BÀI: PHÁP NHÂN


3.1 KHÁI NIỆM PHÁP NHÂN:
- Xã hội lồi người ln có những lý do khác nhau
để các cá nhân gắn bó và liên kết với nhau trong
suốt q trình tồn tại và phát triển của mình.
VD: quan hệ hơn nhân, quan hệ gia đình,...
- Con người sống ln cần tổ chức, luôn cần liên
kết với nhau.
- Nhắm đến cùng một mục đích hoặc quan tâm
đến cùng một quyền lợi, các cá nhân liên kết với
nhau thành một nhóm người, một tổ chức người
có tổ chức để tập hợp các nổ lực cá nhân để thực
hiện các hoạt động trong khuôn khổ của tổ chức
nhằm đạt đến mục đích chung hoặc bảo vệ quyền
lợi chung.
- Tuy nhiên nếu lợi ích chung và riêng có sự mâu
thuẩn thì cá nhân có thiên hướng bảo vệ lợi ích
riêng của bản thân => hy sinh lợi ích chung.


=> Tổ chức hoặc nhóm sẽ khó có thể tồn tại lâu dài
nếu không tồn tại độc lập với cá nhân và khơng có
đời sống pháp lí riêng.
=> Ảnh hưởng đến lợi ích của các cá nhân trong tổ
chức, lợi ích của cá nhân hay tổ chức khác là chủ thể
thứ ba có quan hệ với tổ chức được nói trên.
=> Để đảm bảo các điều nói trên, luật cơng nhận sự
tồn tại của tổ chức là độc lập với cá nhân. Có nghĩa là
tổ chức hoặc nhóm có tư cách chủ thể của quan hệ

pháp luật => đây gọi là pháp nhân.
- Hiểu đơn giản pháp nhân là một nhóm hay tổ chức
có khả năng tự mình thực hiện các quyền và nghĩa vụ
=> có năng lực hành vi riêng, tài sản riêng để bảo
đảm cho việc thực hiện quyền và nghĩa vụ đó.


3.2 PHÂN LOẠI PHÁP NHÂN:
Có nhiều cách phân loại pháp nhân:
3.2.1 Phân loại pháp nhân theo luật công và luật tư:
- Pháp nhân công pháp: là các tổ chức nắm quyền lực công
cộng và thức hiện một trong các chức năng của nhà nước hoặc
đảm nhận một vai trò trong hệ thống chính trị xã hội chủ nghĩa.
VD: các tổ chức chính trị, các tổ chức chính trị - xã hội, các tổ
chức chính trị - xã hội - nghề nghiệp...
- Pháp nhân theo luật tư: các pháp nhân hoạt động sản xuất
và kinh doanh theo luật tư và pháp nhân hỗn hợp áp dụng kế
toán kinh doanh.
- Quỹ xã hội, từ thiện: được hình thành từ việc trích các tài
sản, vốn thuộc một hình thức sở hữu nào đó để tạo thành một
khối tài sản phục vụ cho hoạt động xã hội, từ thiện. Đây khơng
phải là một nhóm người mà là một khối tài sản.


3.2.2 Pháp nhân có thu lợi nhuận và pháp nhân khơng thu lợi
nhuận:
- Pháp nhân có thu lợi nhuận: Cơng ty và một số tổ chức coi
lợi nhuận là điều kiện để tồn tại và phát triển.
- Pháp nhân không thu lợi nhuận:
+ Các pháp nhân công pháp

+ Các quỹ xã hội, quỹ từ thiện
=>Pháp nhân không thu lợi nhuận trong khung cảnh luật
định có thể tìm kím lợi ích vật chất băng việc thành lập công
ty TNHH một thành viên bằng tài sản của mình.


3.2.3 Pháp nhân thương mại và pháp nhân phi thương mại:
=> Dùng phân chia lợi nhuận là tiêu chí phân biệt chính.
Pháp nhân thương
mại

Pháp nhân phi thương
mại

Mục đích

Tìm kiếm lợi nhuận.

Khơng có mục tiêu tìm
kím lợi nhuận

Lợi nhuận

Khơng được tích lũy
và phải chia cho các
thành viên

Không được chia cho các
thành viên (nếu có vẫn
khơng)


Doanh nghiệp, hợp
tác xã, các tổ chức
kinh tế (điều 75,
khoản 2 BLDS 2015)
Các tập đoàn do nhà
nước nắm phần vẫn
chi phối hoạt động
trong lĩnh vực trọng
yếu, có ý nghĩa quốc
phòng.

Cơ quan nhà nước, đơn
vị vũ trang nhân dân, tổ
chức chính trị, tổ chức
chính trị - xã hội, tổ chức
chính trị xã hội - nghề
nghiệp, tổ chức xã hội,
quỹ xã hội, quỹ từ thiện.

Ví dụ


3.3 SỰ THÀNH LẬP PHÁP NHÂN:
- Pháp nhân công pháp được hình thành trên cơ sở hồn thiện,
hồn thiện tổ chức nhà nước.
- Pháp nhân theo luật tư:
+ Các pháp nhân theo luật tư được thành lập theo luật doanh
nghiệp.
+ Trong trường hợp hoạt động theo những ngành đặc biệt, có

thể cần có sự cho phép của cơ quan có thẩm quyền VD: Muốn
thành lập một trường đại học cần có sự cho phép của thủ tướng
chính phủ.
- Ý chí của thành viên hoặc của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
- Tư cách pháp nhân.


3.4 Sự vận hành của pháp nhân:
3.4.1 Các cơ quan của pháp nhân:
Pháp nhân, như đã biết, không phải là con người cụ thể.
Ðể thực hiện các quyền và nghĩa vụ của mình trong quan hệ
với người thứ ba, pháp nhân được tổ chức thành các cơ quan tại
đó, các cá nhân được bố trí ở các cương vị khác nhau và xử sự
nhân danh pháp nhân.



3.4.1.1 Pháp nhân công pháp:
- Nhà nước, các cơ quan nhà nước và đơn vị vũ trang.
- Nhà nước được tổ chức thành các cơ quan, tổ chức nhà nước
Việt Nam xã hội chủ nghĩa không dựa vào học thuyết phân
quyền.


Tổ chức trong hệ thống chính trị. Các tổ chức trong hệ
thống chính trị có các cơ quan được ghi nhận trong điều lệ
hoạt động của mình. Đảng cộng sản có Bộ chính trị, Ban Bí
thư, Ban chấp hành trung ương,…; Mặt trận Tổ quốc có Uỷ
ban trung ương;…



Dẫu sao trong q trình hồn thiện bộ máy nhà nước sự
phân công giữa tư pháp,hành pháp, lập pháp ngày càng chặt
chẽ


3.4.1.2 Pháp nhân theo luật tư:
- Nguyên tắc phân công phân công giữa các cơ quan.
- Để ngăn ngừa sự lạm quyền của một hoặc một số cá nhân
cũng như các hoặc động đối ngoại của pháp nhân nên việc
phân pháp nhân thành nhiều cơ quan là cần thiết.


- Việc tổ chức các cơ quan của các pháp nhân theo luật tư
và pháp nhân hỗn hợp được thực hiện theo đúng điều lệ
mà pháp có quyền, có nghĩa vụ xây dựng.
- Theo BLDS điều 77 khoản 2.



3.4.2 Năng lực pháp nhân:
3.4.2.1 Năng lực của pháp nhân:
Tính đặc biệt của pháp nhân:
- Năng lực pháp luật dân sự của pháp nhân, là khả năng của pháp nhân có các quyền,
nghĩa vụ dân sự phù hợp với mục đích hoạt động của mình.
- Pháp nhân có năng lực pháp luật kể từ thời điểm phát sinh.
- Thời điểm phát sinh tư cách pháp nhân được xác định không giống nhau.
+ Từ thời điểm được cơ quan có thẩm quyền thành lập hoặc cho phép thành lập.
+ Từ thời điểm đăng kí nếu pháp nhân phải đăng kí.
- Luật khẳng định năng lực pháp luật dân sự của pháp nhân không bị hạn chế, trừ

trường hợp bộ luật này, luật khác có liên quan quy định khác.
- Pháp nhân khơng thể có các quyền và nghĩa vụ đặc thù của cá nhân. VD: quyền nhân
thân, quyền kết hôn...


3.4.2.2 Năng lực hành vi pháp nhân:
Pháp nhân khơng có năng lực hành vi thực:
-Pháp nhân dù được nhân cách hóa, khơng phải là con người cụ thể, khơng thể tự
xử sự nên không thể xây dựng như một khái niệm ứng dụng.
- Pháp nhân luôn phải được đại diện từ khi thành lập cho đến khi chấm dứt trong
tất cả hoạt động của mình.
=> Năng lực hành vi của pháp nhân thực chất là năng lực hành vi mà pháp nhân
vay mượn của con người.


3.4.3 Tài sản của pháp nhân:
- Tài sản của pháp nhân bao gồm:
+ Tài sản thuộc quyền sở hữu của mình
+ Những món nợ phải trả
3.4.3.2 Pháp nhân theo luật tư:
Pháp nhân theo luật tư hay pháp nhân thương mại có mục đích hoạt động là vì
thành pháp nhân từ những thể nhân, pháp nhân có chung mục đích là tìm kiếm lợi
nhuận mang tính các nhân. Các pháp nhân nà hầu hết là các tổ chức kinh tế hoạt
động trong các lĩnh vực. Các thành viên pháp nhân hình thành mối quan hệ hợp
đồng, cùng xâ dựng pháp nhân để thực hiện mục đích đầu tư và kiếm tìm lợi
nhuận.
Pháp nhân tư mang đầy đủ điều kiện của pháp nhân, hoạt động tuân thủ pháp
luật và thỏa thuận hợp đồng giữa các thành viên , dưới tên gọi là công ty, doanh
nghiệp



3.4.4 Nhân thân của pháp nhân:
- So với chủ thể là cá nhân, về phần nhân
thân của pháp nhân có nhiều giới hạn
hơn, cụ thể đối với pháp nhân chỉ có một
quyền gắn với tài sản. VD: Uy tín, quyền
có tên, quyền thay đổi tên, quyền đối với
quốc tịch,..


3.4.6.2 Các quyền có tính chất tài sản:
- Quyền được hưởng phúc lợi từ hoạt
động có sinh lợi (nếu cơng ty hoạt động
có lãi => thành viên của cơng ty được
chia lợi nhuận)
- Quyền đối với các quỹ dự trữ (pháp
nhân theo quy định của luật, điều lệ sẽ
tích một phần thu nhập riêng => lập
quỹ => quỹ dự trữ với mục đích bù đắp
tổn thất trong q trình hoạt động cũng
như có sự chủ động khi tăng vốn điều lệ)
- Quyền chuyển nhượng vốn góp (thành
viên góp vốn và pháp nhân có quyền rút
vốn sau khi rời khỏi pháp nhân)
- Quyền để lại vốn góp cho người thừa
kế (phần vốn góp khơng bao giờ bị xung
cơng khi thành viên chết. Phần vốn sẽ
được chuyển giao cho người thừa kế với
tư cách thành viên hoặc chỉ được chuyển
giao cho người thừa kế)



- Quốc tịch của pháp nhân: là mối liên hệ pháp lý giữa pháp nhân với Nhà
nước, mỗi pháp nhân có quốc tịch riêng. Pháp nhân được thành lập theo
quy định của pháp luật Việt Nam là pháp nhân Việt Nam. Việc xác định
pháp luật chi phối của hoạt động của pháp nhân đó.
- Cơ quan điều hành của pháp nhân: là cơ quan tổ chức đầu não của pháp
nhân , điều hành mọi hoạt động bên trong cũng như tham gia vào hoạt
động bên ngoài của pháp nhân. Tổ chức và nhiệm vụ của cơ quan điều
hành tùy thuộc vào loại hình pháp nhân được quy định trong điều lệ của
pháp nhân hoặc trong quết định thành lập pháp nhân( cơ quan cao nhất
của pháp nhân, người đại diện đương nhiên là người đứng đầu pháp nhân
trừ trường hợp điều lệ của pháp nhân có quy định khác)
- Trụ sở của pháp nhân là nơi đặt cơ quan điều hành của pháp nhân, nơi tập
trung các hoạt động chính của pháp nhân, nơi thực hiện các quyền và
nghĩa vụ của pháp nhân, nơi tổng đạt các giấy tờ giao dịch với pháp nhân,
là nơi tịa án có thẩm quền giải quyể các tranh chấp của pháo nhân. Địa chỉ
liên lạc của pháp nhân là địa chỉ tụ sở của pháp nhân. Pháp nhân có thể
chọn nơi khác làm địa chỉ liên lạc.


3.5 CHẤM DỨT PHÁP NHÂN:
- Các trường hợp chấm dứt pháp nhân: theo điều 99 khoản
1 của Bộ Luật Dân Sự.
+ Hợp nhất, sáp nhập, chia, giải thể pháp nhân theo quy
định tại điều 94, 95 ,96 và 98 của BLDS.
+ Bị tuyên bố phá sản theo quy định của pháp luật về phá
sản.



- Thanh toán tài sản của pháp nhân, trường hợp pháp nhân thanh tốn chấm dứt do
giải thể thì việc thanh toán tài sản được thực hiện theo các quy định tại điều 94 các
khoản nợ phải được thanh toán theo thứ tự ưu tiên được quy định.
+ Chi phí giải thể pháp nhân
+ Nợ lương, trợ cấp thôi việc, BHXH, BHYT đối với người lao động theo quy định của
pháp luật và quyền lợi khác theo thỏa ước lao động tập thể và hợp đồng đã kí.
+ Nợ thuế và các khoản nợ khác.
- Pháp nhân khơng có người thừa kế như cá nhân, khi pháp nhân chấm dứt tài sản của
pháp nhân được chuyển cho các chủ thể khác của quan hệ pháp luật tùy theo tính
chất đặc điểm của từng loại pháp nhân.
- Trường hợp quỹ xã hội, quỹ từ thiện đã thanh tốn hết chi phí giải thể và các khoản
nợ quy định điều 94 khoản 1, tài sản được chuyển giao cho quỹ khác có cùng mục
đích hoạt động.


3.6 KẾ TỤC PHÁP NHÂN, NỐI DÀI PHÁP
NHÂN:
3.6.1 Kế tục pháp nhân:

=> Kế tục pháp nhân là một pháp nhân tiếp nhận toàn bộ các
quyền và nghĩa vụ của một pháp nhân khác và trở thành người có
quyền và nghĩa vụ của pháp nhân được kế tục. Theo điều 370
khoản 1, việc chuyển nghĩa vụ phải có sự đồng ý của bên có quyền
u cầu thì mới hợp lệ.


- Hợp nhất pháp nhân: là việc các pháp nhân đang tồn tại hợp lại với
nhau để tạo ra một pháp nhân mới.
VD: việc hợp nhất giữa ngân hàng TMCP Phương Tây và cơng ty tài chính
CP dầu khí Việt Nam để tạo ra và trở thành ngân hàng TMCP Đại Chùng

Việt Nam diễn ra trong năm 2015 vad 2016.
-Sáp nhập pháp nhân: Khác với hợp nhất việc xác nhập khơng tạo ra
pháp nhân mới mà có tác dụng thu hút một pháp nhân vào một pháp
nhân khác (gọi là pháp nhân sáp nhập)
VD: Việc sáp nhập PG Bank vào Vietinbank trong năm 2016.
-Chia pháp nhân là việc phân một pháp nhân đang tồn tại thành phần
pháp nhân việc chia pháp nhân có tác dụng chấm dứt sự tồn tại của
pháp nhân được chia. Thay vào đó là một pháp nhân mới.
-Tách pháp nhân: khác với chia pháp nhân, việc tách pháp nhân khơng
có tác dụng là biến mất pháp nhân đang tồn tại. sau khi tách xong pháp
nhân đang tồn tại vẫn tiếp tục tồn tại, nhưng một pháp nhân mới được
lập ra từ pháp nhân này.
-Chuyển đổi hình thức pháp nhân: là việc pháp nhân thay đổi hình thức
tồn tại.
VD: Một công ty trách nhiệm hữu hạn, hay một trường đại học vì lợi
nhuận chuyển đổi thành một trường đại học khơng vì lợi nhuận và ngược
lại.