CHÙ TỊCH HƠ CHÍ MINH
VỚI Sự NGHIỆP GIÁO DỤC
ts. TS. Nguyễn Văn Quang
Trường Đại học Sư phạm, Đại học Huế

Chủ tịch Hơ Chí Minh trong st q trình hoạt động của mình đã có những cơng
hiên to lớn đơi với cách mạng Việt Nam. Người đã được tô chức UNESCO ghi nhận
là “Anh hùng giải phóng dân tộc và Nhà văn hóa kiệtxuât của Việt Nam Trong những
cống hiến to lớn đó, tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục và đào tạo thực sự có ý nghĩa
lý luận và thực tiên vô cùng sâu sắc, chứa đựng những quan diêm có giá trị soi đường
cho sự nghiệp xây dựng và kiên thiêt nên giáo dục nước nhà. Nhân kỷ niệm 132 ngày
sinh của Người, xin trân trọng giói thiệu những quan diêm có tính chât mở đường cho
xây dựng nên giáo dục và đào tạo của nước ta trong thời kỳ mói.
hủ tịch Hồ Chí Minh khơng chỉ đẩu sằn có cùa các em”, phải đào tạo ra “những
tranh, lên án nên giáo dục thực dân, công dân và cán bộ tơt, những người làm
mà cịn kiến giải nhiều vấn đề đế xây chủ tương lai tôt của nước nhà”. Nên giáo
dựng và phát triên nên giáo dục mới - nên
dục mới phải thực hiện dạy và học theo
giáo dục toàn diện. “Một dân tộc dot là một hướng: “Học đê làm việc, làm người, làm
dân tộc yểu ” - đó là tất yếu lịch sử đã được cán bộ. Học để phụng sự Đoàn the, giai cấp
chửng minh và thực tiền cách mạng Việt và nhân dân, Tô qc và nhân loại”. Đó là
Nam kiêm nghiệm. Nhận thây rõ tâm quan mục đích cao nhất, là lý tưởng sáng ngời và
trọng của giáo dục và đào tạo, Hô Chí Minh là triêt lý giáo dục Hơ Chí Minh cũng như
luôn chú trọng một nền giáo dục mới với của sự nghiệp giáo dục và đào tạo Việt Nam
Inội dung và phương pháp phải hướng đèn trong thời đại mới.
rviệc phát triên con người toàn diện, cũng
về nội dung giáo dục, Chủ tịch Hồ Chí
như động viên mọi lực lượng tham gia sự Minh yêu cầu can phải đảm bảo sự phong
nghiệp giáo dục và đào tạo.
phú, toàn diện, lấy chất lượng làm cốt. Đe
về mục đích giảo dục, Chủ tịch Hồ Chí phát triên con người tồn diện cân phải có

Minh khẳng định trong nền giáo dục mới, một nên giáo dục tồn diện, trong đỏ, nội
mục đích trọng tâm và xun st là vì con dung giáo dục phải tông họp tri thức nhiêu
người, cho con người và hướng tới việc xây lĩnh vực như văn hoá, chính trị, thê chât,
dựng con người mới - con người xã hội chù khoa học - kỹ thuật, quân sự, đạo đức cách
nghĩa. Mục đích và sứ mệnh của nhà trường mạng, lý tưởng cách mạng, xây dựng nếp
lài “đào tạo các em nên những công dân hữu sông văn hố... Đơng thời trang bị, cung
câp kiên thức, phát triên năng lực tư duy,
ích cho nước Việt Nam, một nên giáo dục
làm phát triển hoàn toàn những năng lực mở mang trí tuệ; tăng cường giáo dục chính

C

SỐ250-THÁNG 5/2022

3


TẠP CHÍ VIỆT NAM HỘI NHẬP
trị tư tưởng, đạo đức cách mạng cho người
học. Đó chính là u câu bãt buộc của một
nền giáo dục mới đê đào tạo ra những con
người mới. Mặc dù vậy, Hồ Chí Minh ln
lưu ý, nội dung giáo dục được đưa vào giảng
dạy phải theo nguyên tắc ‘"quý hồ tinh bất
quý hồ đa”.

phương pháp về giáo dục. Dạy và học phải
găn tri thức lý luận với thực tiên cuộc sông.
Học và hành phái luôn đi đơi với nhau, găn
bó mật thiết với nhau. Người nhấn mạnh:

“Học phải suy nghĩ, học phải liên hệ với
thực tể, phải có thí nghiệm và thực hành.
Học với hành phải kêt hợp với nhau”(2).

Trong nền giáo dục mới, Chủ tịch Hồ
Chí Minh u câu phải đảm bảo qun bình
đăng học tập cho tât cả mọi công dân. ‘"Mọi
người Việt Nam phải hiêu hêt qun lợi của
mình, bơn phận của mình, phải có kiến thức
mới để có thể tham gia vào công cuộc xây
dựng nước nhà và trước hêt phải biết đọc,
biêt viêt chữ quôc ngữ”(1). Tư tưởng này
cùa Người phù hợp với Tuyên ngôn Quốc tế
Nhân quyền đã được Liên hiệp quốc: “Mọi
người đêu có quyên được giáo dục. Giáo
dục phải được miễn phí, ít nhất là ở bậc tiểu
học và căn bản. Giáo dục tiểu học phải bắt
buộc. Giáo dục kỹ thuật và chuyên nghiệp
phải được mở rộng và giáo dục đại học phải
được mở rộng bình đăng cho mọi người,
trên căn bản tài năng xứng đáng” (Điêu 26).
Khơng dừng lại ở việc khăng định quyền
bình đăng cho mọi công dân của một nước
Việt Nam độc lập, mà cịn chú trọng pháp
điền hố quyền bình đẳng ẩy. Trong Hiến
pháp nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà
(1946) do Người khởi thảo nêu rõ: “Tất cả
công dân Việt Nam đều ngang quyền về mọi
phương diện: chính trị, kinh tê, văn hố”,
“Tất cả cơng dân Việt Nam đều bình đẳng

trước pháp luật, đêu được tham gia chính
quyền và cơng cuộc kiến quốc tuỳ theo tài
năng và đức hạnh của mình” (Điều 6, 7).
Người cịn lưu ý rằng: “Ngồi sự bình đẳng
về quyền lợi, những quốc dân thiểu số được
giúp đỡ về mọi phương diện để chóng tiến
kịp trình độ chung” (Điều thứ 8).

Trong dạy và học phải phát huy dân
chủ, thẳng thắn, cần có sự đổi thoại trong
q trình học tập, nhận thức. “Mọi người
được hoàn toàn tự do phát biêu ý kiên, dù
đúng hoặc khơng đúng” vì “khi mọi người
đà phát biêu ý kiên, đã tìm thây chân lý,
lúc đó quyên tự do tư tưởng hoá ra quyên
tự do phục tùng chân lý”. Dân chủ, thăng
thăn trong dạy học đòi hỏi người thây và
học sinh phải có tinh thần đồn kết, kỷ luật
nhưng phải qn triệt ngun tăc “trị phải
kính thây, thây phải q trị, chứ khơng phải
“cá đối bằng đầu””(3).
Lấy phương pháp nêu gương để giáo
dục, Chủ tịch Hô Chí Minh yêu câu người
giáo viên phải “làm kiểu mầu về mọi mặt:
tư tưởng, đạo đức và lôi làm việc”. Người
lây tinh thân “Học, học nữa, học mãi,” của
Lênin và tinh thần “học khơng biết chán,
dạy khơng biết mịi” của Không Tử làm
mầu sô chung cho giáo viên và yêu cầu mọi
người phải khắc ghi, thực hành lời dạy ấy.

Bản thân Người là tâm gương sáng vê tinh
thân tự học, tự tìm tịi, kiên trì vượt quan
khó khăn. Ngồi ra, phương pháp giáo dục
phải thiêt thực, lây tự học làm côt, học
tập suôt đời, đông thời phải dạy cách học
cho người học. Chủ tịch Hồ Chí Minh từ
rất sớm đã khẳng định giáo dục phải nâng
cao và hướng dân việc tự học, tự giáo dục
cho người học, “khơng phải có thây thì học,
thầy khơng đến thì đùa. Phải biết tự động
học tập”(4).

về phương pháp giảo dục khoa
học, Chủ tịch Hô Chí Minh yêu câu phải căn
cứ vào đặc điểm, nhu cầu của đổi tượng, nội
dung giáo dục, và các điều kiện cơ bản của
nhà trường mà xác định các phương pháp
dạy học phù hợp. Theo đó, phải lấy nguyên
tắc thống nhất giữa lý luận và thực tiễn làm
nguyên tăc cơ bản cho việc xây dựng các

Vê lực lượng tham gia cơng tác giáo
dục và đào tạo, Chủ tịch Hơ Chí Minh yêu
câu phải huy động mọi lực lượng tham gia
giáo dục và đào tạo con người, hướng đến
xã hội hóa giáo dục. Giáo dục và đào tạo
là sự nghiệp của tồn Đảng, tồn dân, cùa
mồi gia đình, nhà trường và các lực lượng
xã hội. Mỗi thành phân trong lực lượng đó


sơ 250-THÁNG 5/2022


NGHIÊN cou KHOA HỌC
đều có vai trị, vị trí quan trọng khác nhau
nhung cần có sự hợp lực, thống nhất trong
quá trình giáo dục - đào tạo thê hệ trẻ. Vì,
chi có kết hợp chặt chẽ các yếu tố này
mới tạo thành sức mạnh tổng hợp để đưa
sự nghiệp “trồng người” đi đến thắng lợi.
Người nhân mạnh phai phát huy mơi liên
hệ mật thiêt giữa nhà trường - gia đình - xã
hội trong giảo dục và đào tạo. “Giáo dục
trong nhà trường dù có tốt mấy nhưng thiếu
giáo dục trong gia đình và ngồi xã hội thì
kêt quả cũng khơng thu được hoàn toàn”1
(5).
4
*
2
Trong Thư gửi cán bộ. thầy giáo, cô giáo,
học sinh nhân dịp khai giảng năm học mới,
Người khăng định: “Giáo dục là sự nghiệp
của quần chúng, cần phải phát huy đay đủ
dân chủ xã hội chủ nghĩa, [...]. Do đó các
ngành, các cấp Đảng và chính quyền địa
phương phải thật sự quan tâm hơn nữa đên
sự nghiệp này, phải chăm sóc nhà trường vê
mọi mặt, đây mạnh sự nghiệp giáo dục của
ta lên những bước phát triên mới”(6).

**

Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục và
đào tạo là nền tảng quan trọng đề Đảng và
Nhà nước ta hoạch định chiên lược giáo dục
Việt Nam trong những năm qua và thời gian
tới. Nhận thức được vị trí, vai trò của giáo
dục và đào tạo đối với cách mạng Việt Nam,
kê thừa tư tưởng giáo dục Hơ Chí Minh,
Đảng ta luôn xác định “giáo dục và đào tạo
cùng với khoa học và công nghệ là quôc
sách hàng đâu, là nên tảng và động lực của
sự nghiệp cơng nghiệp hố, hiện đại hố
đât nước”í7). Do đó, một trong các đột phát

(1) Hồ Chí Minh, Tồn tập, Sđd, t.4, tr.36.
(2) Hồ Chí Minh, Tồn tập, Sđd, t. 11, tr. 331.

(:,) Hồ Chí Minh, Tồn tập, Sđd, t. 7, tr. 456.
(4) Hồ Chí Minh, Tồn tập, Sđd, t.6, tr. 50.
(51 Hồ Chí Minh, Toàn tập, Sđd, t.8, tr. 394.

chiến lược được Đại hội XIII của Đảng là
“đây nhành thực hiện đổi mới căn bản, toàn
diện và nâng cao chất lượng giáo dục, đào
tạo, trọng tâm là hiện đại hóa và thay đối
phương thức đào tạo, nhât là giáo dục đại
học, giáo dục nghê nghiệp”(8), khơng ngừng
“đơi mới chương trình, nội dung, phương
pháp dạy và học, nâng cao chât lượng đội

ngũ giáo viên và tăng cường cơ sở vật chất
của nhà trường, phát huy khả năng sáng tạo
và độc lập suy nghĩ cua học sinh, sinh viên.
Coi trọng bồi dưỡng cho học sinh, sinh viên
khát vọng mãnh liệt xây dựng đât nước
giàu mạnh, gắn liền lập nghiệp bản thân với
tương lai của cộng đồng, của dân tộc, trau
dồi cho học sinh, sinh viên bản lĩnh, phẩm
chất và lối sống của thế hệ trẻ Việt Nam
hiện đại.

Những kiến giải của Chủ tịch Hồ Chí
Minh về giáo dục và đào tạo trở thành tài
sản quý báu của dân tộc, là nhừng chỉ dần
quan trọng cho sự nghiệp trồng người của
Đảng và Nhà nước ta; là cơ sở lý luận cho
việc xác định chiên lược đào tạo con người,
đề ra các chủ trương, chính sách, đường lối
chỉ đạo phát triển nền giáo dục Việt Nam
trong thời kỳ hội nhập và phát triên. Thực
trạng nhức nhối của nền giáo dục Việt Nam
hiện nay đã và đang đặt ra những vấn đề
cần phải nghiên cứu. Do đó, cần phải quán
triệt những quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí
Minh về giáo dục và đào tạo, đồng thời,
phải không ngừng đổi mới giáo dục và xã
hội hóa giáo dục là một trong những giải
pháp quan trọng cần được thực hiện./.

(7) Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội

đại biêu tồn quốc lần thứ X, Nxb CTQG, H,
2009, tr. 94-95.

(8Ì Đảng Cộng sản Việt Nam, Vãn kiện Đại hội
đại biêu tồn quốc lần thứ XIII, tập I, NXb
ỐTQGST,H. 2Ơ21,tr.221.

<6) Hồ Chí Minh, Tồn tập, Sđd, 1.12, tr. 403-404.

SỐ250-THÁNG 5/2022

5