BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NAM CẦN THƠ

Giáo trình mơn học:
PHÁP LUẬT ĐẠI CƯƠNG

NĂM 2022- THÁNG 10


Ầ
ự

ủ
ụ

ữ

ủ
ấ

ậ

,
,

ủ
ậ
ữ
ậ
,

9
9

ụ

ự

ậ,

7

7

ấ

ủ

6
, ủ

9

-

9 8

ứ

ậ


ứ

,

,
ợ

ụ

;
ụ

-

,
ự

ủ
ậ

ủ

6

ậ
7

9

ắ

ấ

ủ

ậ
,
ậ

ấ

6
ụ
ụ

ậ

–

,
ậ

ủ

Nam C
,K
ậ –
ứ
ậ
ợc xuất b n l
8 i Nhà xuất b

ih cC n
.N
ú
t, h th ng pháp luật Vi
ợc sử
i, b sung nh m phù
hợp v i sự phát tri n của kinh t - xã h i. Do vậy, tập th tác gi
n hành ch nh sửa, b sung
giáo trình nh m cập nhật k p th i nhữ
i của h th ng pháp luật.
ắ
ắ
ữ
ậ , ậ
ấ
ậ
ợ ự
ủ
,
ả


Ụ
ứ
ậ

ấ

,


ậ

ữ

ứ

ậ ,
ậ
luôn

ậ

ậ
trong thự

ủ

ử

,

ủ

.

,
ậ ,

ứ


ú

,

ậ

ậ

ữ

ậ.

ủ
. Sinh viên

,

ậ
ủ

ự
,

ự

ợ

ự
ợ


ủ
ụ

ữ
,g

Bên

ấ

,

ứ

ấ

,


Ụ
ươn 1:

Ấ

1.1. NHỮNG VẤ
K

G

.................1


Ề CHUNG VỀ

À ƯỚC .............................................................1

ủ

.............................................................................1

,
ứ

.....................................................................................................2
Ề CHUNG VỀ PHÁP LUẬT .............................................................4

1.2. NHỮNG VẤ
K

Ụ

,

ậ ....................................................................................4

1.2.2. Hình thức pháp luật .....................................................................................................8
V

...............................................................10

ươn 2:


Ụ

Ả

Ủ

DÂN ....................................................................................................................................17
K

,

Ề

K

Ư

....................................................17

......................................................................................17
ủ

2.1.2.

.................................................................................17

K

,

K

Ề

À

Ụ

Ủ

18

ng dân...................................................................................................18

K

ụ
Ề

Ư

,

ủ
Ề

À

Ủ


3:

..................................................18
Ụ
Ủ
.......................................................19

À

,

ụ

ự

,

ụ

ự

,

ụ

ự ự

Ộ

............................................................19

–

................................................21
ủ, ự

Ộ

XÃ

............................23
Ộ

Ủ

NAM ...................................................................................................................................28
K

Ộ
ủ

À ƯỚ

.....................................................28

................................................................................28
ứ

..................................................28

3.2. CÁC NGUYÊN TẮC TỔ CHỨC VÀ HOẠ

ỘNG CỦA BỘ
À ƯỚC
CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ
T NAM .............................................................28


ắ Ð

...............................29

3.2.2. Nguyên tắc tập trung dân chủ ....................................................................................29
3.2.3. Nguyên tắc nhân dân tham gia qu
3.2.4.

ắ

3.2.5.

ắ
Ộ

ẳ

c .....................................................31

ữ

.....................................................................32
ủ


......................................................................33

À ƯỚ

Ậ

ậ –

ủ

.............................................................................34
ự

......................................................................36

3.3.3. H th

c (h th

4

é

À H .................34

c) ........40

ử ...........................................................................................48

5


........................................................................................50

ươn 4:
4

Ụ

........................................58

Ậ

Ự ................................................................................................58

4.1.1. Những vấ

chung v luật dân sự ..........................................................................58

4

ữ

4

ợ

4

ự .......................................................................................................64
ậ


4

.......................................................................................................75

Ậ

Ụ

4.2.1. Những vấ
4

K

................................................................................59

Ự..............................................................................80

chung v luật t tụng dân sự ..............................................................80
,

ụ

ụ

ự ..................................................................................81

4.2.3. Trình tự, thủ tục gi i quy t vụ án dân sự...................................................................81
ươn 5:


K

5.1. PHÁP LUẬT VỀ
5

Ủ

K

OANH K

Ạ .........................................90
.............................................................90

ủ

.......................................................90

5

nh v các lo i hình doanh nghi p ...................................................................91

5

nh v phá s n doanh nghi p ...........................................................................97

5.1.4. Hợp tác xã..................................................................................................................99
5

5


.........................................................................................................100

5.2. PHÁP LUẬT VỀ

Ư

ẠI .............................................................................100


5.2.1. Khái quát v ho
5

i ........................................................................100

nh v ch tài trong ho

ng

i ....................................................103

ức gi i quy t tranh chấ

5.2.3.


,

i. ........................105


u ki n giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài .................................................107
ươn 6:

6

Ì

Ộ

Ấ

...........................................................................................113
Ề Ề

Ậ

Ì

Ự ......................................................113

6.1.1. Khái ni m Luật Hình sự ..........................................................................................113
6

ợ

u ch nh của Luật Hình sự ..................................................................113

6

u ch nh của Luật Hình sự .............................................................113


6.2. CH

NH VỀ TỘI PHẠM ......................................................................................113

6.2.1. Khái ni m t i ph m .................................................................................................113
6.2.2. Các dấu hi u của t i ph m ......................................................................................114
6.2.3. Các y u t cấu thành t i ph m ................................................................................115
6.2.4. Trách nhi m hình sự ................................................................................................116
6.2.5. N

i ch u trách nhi m hình sự ..............................................................................117

6.2.6. Th i hi u truy cứu trách nhi m hình sự ..................................................................117
6

7

ắ

6.3. CH
6

ử

ủ

ậ

ự


t Nam ..................................................118

NH VỀ HÌNH PHẠT ....................................................................................119
m của hình ph t ...........................................................................................119

6.3.2. Các lo i hình ph t ....................................................................................................119
6.3.3.
6
64

m t i..............................................................121

4

ắ
Ộ

Ộ

ử

...................................122
Ạ

Ủ

Ộ

Ậ


Ì

Ự ...122

6.4.1. Các t i xâm ph m an ninh qu c gia ........................................................................123
6.4.2. Các t i ph m xâm ph m tính m ng, sức kh e, danh dự và nhân phẩm củ
i
...........................................................................................................................................125
6.4.3. Các t i ph m xâm ph m quy n tự do, dân chủ của công dân .................................129
6.5. MỘT S NỘ

N VỀ LUẬT PHỊNG CH

6.5.1. Khái ni m chung v phịng, ch

Ũ

....132

......................................................132


6.5.2. Ð

m củ

..........................................................................132

65


ợ

.....................................................................133

6.5.4. Nguyên tắc xử lý tham nh ng .................................................................................134
6.5.5. Vai trị, nhi m vụ củ
,
chức và cơng dân trong vi c phòng ch ng
........................................................................................................................134
6.5.6. Các bi n pháp phịng ng
6.5.7. Các bi n pháp xử

..................................................................137

iv

...................................................142

ươn 7:

Ì

7.1.2.
7

...............................................148

..........................................................................................148
ỀU KI N K T HÔN .............................................................................................148


7.3. QUAN H NHÂN THÂN VÀ QUAN H TÀI S N GIỮA VỢ VÀ CHỒNG .......151
7

ữ

7

ữ

74

ợ

...........................................................................151

ợ

................................................................................152

NH PHÁP LUẬT VỀ LY HÔN ...................................................................153

7.4.1. Quy n yêu c u Tịa án gi i quy t vi c ly hơn .........................................................153
,

7.4.3. Vi

,

ụ ,


ỡng con sau khi ly hôn ..........................154

7.4.4. Gi i quy t tài s n của vợ ch ng khi ly hôn .............................................................155
ươn 8:
8

Ấ
Ấ ,

Ấ ,

8
ứ

8
4

Ụ

Ấ .............162

Ấ , Ồ

ấ,
Ư

,

ụ

ỢK

ử ụ
À ƯỚ

ấ ........................165
Ồ

Ấ .....165

ấ ..............................................................................................165

8

ợ
ẩ
4

ấ .................................................................................164

ấ,

K

8

ấ .............................................................................................162
ử ụ

ẩ

Ồ

8

8

ử ụ
ụ

8

8

Ụ

..............................................................................................162

8

8

...............................................................................160

ấ .....................................................................165
ấ ...........................................................................................166
ấ ......................................................................166
ấ .............................................................................168


84


Ề

84

Ề

Ụ

Ấ ..............................................................168

ự

84

ứ

ấ

ủ

84

ấ
ợ

...........................................................168

...............................................................................168


ợ

ử ụ

ấ ................................................168

844
ữ
ợ
ợ
ậ
ợ , ậ
ử ụ
ấ ......................................................................................................................................169
845

ợ
,
ợ ,
ử ụ
ấ
............................................................................................................................169

846

ậ
ử ụ

Ấ ,K
K


85

ấ
ẩ

,

ấ

ự,

85

ƯỢ

Ề

Ạ,

ủ ụ

Ề Ấ

ấ
ấ

ươn 9:
Ộ


,

ậ

...................170

...................................................................................170

,

9.1.

,

ấ ..............................................................................................................170

85
85

ấ ,

Ỉ

ấ

...................................170

....................................................................171

Ộ


...........................................................................177

À

Ư

Ề

Ỉ

Ủ

À

Ậ

........................................................................................................................177

9

ợ

...............................................................................................177

9

..........................................................................................179

9


Ợ

Ồ

Ộ

..........................................................................................180

ợ

9.2.1. Kh
9

.................................................................................181

ợ
ợ

9.2.3.
9.2.4.

...................................................................................181

ấ

9

ứ


....................................................................................182
ợ

À

..................................................................................183
,

Ỉ

....................................................187

9.3

....................................................................................................187

9

...................................................................................................187

9.4. KỶ LUẬ
ươn 10:

ỘNG .............................................................................................189
Í

Ụ

Í


..............196


10.1. MỘT S VẤ
10.1.1. Khái ni

,

Ề CHUNG VỀ LUẬT HÀNH CHÍNH .......................................196
ợng,

u ch nh của Luật hành chính ..................196

10.1.2. Vi ph m hành chính, xử lý vi ph m hành chính ...................................................197
10.1.3. Pháp luật v cán b cơng chức, viên chức ............................................................200
10.1.3.1. K

bộ, ô

ứ , ê

ứ ............................................................200

10.2. KHI U KI N HÀNH CHÍNH .................................................................................217
10.2.1. Khái ni m Khi u ki n hành chính .........................................................................217
ợng kh i ki n trong vụ án hành chính ........................................................218
10.2.3. Các thủ tục gi i quy t vụ án hành chính ...............................................................220




ươn 1
Ấ
c và pháp luật là hai hi
ợng xã h i có m i liên h mật thi t v
c
khơng th t n t i và phát tri n n u khơng có pháp luậ
ợc l i, pháp luật ch hi n di n cùng
v i sự xuất hi n củ
c. Vì vậy vi c tìm hi u, nghiên cứu v khái ni ,
m, các
hình thức củ
c và pháp luật có vai trị rất quan tr
ững ki n thức n n t ng
cho các sinh viên không chuyên ngành Luật có nhữ
n tìm hi u v mơn h c Pháp luật
1.1. NH NG VẤ
1.1.1. Kh

CHUNG V

n

ủ n

C
nư

c là một tổ chức có quy n lực chính trị c bi t, có quy n quyế ịnh cao nhất
trong ph m vi lãnh thổ, thực hi n quản lý xã hội bằng pháp lu t và bộ
c duy trì bằng

1
ngu n thuế ó
ó ừ xã hội .
So v i các t chức khác trong xã h ,

:

c có m t s

Thứ nhất, sự t n t i củ
cv
ô
x
ịnh bởi yếu tố lãnh thổ. Nhà
c là t chức có chứ
n lý xã h ,
thực hi n hi u qu công vi c qu n lý này, nhà
ợc quy n phân chia lãnh th thành t
ứ theo v
a lý, theo
t ng vùng, mi
ng th ,
c xây dự
c trên t
thực hi n chứ
n lý xã h i. m i qu c gia khác nhau cách g i
,
ng là t nh, thành ph , quận, huy ,
, …
i chung là các

hành chính lãnh th . Chứ
n lý xã h
ị
é
c có quy n qu n lý
m vi lãnh th
c tính ch có
c mà khơng m t t chức nào trong
xã h
ợc.
Thứ hai,
c có quy n lực chính trị c bi t
qu n lý xã h ,
c thi t lập
quy n lực chính tr c bi t, bao trùm lên tất c
ự
:
, kinh t ,
ã
h i... V i quy n lự
,
c có quy n sử dụng sức m
ỡng ch
bu c tất c các
thành viên trong xã h i ph i phục tùng ý chí củ
c.
,

Ví dụ 1.1: Khơng m t lự
ợng nào có th sử dụng b

giữ trật tự xã h i tr
c.

ỡng ch

:

nh sát, nhà

Thứ ba,
c có chủ quy n quốc gia. Chủ quy n qu c gia là chủ quy
c lập v
lãnh th ,
n, chủ quy
ợ
c trên th gi i tôn tr ng và công
nhậ ,
c tính gắn li n v
c. Các qu c gia dù l n hay nh
ợ
ẳng
v i nhau trong vi c quy
nh các vấ
n chứ
in
i ngo i, th hi n
quy n tự quy t của m t qu c gia. V m
in ,
c có quy n quy
nh tất c các vấ


1

-

ủ

,

,

1

,


thu c các ngành,
ự
i s ng xã h i. V m
i ngo ,
c là chủ th
di n nhân dân tham gia vào các quan h v
c, vùng lãnh th trên th gi i.

i

Ví dụ 1.2:
c xác lập, duy trì ho c chấm dứt quan h ngo i giao v i các qu c gia
khác; tham gia vào các t chức qu c t ; ký k t và thự
c qu c t .

Thứ , chỉ duy nhấ
c m i có thẩm quy n thu thuế
chức khác
trong xã h ,
c mu n ho
ng thì c n ph i có ngu n lực, ngu n lự
ợc thông
qua các kho n thu t thu
ng th ,
c cịn có quy
nh các lo i thu và các cách
thức thu thu
ủ
ụ
ủ,
ụ
ậ
Thứ
, chỉ ó
n lý xã h ,
cơng cụ chủ y

c m i có quy n ban hành pháp lu t
m b o hi u qu công vi c qu n lý xã h ,
ủ
ấ
ắ
ự
ủ
ứ

ụ
,
ủ
ỡ

ỡ
ợ
ự
112

n

ứ n

nư

ứ
ự

ứ
, ứ

K
ú

ấ

c là t chức có chức
c sử dụng pháp luật là
ậ

ậ
ợ
ự
,
,
nh, n
ứ
ợ

ứ

ứ

ợ

ứ
ủ ự

ấ

ữ

ự

ợ
:

ứ

,


ứ

1.1.2.1. Hình thức chính thể
ứ

ị
ứ ,

:
ữ

ứ
ự

ự
;

ự

;
ự

ủ

ử
:
ứ

a.


ự

ứ

ự

ứ

ứ
í

ấ

â

ủ
ự

ứ

ậ
ự

Ví dụ 1.3: Thái
j
ứ
ự

ứ


ủ

ủ,

ắ

ậ

ắ
ứ

ủ

ủ
ủ
ứ

ấ
:
ủ

ắ

2

ứ

946
ủ

ự


ứ

ủ

ứ

ự

,

ứ
ứ

ủ

:
ủ ậ

ủ
ự

ự

ủ

ủ


pháp).
Ví dụ 1.4:

ủ
ủ
ứ

b.

,

í

ộ

ị

ậ

,

ủ ậ

ị

ứ

ự

ủ


ợ

ấ
ứ

ủ

,

ị

:

ị
ự

,
,

ch

Ví dụ 1.5: C
ị
c ng hịa t ng th ng.
Trong chính th c
ợc tham gia b u cử lậ

,
ò ấ

ò ủ

,
ợ
ủ

ấ

ức, C ng hòa Italia là chính th c
ị

,

ị

i ngh , Mỹ là

ủ, pháp luậ
nh cho các t ng l
i di n của nhân dân (Qu c h i, Ngh vi n).

ng

Trong chính th c ng hoà quý t c, pháp luật ch ghi nhận quy n b u cử
i
cao củ
c là của riêng t ng l p q t c giàu có. Chính th này ch ph bi n trong ki u nhà
c chủ nô, ki
c phong ki
,

này hi n nay khơng cịn t n t i nữa.
1.1.2.2. Hình thức cấu trúc
Hình thức cấu trúc là vi
sự xác lập m i quan h qua l i giữ
lãnh th .
Có hai hình thức cấ

ợc cấu thành t nhữ
c

ú :

ấ

ất là hình thức t chức quy n lự
vào chính quy
,
,
nhấ
ẩm quy n này do chính quy
gi i tán chính quy
Ví dụ 1.6: Các t nh, thành ph
lập mà nó hồn tồn phụ thu c vào b
hành chính, hình thành, gi
luật, b

c liên bang
c lập v i b

hành chính lãnh th và

ấp hành chính

c liên bang.
ủ quy n tập trung
có thẩm quy n những mức
ép, chính quy n trung

Vi t Nam khơng có Hi n pháp riêng, b máy qu
c
c h i có th tách, nhập các
hành chính m i.
ợc chia thành nhi u ti u bang v i những h th ng pháp

3


Ví dụ 1.7: C
ức, Hợp chủng qu c Hoa Kỳ, C ng hoà liên bang Nga... là
nhữ
c liên bang. Các ti u bang có th có Hi n pháp riêng, h th
ập pháp,
,
,
ật củ
c ti u bang có giá tr pháp lý thấ
pháp luậ
c liên bang.
1.1.2.3. Chế độ chính trị
Ch
chính tr là t ng th nhữ

,
ứ
,
c sử dụ
thực hi n quy n lự
c. Trong l ch sử, t
c xuất hi
n
nay, các giai cấp th ng tr
ử dụng nhi
thực hi n quy n lự
c, những
c h t xuất phát t b n chất củ
ng th i phụ thu c vào nhi u y u
t của m
n trong m i qu c giá cụ th
:
chủ v
n dân chủ.
-P
dâ
ủ là cách thức thực hi n quy n lự ,
vào vi c t chức và thực hi n quy n lự
c.

ợc tham gia

Ví dụ 1.8:
u 28 Hi
nh: Cơng dân có quy n tham gia qu n lý nhà

c và xã h i, tham gia th o luận và ki n ngh v
c v các vấ
củ
,
;
ct
u ki
công dân tham gia qu
c và xã h i;
công khai, minh b ch trong vi c ti p nhận, ph n h i ý ki n, ki n ngh củ
u này cho
thấ :
c Vi
ụ
ủ thực hi n quy n lự
c.
-

n dân chủ là cách thức thực hi n quy n lực th hi n tính chấ
c tài, cực
ủ
,
ắm quy n lự
c trong gi i quy t các công vi c qu
i
sự. N u tính chấ
c tài, cự
n mứ
cao s tr thành phát-xít.
Ví dụ 1.9: Trong q trình thực hi n pháp luậ ,

ắng nghe ý ki n
của nhân dân và không t
u ki n cho nhân dân giám sát quá trình thực hi n pháp luậ
quan hành pháp thực hi n quy n lực này m t cách tùy ti n, theo ý chí củ
i c m quy n thì
ợc coi là thực hi n quy n lực ph n dân chủ.
Hình thức chính th , hình thức cấ ú
c ln có liên quan mật thi t v i ch
chính tr . Ba y u t
ng qua l i v i nhau t o thành khái ni m hình thứ
ph n ánh b n chất củ
c.
1.2. NH NG VẤ
121 K

c,

CHUNG V PHÁP LU T

n

a. Khái ni m pháp lu t
L ch sử
ng chính tr , pháp lý
ng phái (quan
ni m) chính th ng v pháp luậ
ng phái pháp luật tự nhiên khẳ
nh pháp luật là tất c các
quy tắ
ự vật, hi

ợng tự nhiên ph i có và s t n t i bất bi
thu c tính củ
i, sự vật và hi
ợ
ậ
ng bao hàm những quy tắc,
tiêu chuẩn mà nhân lo i ph i noi theo. Montesquieu quan ni m: “Luật, theo nghĩa rộng nhất là
những quan h tất yếu từ trong bản chất của sự vật. V
ĩ
ọi v
u có lu t của nó. Thế

4


gi i thần linh, thế gi i v t chất, những trí tu siêu vi ,
mình”2.

ến các lồi v

u có lu t của

ng phái pháp luật thực t
i mu
n pháp luật ph i là những
chuẩn mực nêu lên những gi i h n xử sự cụ th , rõ ràng. Pháp luật là t ng th các quy tắc hi n
hữu trên thực t
ợ
t ra v i mụ
, u ch nh các m i quan h xã h i. Trong m i

qu c gia, các quy tắ
n t i trong m i quan h hữ
o nên h th ng pháp luật riêng
bi t, cụ th .
Trung Qu c c
n t i hai quan ni m quan tr ng v pháp luật có sự khác bi t rất
l n của phái nho gia và phái pháp gia. Theo Hàn Phi Tử, pháp luật là thứ tiêu chuẩ
bi
,
ú
i ph ,
ú
i quấy. Theo phái pháp gia, pháp tức là
pháp luậ ,
: “Hiến lệnh công bố ở các công sở, thưởng hay phạt dân tin chắc là thi hành,
thưởng người cẩn thận giữ pháp luật phạt kẻ phạm pháp, như vậy bề tôi sẽ theo pháp”3. Pháp
luậ
ợ
làm tiêu chuẩ
,
củ
Phi Tử thì tính chất của pháp luật là ph i hợp th i, ph i so n cho dân d bi t, d thi hành và ph i
công b ng.
Quan ni m của phái nho gia cho r ng ng lực chủ y
duy trì trật tự xã h i không ph i
là pháp luật mà là sự rèn luy n v nhân phẩm củ
i. Tất c các vấ
xã h i của con
i bắt ngu n nhân b ,
i quy v sự tu thân giáo hoá t

i. Pháp luật theo
phái nho gia là thứ công cụ bấ ắ
i có và ch thật sự c n thi t m i sử dụ
i
ò
, o lý, vi ph m các nguyên tắ
ậy, phái nho gia
không chủ
pháp luật thực t i mà ch nhìn nhận vai trị của nó thấp
i vi c
ỡng b
ứ
i.
Theo quan ni m th n h c, luậ
ợc quy v c i ngu n củ
ợ
,
nên. V b n chấ ,
ủa chúa tr i, là thứ luật ch t n t i nh sự quy phục củ
ất thành bất bi
i nguyên thủy c
i Ai Cập, Ấ
,
u coi quy n lực và những quy tắc sinh ho t nói chung là do th n linh ban phát.

ợ
,

t o
i và

p...

i Ai Cập, nữ th n Maat ợ
i nữ th
ợc xem là những

Ví dụ 1.10: Theo quan ni m th n tho i củ
chân lý, công b ng xã h
i phụng sự của nữ th n.

V i cách ti p cận duy tâm khách quan, Heghen (1770 - 8
ng pháp luậ
c chính là s n phẩm hi n thực của ý ni
ức, là hi
ợng lý tính của q trình
“
nhận thức. Theo ông: pháp lu t là ở ch t n t i hi n có của ýchí tự do, do v y pháp lu t là tự do
ó
m”4.
m Mácợc xây dự
sự hi n di n khách quan của pháp luậ
th ng quy tắc xử sự mang tính bắt bu
ch nh các m i quan h xã h i theo mụ
,

tri t h c duy vật l ch sử ã khẳ
nh v
i s ng xã h i có giai cấ
,
ật là h

c ban hành ho c th a nhận nh
u
ng cụ th . V i cách ti p cận này, pháp luật

2

Montesquieu, Tinh thần pháp lu t, (B n d ch củ
Nguy n Hi n Lê – Gi n Chi (1995), Hàn Phi Tử,
4
Heghen toàn tập (1934), Tập VII, Nxb. Kinh t - xã h ,
3

5

,

m), Nxb. Giáo dục, Hà N i, 1996, tr. 39.
i, tr. 273.
,
5


chính là chuẩn mực xã h ,
ủ
ợc hình thành b
c và
mang tính quy n lự
c. Pháp luật là hi
ợng l ch sử, có ngu n g c t xã h i và là nhân
t trật tự hoá các quan h xã h

là công cụ mà giai cấp c m quy n sử dụ
thực
hi n chứ
n lý và hợp pháp hoá quan h th ng tr
i v i xã h i.
b

m pháp lu t
ấ
ứ

ấ,
ứ

ậ

ộ
ử ự

:

ố
ủ

ắ xử sự
ợ ,

ữ

ấ


ợ

ậ
Ví dụ 1.11:
:

K

40 Că

4

ứ

V

ê

ê
C

ậ

ứ

ứ

ự


dự

ê

ã

ị

ứ

,

ậ ,

ữ

ợ

,

ắ ứ

xứ ủ

ứ

ứ

Ví dụ 1.12:
ủ

ủ

,
ậ

ủ

ị

,

ữ

ấ

ủ

ấ
ấ

ợ

xã ộ Xé
ấ
ủ
ấ

ủ

ự

ụ

ủ

ủ

ậ
ủ

ấ

,

ấ
ỉ

xã ộ ,
ủ
ủ

ậ

ẫ

,
ấ

ậ
ủ


ợ

ụ

ợ

ứ
,

ỉ
,
ứ

ử,

ợ

Các quy ph m pháp luậ
c ban hành có nhữ
,
bi t v i các lo i quy ph m xã h i khác. Nhữ
, c thù riêng này th hi n
tính của pháp luật. Pháp luật có các thu c tính sau:

6

ử ự
ứ

ợ


ậ

,

ủ
,

ứ

ậ

ơ
ợ
ậ

n

ị

,
ủ

ứ

ố

ấ

ấ

ữ

ủ

ậ
ụ

ấ
ấ

ủ
ẫ

ự

ậ

ủ
ủ

ứ

ự
í ủ

hà

ê
ứ


ự

ợ
ậ

:

ẩ

,
ậ

ứs

,

ứ
ứ

ă
ế;

ợ
,

9

ứ

ế


Q

ử

phân
các thu c


í

,
ậ

,
ắ

ủ
ẫ

ử ự,

ổbế
,
ứ

ứ
ậ

.

ấ
ấ
ậ

ủ

,

ỳ

ự

ậ
ậ

Hai là,

ó í

,

ủ

ỳ

Ví dụ 1.13:

,

ắ

ắ

ủ

ứ ,
ậ
ữ
ậ có tính quy
ắ ,
,
ậ

ấ

,

ắ

ấ

ự
ỡ

ỡ

ế

ỡ

ấ


ắ

ậ
ụ ậ

ứ
Ví dụ 1.14:
:

9

ử
ụ

ủ

,

ậ
ợ

ữ

ợ

ợ

ủ


,

ậ

ậ

,

ợ

ữ

ự
ậ

ậ

,

ợ

ấ
ỡ

ó í

Ba là,
ậ,
ủ
,


ự
,

ợ
ợ

ậ ,

ậ

ứ

ủ
ữ

ậ
,

,

ự

ủ

,
ủ

;


ỡ

ỡ
ấ ,

ứ

ứ

ự

ậ

ủ

ậ Xử

,

ủ

ắ

ủ

ậ
ụ

ủ


ấ
ủ

Ví dụ 1.15: K

ấ
ử

ữ
ậ

,
,

ẳ ,
ữ

ứ

K

ự

, ò

ữ

ậ
ự


ậ

:

ấ

ậ

,

ự

ợ

ủ

ợ

ậ
ự

ự,

ậ

, ự
, ậ

é


ủ

,

ủ
, phá

d

ứ x

ợ

ị
ậ

ữ
ủ

ứ
ậ

ấ

,
,

ứ

ậ

ợ ,

ợ
ậ

ứ
ậ

7

ậ
ợ


ứ

ậ,

ợ

ủ

ị

ậ

ậ

122


n

ứ

ậ

ợ

,
ứ

:
ủ
ủ
ủ

ậ

ứ
ậ
ú ủ

ấ

ủ

ứ

ậ


ậ,
ứ

ứ
ậ

:

,

,
ủ

ự

ứ

ủ

ứ
ậ

ậ

ứ

ậ

1.2.2.1. Hình thức bên ngồi của pháp luật
K


ứ

ủ

ậ

ủ

ự
ậ; ậ

ậ

ữ

ứ

ủ

ợ

:

;
ậ

,

ậ,


ứ

ắ ử ự
,
,
ứ ,
,
ẩ
ợ
ậ

ụ
ấ

ợ

,

ự

ứ

ự

ắ

ợ

ử


ụ
í dụ 1 16:

ậ

;

;

- K

-

anh

ẫ

…

ữ

ậ
- ậ
,
ợ

ậ
ợ


ợ

ủ

ữ

ấ

ậ
ú

ữ

ắ

ử ự

ự
, ậ

ủ
ự

ậ

ủ

ợ
,


ậ

ị
ẫ

ứ

,

ủ

ụ

:
ự

ậ

ẩ

ủ

ự
ụ

ứ ,

ữ
ụ


ị
ợ
é

ậ

ậ ,
ụ

ợ

ử

1.2.2.2. Hình thức bên trong của pháp luật
ứ
ậ


ấ ,

ậ
ậ,

:

ứ ấ
ậ,

ú


ợ

ụ

ủ

ậ
ậ,

ậ
ậ

Hệ thống pháp luật
ậ

ắ

ủ

ợ

ấ
,
ứ ậ

ậ
ự
ấ

8


ắ

ợ


ụ:


ậ

,

ậ

- ỹ,

ậ…

Ngành luật
ậ

ợ
ậ

ậ
ủ

ấ


ậ

,

,

:

,

ụ

ự,

ậ

ậ
ự…

ụ

ự

ự,

ự,

:

,


ợ

í dụ 1.17:
ân b

n

ố

ỉ

P

ấ
ỉ



ín

dân sự

,

,

,

ụ


ẳ ,

ậ

ế ịn
ậ
ấ

ậ

,


,
y

ẳ
ữ

,

ử ự
ứ ,

,

ự

,


ả ị

ẹ

ậ :

5

ủ

ữ

,

ủ
7

ộ
ả

,
ậ

,
ự

â

ậ


ữ

ậ

ậ
ự
,

,
ậ
ứ

ữ

,

ự

ủ

ủ

ủ

ế 0 000 000
ă : ) Bị
â
ẩ ,d
dự


ụ

ợ

ậ

í dụ 1 18:

ợ

ấ

:

ậ

,

ẩ

ự

ợ

ẹ

ắ

ậ


ự

ậ

ạ
ắ
,
,

-

,

,
:

ô
ữ
ế

56

s
â ,
ữ ế 0 ă
b ế õ s sự
,
í


bị
ằ
ủ

:

ừ 0 000 000
ù ừ0
ế 0
xú
ê
ọ
”
ữ

ú

ẩ ,

ủ

9

ự

:

õ
, ợ



-Q

ị

:

ậ

ủ

ậ
ậ

,
é

ủ

ứ
ậ

ợ

ó

ỏ

ự
ụ:


ầ

ố

ó

ậ

ử ự

-C ế :
ự
ấ ợ

b)

ừ

ủ

ủ

ợ

7

ộ
ữ ế 0


xé

ữ

mà nhà

ự
ú

5

ơ

ế, ừ
5

ự

ậ
ậ
ự

ự
)K

ự

ậ

ủ


ả

ó

ị
ậ

ụ
bị

sả

58
s

ă
ở ủ

ủ

â xâ
ù ừ0

ở ủ
ế 0 ă :

,

;


ổ

ỏ

ở ủ

ọ;

1.2.3. Vi phạm pháp luật và trách nhiệm pháp l
1.2.3.1. Vi ph m pháp lu t
Vi ph m pháp luật là hi
ợng xã h i là những hành vi ph n ứng tiêu cực của m t s cá
nhân ho c t chứ
ợc l i v
ợ
nh trong pháp luật.
ững
hành vi trái pháp luật, có l i, do chủ th
ực trách nhi m pháp lý thực hi n, xâm h i các
quan h xã h
ợc pháp luật b o v .
ấ

ủ

ậ

:


Thứ nhất,
x
ị
ủa con n
i. Vi ph m pháp luậ
c h t ph i là hành vi
củ
i ho c là ho
ng củ
c, các t chức xã h i... (các chủ th
pháp luật) có th bi u hi n b
ng (tr m cắp tài s n củ
,
u khi n
xe ô tô ch y vào
ng cấm) ho
ng (không t
i ph m t i, không cứu
giúp nhữ
ng nguy hi
n tính m ng).
Pháp luậ
u ch nh nhữ
c nhữ
c tính cá nhân khác của con
in
ú
u hi n thành các hành vi cụ th của h . Vì th ,
, ững
c tính cá nhân khác củ

i và c sự bi n cho dù có nguy hi m cho xã h
n vi ph m pháp luật.
hi n

ợc th

Thứ hai, tính trái pháp lu t. Tính trái pháp luật của hành vi xét v m t hình thứ
các d
:
+

ậ ấ

Ví dụ 1.19:

ậ

é
,

ợ
ủ
ú …

ấ

;
ự

ủ


ậ ấ

,
ự

ậ

+K

ậ

10

ị

ụ

;


Ví dụ 1.20 :
ủ
ự
ậ ị

ậ

ủ


,
ủ

+ ử ụ

ợ

Ví dụ 1.21:
ị
é
ủ
,
ủ

ậ

594

ậ

ự

é

5

:

ợ
ấ ,


ự
ụ

ậ

ị

ự

ợ

ị

ủ
Thứ ba, tính có l i của chủ th : L i là y u t chủ quan th hi
của chủ th
i
v i hành vi trái pháp luật của mình. N u hành vi trái pháp luậ
ợc thực hi n do nhữ
u ki n
và hoàn c nh khách quan, chủ th
ực hi n ho c
không th ý thức (nhận thứ
ợc, t
lựa ch n ho
u khi
ợc hành vi của
mình theo yêu c u của pháp luật thì chủ th
coi là có l

n vi ph m pháp luật. K c những hành vi trái pháp luật mà chủ th b bu c ph i thực
hi
u ki n bất kh
không b coi là vi ph m pháp luậ
ậy,
những hành vi trái pháp luật mang tính khách quan, khơng có l i của chủ th thực hi
thì khơng b coi là vi ph m pháp luật.
Thứ ư chủ th thực hi n hành vi trái pháp lu ó ă
ực trách nhi m pháp lý: Vi ph m
pháp luật ph i là hành vi trái pháp luật, có l i do chủ th
ực trách nhi m pháp lý thực
hi
ực trách nhi m pháp lý là kh
i ch u trách nhi m pháp lý của chủ th
iv i
hành vi của mình
nh trong pháp luật.
ực trách nhi m pháp lý của m
ợ
nh dựa vào hai y u t là
tu i và kh
ận thứ ,
u khi n hành vi của chủ th
th
ợc thực
hi
tu i ph i ch u trách nhi m pháp lý củ
ợc pháp luậ
i
v i m i lo i quan h xã h i khác nhau ho c phụ thu c vào t m quan tr ng, tính chất của quan h

xã h
i v i nhữ
i do mất nh: kh
ận thức ho c kh
ự lựa ch ,
u
khi n hành vi của mình th
m khi thực hi
pháp luậ
nh h
ực trách nhi m pháp lý, do vậy h không ph i ch u trách nhi
iv i
ng hợ
ẳng h ,
u 21 BLHS
5
7 quy "
i thực hi n hành vi nguy
hi m cho xã hộ
ắc b nh tâm thần, một b nh khác làm mất khả ă
n thức
ho c khả ă
u khi n hành vi của mình, thì khơng phải chịu trách nhi m hình sự.".
1.2.3.2.Trách nhiệm pháp l
ủ

ủ

ậ


ậ
ợ

ủ
ắ
ủ

ậ
ữ
ậ

ấ ợ
ỡ
ự

ậ ủ

ậ,
ẩ

ứ

11

ủ

ậ
,

ự,


ự
ủ ụ


ứ
ụ

,

ủ

ậ
ậ

ứ

ỡ
ủ

ậ

ấ ợ

ẩ
ủ

ấ

ợ


ậ
,

ị

ủ

ợ

ậ

ứ

ậ,

ợ

ợ

ủ

pháp,

,
ự;

;
-T


ú
ỷ

ợ

thành:

ậ,

sự

ự

ủ

ậ

ự

ỡ

,

ậ

,

ự

, ự


ủ

ữ

ậ
ắ

-T

í
,

:

ủ

ủ
ợ

ợ
ỡ

ự
-T
ậ

ỷ
ậ ,
ứ ỷ


,
-T

ứ

ủ
ủ

ữ
ẻ,

ự,

ẩ ,
ụ

ủ
è

:

ủ
ụ

ậ

ự
ứ
ẩ


ỳ

, ứ

,

ự

ứ

ỡ
,
hành chính.

dâ sự:
ấ

,

,

ử

ợ

ấ

ủ
ỡ

ậ

-T
ỡ
, ự

ấ

ủ
ủ

ỷ

é

ủ
ụ

ậ

ợ

,

ấ

ủ

ứ


ậ

ấ :
ủ

ấ
,

ậ

ụ
ứ

ụ

ụ,
é
ủ

,
ứ
ủ

ủ
ự

ứ

ợ


ậ

ụ

ợ

ậ

ự

ỡ ậ ự

ữ
,
,

ấ

ậ

ấ,

ậ,

ậ,
ữ

ứ ,

ậ


ứ
,

ự

ụ

ậ
ợ

ủ

,

, ợ

ữ

ủ

, ủ
ú

12

ứ ,
,

ậ



ậ

trình

ợ

ứ

ụ

pháp
ậ,

ữ

ợ
ị

ậ
ị

ấ
ự

ậ
ứ

,


ậ

ấ ợ,

ụ

ậ

ự

ụ
ủ

ủ
ắ

ậ

ứ
, ữ
ự

ị

ụ
ậ,

ụ
ắ


ự

ấ

, truy ứ
ữ
ủ
,
ụ

ủ

ủ

ấ

ậ
,

ữ

ụ
,

ủ
ỡ

ữ


ủ
ứ

ứ

ủ

,

ị

ợ

ậ,
ậ

K Ả
n bản

y

ạ

1. Hi
5

2. B luật dân sự

5 ử


3. B luật hình sự

ử

4. Luật viên chứ

i b sung 2017).
9

ib

5. Luật xử lý vi ph m h
n

s

y n

ả

6. Jean – Jacques Rousseau, Bàn v khế
tr. 51, 155.

c xã hội, Nxb. Thành ph H Chí Minh, 1992,

7. Heghen toàn t p, Tập VII, Nxb. Kinh t - xã h ,
8. Mai H ng Quỳ (2015), Giáo trình Pháp lu
tr. 1 – tr. 39.

, 9 4,

,

9. Montesquieu, Tinh thần pháp lu t, (B n d ch củ
Hà N i, 1996, tr. 39.
10. Nguy n Hi n Lê – Gi n Chi, Hàn Phi Tử,

5

ih

m, Hà N i,
m), Nxb. Giáo dục,

,

i, 1995, tr. 273.

11. Phan Trung Hi n – Di p Thành Nguyên (2009), Giáo trình Pháp lu
ih cC
,
,
– tr. 39.
12. Tr n Anh Thụ
– Bùi Ng c Tuy n (2004), Pháp lu
thành ph H Chí Minh, Thành ph H Chí Minh, tr. 1 – tr. 32.

Ả

13


, Nxb
, Nxb T ng hợp


ần

ự

n

Câu 1.1: Hãy trình bày khái ni
c v i các t chức khác trong xã h i.

phân bi t

Câu 1.2: Hãy phân tích các hình thức của pháp luật.
Câu 1.3: Hãy nêu các dấu hi u của hành vi vi ph m pháp luật.
Câu 1.4: Trách nhi m pháp lý là gì? Có những lo i trách nhi m pháp lý nào?
Câu 1.5: Dự

truy cứu trách nhi m pháp lý?

Câu 1.6: M
ợc cá nhân dự tính là lấy cắp tài s n củ
ph m pháp luật khơng? Gi i thích?
ần

i khác có b xem là vi

n

ậ

Câu 1.7.

ú
ậ

ậ

ậ

d

ng.

C. Vi ph m pháp luật có th khơng ch u trách nhi m pháp lý
D. Vi ph m pháp luật ch áp dụng cho chủ th là cá nhân.
Câu 1.8. Quy n lực t i cao củ
A.
B.
C.
D.

Hình thức chính th
Hình thức chính th
Hình thức chính th
Hình thức chính th

Câu 1.9.


ấ

ấ

c thu c v m

u ra là :

quân chủ
c ng hòa
quân chủ h n ch
quân chủ tuy
i

ú
4
ợc th hi n

Câu 1.10. Hình thức bên ngoài của pháp luậ
A.

n quy ph m pháp luật

B. Tập quán pháp

C. Ti n l pháp
, ó

ợ
,d


ủ

au : V
xã ộ

xâ

ự
ủ

ắ

ủ

ự

ự

ủ
Câu 1.12.

ú

D. Tất c

Câu 1.11.
ủ

các d ng :


ự
ậ

ứ

ứ

:

ứ

,

ự

ứ

14

ấ

ú

,

bả


ứ


ấ,

ứ

ứ
ủ ậ

ủ

,

,

ứ

minh.
ứ

ò ,

ứ

D. Tấ
Câu 1.13. Trong quy ph m pháp luật, b phậ
ng của quy ph m pháp luật, thì b phậ
:
A. Gi

nh


nh

u ki n và hoàn c nh x y ra ch u sự tác
C. Ch tài

D. C

Câu 1.14. Ch n những hành vi nào là hành vi vi ph m pháp luật
A.
B.
C.
D.
E.

c
i khác.
Bi t mình b Covid- 9
ủ cách ly và lây b
i khác.
Mua 200g b
i nói v i m
i là mua 200g ma túy.
Lấy tài s n củ
ợc sự ng ý của chủ s hữu.
Thấ
i khác b tai n ,
u ki n cứ
ú
m

i b n n.

15