vấn đề giải quyết mâu thuân xã hội chủ yêu
của Trung Quốc hiện nay
Đinh Cơng Tuấn1

Tóm tắt: Bài viết tập trung phân tích q trình thay đổi nhận thức của Đảng Cộng sản Trung

Quốc về cải cách kinh tế và cải cách xã hội, phát triển xã hội. Do quá đề cao nhiệm vụ cải cách kinh
tế, nên những mâu thuẫn xã hội ở Trung Quôc đã nảy sinh và phát triên mạnh mẽ, thê hiẹn trong cơ
cấu việc làm; chênh lệch giàu - nghèo giữa thành thị và nông thôn, giữa miền Đông và miên Tây; sự
bất hợp lý trong giải quyết chế độ ruộng đất ở nông thôn; hệ thông quản lý xã hội; vân đê dân tộc và
tôn giáo... Tiếp đến bài viết dự báo xu thế biến đổi mâu thuân xã hội chủ yêu ở Trung Quôc trong
tương lai và đưa ra một số gợi mở cho Việt Nam trong việc giải quyết các vấn đề mâu thuân xã hội

chủ yếu hiện nay.
Từ khóa: Mâu thuẫn xã hội, xung đột xã hội, quản trị xã hội, cải cách kinh tế, Trung Quôc

au 42 năm cải cách - mở cửa kinh tế
(1978-2020), Trung Quốc đã có
những bước tiến nhảy vọt cả về chính trị,
kinh tế, xã hội. Tuy vậy, quá trình cải cách
đã bộc lộ nhiều khiếm khuyết, trong đó có
vấn đề xã hội. Do quá tập trung vào vấn đề
cải cách kinh tế nên nhiều vấn đề xã hội ở
Trung Quốc đã nảy sinh, tác động tiêu cực
đến sự phát triển bền vững đất nước. Phải
đến Đại hội XVI (11/2002), Đảng Cộng sản
Trung Quốc mới đưa ra quan điểm cần phải
xuất phát từ vấn đề xây dựng xã hội để giải
quyết các mâu thuẫn xã hội. Đặc biệt tại Hội
nghị Trung ương 6 khóa XVI, Đảng Cộng
sản Trung Quốc lần đầu tiên đặt vấn đề xây

dựng xã hội hài hịa xã hội chủ nghĩa. Trong
đó, Trung Quốc đã chú trọng vừa phát triển
kinh tế vừa chú trọng giải quyết công bằng
xã hội, phát triển bền vững, tập trung giải
quyết những mâu thuẫn xã hội nhằm tạo ra1

một môi trường xã hội phát triển tốt đẹp.
Tiếp theo, Trung Quốc đã từng bước đề cao
vai trò của yếu tố con người, xây dựng xã
hội, cải thiện dân sinh, đề cao vai trò quản lý
xã hội, quản trị xã hội, loại bỏ dần những
mâu thuẫn, xung đột xã hội.
Bài viết tập trung phân tích q trình thay
đổi nhận thức của Đảng Cộng sản Trung
Quốc về xử lý mối quan hệ giữa cải cách
kinh tế và cải cách xã hội, phân tích những
mâu thuẫn xã hội chủ yếu do tập trung phát
triển kinh tế thái quá, ít quan tâm đến phát
triển xã hội. Từ đó sẽ đưa ra những giải pháp
chủ yếu giải quyết những mâu thuẫn xã hội
của Trung Quốc và gợi mở cho Việt Nam
trong việc giải quyết các vấn đề mâu thuẫn
xã hội chủ yếu hiện nay.
1. Quá trình thay đổi nhận thức của
Đảng Cộng sản Trung Quốc về cải cách
xã hội, phát triển xã hội
Trải qua 42 năm cải cách - mở cửa (19782020), Trung Quốc đã gặt hái được những

1 PGS., TS., Trường Đại học Đại Nam


3


Nghiên cứu Đông Bắc Á số 6 (244) 6-2021
thành tựu to lớn trên nhiều phương diện như
kinh tê tăng trưởng với tốc độ cao, đời sống
nhan dân được cải thiền đáng kể, nhưng sự
phat triên quá nhanh của Trung Quốc cũng
đã làm nảy sinh nhiều vấn đề, đó là tình
trạng thiếu nhịp nhàng giữa phát triển kinh tế
và phát triển xã hội, phát triển xã hội tụt hậu
so với phát triển kinh tế. Điều đó thể hiện
những bất cập ở vấn đề dân sinh đang ngày
càng nôi cộm đã ảnh hưởng tiêu cực tới cục
diện phát triển kinh tế - xã hội của Trung
Quốc . Trong hơn 20 năm đầu cải cách mơ
cửa (1978-2000), Trung Quốc luôn đặt
nhiệm vụ phát triên kinh tế lên hàng đầu, tập
trung mọi nguồn lực vào mục tiêu tăng
trưởng kinh tế và nâng cao thu nhập quốc
dân. Đảng Cộng sản Trung Quốc, đứng đầu
là Đặng Tiêu Bình đã chủ trương "lấy kinh
tê làm trung tâm", "lấy phát triển làm đạo lý
cứng", "cho phép một bộ phận cư dân giàu
lên trước", thực hiện "chiến lược ba bước"
đê xây dựng hiện đại hóa Trung Quốc. Vì
vậy, trong hơn 20 năm đầu của công cuộc
cải cách, Trung Quốc đã phát triển nghiêng
lệch giữa vùng miền, thành thị - nơng thơn,
giữa các tâng lóp trong dân cư, giữa cơng

nghiệp và nông nghiệp, giữa kinh tế và xã
hội. Nhiều vấn đề xã hội đã nảy sinh do sự
phat tnên thiêu đông bộ, mât cân bằng giữa
tăng trưởng kinh tế và xã hội ngày càng bộc
lộ rõ, tác động tiêu cực đến sự phát triển bền
vững nền kinh tế đất nước. Kể từ Đại hội
XVI của Đảng Cộng sản Trung Quốc
(11/2002) đến nay, Trung Quốc đã đưa ra
quan điểm cần phải xuất phát từ vấn đề xây

dựng xã hội để giải quyết các mâu thuẫn
trong xã hội của Trung Quôc. Đê giải quyết
hậu quả của sự tập trung phát triển kinh tể
quá nhanh bằng mọi cách, tại Hội nghị
Trung ương 6 khóa XVI Đảng Cộng sản
Trung Quốc (năm 2006), Trung Quốc lần
đâu tiên đã đặt vân đề xây dựng xã hội hài
hịa xã hội chủ nghĩa. Trong đó, Trung Quốc
đã chú trọng vừa phát triển kinh tế, vừa chú
trọng giải quyết công bằng xã hội, phát triển
bên vững, tập trung giải quyết những mâu
thuân xã hội, tạo ra một môi trường xã hội
phát triên tốt đẹp23*. Qua thực tiễn cải cách mở cửa, Trung Quốc đã dần dần đưa vấn đề
xây dựng xã hội với cải thiện dân sinh là
trọng điểm nhằm bổ sung vào sự nghiệp xây
dựng toàn diện xã hội khá giả. Báo cáo
Chính trị tại Đại hội XVII (2007) đã đưa ra
quan điểm "lấy con người làm gốc", đề cao
vai trò con người là trung tâm cho phát
tnen . Đên Đại hội XVIII Đảng Cộng sản

Trung Quốc (2012), Trung Quốc đã đề cao
vai trò của quản lý xã hội. "Đẩy nhanh xây
dựng xã hội lấy việc cải thiện dân sinh làm
trọng điểm", "quản lý xã hội” được coi là bộ
phận của “cải thiện dân sinh” (trong Báo cáo
Chính trị Đại hội XVII (2007)). Cho đến Hội
nghị Trung ương 3 khóa XVIII (11/2013),
Trung Quốc đã đưa ra khái niệm “quản trị xã
hội”, dùng để thay thế cho khái niệm “quản
lý xã hội”. Nội dung đó đã khẳng định một
bước đôi mới trong cải cách chế độ “quản lý
xã hội” theo hướng “quản trị xã hội”. Vì vậy,
nhiệm vụ chủ yêu của Trung Quốc trước mắt
là tập trung cải tiến phương thức quản trị xã

2 Nguyễn Mai Phương (2019), “Xã hội Trung Quốc 40
n$m xây dựng và phát triên”, trong 4ọ năm cải cách mở
cửa cùa Trung Quốc: Nhìn lại và triển vọng, Nxb Khoa
học xã hội, Hà Nội, tr. 326.

Hoàng Thế Anh (2009), vấn đề xây dựng xã hội hài hòa
xã hội chú nghĩa của Trung Quốc, Nxb Khoa học xã hội,
Hà Nội, tr. 47.
4 Nguyễn Mai Phương (2019), “Xã hội Trung Quốc 40 năm
xây dựng và phát triển”, Tỉđd, tr. 328,329.

4


Đinh Công Tuấn


hội, khơi dậy sức sống của các tổ chức xã
hội, kiện tồn hệ thống an ninh cơng cộng.
Đến quy hoạch 5 năm lần thứ XIII (20162020), nhiệm vụ “quản trị xã hội” được đề
cao hơn, quyết liệt hơn. Đó là việc hồn
thiện thể chế quản trị xã hội phải do Đảng
Cộng sản Trung Quốc lãnh đạo, chính phủ
chỉ đạo, xã hội chung sức, toàn dân tham gia,
pháp luật đảm bảo, tạo nên sự tương hỗ giữa
sự quản lý của chính phủ, với sự điều tiết
của xã hội, và sự tham gia của nhân dân.
Đến Đại hội XIX Đảng Cộng sản Trung
Quốc (10/2017), nhận thức về phát triển xã
hội của Đảng và Nhà nước Trung Quốc đã
có những điều chỉnh mới. Trong bối cảnh
Trung Quốc đang bước vào “thời đại mới”,
yêu cầu mới của sự phát triển là phải giải
quyết các mâu thuẫn giữa nhu cầu về cuộc
sống ngày càng tốt đẹp của người dân với sự
phát triển không cân đối, khơng đầy đủ. Dựa
trên nhận thức đó, Trung Quốc sẽ tiếp tục
thúc đẩy phát triển, đồng thời tập trung giải
quyết căn bản vấn đề phát triến không cân
đối, không đầy đủ, nâng cao chất lượng và
hiệu quả phát triển, đáp ứng tốt hơn nhu cầu
ngày càng tăng lên của người dân Trung
Quốc về kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội,
sinh thái... nhằm thúc đẩy hơn nữa sự phát
triển tồn diện của con người và tiến bộ xã
hội.

Tóm lại, nhận thức của Đảng Cộng sản
Trung Quốc về cải cách xã hội, phát triến xã
hội đã được nâng cao từng bước, từ việc xác
định cải cách kinh tế là trung tâm, cho phép
một bộ phận dân cư được giàu lên trước, đến
việc xây dựng xã hội hài hòa xã hội chủ
nghĩa, vừa chú trọng phát triển kinh tế, vừa
chú trọng phát triển xã hội, đã dẫn đến thay
đổi nhận thức từ nhìn nhận vai trị của quản

lý xã hội trong phát triển xã hội đến nâng
cao “đổi mới quản trị xã hội” nhằm đáp ứng
những nhu cầu mới trong tình hình mới, khi
Trung Quốc bước vào thời đại mới. Điều đó
cho thấy Đảng Cộng sản Trung Quốc ngày
càng nhận thức sâu sắc về tầm quan trọng
của yếu tố con người và thực hiện ổn định xã
hội, xóa bỏ dần dần những mâu thuẫn xã hội
nảy sinh5.
2. Những mâu thuẫn và nguyên nhân
dẫn đến mâu thuẫn xã hội chủ yếu ờ
Trung Quốc hiện nay
Trước hết, đó là mâu thuân, xung đột xã
hội trong cơ cấu việc làm.
Quá trình chuyển biến từ xã hội nông
nghiệp sang xã hội công nghiệp, quá trình đơ
thị hóa đã dẫn đến phong trào di dân từ nơng
thơn ra thành phố, từ đó tạo ra những mâu
thuẫn sâu sắc về vấn đề việc làm. Năm 2011,
số người dân nông thôn vào thành phố làm

thuê lên đến 159 triệu người, dân số thành
thị tăng lên 51,3%, vì vậy mâu thuẫn về
công ăn việc làm rất lớn, người thất nghiệp
nhiều đã tạo sức ép lớn cho quản lý, quản trị
xã hội. Một câu hỏi đặt ra, liệu năng lực
quản lý xã hội ở thành thị Trung Quốc có
đáp ứng được nhu cầu việc làm, sinh hoạt
của luồng di cư này không? Mặt khác tỷ lệ
dân số thành thị vượt tỷ lệ dân số nông thôn
cũng đặt ra vấn đề chế độ an sinh của những
người dân từ nông thôn ra thành phố. Sức ép
về an sinh xã hội, quản lý, quản trị xã hội đã
tạo ra những mâu thuẫn sâu sắc về vấn đề
phân biệt đối xử, thụ hưởng các chế độ khác
nhau, gây nên những mâu thuẫn, xung đột xã
hội sâu sắc.
5 Nguyễn Mai Phương (2019), “Xã hội Trung Quốc 40 năm
xây dựng và phát triển”, Tỉđd, tr. 331, 332.

5


Nghiên cứu Đông Bắc Á số 6 (244) 6-2021

Thứ hai, chênh lệch thu nhập giữa người
dân thành thị và nông thôn, giữa các vùng
miền càng ngày càng xa, tạo ra tỉnh trạng
phân hóa giàu - nghèo sâu sắc, đe dọa sự on
định chỉnh trị - xã hội đẩt nước.
Năm 2009, GDP bình quân đầu người của

người dân miền Tây chỉ là 2.000 USD, miền
Đông hơn 5.000 USD, ở thành phố như
Thâm Quyến đạt trên 13.000 USD, ở Bắc
Kinh, Thượng Hải đạt trên 10.000 USD.
Khoảng cách thu nhập ngày càng cách xa
giữa miền Đông với miền Tây, giữa thành
thị và nông thơn đã tạo nên những bất bình,
mâu thuẫn xã hội sâu sắc, gây nên những
xung đột xã hội, tiềm ẩn nguy cơ bất ổn định
chính trị - xã hội ở Trung Quốc hiện nay.
Bên cạnh đó, Nhà nước Trung Quốc đã q
tập trung đầu tư phát triển miền Đơng, ít
đầu tư cho phát triển miền Tây. Ví dụ như
năm 2008, Nhà nước tập trung đầu tư cho
miền Đông 9.645 tỷ nhân dân tệ, còn chỉ đầu
tư cho miền Tây 3.594 tỷ nhân dân tệ, trong
10 năm (2000-2010) chênh lệch lên đến 6,63
lần, làm cho miền Đông càng ngày càng giàu
lên, còn miền Tây càng ngày càng nghèo đi,
khiến khoảng cách giàu - nghèo hai miền
càng xa, gây nên những mâu thuẫn, xung đột
xã hội sâu sắc6.
Thứ ba, mâu thuân, xung đột xã hội ở
Trung Quôc dâng cao do vấn đề vể chế độ
ruộng đất ở nông thôn bất họp lỷ.
Trước năm 1984, đa số nơng dân Trung
Quốc thốt ly nơng nghiệp, tìm kiếm việc
làm tại các xí nghiệp lương trấn, theo hướng
“ly thổ, bất ly hương”, “tiến xưởng, bất tiến
thành” (vào nhà máy, khơng vào thành phố).

6 Hồng Thế Anh (chủ biên, 2013), Xã hội Trung Quốc
trong quá trình trỗi dậy và những vấn đề đặt ra cho Việt
Nam, Nxb Từ điển bách khoa, Hà Nội, tr. 80-85.

6

Nhưng từ thập kỷ 90 của thế kỷ XX, do
Chính phủ Trung Quốc nới lỏng các quy
định vào thành phố làm việc và sinh sống
đối với nông dân, nên số người từ nông thôn
ra thành phố mưu sinh ngày càng nhiều. Đặc
biệt, năm 2006 sau khi Chính phủ Trung
Quốc cơng bố “một số ý kiến về việc giải
quyết vấn đề nông dân làm th”, thì số
lượng nơng dân vào thành phố tăng lên đột
biến (tống cộng khoảng 1 triệu người tính
đến năm 2006). Nhiều người tìm kiếm được
việc làm và thu nhập ổn định ở thành phố,
nhưng cũng khơng ít người sống bấp bênh,
nay đây mai đó, trong đó khơng hiếm người
đã chuyến nhượng quyền sử dụng đất canh
tác, khơng cịn “tấc đất cắm dùi” để trở về
quê hương sinh sống, canh tác7, vấn đề nơng
dân mất đất trong q trình đơ thị hóa đã trở
nên phố biến trong xã hội nơng thơn Trung
Quốc hiện nay. Điều đó đã gây ra những
mâu thuẫn sâu sắc trong xã hội Trung Quốc.
Hiện tượng “đền bù”, “giải phóng mặt
bằng”, “cưỡng chế thu hồi đất”... vì những
lợi ích nhóm khác nhau trong xã hội đơ thị

hóa sâu sắc ở Trung Quốc, đã dẫn đến những
mâu thuẫn, xung đột xã hội xảy ra, khi
mạnh, khi bùng nổ to lớn, tạo nên khủng
hoảng chính trị - xã hội lớn ở Trung Quốc.
Sự kiện Ung An ở Quý Châu, Trung Quốc
năm 2004 là một ví dụ điển hình. Do bất
đồng với chính sách thu hồi đất làm thủy
điện Cầu Bí, những chính sách đền bù giải
phóng mặt bằng, sắp xếp lại nhà ở của người
dân quá thấp, không đảm bảo được cuộc
sống lâu dài của nông dân, buộc người dân
7 Phùng Thị Huệ (2010), “Vai trò quản lý xã hội của Nhà
nước Trung Quốc trong nền kinh tế thị trường xã hội chủ
nghĩa: Kinh nghiệm cho Việt Nam, trong Cộng hòa nhân
dân Trung Hoa, 60 năm xây dựng và phát triển, Nxb
Chính trị Quốc gia, Hà Nội, tr. 185.


Đinh Cơng Tuấn
u câu chính quyền địa phương đứng ra
giải quyết, nhưng chính quyền khơng giải
quyết được một cách triệt để, người nông
dân ở đây đã tự phát bao vây, đập phá trụ sở
làm việc của chính quyền. Mâu thuẫn xã hội
và xung đột xã hội đã xảy ra8. Thực chất
điều này cho thấy, sự phát triển kinh tể trong
những năm qua ở nhiều địa phương Trung
Quốc, chủ yếu là dựa vào việc bán đất. Ước
tính khoảng 60%-70% thu nhập của chính
quyền địa phương đến từ việc bán đất của

nơng dân, góp phần làm tỷ lệ tăng trưởng
GDP cao, tạo nên thành tích cho quan chức
địa phương Trung Quốc, đồng thời đem lại
sự hưởng lợi cho “nhóm lợi ích” quan chức
địa phương. Họ đứng về phía lợi ích của nhà
đầu tư nhằm hưởng lợi cá nhân, chứ không
hê bảo vệ qun lợi nhỏ nhoi của người
nơng dân mất đất. Đó là nguyên nhân dẫn
đến những mâu thuẫn xã hội, xung đột xã
hội ngày càng gia tăng trong xã hội Trung
Quốc hiện nay 9.
Thứ tư, mâu thuẫn xã hội gia tăng do
chậm tiến hành cải cách hệ thống quản lý xã
hội.
20 năm đầu cải cách - mở cửa, Trung
Quôc tập trung vào cải cách kinh tế bằng
mọi giá nên hệ thống quản lý xã hội rất
chậm được cải cách. Vì vậy, khi Trung Quốc
chuyên sang tập trung xây dựng xã hội hài
hòa xã hội chủ nghĩa, hệ thống quản lý xã
hội rất khó được cải cách, đổi mới. Hệ thống
quản lý xã hội ở Trung Quốc cho đến trước
Đại hội XVIII (2012) vẫn cịn tồn tại khiếm
Hồng Thê Anh (chủ biên, 2013), Xã hội Trung Quốc
trong q trình trơi dậy và những vẩn đề đặt ra cho Việt
Nam , Tlđd, tr. 81, 82.
Hoàng Thê Anh (chủ biên, 2013), Xã hội Trung Quốc
trong quá trình trỗi dậy và những vấn đề đặt ra cho Việt
Nam, Tlđd, tr. 82, 83.


khuyết lớn như sau: (i) quan niệm quản lý xã
hội chưa chuẩn xác, chỉ chú trọng xây dựng
kinh tế, ít chú trọng đến quản lý xã hội; chỉ
chú trọng đến cái lớn, cái mạnh, ít chú ý đến
cái nhỏ, cái cá thể, yếu kém; chủ yếu hô hào
tầm vĩ mô, không chú ý đến cách quản trị
mới trong quản lý xã hội; (ii) chưa đa
ngun hóa chủ thể quản lý xã hội, chính
quyền địa phương các cấp vẫn ôm đồm quá
nhiều công việc, dẫn đến tình trạng vai trị,
chức năng của chính phủ vượt quá giới hạn
cho phép, đồng thời ít coi trọng vai trò các tổ
chức xã hội, nhưng nhiều lĩnh vực xã hội lại
khơng có ai quản lý; (iii) chính quyền các
cấp chủ yếu sử dụng quyền lực, dựa vào các
biện pháp hành chính, mệnh lệnh can dự vào
quản lý xã hội, chưa để cho người dân tham
gia vào công tác quản lý xã hội; (iv) hệ
thống quản lý xã hội chưa được kiện tồn,
chưa luật hóa thể chế quản lý xã hội; (v) các
chủ thể quản lý xã hội chưa xác định rõ ràng
và chưa được phát huy vai trò. Vai trò của
người dân chưa được đề cao, nên vai trò
quản lý xã hội của người dân còn kém; (vi)
thiêu hụt nhân tài trong công tác quản lý xã
hội, tỷ lệ người làm công tác quản lý xã hội
hiện nay ở Trung Quốc chưa đạt 1%O, trong
khi đó ở Nhật Bản là 5%0, Mỹ và Canada là
2%0. Trung Quốc đang trong quá trình
chuyển đổi, kết cấu xã hội, hình thức tổ chức

xã hội đang có những thay đổi sâu sắc. Đặc
biệt, với tiến trình cơng nghiệp hóa, đơ thị
hóa, thơng tin hóa, thị trường hóa, quốc tế
hóa, từ một xã hội nơng nghiệp chuyển sang
xã hội hiện đại, địi hỏi thể chế, hệ thống
quản lý xã hội phải được cải cách, kiện tồn
theo mơ hình mới. Do sự cải cách, đổi mới,
kiện tồn hệ thống quản lý xã hội ở Trung
Qc hiện nay chưa đáp ứng được địi hỏi
của tình hình mới, vì vậy đã nảy sinh và tồn

7


Nghiên cứu Đông Bắc Ấ số 6 (244) 6-2021

tại nhiều mâu thuẫn, xung đột xã hội về vấn
đề này.
Thứ năm, sự gia tăng bất ổn xã hội ở
Trung Quốc ngày càng lớn, thê hiện ở sơ vụ
biểu tình, phản khảng xã hội, bạo động...
tăng cao.
Năm 2005, Trung Quốc lần đầu tiên cơng
bố số “sự kiện mang tính quần chúng” như
bạo động, biểu tình, phản kháng... đã tăng
từ 8.700 vụ (năm 1993) lên đến 74.000 vụ
(năm 2004). Bộ Công an Trung Quốc công
bố năm 2006 số vụ phản kháng ở Trung
Quốc năm 2005 đã đạt đến 87.000 vụ, năm
2010 có tới 180.000 vụ biểu tình mang tính

quần chúng. Con số này đã gấp đôi so với
năm 2006. Điều này khiến cho giới học giả
Mỹ nhận xét: “Tới đầu thê kỷ XXI, phản
kháng xã hội đã trở thành một đặc điểm phổ
biến của xã hội Trung Quốc”1011
*.
Thứ sáu, mâu thuần, xung đột xã hội
Trung Quốc gia tăng do chưa giải quyết tốt
vấn đề dân tộc, tôn giáo.
Vấn đề mâu thuẫn dân tộc ở Trung Quốc
ngày càng diễn biến phức tạp, nghiêm trọng,
xét theo cơ cấu vùng, miền thì ở miên Nam
mâu thuẫn dân tộc nôi bật ở lĩnh vực kinh tê
như tranh chấp ruộng đất, rừng, tài nguyên,
thủy sản giữa các dân tộc. Cịn ở miền Băc,
ngồi mâu thuẫn về lĩnh vực kinh tế, cịn có
những mâu thuẫn dân tộc liên quan đên
phong tục tập qn, tín ngưỡng. Trong đó,
nổi bạt là các vụ đấu tranh, biểu tình địi độc
lập, ly khai của lực lượng xã hội “Tây Tạng
độc lập” với chủ trương đòi độc lập cho Tâỵ
Tạng. Tổ chức “Trakistan” (bao gồm ba thế
lực là ly khai dân tộc, tôn giáo cực đoan và
khủng bố bạo lực) ở khu tự trị Tân Cương,
10 Hoàng Thế Anh (chủ biên, 2013), Xã hội Trung Quắc
trong quá trình trỗi dậy và những vân đê đặt ra cho Việt
Nam, Tlđd, tr. 83, 84.

8


cùng với những căng thẳng sắc tộc, tơn giáo
tín ngưỡng ở khu tự trị Nội Mơng, đã làm
cho trật tự an ninh, chính trị, xã hội Trung
Quốc bất ổn sâu sắc. Những chính sách phát
triển kinh tế của Chính phủ Trung Qc như
“khai phá miền Tây” ở khu vực Tây Bắc đã
gây ra những biến đổi về xã hội, cảnh quan,
môi trường, khiến cho nền văn hóa dân tộc
của các vùng này bị thay đổi sâu săc, nên
kinh tế kém phát triển, kinh tế khu vực mât
cân bằng nghiêm trọng, khoảng cách giàu
nghèo trong xã hội quá xa, mâu thuân kinh
tế - xã hội, dân tộc, tôn giáo ngày càng
nghiêm trọng, thổi bùng lên những cuộc đâu
tranh từ tự phát đến tự giác. Bên cạnh đó,
với sự xúi giục của các thê lực phản động ở
trong và ngoài nước, mâu thuẫn, xung đột,
đấu tranh xã hội ở khu vực này đã trở thành
“điểm nóng”, “ngịi nổ”, làm cho ổn định xã
hội có nguy cơ bị phá vỡ, gây nguy hại cho
sự tồn tại của chế độ.
3. Những giải pháp chủ yếu giải quyêt
mâu thuẫn xã hội ở Trung Quốc hiện nay
Bước vào “thời đại mới”, Trung Quốc sẽ
bước vào thời kỳ khó khăn chông chát.
Trong bản cương yếu quy hoạch 5 năm lân
thứ XIII (2016-2020) Trung Quốc đã nhận
định rằng: “Trung Quốc sẽ phải đối mặt với
những thách thức nghiêm trọng như mâu
thuẫn chồng chất, mầm mống rủi ro tăng

nhiều”11. Cụ thể là: “Trung Quốc phải thiết
thực chuyển đổi phương thức phát triên,
nâng cao chất lượng và hiệu quả phát triên,
vượt qua bẫy thu nhập trung bình”, “tập
trung chống tham nhũng, lãng phí, lây lại
niềm tin trong nhân dân, tiếp tục đi sâu cải
11 Hoàng Thế Anh (2017), Chuyển đổi phương thức phát
triển kinh tế của Trụng Quốc sau Đại hội XVIII Đảng
Cộng sản Trung Quốc, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội, tr.
249.


________ ________________ Đỉnh Công Tuấn

cách, làm thế nào để giải quyết các vấn đề
mâu thuẫn ở tầng sâu của cải cách và phát
triên, trong đó có vấn đề mâu thuẫn giữa cải
cách, phát triển kinh tế với xã hội, cải cách
chính trị, mơi trường”12.
Đặc biệt trong bối cảnh hiện nay, thế giới
trong đó có Trung Quốc đang phải gồng
mình vật lộn với đại dịch Covid-19, phải
đông thời thực hiện cả hai nhiệm vụ chiến
lược: vừa chống dịch, vừa phát triển kinh tế.
Vì vậy, Trung Quốc cần cấp bách giải quyết
những mâu thuẫn đang tồn tại, phát sinh
trong xã hội tạo cho đất nước ổn định để có
thê tập trung thực hiện tốt hai nhiệm vụ
chiến lược đó. Trước mắt, Trung Quốc cần
tập trung giải quyêt một số giải pháp chủ yếu

sau đây:
Một là, giải quyết tốt việc kết hợp hài hòa
giữa phát triển kinh tế với phát triển xã hội,
thực hiện hiệu quả công bằng xã hội; đẩy
mạnh tiên hành cải cách hệ thống quản lý xã
hội, quản trị mới trong quản lý xã hội; hoàn
thiện thể chế quản trị xã hội, tạo nên sự gắn
kết, tương hỗ giữa sự lãnh đạo của Đảng, sự
quản lý của Nhà nước với sự điều tiết của xã
hội và sự tham gia của người dân, dựa trên
cơ sở pháp lý đúng đắn.
Hai là, tập trung mọi nguồn lực xây dựng
thành công xã hội hài hòa xã hội chủ nghĩa,
trước măt cần giải quyết dần dần, có hiệu
quả tình trạng vê khoảng cách chênh lệch
giàu nghèo, phân hóa giai tầng xã hội sâu
săc giữa thành thị với nơng thơn; giữa vùng
ven biên phía đơng với vùng núi phía tây;
giữa cơng nghiệp với nơng nghiệp; giữa
công nghiệp nặng với công nghiệp nhẹ,..
giải quyết sự bất họp lý về chế độ ruộng đất
đang cịn tơn tại ở nơng thơn hiện nay, ban
- Hồng Thê Anh (chủ biên, 2013), Xã hội Trung Quốc
trong q trình trơi dậy và những vấn đề đặt ra cho Viêt
Nam, Tlđd, tr. 20-29.

hành các chính sách mới nhằm xây dựng và
chấn hưng nơng thơn mới.
Ba là, qn triệt hồn thành tốt mục tiêu
“xây dựng toàn diện xã hội khá giả” vào

năm 2021, như nghị quyết Đại hội Đảng
Cộng sản Trung Quốc khóa XVIII (2012) va
khóa XIX (2017) đã đề ra. Trong đó nhiệm
vụ trung tậm là “xóa nghèo” với cam kết là
“kiên quyết đánh thắng trận chiến cơng kiên
thốt nghèo, làm cho những người nghèo
khó và những khu vực khó khăn cùng cả
nước bước vào xã hội khá giả là lời hứa
nghiêm túc của đảng ta (Đảng Cộng sản
Trung Quôc)”13. Muốn thực hiện tốt mục
tiêu “xóa nghèo”, Trung Quốc cần phải kiên
trì thực hiện nhiệm vụ thúc đẩy tăng trưởng
kinh tế đất nước, trong đó đặc biệt đề cao
tăng trưởng bền vững, tăng trưởng bao trùm,
gắn phát triển kinh tế với phát triển xã hội,
bảo vệ mơi trường, thực hiện xóa nghèo.
Mn vậy cân phải nâng cao chất lượng tăng
trưởng, nâng cao năng suất lao động, thực
hiện tăng trưởng đồng bộ nhằm mục tiêu
nâng cao mức thu nhập cho mọi người dân.
Bốn là, triển khai đồng bộ, kịp thời các
chính sách tạo công ăn việc làm cho mọi
người dân với qui mô rộng lớn, độ bao phủ
cao, mức độ thụ hưởng phù hợp, đặc biệt
nhân mạnh đên việc xây dựng “thị trường
lao động tích cực” (đào tạo kỹ năng nghề
nghiệp, cung câp dịch vụ việc làm, tạo cơ
hội cho mọi người dân thông qua lao động,
tạo việc làm mới...).
Năm là, xây dựng và hoàn thiện hệ thống

an sinh xã hội với định hướng lấy người dân
làm trung tâm. Kiện toàn ba “lưới” an sinh
13 Tập Cận Bình, Báo cáo chính trị tại Đại hội Đại biểu
toàn quốc lần thứ XIX của Đảng Cộng sản Trung Quoc.
Quyêt giành thăng lợi vĩ đại xây dựng toàn diện xã hội
khá giả, xây dựng chủ nghĩa xã hội đạc sắc Trung Quốc
thời đại mới, />(tiếng Trung).

9


Nghiên cửu Đông Bắc Ấ số 6 (244) 6-2021

xã hội bao gồm: bảo hiểm xã hội, trợ cấp xã
hội và xây dựng thị trường lao động tích cực,
với nguyên tắc “đóng - hưởng” phù họp; độ
bao phủ rộng rãi; thực hiện công bằng, công
khai, minh bạch với sự tham gia đồng thời ở
cả ba cấp Nhà nước, doanh nghiệp, cá nhân
người lao động; chú ý đến vai trò của các tổ
chức xã hội, các quỹ, cá nhân trong và ngoài
nước cùng tham gia; hồn thiện hệ thống
dịch vụ cơng cơ bản của xã hội một cách
rộng rãi.
Sáu là, chính quyền các cấp từ Trung
ương đến địa phương cần phát hiện sớm
những bất ổn trong xã hội, kịp thời đưa ra
các chính sách đúng đắn nhằm giải quyết tận
gốc những bất ổn xã hội, những vụ biểu tình,
đình cơng phản kháng trong xã hội. Giải

quyết triệt để những manh nha mâu thuẫn
dân tộc, sắc tộc, tôn giáo trong xã hội, xây
dựng các đội “đặc nhiệm” các cấp, các đội
hòa giải trong nhân dân nhằm hóa giải, tháo
gỡ kịp thời các “ngịi nổ” tránh để lây lan,
bảo vệ sự on định của xã hội và sự tồn tại
của chế độ.
4. Những nhận xét và gọi mở cho Việt
Nam giải quyết các vấn đề mâu thuẫn xã
hội chủ yếu hiện nay
Trải qua hơn 42 năm cải cách, mở cửa,
Trung Quốc đã rút ra được nhiều kinh
nghiệm trong việc xử lý những mâu thuẫn,
xung đột xã hội. Đây là những kinh nghiệm
quý, có khả năng gợi mở cho Việt Nam
trong việc giải quyết các vấn đề về mâu
thuẫn xã hội hiện nay và trong tương lai.
Theo chúng tôi, kinh nghiệm được rút ra
từ hai nội dung chính sau đây: thứ nhất từ
việc xây dựng, thực hiện đường lối, chính
sách, sử dụng các phương pháp đúng đắn
thực thi đường lối, chính sách đó; thứ hai là
việc phát hiện, xử lý, sử dụng các biện pháp,

10

phương pháp giải quyết đúng đắn, kịp thời,
sáng suốt, dựa trên cơ sở pháp lý nghiêm
minh, rõ ràng. Gợi mở từ những bài học giải
quyết mâu thuẫn xã hội chủ yếu ở Trung

Quốc hiện nay, trong điều kiện của Việt
Nam, chúng ta cũng cần thiết phải tập trung
nghiên cứu và thực hiện một số nhiệm vụ
như sau:
1. Đảng và Nhà nước cần hoạch định và
thực thi đường lối phát triển kinh tế với phát
triến xã hội đúng đắn, một cách cân đối, nhịp
nhàng. Thực hiện hiệu quả công bằng xã hội,
đây mạnh cải cách hệ thống quản lý xã hội,
quản trị mới trong xã hội, thực hiện tốt cơng
tác xóa đói giảm nghèo bền vững, xóa đói
giảm nghèo đa chiều, phát triển kinh tế bền
vững, phát triển kinh tế bao trùm, chú ý đến
vấn đề bảo vệ mơi trường, hồn thiện hệ
thống an sinh xã hội, đề cao vai trò của
người dân, lấy người dân làm trung tâm
trong việc thực hiện đường lối phát triển
kinh tế và phát triển xã hội. cần tổng kết
thực tiễn, phát hiện, giải quyết kịp thời các
mâu thuẫn xã hội mới nảy sinh, trước tiên
phải xây dựng được khung pháp lý đúng
đắn, phải thế chế hóa, luật hóa các đường
lối, chủ trương, chính sách đổi mới kinh tế,
chính trị nói chung, cải cách các vấn đề xã
hội nói riêng. Trên cơ sở đó, Đảng và Nhà
nước cần căn cứ vào luật pháp hiện hành,
kịp thời xây dựng những bộ khung chính
sách một cách khoa học, phù họp, tôn trọng
quy luật về phát triển xã hội, quản lý xã hội,
phù họp với thực tiễn, từ đó sẽ tiến hành tổ

chức, lãnh đạo mọi người dân thực thi các
chính sách đó.
2. Đảng và Nhà nước cần tập trung kiểm
tra, kiểm soát kịp thời việc thực hiện những
chủ trương, chính sách, cơ chế giải quyết các
vấn đề xã hội dễ gây ra những mâu thuẫn,


Đinh Cơng Tuấn
xung đột xã hội. Từ đó cần có cơ chế phản
biện các chủ trương, chính sách, cơ chế phát
triển xã hội và quản lý xã hội. Phát huy vai
trò của mặt trận, các tổ chức xã hội, người
dân trong việc tham gia vào công tác kiểm
tra, giám sát, thực thi, phản biện các chính
sách, việc thực hiện những vấn đề xã hội.
3. Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ
biến chính trị, tư tưởng cho cán bộ, đảng
viên và quần chúng nhân dân, ngăn chặn
những tư tưởng lệch lạc, không phù họp với
các giá trị xã hội Việt Nam, không phù hợp
với thực tiễn xây dựng, phát triển đất nước.
Phải thường xuyên tuyên truyền, giáo dục,
giải thích cho nhân dân về chủ trương,
đường lối, chính sách, pháp luật của Đảng,
Nhà nước về vấn đề phát triển kinh tế và
phát triển xã hội, những mâu thuẫn, xung đột
xã hội sẽ có thể xảy ra trong phát triển kinh
tế nếu khơng hiểu biết, tơn trọng pháp luật.
Cân cơng khai hóa, minh bạch hóa các việc

làm động đên lợi ích của đất nước, người
dân, của tập thể...
Cụ thể cần phải nâng cao tố chất như:
tăng cường xây dựng cơ sở địa bàn ở địa
phương, nông thôn, khu phố; nâng cao năng
lực công tác, nghiệp vụ chun mơn, tố chất
chính trị của cán bộ cơ sở ở địa phương,
nông thôn, khu phố làm cơng tác giải thích,
tun truyền, phát hiện, giải quyết, hịa giải
các mâu thuân, xung đột xã hội ở địa bàn nơi
công tác.
4. Đảng và Nhà nước cần phải thường
xuyên tổ chức tổng kết, rút ra những kinh
nghiệm, gợi mở về nội dung phát hiện, xử lý,
phòng, chống kịp thời, triệt để các mâu
thuẫn xã hội. Cụ thể, tập trung ở một số cơng
tác như sau:

- Cơng tác phát hiện, phịng ngừa, phải
dựa vào tổ chức đảng, chính quyền, các
ngành chức năng, đồn thể làm tốt cơng tác
quần chúng, có chân rết ở địa bàn, nhanh
chóng kịp thời phát hiện, đưa ra các giải
pháp phòng ngừa kịp thời, với tinh thần
thượng tơn pháp luật, xử lý hài hịa, có tình,
có lý.
- Công tác đảm bảo trị an, phát huy đầy
đủ, đảm bảo trị an ở cơ sở, thực hiện vai trò
hòa giải của tổ chức, thúc đẩy cơ sở địa bàn
địa phương ổn định.

- Thu thập thông tin, tăng cường công tác
thu thập thơng tin nhanh chóng, kịp thời, làm
tơt khâu phát hiện sớm, không để phát tán
những tin đồn nhảm nhí, dễ dẫn đến tụ tập
đơng người, gây mất ổn định trật tự, an
ninh...
- Điêu tra nghiên cứu, tăng cường cơng
tác điều tra, nghiên cứu nắm bắt tình hình,
thơng minh, linh hoạt, nắm vững nghiệp vụ
chuyên môn điều tra, làm tốt cơng tác phịng
ngừa trước khi sự kiện xảy ra và giải quyết
tốt vấn đề sau khi sự kiện xảy ra.
- Tố chức kỷ luật, tăng cường xây dựng
đội ngũ châp pháp, nghiêm túc làm việc theo
pháp luật, xử lý văn minh, xây dựng lòng tin
của dân.
- Biện pháp ứng phó cụ thể, bồi dưỡng
cán bộ, xây dựng chương trình bồi dưỡng
cho cán bộ địa phương cơ sở các cấp: chi bộ,
tô trưởng, mặt trận, các hội... về nội dung
xử lý mâu thuẫn, xung đột xã hội. Tiến hành
thực nghiệm, tập huấn thường xuyên, rút ra
những bài học kinh nghiệm cụ thẻ.
- Tăng cường công tác trinh sát, nghiêm
túc phân biệt rõ tính chất của sự kiện, tiến
hành phân loại xử lý.
- Tăng cường tuyên truyền giáo dục pháp
chê, nâng cao toàn diện ý thức pháp luật của

11



Nghiên cứu Đông Bắc Á số 6 (244) 6-2021
công dân nhằm giữ vững ổn định xã hội, sẵn
sàng tham gia ứng phó, giải quyết các mâu
thuẫn xã hội.
Thay lịi kết
1. Trải qua 42 năm cải cách - mở cửa của
đất nước Trung Quốc (1978-2020), nhận
thức của Đảng Cộng sản Trung Quốc về cải
cách xã hội, phát triển xã hội đã được nâng
cao từng bước, từ việc xác định cải cách
kinh tế là trung tâm, đến việc vừa chú trọng
phát triển kinh tế, vừa chú trọng phát triển xã
hội, xây dựng xã hội hài hòa xã hội chủ
nghĩa, thay đổi nhận thức đề cao vai trị con
người là trung tâm, khơng ngừng cải cách
quản lý xã hội và quản trị xã hội, nhằm đáp
ứng với những nhu cầu mới trong bối cảnh
quốc tế mới.
2. Nội dung giải quyết các mâu thuẫn xã
hội, xung đột xã hội ở Trung Quốc được tập
trung trong giải quyết các mâu thuẫn cơ cấu
việc làm; trong việc giải quyết những chênh
lệch trong thu nhập giữa thành thị và nông
thôn, giữa miền Đông ven biển với miền Tây
nội địa; sự bất hợp lý trong việc giải quyết
chế độ ruộng đất ở nông thôn; không ngừng
nâng cao cải cách hệ thống quản lý xã hội,
quản trị xã hội; tập trung giải quyết từng

bước các vấn đề mâu thuẫn về dân tộc, tôn
giáo; tháo gỡ dứt điểm các “điểm nóng”,
“ngịi nổ”, làm ổn định dần dần đời sống xã
hội Trung Quốc. Các nhiệm vụ đó đã được
tồn đảng, tồn dân Trung Quốc quán triệt,
đề cao, tập trung giải quyết và đã thu được
nhiều thành tựu đáng ghi nhận.
3. Bước vào “thời đại mới” trong bối cảnh
quốc tế mới với nhiều biến đổi sâu sắc hiện
nay, Trung Quốc đã và đang tập trung mọi
nguồn lực nhằm thực hiện cả hai nhiệm vụ
chiến lược: vừa tích cực chống dịch, vừa đẩy
12

mạnh phát triển kinh tế. Trong đó, Trung
Quốc cần đề cao nhiệm vụ xuyên suốt là giữ
vững sự ổn định về chính trị, xã hội.
4. Các bài học kinh nghiệm của Trung
Quốc đã có những gợi mở ít, nhiều cho Việt
Nam trong việc giải quyết hiệu quả các vấn
đề mâu thuẫn xã hội và xung đột xã hội. Việt
Nam cần nghiên cứu, tiếp thu có chọn lọc
những bài học này của Trung Quốc.
TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Hoàng Thế Anh (chủ biên, 2013), Xã hội
Trung Quốc trong quá trình trỗi dậy và những
vấn đề đặt ra cho Việt Nam, Nxb Từ điển bách
khoa, Hà Nội.
2. Hoàng Thế Anh (2017), Chuyển đổi

phương thức phát triến kinh tế của Trung Quốc
sau Đại hội XVIII Đảng Cộng sản Trung Quốc,
Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội.
3. Nguyễn Kim Bảo (chủ biên, 2013), Sự trỗi
dậy về kinh tế của Trung Quốc và những vấn đề
đặt ra cho Việt Nam, Nxb Từ điển bách khoa,
Hà Nội.
4. Tập Cận Bình (2015), về quản lý đất nước
Trung Quốc, Nxb Chính trị Quốc gia Sự thật và
Nxb Ngoại văn Trung Quốc, Hà Nội.
5. Tạ Xuân Đào (chủ biên, 2019), Vĩ sao
Trung Quốc cải cách thành cơng, Nxb Chính trị
Quốc gia Sự thật, Hà Nội.
6. Henry M. Paulson Jr (2019), ửng xử với
Trung Quốc, góc nhìn trong cuộc về siêu cường
kinh tế mớĩ'’, Nxb Hồng Đức, Hà Nội.
7. Nguyễn Mai Phương (2019), “Xã hội
Trung Quốc 40 năm xây dựng và phát triển”,
trong 40 năm cải cách mở cửa của Trung Quốc:
Nhìn lại và triển vọng, Nxb Khoa học xã hội, Hà
Nội.
8. Viện Nghiên cứu Trung Quốc (2020), 70
năm tiến hành xây dựng hiện đại hóa xã hội chủ
nghĩa ở Trung Quốc, Nxb Khoa học xã hội, Hà
Nội.