Xa hgi hoc, s6 4 (148), 2019

79

THACH THirC DOI VCil NGLTCJI KHUYET TAT
TRONG TIEP CAN GIAO DUG
v u THI THANH*
Tom tat: Dua tren kit qud nghien ciru tgi hai xa a huyen Thdi Thuy, tinh Thdi Binh
- mgt trong nhitng dia phuong co ty le nguai khuyit tdt cao nhdt cd nuac - bdi viet tim
hieu nhimg kho khan da vd dang cdn tra ca hgi vd khd ndng tiep can gido due ciia nguoi
khuyet tdt. Cg the, bdi viet phdn tich su khong sdn co cdc dich vu gido dgc cho nguoi
khyet tat; su khong phu. hop cua moi trudng vgt chdt; su hgn chi vk khd ndng cua bdn
thdn nguai khuyet tat vd gia dinh hg; su hgn che trong nhdn thuc ciia cgng dong, cua gia
dinh doi vai gido due hoa nhdp cua nguai khuyit tat.
Tit khoa: ngudi khuyet tat, tiep can giao due, hda nhap xa hdi, phat trien con ngudi.
Nhgn bdi: 13/9/2019

Giri phdn bi^n: 4/11/2019

Duy?t ddng: 28/11/2019

1. Dat van de
Khuylt tat la mpt khdi niem phuc tap va da chieu. Theo Td chdc Y te The gidi vd
Ngdn hang T h i gidi (World Health Organisation vd World Bank, 2011), khuyet tat Id sy
suy ylu v l ciu tnic hoac chdc nang cua co the gay han che vd boat ddng vd sy tham gia
cua mdt cd nhdn vao ddi sdng. Nhu vdy, khai niem ve khuyet tdt khdng chi Id van dd sde
khde ma Id mpt hien tuong phdc tap phdn dnh sy tucmg tac giua dac tinh ve ca the ciia
mpt cd nhan vd dac tmh xd hdi cua ngudi do trong ddi sdng xa hpi cua hp. Theo dinh
nghia nay, To chdc Y t l Thi gidi (WHO, 2011) cho ring dl ngudi khuylt tat (NKT) cd
thi vupt qua dupe nhdng khd khan thi can cd su can thiep de loai bd nhung rdo can ve
mdi trudng va xa hdi. Cdng udc qudc te ve quyen cua NKT (Lien hpp qudc, 2006) nhdn

manh ring khuylt tat Id kit qua cua sy tuong tdc giua cac ca nhdn bi suy yeu vd co the vd
phdi ddi mat vdi nhiing rao can v l thai do, mdi trudng lam can trd sy tham gia mot each
diy du va hieu qua eua hp vdo xa hoi tren ca sd binh ddng vdi nhung ngudi khac.
Theo Luat Ngudi khuylt tdt cua Viet Nam (dupe Qudc hdi nude Cdng hda Xa hdi
chd nghia Viet Nam thdng qua ngdy 17 thang 6 nam 2010), NKT duac dinh nghia la
ngudi bi khiim khuyet mgt hogc nhiiu bg phdn ca the hogc bi suy gidm chicc ndng dugc
biiu hien dudi dgng tgt khiin cho lao dgng, sinh hogt, hgc tap gap kho khan. Luat ndy da
xdc dinh cd cac dang khuyet tdt khac nhau bao gdm khuyet tat van ddng; khuyet tat nghe,
ndi; khuylt tat nhin; khuyet tat thin kinh, tdm than; khuyet tat tri tue vd cdc khuyet tat
' Vi?n Nghien ciru Con ngudi. Vi^n Hdn lam Khoa hgc xa hgi Viet Nam.


Thdch thiic doi vdi ngudi khuyit tgt...
khac. Viet Nam la qudc gia cd ty Ip ngudi khuyet tat cao trong khu vyc chau A Thdi Binh
Duong (United Nations, 2012). Ty le NKT d Vidt Nam nam 2016 la 7,1% vd cu 5 hp gia
dinh d Viet Nam thi cd 1 hd gia dinh cd NKT (Tdng cue Thdng ke vd UNICEF, 2018).
Cac ket qua khdo sdt d Viet Nam cho thay trinh dp hpc vdn cua NKT cdn kha han che, the
hien d ty le khdng biet chii cdn khd cao, ty le di hpc dung tudi cdn thap vd trinh dp hpc
vdn cua NKT cdn cd sy each biet rit Idn so vdi ngudi khdng khuyet tdt (Tdng cue Thdng
kd va UNICEF, 2018; UNFPA, 2011). Tuydn ngdn qudc te ve nhan quyen cua Lien hpp
qudc (1948) chi rd ring tit cd mpi ngudi deu cd quyen dupe hudng gido due (Dieu 26).
Cdng udc qudc tl vl quyIn cua NKT cda Lien hap qudc dupe ban hdnh nam 2006 da
khdng dinh tim quan trpng cua viec tiep can giao due. De dam bdo quyen cua NKT, Cdng
. udc nay chu trpng din viec ndng cao n h ^ thdc de thuc ddy thai dp tdn trpng quyIn cua
ngudi khuylt tat d mpi cip dp cda hd thdng giao due (Lien hpp qudc, 2007).
Mot trong nhiing nguyen tie cua cdch tiep can dua tren quyen ddi vdi gido due Id
binh ddng, hda nhap vd khdng phan biet ddi xu giua cac nhdm xa hdi khdc nhau. Trudc
day, cac md hinh gido dye ddi vol NKT thudng chu trpng den su giao due chuydn biet. d
dd, NKT thudng dupe gido due trong nhiing mdi trudng chuyen bipt theo su khuyet tat
cda hp. Tuy nhien, trong nhdng nam gan day, giao due hda nhdp dupe the gidi khuyen

khich dp dyng ddi vdi tre khuylt tat. Theo UNESCO (2005), hda nhap gido due Id qud
trinh chi ra va dap dng nhiing nhu cau da dang cua ngudi hpc trong cdc mdi trudng gido
due chinh thdc va phi chinh thdc. Sy hda nhap giao due chu trpng den viec md rpng ca
hdi dl nhung NKT bit cu khi ndo cung cd the tham gia mpt cdch binh dang vdo gido due
va cung tao ra nhung co hdi de cdc cd nhdn cd the lya chpn dupe nhung sy hd trp dap dng
nhu ciu cua hp (UNESCO, 2005). Le Minh Hdng (2013) cho rdng giao dye hda nhgp tao
CO hpi de tre khuyet tdt dupe tiep can binh dang vdi nen giao dye ma tre em khdng khuyet
tdt nhan dupe, nhd dd, NKT cd the cd them co hdi viec lam, giup hp sdng ddc lap vd tao
dyng thai dp tich eye thdc day mdt xa hdi hda nhap.
Hien nay, viec hda nhap gido due ddi vdi NKT da trd thanh mdi quan tdm cua nhieu
qudc gia va td chdc tren thi gidi. Ludt NKT dupe Qudc hdi nude Cdng hda xa hpi chu
nghia Viet Nam thdng qua ndm 2010 xac dinh gido due hda nhdp Id phuang thuc gido due
chung ngudi khuyet tdt vdi ngudi khdng khuyet tdt trong co sd gido due vd chi ro day Id
phuang thdc gido due chu ylu ddi vdi NKT. Mac du vay, viec tiep can gido due cua NKT
cdn gap rit nhilu khd khan. Nghien cuu cua Le Bach Duong va cac cpng sy (2005) da chl
ra nhung thdch thdc md NKT d Viet Nam phdi ddi mat (trong dd cd nhung thdch thdc ddi
vdi viec giao due) Id do viec phd bien chinh sach cdn yeu; nhdn thdc va sy chi dao cua
ehinh quyIn dia phuong cdn kem; ngudn luc han che va sy phan bd ngudn lyc khdng hieu
qud; thieu thilt bi, dd dung hpc tap phu hop vdi NKT.
De hilu ro hon vl co hdi vd kha nang tilp can giao due cua NKT, bai viet tim hieu
nhdng rao cdn ddi vdi su tilp can giao due cua NKT tren cdc phuong dien nhu sy sdn cd
ciia dich vu gido dye, khd nang cua NKT vd gia dinh NKT, sy phu hpp cua mdi trudng
vat chit, thai dp cua ngudi dan va gia dinh ddi vdi gido due hda nhdp eua NKT. Tu dd,
bai vilt dua ra mdt sd giai phdp nhdm thuc diy tilp can gido dye cua NKT. Bdi viet la kit


Vu Thi Thanh 81
qua td de tdi nghien cdu nam 2018-2019 cda Vien Han lam Khoa hpc xa hdi Viet Nam,
do Vien Nghien cdu Con ngudi Id co quan chu tri "Hda nhdp xa hpi vi myc tieu phat trien
con ngudi d Thdi Binh: Thyc trang va gidi phap". Cac kit qua trong bai viet dupe thu

thdp dya tren khdo sdt dinh lupng ddi vdi 150 dai dien hp gia dinh NKT, 150 ngudi dan
dai dien cho hd gia dinh khdng cd ngudi khuyet tat va cac ket qua nghien cdu dinh tinh
(phdng van sau, thao ludn nhdm) vdi NKT, ngudi ddn vd cdc co quan chdc nang d dja
phuang. Nghien cdu dupe trien khai tai xa Thuy Hai va xa Thai Nguyen thupc huyen
Thai Thuy, tinh Thai Binh.
2. Cac ket qua nghien cmi
Khdi quat ve hgc vdn cda ngudi khuyet tdt
Trong sd nhung hp gia dinh cd NKT dupe khdo sat, cd tdi 114 hd gia dinh (76%) cd
ngudi bi da khuyet tat (bi hon mdt loai hinh khuyet tat). Loai hinh khuyet tat phd bien
nhit la khuyet tat ve khd nang hpc tap (74,7%) vd Ichuyet tat ve kha nang nhan thdc
(68,0%); tilp din la khuylt tat van dpng va khuyet tdt khd nang nghe, ndi (khoang tu 3050%). Loai khuylt tdt it phd biln nhdt la khuylt tat kha nang nhin (20,7%). Chinh vi ty le
khuylt tat kha nang hpc tap vd khuyet tat khd nang nhan thdc cao nen trinh dp hpc van
cua NKT trong nghien cuu nay Id rdt thdp. Tuong ddng vdi sd lieu ve hpc van cua NKT
tii Tdng Dilu da ddn sd vd nha d 2009 (xem UNFPA, 2011), kit qua khdo sat tai Thai
Binh cho thiy trinh dp hpc vdn cua NKT thip ban rat nhieu so vdi nhung ngudi khdng
khuylt tat (KKT). Cd tdi 39,6% NKT d dp tudi tii 6 tudi trd len chua tdng di hpc trong
khi khdng cd trudng hap ngudi KKT nao trong nghien cdu nay chua tdng di hpc. Phan
Idn NKT dung viec hpc d bdc hpc trung hpc co sd hoac tieu hpc (chiem ty le Idn luat Id
37,3% va 21,1%). Ty le NKT cd hpc vdn tu trung hpc phd thdng trd len la khdng dang ke,
chi chiem 4,2% - thip ban rit nhilu so vdi nhung ty le nay cua ngudi KKT. Day cung la
dilu dupe phan dnh qua phdng vin can bd hpi NKT tinh Thai Binh, theo do, hdi vien ciia
hdi NKT thudng chi hpc hit cap 11 va it ngudi hpc hit cip III.
Hinh 1. Trinh d6 hoc van cua NKT va ngu-di khong khuyet tat
Don Vf: %

NguSn: Sd lieu khdo sdt cua de tdi tgi Thdi Binh ndm 2017.


82 Thdch thuc doi vai ngudi khuyet tdt...


Tinh san co cua dich vu gido due
Mpt khd khan ddi vdi NKT trong tiep can giao due la sy khdng sdn cd nhirng dich
vu giao due phu hap vdi NKT. Tinh Thai Binh cd trudng chuydn biet ddnh cho tre khiSm
thinh. Trudng chuyen biet danh cho tre khuyet tat vda day chu, vda day nghe cho ngudi
bi khilm thinh vd khuylt tat van ddng. Ci thdnh phd Thai Binh, viec thuc day hda nhap ve
giao due cho tre khuylt tdt dupe cai thien ban do cd cac trudng, ldp danh cho NKT. Vi
vay, ca hdi hda nhdp giao due cho tre khuylt tdt cao ban so vdi tre d khu vuc ndng thdn.
Co nhirng truang a thdnh pho co su ho trg rdt tot de tre khuyet tdt dugc hda nhdp,
vi du nhu hd trg mien gidm hoc phi, ho trg chi phi hgc tap. Tren thdnh pho cha me
ciing CO diiu kien ddu tu hem cho cdc chdu. Hgi nguai mil cung tiep nhdn cdc em vd
cho cdc em hgc chii: noi nen chung hoa nhdp tot, nhieu dua sau ndy tu- lap dugc.
(Nu cdn bd, Sd Lao ddng, Thuang binh & Xa hdi tinh)
d viing ndng thdn, viec thuc day hda nhap ve giao due cho tre khuyet tat gap nhieu
thdch thdc vd hieu qud khdng cao. Do huyen Thai Thuy each xa trung tdm thanh phd
(khoang 40km) nen rit khd dk NKT cd the theo hpc tai cac trudng chuyen biet, trong khi
tren dia ban huyen van chua cd cac ca sd giao due chuyen biet cho NKT. Ket qua thao
luan nhdm vdi ngudi dan cung cho thdy sy han che ciia vung ndng thdn trong viec thuc
ddy sy hda nhap giao due cua NKT.
Muon md mang cho con thi phdi do bo me chu khong ai den md md mang kien thuc
dugc cho con nhd minh dugc.
(TLN xa Thai Nguyen)
Can bd cua Sd Lao ddng, Thuang binh & Xa hdi cua tinh cung bdy td sy quan ngai
ve viec tiep can giao due ciia tre khuyet tat d ndng thdn.
Thyc su a nong thon gia dinh ciing chi cho tre khuyet tgt den trudng ngoi vdo day
cho ggi Id co di hgc thoi chir khong nhu & tren thdnh pho cdc em duac ddo tgo d
cdc ca sa ddnh cho NKT la se tu luc dugc.
(Nu can bp, Sd Lao ddng, Thuang binh & Xa hdi tinh)
Do tai dia ban ndng thdn chua cd trudng Idp danh rieng cho NKT cho nen 96,7%
trong sd hp khdng duac tiep can cac trudng chuyen biet. Mdt sd NKT dupe tham gia hpc
chung vdi ngudi KKT va hp it nhan dupe sy hd trp trong qua trinh di hpc. Day la mdt

trong nhung nguyen nhan chinh lam can trd co hdi hpc len nhdng bdc hpc cao han cua
NKT. So sanh gida cac loai hinh khuyet tat cho thay nhdng NKT van ddng cd trinh dp
hpc vin cao hon so vdi cac loai hinh khuyet tat khac. Sd di nhu vdy la do nhieu NKT cd
thi theo hpc tai cac trudng hpc danh cho tre khdng khuyet tat. Trong khi do, tiep can giao
due cua nhdng ngudi khiem thi, khiem thinh ddi hdi can phai cd trudng ldp, giao vien
chuyen biet hoac cd su hd trp dac biet ve cdng nghe, sdch vd thi hp mdi theo hpc dupe ma
nhung dilu ndy lai chua sdn cd tai huyen Thai Thyy. Vi the, co hdi hpc tap cua nhimg
ngudi khiem thi, khiem thinh la rdt han che.


Vu Thi Thanh 83

Ket qua phdng vin sau cho thdy cd mdt sd NKT tdng dupe di hpc d nhdng trudng
chuyen biet ddnh cho NKT nhung cung rit khd de hp cd the theo hpc nhimg bac hpc cao
hem. Mdt ngudi khilm thi (nu, 41 tudi, xa Thuy Hai) chia se rang chi va em trai ciia chi
deu bi khiem thi bdm sinh. Nam 1992, chi tdng dupe cho di hpc chu ndi do Hdi Ngudi
mu cua huyen td chdc. Tuy nhien, do chi da nhieu tudi nen luc do chi dupe hpc vdi thdng
de xda mu chu. Em trai cua chi van trong dp tudi di hpc nen duoc dua len thdnh phd Thai
Binh hpc tai trudng Le Hdng Phong den het ldp 9. Sau do, em trai ciia chi khdng dupe
hpc tiep len ldp 10 vi duoc Hdi Ngudi mu chi cd the hd trp de hoc het ldp 9. Viec khdng
duac tiep tue di hpc ddi khi da gay ra nhirng tdn thuang rat Idn ve tam Iy ddi vdi NKT.
Chi tdm sy ve trudng hop cua em trai minh:
Luc biet khong dugc di hoc len nira, no thdt vgng qud nen dap phd a truang roi sau
do bo ve nhd. Tir do ve sau, no khong bao gia noi chuyen vai bdt cu ai cdu ndo nira.
Da han 10 ndm roi, no chdng noi chuyen vai ai nen ddn ddn tra nen giong nhu
nguai tdm thdn.
(NKT, nu, 41 tudi, xa Thuy Hai)
Tim hieu thuc te cho thay chinh quyen va nhd trudng d dia phuang da cd mdt sd
bien phap gdp phdn thuc day sy hda nhap ve giao due ddi vdi tre khuyet tat. Theo chia se
cua can bd Phdng Lao ddng, Thuang binh & Xa hpi huyen Thai Thuy, de tao dieu kien

tiep nhdn vd cham sde tre khuyet tat d cac trudng mam non thi khi mdt ldp cd mpt tre
khuyet tdt se dupe tinh tuong duong vdi 5 tre khdng khuyet tat. Anh cho biet: "Vidu, neu
bien che mgt lap la 30 tre nhirng trong lap do co mgt chdu bj thieu ndng thi ldp do se
gidm SI so xuong con 25 chdu, vi gido vien se mdt nhieu cong sire han de cham cho mgt
chdu bi khuyet tgt". Tai cac trudng phd thdng, hpc sinh khuyet tat dupe hd trp bang mdt
sd hinh thuc, vi dy nhu dupe mien mdn the due. Tuy nhien, gia dinh NKT it nhan duac sy
ho trp vl tai chinh, nhit la khi cho con hpc len trung hpc phd thdng. Gia dinh NKT van
ddng cd con dang hpc ldp 10 chia se:
Chdu no hgc cdp 111 khong dugc mi tien gi, dong cdc khoan nhu mgt hgc sinh binh
thuang. Gia dinh ban ddu cung dgt vdn de ndy vai co gido chu nhiem nhimg co bdo
cdp 111 chua CO tien le ve viec ndy nen minh thoi v'l minh khong muon tgo dp luc hay
lam kho nguai ta ... Nhu nguai ta khoe mgnh thi thoi con chdu no bi the ndy dd
thiet thoi roi, neu duac uu tien han thi tot.
(Gia dinh NKT, nam, 50 tudi, xa Thai Nguyen)
Trong khi khdng cd cdc dich vu giao dye chuyen biet danh cho NKT tai dja
phuong thi NKT cung rdt khd theo hpc tai cac trudng hpc danh cho hpc sinh khdng
khuylt do co sd vat chdt tai dd khdng dupe thiet kl de NKT tilp can dupe. Mdi trudng
vat chit khdng phu hpp dupe xem la mpt trong nhung rao can ddi vdi sy hda nhap xa hpi
cua NKT (World Health Organization va World Bank, 2011). Dieu nay cung dupe phan
anh qua kit qua khao sat d Thai Binh. Do dieu kien kinh te d dja phuang cdn khd khan
nen cdc trudng hpc chua dupe xay dyng, cai thien dap dng kha nang tiep can cua NKT
dap dng theo Quy chuan ky thuat qudc gia ve xay dyng cdng trinh dam bdo ngudi khuylt


84 Thdch thiec doi vdi nguai khuyet tdt..
tat tiep can sd dung (QCVN 10:2014/BXD) cua Bd Xay dyng. Vi co sd ha ting khdng
phu hpp nen NKT khi di hpc thudng can den sy trp giiip tu phia gia dinh, ban be de cd the
di lai dupe. Mdt NKT van ddng chia se:
Nguai khuyet tdt kho nhdt Id viec di lai. Co khi di den day roi chi co vdi buac Id di
len tren truang nhung khong co ai ndng len bdc thang, buoc phdi ggi nguai ta de

ndng len, vi the, bdn thdn NKT cUng cdm thdy nggi roi.
(Nam, 56 tudi, xa Thuy Hai)
Nhin chung, cac cdng trinh xay dyng va co sd vat chdt cua trudng hpc tai dia
phucmg diu chua dupe thilt ke de phu hop vdi NKT. Cac trudng hpc chua cd ldi di lai,
nha ve sinh va ban ghi phii hpp vdi tre khuyet tat. Mdt ngudi bd cd con khuyet tat van
ddng tam sy vl nhung khd khan cua con khi di hpc do sy khdng phu hpp vdi ca sd vat
chat trong nha trudng:

Cdc ban thi buac mgt buac con chdu hai ba nhip mai len duac mot bac. Ban vdo
lap duac mgt luc thi chdu mai buac vdo lap dugc. Cdi ghe ngoi chung vai cdc bgn
thi Igi cao qud, no phdi vdi mdi hogc bgn phdi giiip mai ngoi len dirge... Hgc chung
thi phdi the chu chdng co sir uu tien cho NKT. Minh cho con minh vdo hgc Id phdi
chdp nhgn, phdi co gang vdy thoi.
(Gia dinh NKT, nam, 50 tudi, xa Thai Nguyen)
Hgn che ve khd nang cua NKT vd gia dinh NKT
Mpt thach thdc rat Idn ddi vdi NKT trong viec hda nhap xa hdi tren phuang dien
tiep can giao due Id sy ban che ndng lyc ciia ban than. Phan Idn nhdng tre hi khuyet tdt ve
kha nang nhan thuc, hpc tap d hai dia ban nghien cuu khdng den tnrdng di hpc. Mdt sd
gia dinh cd con bi thieu nang tri tue cho con em ciia minh di hpc tai trudng mam non, mau
giao de tre dupe hda nhap vdi ban be nhung nhung tre em ndy lai khdng dupe gia dinh
cho di hpc tieu hpc khi den tudi den trudng do khdng cd ca sd ddo tao thich hop d dja bdn
huyen. Ddi vdi tre khuyet tat van ddng, mac dii nhieu em cd kha nang nhan thdc tdt
nhung cung klidng thd den trudng di hpc do tre khd cd the ty cham soc ban than, Mdt phu
nu (23 tudi, xa Thyy Hai) cd con bi khuyet tat van dpng cho biet mac du con chi da qua
tudi den trudng di hpc (8 tudi) va rat thdng minh nhung chi khdng dang ky cho con di hpc
vi con chi khdng the ty 1dm ve sinh ca nhdn. Vi the, chi phai cd gang ty day con hpc d
nhd. Tucmg ty nhu vay, bd cua mdt NKT tdm sy: "Con minh khong ddm dua di hpc vi cdc
nhu cdu ve sinh, uong nude chdu khong noi vai co gido duac nen khong ddm cho di hgc"
(Nam, 38 tudi, xa Thai Nguyen). Nhiing chia se tren day ciia gia dinh NKT cung tucmg
ddng vdi cdc ket qud trong nghien cdu ve su san sdng cho giao due tre khuyet tdt do Bd

Giao dye va Dao tao, Dai hpc Toronto, Chinh phii Australia vd UNICEF (2015) thyc hien
tai Viet Nam da chi ra rang sy lo ngai cua gia dinh ve an todn cua tre khuyet tdt khi den
trudng chinh la mdt can trd han che viec den trudng cua tre khuyet tat.
Khd nang tilp can giao dye cua NKT phu thupc rdt nhilu vao sy hd trp cua gia
dinh vl mat tai chinh vd nhan lyc. Viec cho con em khuylt tdt di hpc ddi hdi gia dinh phai
cd ngudi phu trach viec dua ddn con di hpc. Theo phan anh cua nhieu NKT, do dilu kien


VG Thi Thanh 85

trudc day khd khan nen hp da phai dimg hpc vi gia dinh hp khdng the dam nhan dupe
viec dua ddn con di hpc.
Ngdy xua anh di hgc la anh em, bgn be, bo me vd ong bd deu phdi cong di hgc vi
khong CO xe dgp. Len den cdp III phdi di hgc xa nen khong di hgc dugc nira.
(NKT van ddng, nam, 48 tudi, xa Thai Nguyen)
Day cung la dieu dupe phan anh trong nghien cuu cua Bd Giao due & Dao tao va
cac ddi tac (2015) cho thay khd khan ciia gia dinh trong viec giup tre khuyet tat di chuyen
den trudng hpc Id mdt rao can ddi vdi viec hda nhap ve giao due cda tre khuyet tat.
Do d dia phuong chua cd trudng, ldp ddnh cho NKT nen neu gia dinh mudn cho
con di hpc tai cdc trudng, Idp ddnh cho NKT thi budc phai dua con len thdnh phd. Dieu
nay thudng dan den viec gia dinh se phdi mat di mdt nhan lyc lao dpng do phdi di ciing
cham sde cho NKT. Chinh vi dieu kien kinh te cdn khd khan nen mac dii cd nhung gia
dinh biit d tren thdnh phd cd trudng, Idp ddnh cho NKT nhung hp khdng the cho con
minh theo hpc dupe. Gia dinh cua mdt tre khuyet tat tai xa Thuy Hdi tam su:
Noi chung bo me ndo ciing muon tot cho con cdi minh nhung dieu kien kinh te
khong CO nen ddnh chiu, chi bdo a day ddn bien di cUng chi du dn thoi chir khong
du dd dugc.
(Gia dinh NKT, nam, 40 tudi, xa Thuy Hai)
Tuy nhien, ben canh do ciing cd nhung gia dinh nhan thdc dupe vai trd ciia giao due
ddi vdi NKT va cd dilu kien kinh te da tao dieu kien va khuyen khich con cai minh hpc

len cao. Mdt ngudi cd con bi khuyet tdt van ddng dang hpc cap 3 chia se mong mudn ve
viec hpc tap cua con:
Minh c6 cho chdu hgc, neu chdu muon hoc gi thi cho chdu hgc, ke cd hgc nghe niia
vi tuang lai cua chdu. Sau ndy gid minh co theo dugc no ddu nen minh phdi dinh
huang cho no du rdng tu thdn no kho van dong du-gc.
(Gia dinh NKT, nam, 50 tudi, xa Thai Nguyen)
Nhdn thuc vi gido due hoa nhdp doi v&i ngudi khuyit tgt
Tu tudng vd thai dp xuit phat tu nhung djnh kien ve NKT dupe coi la mdt trong
nhung rao cao ddi vdi sy hda nhap xa hdi ciia NKT (JANI va cac td chdc khac, 2013).
Nghien cdu dinh tinh v l nhdn thdc, thdi dp, hanh vi ddi vdi ye khuylt tat cua Bd Lao
dpng, Thuang binh & Xd hdi va UNICEF (2011) cho thiy cd tdn tai sy ky thi gida tre
khuylt tdt va tre khdng khuylt tat. Nghien cdu ndy chi ra rang, cdn nhieu rdo can h^n che
tre khuylt tat tilp can vdi gido dye cd chdt luong, mat khdc, hd tra cua chinh quyen dia
phuang cho tre khuylt tdt cdn rit khiem tdn. Kit qud nghien cdu d Thai Binh cho thdy
hien nay giao due hda nhap dudng nhu vdn chua duac chip nhan cua ngudi KKT va ban
than gia dinh NKT cung chua sdn sang vd yen tdm d l tre khuyet tat hpc chung cung tre
khdng khuylt tat. Dilu ndy lam han chl co hdi hpc tap ciia NKT. Tim hieu quan diem ve
viec giao due ddi vdi NKT cho thiy phdn Idn ngudi KKT va gia dinh NKT khdng tan
ddng vdi quan diem cho rdng tre khuylt tat nen hpc chung vdi tre khdng khuylt tat. Ty le


86 Thdch thiec doi vai nguai khuyet tdt...

ngudi KKT va gia dinh NKT tan ddng vdi quan diem cho rang NKT nen hpc chung vdi
cac hpc sinh KKT chi chilm Idn lupt la 34,0% va 18,5%. Mdt NKT van ddng tan ddng
vdi viec giao due hda nhap cho biet:
Nen hgc chung de cho hoa nhdp moi thir. khong de cho nguai ta miet thi minh, duac
nhu the Id tot nhdt chir hgc rieng thi nhieu nguai khuyet tdt Igi tu ti, con gi bdng
hoa nhdp cgng dong.
(NKT, Nam, 52 Uidi, xd Thuy Hdi)

Cd ngudi ddn vd gia dinh NKT vdn cd xu hudng de cao viec giao dye NKT trong
cac mdi trudng chuyen biet hon la giao due hda nhdp. Ty le tan ddng vdi quan diem cho
ring NKT nen hgc a trudng ddnh rieng cho NKT cua ngudi ddn va gia dinh NKT deu
chilm ban 70%. Mdt NKT van ddng d xd Thuy Hai cho biet ly do mudn NKT duoc hpc
rieng: "Neu hgc rieng dugc thi tot qud chu cu cho vdo hgc chung, nhieu khi tuoi tdc cua
nhimg nguai khuyet tgt khdc tuoi cua cdc chdu hinh thuang thi hgc chung cUng kho"
(NKT, Nam, 56 tudi, xa Thuy Hai). Ngodi ra, mdt sd hinh thuc khae it dupe ngudi ddn
ciing nhu gia dinh NKT lua chpn bao gdm "'Thue nguai ve dgy tgi nhd cho NKT" va "De
nguai trong gia dinh tu dgy cho NKT".
Bang 1. Quan diem cua gia dinh NKT va ngirM dan ve viec hpc ciia NKT
Dan vL %
Hinh thiic giao due doi \in NKT

Gia dinh NKT

Ngirfri KKT

NKT nen hpc chung vai cac hpc sinh binh thuong **

18,9

34,0

NKT nen hoc 6 truong danh rieng cho NKT

78,4

70,7

Nen thue ngudi ve day hpc cho NKT tai nha *


0,7

6,0

Nen de nguoi trong gia dinh tu day hoc cho NKT

5,4

6,0

Nguon. So lieu khao sat cua detai tai Thai Binh nam 2017.
Ghi chu: Micey nghia thong ke *p<0,05,
**p<0,0].
Hinh 2. Tj/ le nguoi d5n tin d^ng v6i quan diem:
"T8i san sang chap nhan de tre khuyet tSt hpc ehung trujmg, 1 ^ voi con, chau minh"
Dan vi: %

• Hoan toan khong dong y
Nhin chung khong dong y
•• Nua dong y, niia khong
• Tucmg doi dong y
• Hoan toan dong y

Ngudn- Sd lieu khdo sdt ciia de ldi tgi Thai Binh ndm 2017.


Vii Thi Thanh 87
^ Da sd ngudi ddn d hai dia ban khdo sat ddu biit rdng NKT co quyIn duac giao due
(chiem 96,0%). Tuy nhien, ty le ngudi dan sdn sang chip nhdn dl he khuylt tat hoc

chung Idp vdi con/chdu minh Id kha thdp. Theo kit qud khao sat vdi ngudi dan tai dia bdn
nghien cdu, ty le ngudi dan tan ddng (d mdc Hodn todn dongy vd Tuang ddi dSngy) vdi
quan diem cho rang "Toi sdn sdng chdp nhgn di tre khuyit tgt hgc chung trudng, ldp vdi
con, chdu minh " chi chiem 68,0% mau khdo sdt.
Nhin chung, vin cdn kha nhilu ngudi bay quan ng^i nlu dl tre khuylt tat hpc chung
vdi con chau mmh.
Nguai ddn doi khi cUng nggi de con ngudi ta ngdi cgnh vdi mdy chdu khuyit tdt vi
sg con minh bi dnh huang, hgc khong tiin bg dugc. Con nhd anh H bi thiiu ndng
cho di hgc nhung no nghich Idm, co gido qudt no chdng biet sg. Ngoi cgnh no thi
nhiing dua tre khdc cUng khong tap trung hgc dugc.
(PVS, nd, 57 tudi)
3. Ket luan
Viec tiep can giao dye cua NKT hien nay cdn rat ban che vd dilu dd lam cdn trd sy
hda nhdp xa hpi cda NKT. Do khd khan trong tiep can gido dye nen trinh dp hpc vin cua
NKT Id rit thdp. Ddng chu y, cd khodng 1/3 sd lupng NKT trong nghien cuu nay chua
tung duac di hpc. Nhdng yeu td chinh lam ban che co hpi hpc tap cua NKT Id do thiiu
cdc loai hinh gido dye chuyen biet phu hpp vdi NKT. Trong khi do, NKT gap nhilu khd
khan trong viec di hpc chung tai cdc trudng hpc ddnh cho tre khdng khuylt tat bdi eo sd
vat chdt tai nhdng trudng hpc ndy khdng dupe thiet ke phu hpp cho tre khuyet tdt va nha
trudng cung chua cung cdp sy hd trp phu hpp de tang kha nang tiep can giao due cho hpc
smh khuyet tat. Bdn thdn gia dinh NKT vd ngudi dan hien nay chua dl cao giao due hda
nhap cho NKT. Viec trien khai chinh sach giao due hda nhap chua thyc sy hieu qua. Nhd
trudng mdi chi cd mdt sd su hd trp nhu mien mdt sd mdn hpc, gido vien quan tdm ddng
vien hpc sinh khuyet tat, trong khi dd, thieu nhung sy hd trp phu hpp de cd the ndng cao
hieu qud hpc tap vd thuc day gido due hda nhdp cho tre khuyet tat.
De tang cudng co hdi va khd ndng tiep can gido due cua NKT trong bdi cdnh chua sdn
cd cdc dich vu gido due chuyen biet ddnh cho hpc sinh khuyet tat, can cd cdc hoat ddng
tmyen thdng nhdm thay ddi nhan thdc cua cdng ddng ngudi ddn cung nhu chmh cac gia dmh
NKT vl hda nhap giao due cho NKT. Qua do, gia dmh NKT se t^o co hdi de tre khuylt tat
cua gia dmh tham gia hpc tap ciing cdc tre KKT. Ddng thdi, ngudi ddn se cd thai dp cdi md

hon vd chdp nhan ban ddi vdi viec de con em minh hpc tap chung cung tre khuyet tdt. Dieu
ndy gdp phan md rpng co hpi hpc tap cho tre khuyet tat khi ma cac trudng chuyen biet van
chua sdn cd d nhieu dia phuang tai Thdi Bmh. Ben canh dd, de tdng cudng khd nang tiep can
cho tre khuylt tat tai cdc trudng hpc ciing hpc sinh KKT, nhd trudng cdn bd tri bdn ghS, chd
ngdi phu hop vd cung cap su trg giup cho hpc sinh khuyet tat tai trudng hpc khi can thiet (vi
du nhu khi hpc smh khuyet tat cd nhu ciu di chuyen hoac cac nhu cau ca nhdn khac tai
trudng). Ddi vdi mdt qudc gia cd ty le NKT cao nhu Viet Nam, can da dang hda cac Ioai hinh
giao dye cho NKT (vi dy nhu hpc tryc tuyln, hpc tu xa...) de NKT cd ca hdi tilp c^n duac
giao dye phu hpp vdi khd ndng cda minh.


88 Thdch thuc ddi vdi nguai khuyet tdt...

Tai lieu trich dan
Bp Gidp due vh Dao tao, University of Toronto, Australia Government v^ UNICEF. 2015. SifsSn sang cho
gido diic tre khuyel tgt. Nghien cuu tgi 8 linh a Viet Nam. Ha Npi.
Bp Lao dpng, Thuang binh vk Xa hpi va UNICEF. 2011. Nghien ciru djnh tinh vi tre khuyit tgt tai An
Giang vd Ddng Nai. UNICEF; Ha Npi.
JANI, Malteser International vi DP Hanoi. 2013. Manual on disability inclusive community-based disaster
risk management.
Le Bgch Duong, Dang Nguyen Anh, Khuat Thu H6ng, Le Hoii Tmng vi Bach, R. L. 2005. fido//•p-;cfl/ip/
cho nhiing nhom thi^t thdi a Viet Nam. Nxb ThS gi6i. Ha N6i.
Le Minh Hang. 2013. Gido due hoa nhdp - Cdnh cura rgng m& cho tre em khi^it tdt tgi Vift Nam (Khoa
luan thuc tap h^ 2013 tai Vien Aspen).
LiSn Hpp quoc. 1948. Tuyen ngon qu6c te v^ nhdn quyln.
Lien Hpp qu6c. 2006. Cdng u&c qudc te ve quyen ciia nguai quyet tdt
Quoc hpi nu6c Cpng hoa Xa h$i chil nghia Viet Nam. 2010. Lugt Ngirdi khuyit tgt.
T6ng eye Thdng ke va UNICEF. 2018. Ket qua Dieu tra Qu6c gia ve nguin khuyet tat (2016).
UNESCO. 2005. Guidelines for inclusion: Ensuring access education for all. Paris: UNESCO.


UNFPA. 2011. Ngudi khuyet tgt a VietNam: Mgt sd ket qud chu yiu tir tdng dieu tra ddn sd va nhd a Vi^
Nam 2009. HaN§i: UNFPA.

United Nations. 2012. Disabilityat a Glance 2012: Strengthening the evidence base in Asia and the Pacific
World Health Organisation and World Bank. 2011. World report on disability. Malta: World Health
Organization.