hay hpc van cao ban ciia ngudi chong khong dii sue mgnh dl 1dm tdng kha
ndng hp ra quylt djnh md dilu quan trgng la kit qua cuoi ciing ciia hogt
dgng nghe nghipp hay hieu bilt ciia hp, tire la thong qua yeu to thu nh§p.
Trd Idi ciia m^t phy nH tre co the minh hpa phan ndo moi quan hp gii^a vipc

CO nguon lye ban ve kinh te vdi quyen quylt djnh trong gia dinh.
'Anh y biet nhieu vipc hem em, vipc bu6n bdn Id anh y chu d$ng, gdn nhu ngudi
lam ra nhiSu tiln hon Id ngudi chu dOng, quylft djnh mpi vipc" (Nd, 1983, cong
g i ^ , cao ding, gido vidn, hpc van Idp 9, Nam Djnh).

Ly gidi nguyen nhan vi sao ngudi chong hay ngudi vg la ngudi quylt
djnh cuoi ciing cac cong vipc quan trgng trong gia dinh, da so cdc y kiln trd
Idi cho rdng yeu to ca ban la ngudi do c6 khd ndng dua ra cdc quylt djnh
quan trpng (67,3% doi vdi ngudi chSng vd 72,4% doi vdi ngudi vg) hay Id
nguiri guang mau, c6 trdch nhipm (55,2% doi vdi ngudi ch6ng vd 51,8%
doi vdi ngudi vg). Tuy nhien, mpt ty Ip khd Idn cho rdng vi ngudi do Id
nam gidi (39,0%) the hipn r6 rdng nhu m§t chi bao ve tdc dpng cua yeu to
vdn hoa, cac yeu to thu nhgp cao hon (16,8% doi vdi ngudi chong vd
14,8% vdi ngudi vg), Idn tuoi hon (9,8% vd 6,6%) ciing c6 vai tro khong
kem phan quan trgng so vdi cdc yiu to vl trinh dO hieu bill (16,2% vd
14,0%) hay uy tin xd hgi (13,0% vd 12,!%).
Mo hinh ca hai vg chong cung quyet djnh cdc cdng vipc gia dinh
Trong mo hinh phdn tich cdc yiu to anh hudng tdi khd ndng cd hai vg
chong ciing Id ngudi quyet djnh cu6i ciing cdc cong vi§c gia dinh, vdi bien
so phy thugc Id: Ngudi vg vd ch6ng Id ngudi quylt djnh cu6i cimg cdc
cong vipc gia dinh (0-khdng; l-c6). H§ bien s6 dpc Igp gom co cdc biln so
nhu dd dugc xdy dyng d m6 hinh trudc.


Nguyin Hiru Minh & Trdn Thj H8ng

13

Bang 3. Mo hinh hoi quy h^istic cdc yeu to dnh hudng din v i ^ ca hai vg ch^ng
Id quyet djnh cuoi ciing cdc cong vifc cua gia dhih (Dilu tra Gia dinh 2017)

Bien s6 d$c l$p
Tudi ngirfri \g

HQC

via cua

Ngbe nghiap
chfnh cua
ngirfri vf'

DSn t$c c6a
ngiriyi vqr
So sinh tu6i
vif vi chong
So siinh b^c
v^n v^r vd
chong
So sinh v i ^
lim cua vq vk
chdng
NgirM c6 tbu
nhap nhieu
nhit
NguiVi nen chju
trdch n h i ^
chfnh triHig d m
ra de quyet
^ h quan
trvng

Khu vtft sinh
s6ng

29 trd xu6ng
30-39
40-49
50-59
60-71
Ti^u hpc tr6 xuong
THCS
THPT
Trung cap trir len
Cao cip
Trung cip
So c ^ + Nhfin vign k ; thu$t
Lao d$ng gian don+Khong 1 ^
vi?c
Kinh
Ed€
Kh^
Ch6ng hon vg 4 tudi trit xudng,
b ^ g h o ^ ft hon
Chong hon vtj ft nhit 5 tuoi
ChSng hon
Vphon
BJUig nhau
Chdng hon
Vghon
Biing nhau
Ngu&i vg

Ngif&i chdng
Vg chdng ngang nhau

Ty s6 Qbiab Ifch
1
0,S9
0.88
0,68*
0,56*
1
0,85
0,90
0,96
1
0,93
0,540,47"
1
0,61*
0,76

Nguiri vg
NguJri chdng
ck hai vg chdng

1
0,93
1
1,23
0,94
1

0,73
0,94
1
l.ll
1,26
1
0,62»
2,10""

T h ^ h thi
Ndng thdn

1
0,79*

So nginiri trong imSu
Muc y nghTa thdng ke:*p<0,05**p<0,01 •**p<0,001

sSlir^g
163
528
540
435
161
430
721
368
308
98
106

235
1388
1558
108
161
1319
508
276
186
1365
333
152
1342
316
910
601
128
720
979

704
1123
1827


14

Nghidn cdu Gia dinh vd Gidi. Quyin 2 9 , 8 6 1 , tr. 3-17

Kit qud phan tich dugc trinh bay d Bang 3 cho thay, khuon mau tdc

dpng ciia cdc yiu to hipn dgi hoa din khd ndng cd hai vg chong ciing quylt
djnh kha tuong dong vdi trudng hgp ngudi chong la ngudi quylt djnh.
Nhimg gia dinh song d khu vyc do thj c6 kha ndng ca hai vg chong ciing
quyet dinh cao hon ddng ke so vdi d nong thdn. Nh&ng gia dinh cd ngudi
vg lam nhan vien sa cap/nhan vien ky thugt vd cac cong vipc gidn
dcfn/khong 1dm vipc thi khd ndng cd hai vg chong cung c6 quyen quylt
djnh chi bdng khoang mgt nda so vdi gia dinh c6 ngudi vg trinh dp chuyen
mon cao. Ngoai ra, d cdc nhdm tuoi ngudi vg tre hon thi khd ndng ca hai
vg ch6ng deu co quyIn quylt djnh cao hon dang ke so vdi cdc gia dinh ma
ngudi vg Idn tuoi hem (ddc bipt td 50 trd ISn). Dieu ndy ph^n ndo phdn dnh
sy anh hudng tich eye ciia cdc gidi phap chinh sach nang cao binh ddng
gidi d Vipt Nam trong khoang hai thgp nien qua, ddc bipt tu khi co Lugt
Binh ddng gidi (2006). Trong khi yiu to hpc van khdng co tdc dpng ddng
ke trong trudng hgp phan tich kha ndng cd hai vg chong deu co quyen
quylt djnh.
Kha ndng cd hai vg chong cung la ngudi quyet djnh cuoi cung cung cao
ban d nhung gia dinh ma ngudi trd Idi cho rdng cd hai vg ch6ng cimg nen
la ngudi quylt djnh cong vipc gia dinh so vdi ngudi cho rdng ngudi vg nen
la ngudi quylt dinh chinh, dong thdi thap ban trong trudng hgp cho rdng
ngudi. chong nen la ngudi quylt dinh chinh. Trong gia dinh ngudi dan tpc
E de, khd ndng ca hai vg chong deu co quyen quyet dinh Id thap nhat, thap
ban dang ke so vdi ddn t^c Kinh.
Vipc phdn tich cdc bien so do ludng vj the tucmg doi giiju vg vd chong
khong cho thay co sy tdc dgng ddng ke cua cac yeu td ndy den khd ndng ca
hai vg chong ciing c6 quyen quyet djnh.
5. Thdo lu$n
Nhu vay, vdi hai mo hinh phan tich khac nhau cho hai khudn mau ve
quyen quyet djnh co the thay rdng vai tro cua cac yeu to dnh hudng cung
khac nhau. Cac yeu to mang ddc trung hipn dgi co tdc dgng r6 nhat din khd
nang ngudi chong co quyen quyet djnh hay cd hai vg chong co quyen quyet

dinh Id trinh dp chuyen mon trong vipc lam ciia ngudi vg. Ngudi vg co
trinh dp chuyen mon cao thi 1dm tdng kha ndng cd hai vg chong deu co
quyen quyet djnh vd gidm kha ndng ngudi chong co quyen quylt djnh cuoi
ciing. Tuang ty cac gia dinh song d do thj co nhilu kha ndng cd hai vg
chong cimg c6 quyen quyet dinh hem, nhung gidm khd ndng ngudi ch^ng
CO quyen quylt dinh. Nhimg gia dinh md ngudi vg co dg tuoi tre thi lam
tdng kha ndng cd hai vg chong ciing co quyen quylt djnh nhung khong co


NguySn HuTj Minh & Ti^n Thj HSng

15

dnh hudng ddng ke den khd ndng ngudi chong co quyen quyet djnh. Cdc
gid thuyet rut ra tu each tilp cdn hipn dgi hoa khong dugc xac nhan hoan
toan theo so lipu Dieu tra Gia dinh 2017 vd dieu do ggi ra rdng khi mdc dp
hipn dai hoa dugc ndng cao thi tdc dgng cua cac yiu to d^c trung cho hipn
dgi hoa co the s8 gidm khd ndng tac dgng.
So sdnh vi the kinh t e - x a hgi giua vg vd chong cho thay, chi co sy khac
biet thu nhgp co tdc d6ng quan trgng den kha ndng co quyen quyet djnh cua
ngudi chong. Nhiing khac bipt tuang doi khdc ve hgc van, nghe nghipp,
tuoi, hau nhu kbSng c6 vai tro quan trpng. Nhu vay, trong boi canh hipn
nay, nhihig khac bipt ve vi the kinh tl gida vg va chong co vai tro quan
trpng ban cac khac bipt ve vj the xa hgi doi vdi quyen ra quyet dinh trong
gia dinh. Nghien cuu nay liin dau tien kilm chung tdc dpng ciia cdc nguon
lye tuang doi den quyen ra quylt dinh gifia vg vd chong trong gia dinh d
Vipt Nam. Phat hipn ndy ggi ra rdng can co nhiing nghien cuu sau ban ve
vai tro ciia cac khdc bipt vi the kinh tl - xd hgi doi vdi binh ddng gidi trong
gia dinh, trong do viec xay dyng cdc biln so do ludng sy khdc biet tucmg
doi ve vj the kinh te - xa hpi la rat quan trpng.

Quan niem truyen thong coi nam gidi Id ngudi nen chju trdch nhipm
chinh trong vipc dua ra cdc quyet djnh quan trgng cua gia dinh co y nghTa
quan trpng trong djnh hudng cac khuon mau ra quyet dinh trong thyc te.
Trong khi do, so lipu Dieu tra Gia dinh 2017 cho thay, trong tuang quan
hipn nay giira ngudi vg vd ngudi chong thi ngudi chong vln dugc mong
dgi la ngudi chju trdch nhipm chinh, dua ra cdc quylt dinh quan trgng cua
gia dinh cao hem so vdi ngudi vg (39,1% so vdi 7,0%). Sy duy tri quan
nipm truyen thong nay cho th4y vifc dau tranh dgt dugc binh ddng gidi
trong vipc ra quyet djnh tilp tyc con gdp nhieu kho khdn. Tuy nhien, vdi
nhieu ngudi dan (53,9%, vd ty Ip cao ban d nhom tuoi tu 39 trd xuong vd
nhom CO hpc van tu trung cap, cao ddng trd ISn), lgi cho rdng vipc dua ra
cac quylt dinh quan trgng ciia gia dinh n6n dugc thyc hipn bdi cd hai vg
chong, CO the cho phep dua ra nhan xet tich eye rang, trong thdi gian tdi ty
Ip cdc gia dinh thyc hi^n mo hinh cd hai vg chong cung ra quyet dinh s6
con tiep tyc tdng len. Ciing vdi do la cdc hogt dpng dpng truyen thong thay
doi nhgn thuc, vd nhihig bien doi xd hgi, chdc chdn nhimg djnh kiln ve vai
tro gidi s6 ngdy cang giam di. Nhung thay doi tich eye ve vdn hoa dnh
hudng tdi khd ndng hai vg chong ciing Id ngudi quyet djnh, xoa bo rdo cdn
chi nam gidi la ngudi quyet djnh cac cong vipc trong gia dinh. Trong thdi
gian tdi, dy bao s6 gidm dan quan diem chi ngudi vg ho§c chi ngudi chong
Id ngudi quylt djnh, dong thdi tdng ty Ip ca hai vg chong ciing quyet dinh
cong vice gia dinh d nhdm ngudi tre tuoi. Mdc dii vay, xu hudng bat binh


16 Nghidn cdu Gia dinh vd Gidi. Quydn 29,861, tr. 3-17
ddng gidi trong quyIn quyet djnh s5 vSn c6n ton tgi d mpt so nh6m xd hpi
hgn chl hem ve nguon lye nhu nhdm hgc van thap, song d khu vyc ndng
thon.
Trong nhilu ndm qua ciing vdi sy phat trien kinh te, vdn hoa, x3 hgi
mang lai cho cd phy nii vd nam gidi nhiing nguon lye kinh te xd hgi quan

trpng nhu sy gia tdng vl trinh dO hpc van, thu nhgp. Dong thdi, nhdng no
lye trong vipc thiic dky binh ddng gidi ciia Vipt Nam qua cdc cam ket quoc
tl ciing nhu cdc van ban phap lugt cap quoc gia se Id nhung yeu to thiic day
quan hp gidi trong gia dinh ngdy cdng binh ddng han. Vai tr6 ciia nhihig
yiu to ndy chua dugc do ludng day dii qua cac chi bdo thyc nghipm va can
dugc quan tam hon trong nhiing nghien curu sdp tdi.H
Chii thich
''^ Bai viet Id san pham cua De tdi cap Bp trpng diem "Xu hudng biln doi cda
d$c diem gia dinh Vipt Nam Uong qud trinh hpi nhgp quoc tl" (Md so: KHXHGD/16-19/01). D I tdi thuOc Chucmg trinh "Nghifin cdu, danh gid t6ng the ve gia
dinh thdi Iq' cong nghifp hoa, hi$n dgi h6a dat nude vd hpi nh§p quoc tl" cCia Vipn
HJln lam Khoa hpc Xd hOi Vi^t Nam.
'^^ Cdc yiu to hpc van ngudi ch^ng, nghe nghipp cua ngudi chong, dp tuli cua
ngirdi chong, dan tpc ciia ngudi ch6ng c6 tuong quan chdt cbg vdi cdc d$c dilm
tuong ling ciia ngudi vg. Ngodi ra, vipc sd dyng ddc diem cua ngudi vp dugc xac
djnh la c6 vai tr6 quan trpng doi vdi img xu cQa hp trong quan hp giua vg vd
chlng. Vi vgy bai viet chi trinh bdy kit qud doi vdi djc diem cua ngudi vg. Cdc
phSn tich tuong ling dii vdi ddc diem ciia cd ngudi ch6ng cGng dd dugc tiln hdnh
vd ket qud cho thay khong lam thay doi phdt hi^n chung.
Tdi lipu trich dan
Bhanot, S., & Senn, C. Y. 2007. "Attitudes Towards Violence Against Women in
Men of South Asian Ancestry: Are Acculturation and Gender Role Attitudes
Important Factors?". Journal of Family Violence, 22, tr. 25-31.
Blood, Robert. B., Wolfe, Donald. M. 1978. Husbands & Wives: the Dynamics of
Married Living. Westport: Greenwood Press.
Bp van hod, Thi thao vd Du ljch, Tong eye Thong ke, Vi^n Gia dinh vd Gidi,
Unicef. 2008. Kit qud dieu tra Gia dinh Viit Nam 2006. Hd Npi.
Chen, F. 2005. Employment transitions and the household division of labour in
China. Social Forces, No.84,831 -851.
Goode, William J. 1963. World Revolution and Family Patterns. Glencoe, Free press.
Goode, William J. 1982. The Family. Second edition. Prentice-hall Foundations of



Nguyin Hiru Minh & Triln Th) Hfing

17

Modem Sociology Series.
Goode, William J. 1987. "World Revolution and Family Patterns: A Rehospective
View". Family Forum, The Official Newsletter of the American Sociological
Association Family Section.
Le Ngpc Lan. 2000. Tht/c trgng co cdu lao dgng - nghi nghiip cua hg gia dinh
ndng thdn hien nay vd vai tro cuaphg nic (Qua nghien cuu tgi 2 xa Cdm VU va
M^ Ludng). Lugn vdn thgc sT.
Le Ngpc Lan, Nguyen Phuong Thdo. 2006. Vai tro giai trong gia dinh vd cham
soc sue khoe sinh sdn. Bdo cdo Path Canada.
Le Ngpc Vdn, Nguyin Linh Khieu, Do Thj Binh. 2002. So li$u diiu tra ca bdn vi
gia dinh Vi^t Nam. Nxb. Khoa hpc xd hOi, Hd NOi.
Le Thdi Thj Bang Tam. 2008. "Phan c6ng lao dpng vd ra quylt djnh Uong gia
dinh". Trong Tran Thj Van Anh vd Nguyen Hihi Minh (chii bi6n). Binh ddng
gidi a Vi^t Nam (Phdn tich sd li$u dieu tra). Nxb. Khoa hpc xd hpi, Hd Npi,
Chuong 5, tr. 142-173.
Mai Huy Bich, Le Thj Kim Lan, 1999. "Dja vj phy nil ngu ddn d m^t s6 Idng ddnh
cd miln Trung". Tgp chiXa hgi hgc. So 3&4.
Nguyen Hiiu Minh. 2016. Hdn nhdn trong xa hgi Vi^t Nam duang dgi. Chucmg III.
Nxb. Khoa hpc xd hOi. HdNOi.
Poortman, A.-R., Lippe, T. V. D. 2009. "Attitudes Toward Houseworit and Child
Care and the Gendered Division of Labour". Journal of Marriage and Family,
Vol71,p.526-541.
Phgm Thj Hup. 2008. "Quan h? quyen lye vg chong trong gia dinh n6ng th6n Vi$t
Nam: N^ien cuu trudng hpp Yen Bdi, Tien Giang vd Thira Thien Hue". Trong

Trjnh Duy Luan (Chu bien), Gia dinh ndng thdn Vi?t Nam trong chuyen ddi.
Nxb. Khoa hpc xd h^i. HdN^i. tr.369-398.