TON THUONG TAM LY CUA TRE EM
TRONG GIA DINH KHONG T O A N VEN
PGS.TS. Hu^nh Van Son

Phd Hieu trudng Trudng Dai hpc Supham thdnh phd'Ho Chi Minh.

)
TOM TAT
Bdi Viet de cdp den thitc trgng vd nguyen nhdn chu yiu gay ra Idn thuang Idm
ly cua tre em trong gia dinh khong todn ven. Nghien eitu dupe liin hdnh tren 336 cap
cha/me - Ire em cd hoan canh gia dinh khdng loan ven. Kit qud nghien ciiu cho thiy,
54/336 Ire (chiem 16,08% s6 Ire em tham gia nghien ciru) bi tdn thuang tdm ly.
Trong do, 49/54 Ire (chiem 90,74% si tre em cd tdn thuang bi tin thuang chii yiu do
nguyen nhdn gia dinh khong loan ven, s6 cdn Igi bi Idn thuang tdm ly vi nhiing
nguyen nhdn khdc. Sau qud trinh sdng Ipc ba lan bdng trie nghiem CBCL (Children
Behavior Check List) vd sit dung bdng hdi, chimg loi nhdn thdy nguyin nhdn chinh
ddn den tdn thuang tdm ly ciia tre trong gia dinh khdng loan ven Id do chimg kiin sif
tan va, bao hdnh trong ddi song hon nhdn ciia chame.
Tix khoa: Gia dinh khdng todn ven; Tdn thucmg tdm ly; Tre em.
Ngdy nhdn hdi: 14/5/2019; Ngdy duyet ddng bdi: 25/5/2019.
1. Dat van fle
Du chua cd mdt khai niem thdng nhat ve tre em nhung cac khai niem
d^u hudng den tieu chi chung; tre em la ngudi chua tnrdng thanh (din theo
Huynh Van San, 2011). Ndi each khac, tre em 14 ngudi cd nhOng ban cbl cin
duge quan tSm, giao due mpt each dSc biet dl Idn len va phat triln (Dpan Thj
Huang, 2014). Trong pham vi nghien edu nay, tte em dugc hieu la ngudi dudi
16 tudi, chua trudng thanh, cd nhttng ban che nhat dinh va can su hd trg ctla
ngudi Idn va chiing tdi chi nghien cuu tre em tu 6 den 15 tudi.
Tdn thuong tam ly cua tre trong gia dinh khdng toan ven la mpt ttong
nhiing van de nhan duge nhieu su quan tam ciia nhimg nha nghidn eiiu eung nhu
cac nha hoat ddng xa hdi, dac biet la cac nha cdng tae xa hdi va nhihig ngudi

lam chinh saeh ve tre em va gia dinh tren thi gidi (Nguyen Thi Tam, 2002).
Trong dd Tam ly hpe va Y hpc la hai nganh ed cdng trinh nghien cihi nhieu
hem ea, vi van de nay khdng chi dan thuin lam anh hudng den cudc sdng ciia
tte tai thdi diem hien tai, ma cdn dl lai hau qua nang ne trong ddi sdng sau nay.

TAP CHI'TAM If HOC, Sd 6 (243), 6 - 2019

29


Nghien cuu cua Mauldon (1990) cho thiy, 35% tre em bi tdn thuang tam ly co
nguy CO mac cac van de sire khde, trong khi ty le nhiem benh trung binh cua
cac tre khac la 26%. Theo Mauldon, nguyen nhan gay tdn thuang tam ly d tre
trong cac gia dinh khdng ttpn ven la nhung thay ddi dang kl sau ly hdn cua cha
me, viec khdng dupe hudng su cham sde day dii cua ca cha va me, khdng dugc
sdng trong mdi trudng gia dinh an loan.
Nhdm tae gia Weaver J.M. va Schofield T.J. sii dung dtt lieu cua Vien
Sue khde tre em va Nghien cuu Phat trien con ngudi ve cham soc tre em va phat
triln thanh thieu nien dl kilm tra qua trinh ndi tam hda va phdng ngoai hda cua
tte tu 5 den 15 tudi, sdng trong gia dinh ed cha me ly bdn, cd van de hanh vi. Ket
qua kiem tta cho thay, tre em tu cac gia dinh nay cd nhieu van de ve hanh vi ban
so vdi tre em tu cac gia dinh nguyen ven. Cac em the hien nhieu vSn de npi tam
hda va phdng ngoai hda hon. Mdi lien he gitta van de ly hdn ctia cha me va hanh
vi cua tte em eho thay, trudc khi cha me ly hdn, tre ed it bieu hien cd van de ve
hanh vi hon va ngupc lai. Cac phan tich cho thay, tte em cd nhieu kha nang bieu
hien cac van de ve hanh vi sau khi cha me ly hdn neu mdi trudng gia dinh cua
chung it cd su hd trg va kich thich, ngudi me it nhay cam va thu nhap ciia gia
dinh thip hon (Weaver J.M. va Schofield T.J., 2015).
Nhan thirc dugc nhung anh hudng nghiem trpng cua gia dinh khdng toan
ven den cudc sdng cua tre va trong bdi canh ty le gia dinh khdng toan ven ngay

cing gia tang, nhilu nha nghien ciiu d nude ta da quan tam vin dl nay (Dang
Phuang Kiel, 2000; Van Thj Kim Cue, 2002; Le Thi Tudng Van, 2016). Song,
cac cdng trinh nghien ciru vl nhung tdn thuong tam ly cua tre trong gia dinh
cha me ly hdn khdng nhilu, dac biet, tdn thuang tam ly eila tre trong gia dinh
"me don than" hau nhu chira dugc nghien cuu chuyen biet. Vi tbi, viec nghien
cuu, tim bieu thuc tr^ng tdn thuong tam ly cua tre etn trong gia dinh khdng
toan ven la rat can thiet.
2. Cff sd ly lu^n va phuong phap nghien cuu
2.1. Ca sd If luan tin thuang tam ly cua tre em Irong gia dinh khong
toan ven
Theo tae gia Pearlman va Saakvitne, tdn thuang tam ly la trai nghiem
cua ca nhan trong sir kien hoac dilu kien Iau dai, ttong dd, cam xuc vuot qua
kha nang chju dung cua callhan hoac nhttng trai nghiem nay la mdi de doa ddi
vdi cudc sdng, sir toan ven vl thi chit hoac tinh tliin (din theo Rnyi'ia n
Taghi B., Elisabeth M.L. va Gerard P., 2016).
'
Ngudi ta thudng dung Idi in du dl chi ra nhOng tdn thuang tam Iv D' 1 "
nhung vet bam tim trong tam hdn hay la nbOng vlt seo trong bd may tim iv T '
thuong tam ly ed thi cd chue nang to chue (moi iin vip la mdt iin bdt dai) - "
30

TAP CHiTAM L? HOC, 56 6(243), 6-2019


cd thi cd chirc nang pha hoai (nhttng hieu chung rdi nhilu tinh thin). NhOng tdn
thuong nay cd thi dn ao hoac lang le (Nguyen Thj Thu Van, 2015).
Tdn thuong tam ly bi gay ra bdi mot sir kien sang chin, la hau qua cua
vi?e eon ngudi da ttai qua sir kien gay tdn thuong, chu khdng phai vi mdt sd
dilm thilu hoac ylu ben ttong ban than hg (Dang Phuang Kiel, 2000).
Tu day, chiing tdi dinh nghTa: tin thuang tdm ly Id trgng thdi tdm ly sgu

khi ca nhan trdi nghiem (nhung) su kien bit thudng, de doa su loan ven, yen
on ve the chdt hoac linh thdn cua hp, co dnh huang tieu cue din hogt dpng,
cupc song ciia cd nhan.
Trong eudn Gia dinh Viet Nam - eae gia tri truyin thdng va nhttng vin
dl tam - benh ly xa hpi, tae gia Dang Phuang Kiel (2006) cha ring, gia dinh
khdng toan ven la gia dinh chi ed cha hoac me vdi eon cai eua hp.
Theo tae gia VQ Dung, gia dinh khdng toan ven la gia dinh khdng cdn
tdn tai nhu mdt don vi ddc lap, mdt td im ma bj phan tan, cd thi do mdt hay
nhilu nguyen nhan; ngoai tinh, mau thuan, danh dap, ngugc dai, benh tat, vd
sinh, mdt trong hai ngudi dang d tit,... (Vu Dung, 2008).
Theo Pham Quynh Phuang, nhilu ngudi Viet Nam cho den nay vin duy
tri quan niem gia dinh toan ven, hanh phuc la gia dinh cd day du cha me, con
cai. Chinh quan niem ve sir toan ven cua gia dinh nhu vay da khien x§ hdi xuat
hien nhttng dinh kien eho rang, gia dinh "phi truyen thdng" la bat hanh hoac l^ch
lac (dan theo Van Thi Kim Cue, 2003). Tae gia Ld Viet Phuang da dua ra djnh
nghia mdt each khai quat; gia dinh khdng toan ven d day dupe hieu la nhttng gia
dinh chi cd bd hoac me sdng vdi con cai. Dd la eae gia dinh gda (chdng hoac
vp), ly hdn, ly than, me don than,... Gia dinh khdng diy du khdng bao ham
nhihig hd ddc than la nam hoac ntt, ed the da hoac chua timg ket hdn, nhtmg vi
ly do nao dd, hien tai chi sdng mdt minh (din theo Van Thj Kim Ciic, 2003).
Trong nghien cuu nay, gia dinh khong todn ven (cdn duae gpi Id gia
dinh khong day dii, gia dinh khong hoan thien, gia dinh khuyet) la hgi gia dinh
khong CO day dii cdu true cua mpt gia dinh binh thudng (co cha - me - con de
cda chinh hp) hope Id loai gia dinh cd day dii cdu true ciia mpt gig dinh binh
thudng (co chg - me - con de cita chinh ho), nhitng co it nfidl mpt Ihdnh vien
trong gia dinh co su xa each ve dig ly vd su thieu hut ve gigo tiep hgy gia dinh
CO mdu Ihudn d mite dp nghiem trpng trong mpt khoang thai gian ddi
TO ly luan vl tdn thuang tam ly, gia dinh khdng toan ven, chiing tdi cho
ring: tin thuang tdm ly ciia tre em trong gia dinh khong loan ven Id Irgng thdi
tdm ly eiig Ire sau khi cdc em trdi nghiem (nhitng) su kien bdt thuang (xung dpi

giita cha me, ly hon, gia dinh ly Idn, ganh chiu du luan xd hpi doi vai tre khdng

TAP CHI TAM LV HOC, Sd' 6 (243), 6 - 2019

31


cha), de dpa su todn ven, yen on ve the chdt hoac tinh thdn cua cdc em, eo anh
huang lieu cttc den hogt dpng, cupc song cita cd nhdn cdc em.
Tdn thuang tam ly ciia tre em sdng trong gia dinh khdng toan ven dirge
xem la he qua cua viee tte chirng kien, chiu dung su thilu yeu thuong, uum
bpc dli diy eiia cha hpac me hoac ciia ca hai. d day, gia dinh khdng toan ven
duoc xem la yeu td gay sang chan dan den ton thuang tam ly d tre em.
Dua tren ly luan ve tdn thuang tam ly cua tre em va y kiln cua eae nha
tam ly hpc quan tam din vin dl nay d Viet Nam (Van Thj Kim Ciic, 2002;
Nguyin Ba Dat, 2014; Le Thi Tudng Van, 2016), nghien cun xac djtih 8 nhdm
nguyen nhan/tac nhan cd the gay ra tdn thuong tam ly d tte em, bao gdm; 1) ton
thuang tam ly do gia dinh khdng toan ven (cha me ly hdn, me don than, tte md
cdi,...); 2) tdn thuang tSm ly do tai nan giao thdng; 3) tdn thucmg tam ly do tai
nan khac (dien giat, te nga mii;c nghiem trpng, dudi nude...); 4) tdn thuang tam
ly do hau qua thien tai (Iu lut, han han...); 5) tdn thuong tam ly do b^o hanh; 6)
tdn thuong tam ly do xam hai tinh due; 7) tdn thuang tam ly do mat ngudi than;
8) tdn thuang tam 1;^ do gap mdt su kiSn nghiem ttong khac.
2.2. Phuang phdp va khach thS nghiin ciru
2.2.1. Phuang phdp nghien ciiu
Nghien ciiu su dung ttie nghiem danh gia hanh vi CBCL danh cho tte tir
4 din 18 tadi do cha me tti khai (Child Behaviour Check List for ages 4 - 18 for
parent) cua Achenbach T.M. Bd cau hdi nay dupe sii diing phd biln d nhilu
nude tten the gidi va d Vi?t Nam. Bd cdng cu nay dupe djch va chuin hda thich
nghi tit nam 1997 bing nghien cuu tten 1.500 tte em d cdng ddng. Tit do den

nay, iChoa Tam benh - ViSn Nhi Qudc gia da va dang su dung nhu mdt cdng cu
chinh de sang Ipc cic rdi nhieu tam ly d tte em (Huynh Hd Ngpc Anh, 2012).
Bang gdm 8 chi bao, duge thi hien qua 112 cau chia thanh 8 nhdm bilu
hi?n; "thu minh", "lo Su - ttam cam", "rdi loan ca thi", "chu y" "vin dl tu
duy", "van de xa hpi", "hanhvi vi pham quy tic itng xit", "hanh vi hung tinh"
(Achenbach T.M., 1991). Mdi bieu hien trong thang do duoc danh gia theo
* f ^.f'^"! ° " 1 " ^•.*"™^ ?"'^ô ^ ""'= *ã* "'*"g ditng)hoan toan khdng
co , thtnh thoang dung phan nao hoac thinh thoang cd" "thudne xuven
dung/thudng xuyen cd". Treti co sd danh gia cua cha me, dua vao tdng dilm nVna
dau ht?u lam sang va tdng diem ttung binh chung dl sang loc ban diu vl siic k V
tam than ctia ti^ theo 3 nhdm; khdng tdn thuang tam ly ttang thai ranh • "^
ton thuong tim ly.
'
-i™ giot, co

32

TAP CHI TAM L t HOC, S6' 6 (243), 6 - 20] 9


Bang 1: Cdeh chdm diim kit qud sdng Ipc vi tin thuong tdm ly cua tre e
nghiin eitu trong gia dinh khong todn ven
Ket qua sang loc vl ton thiromg tam ly cua tre
em - nghien cihi trong gia dinh khdng toan ven

DTB Chung 112 item

Khong ton thuong tam ly

<0,50


Trang thai ranh giofi

0,51< DTB < 1,50

Co ton thirong tam ly

>I,50

Ngoai ra, phuang phap dieu tra bang bang hdi ciing dupe su dung dl hd
trg xac dinh nguyen nhan chinh ciia ton thuong tam ly cua tre em trong gia
dinh khdng toan ven.
Cu the, bang hdi gdm cac cau hdi sau:
Cau hdi tim hieu tan suat tte chung kien nhung su kien thudc 7 nhdm
nguyen nhan cd kha nang gay tdn thuong tam ly, tru nguyen nhan gia dinh
khdng toan ven, nhim xac dinh nguyen nhan gay tdn thuong tam ly cho tre la
gia dinh khdng toan ven hay nguyen nhan khac. Nhung tre xac nhan "chua bao
gid" hoac "it khi" chiing kien tat ea cac su kien thudc 7 nhdm nguyen nhan dd,
thi cd the khang dinh tre dd bj tdn thuang tam ly chu yeu do nguyen nhan gia
dinh khdng toan ven. Trai lai, nhttng tre xac nhan "thinh thoang" hoac "thudng
xuyen" chiing kien mdt hoac mdt sd sir kien thudc 7 nhdm nguyen nhan tren,
thi cin dupe tilp tuc tim hiiu dl xac nhan nguyen nhan chinh gay tdn thuang
tam ly d tte. Mdt tre chdng kiln nhieu hern mdt su kien cd the gay tdn thuong
tam ly.
Bang 2: Cdeh quy dot diem cdc miic dp bieu hien ton thuang tdm ly ciig Ire em
trong gia dinh khong todn ven bdng phuong phdp dieu trg bdng bdng hoi
(DTB duae tinh dua tren thang Likert 5 mite dp)
STT

Thang (tiem


1

1 < DTB < 1,8

2

Mirc do
Khong bao gid

Hoan toan khong d6ng y

1,8
it khi

Khong d6ng y

3

2,6 < DTB < 3,4

Thinh thoang

Phan van

4

3,4 < DTB < 4,2

Thuong xuyen

Ddngy

5

4,2 < DTB < 5

Rat thucmg xuyen

Hoan loan dong y

TAP CHf TAM LY HOC, Sd 6 (243), 6 - 2 0 1 9

33


Cau bdi xac djnh nguyen nhan chinh gay tdn thuong tam ly d tre ^^^
cac gia dinh khdng toan ven ed chung kiln nhung su kien khac cd tte^ay ^^
thuong tam ly la: cd hay khdng su tae dpng cua hoan canh gia dinh khong ^^^^^
ven va cac sir kien tre da chirng kiln vdi tin suit "thudng xuyen" va/boac
thudng xuyen" din tam ly cua tre.
2.2.2. Khach thi nghien eitu
Theo ly luan, gia dinh khdng toan ven ed nhilu dang khac nhau xuat
phat tu nhilu nguyen nhan khac nhau. Trong nghien ciru nay, chiing tdi chi tim
bilu khach thi la tre em trong gia dinh cd bd me ly hdn va gia dinh me dan than.
Khach thi nghien ciiu bao gdm 336 tre ttt 6 din 15 tudi tten dia ban
thanh phd Hd Chi Minh, Long An, Tay Ninh va phu huynh cua tre (gia dinh eo
cha me ly hdn hoac gia dinh me don than). Trong do, 252 hpc sinh (chiem
75%) sdng trong gia dinh cd cha me ly hdn va 84 hpc sinh (chiem 25%) sdng

trong gia dinh me dan than.
3. Kit qua nghien cmi
3.1. Kit qua sang Ipc tin thuang tam ly ciia tre em trong gia dinh
khong loan ven
Kit qua sang Ipe vl tdn thuong tam ly eua 336 tre em tham gia nghien
ciiu thdng qua bang danh gia cua 336 phu huynh tuong ung bing viec tra loi
ttie nghiem CBCL cua Achenbach T.M. dupe the hien d bang 3.
Sd heu bang 3 cho thiy, ISO hpc sinh (chilm 53,57%) khdng bj tdn
thuang tam ly, sd cdn lai la 156 hpc sinh (chilm 46,42%), chiem gan 1/2 miu
nghien cira d "trang thai ranh gidi" va "tdn thuong tam ly". Trong dd, 102 hoc
sinh (chilm 30,35%) d "trang thai ranh gidi" va 54 hpc sinh (chilm 16,08%)
cd tdn thuong tam ly.
Bdng 3: Ket qud sdng ipc ve ton thuang tdm ly ciia tre em trong gia dinh
khong todn ven thong qua bdng ddnh gid ciia phu huynh
Ket qua sang loc ve ton ttiytfng tam ly ciia tre
trong gia dinh khong toan yen

TSn so

Ty le %

Khong ton thuong tam ly

180

53,57

Trang thai ranh gicri

102

30,35

Co t6n thucmg tam ly

54

16,08

336

100,0

T6ng

34

TAP CHi TAM Lt HOC, Sd 6 (243), 6 - 2 0 1 9


3.2. Kit qua sang Ipc xac dinh nguyin nhan gay tin thuang tdm ly
cua tre em trong gia dinh khong todn ven
Bang 4: Kit qud sdng loc ve nguyen nhdn gay tin thuang tdm ly
ciig tre trong gia dinh khong todn ven
MucdO (S6lirong>

Tai nan
giao
thong

Tai nan
khac
(dien
giat, te
nga miic
nghiSm
trong,
duoi
nude.)

Thien tai
(Iu lut,
han
hSn...)

Bao h^nh
(tha chit,
tinh
thSn...)/
bao lire
(gia dinh,
nha
trirdng)

Khong
bao
gio-

it
khi

Thinh
thoang

Thufrng
xuy£n

•iff

NQi dung

DTB

H^ng

1. fiS timg hi tai nan
giao thong

52

1

1

0

0

1,27

10

2. Da timg chimg kien
tan mat ngu6i than bi
tai nan giao thSng

45

5

4

0

0

1,67

7

3. Da timg chung kien
tan mat mot nguoi la bi
tai nan giao Ihong

38

10

6

0

0

1,79

5

4. Da timg bi tai nan

46

4

3

1

0

1,75

6

5. Da timg chiing ki^n
tan mil ngirdi than bi
tai nan

45

2

3

4

0

1,84

4

6. Da timg chimg kiSn
tan mat m61 ngiriri la bi
tai nan

34

15

4

1

0

1,67

7

7. Da timg bi anh
huong bdi thiSn tai

54

0

0

0

0

1,0

12

8. Da limg chiing ki4n
tan mat nguoi than bi
anh huong boi thien tai

53

1

0

0

0

1,24

11

9. Da timg chimg kien
tan mat mot nguoi la hi
anh huong b&i thien tai

54

0

0

0

0

1,0

12

10. €)a timg bi bao hanh

40

5

5

6

2

2,11

2

11. Da timg chiing kien
nguiri than bi bao hanh

34

8

5

5

2

2,34

1

45

5

2

2

0

1,40

8

12. Da timg chiing kiSn
mOt ngu6i la bi bao

hanh

TAP CHiTAM Lf HOC, Sd 6 (243), 6 - 2019

35


13.DatLmgbix5mhai
Xam hai
tinh dye

Mit
nguiri
than
Mpt sy
kien
nghiem

trgng
khdc l^m
minh bi
am anh,
mo v^ n6

49

2

2

1

0

1,38

9

14. Da timg chimg kien
ngirdri than bi xam hai

53

1

0

0

0

1.24

11

15. Da timg chimg kiin
mot ngLToi la bi xam
hai

53

1

0

0

0

1,24

11

16. Da timg chimg kiin
ngirai than mSt

40

7

6

1

0

1,94

3

0

0

0

0

0

17.

DTB Chung

1,56

54 tte em bj tdn thuong tam ly trong cac gia dinh khdng toan ven tiep
tuc duoc khao sat qua 7 nhdm nguyen nhan cd the gay ra tdn thuang tam ly

(trii nguyen nhan tdn thuong tam ly do gia dinh khdng toan ven) nham tim bilu
nguyen nhan chinh gay tdn thuong tam ly d cac em.
Ket qua sang loc ve nguyen nhan gay tdn thuang tam ly cila tre ttong gia
dinh khdng toan ven (bang 4) cho thiy, trong 54 tte em bj tdn thuang tam ly, cd
mdt sd trudng hpp dang luu y nhu sau: 1 trudng hop tre da timg bj tai nan; 4
ttuimg hop da rtrng chiing kiln tan mat ngudi than bj tai nan; I ttudng hop da
timg chimg kien tan mit mpt ngudi la bj tai nan; 8 trudng hpp da timg hi bao
hanh; 7 trudng hap da timg chiing kiln ngudi than bj bao hanli; 2 ttudng hap da
tirng chiing kien mdt nguoi la bj bao hanh; I truong hop da titng bi xam hai;
1ttTidnghap da chung kien ngudi than mit. Nhu vay, cd tdng cdng 25 ttudng
hpp rai vao 15 tte (cd tre gap nhilu trudng hpp) chung kiln cac su kien cd thi
gay tdn thuong tam I^.
Cd the thay, trong 7 nhdm nguyen nhSn duoc khao sat thuc trane bao
haiih bien nay ndi len nhu mpt su kien cd kha nang gay tdn thuong tam iv nhiiu
nhat d cac em. Dit lieu nay cd the dupe xem la co sd cua eae nghien edu tiln
theo ve tdn thuang tam ly eua tre bj bao hanh hoac ehiing kiln bao hanh Mdt
phu huynh tra lot phdng van cho biet: "Tit khi chimg kiin cdnh chins la ' ^
vd bgo hdnh toi, con gal toi tra nen rdt sa nhiing ngudi ddn ong Idn lu -'•
y

36

TAP CHI TAMLY HOC, Sd 6 (243)

-2019


cUng khong cho din gdn. Moi khiba ciig be dinh 6m thi bit ngd be la lan va
khoe rdt nhieu. Toi phdi do rdt nhieu vd Iau be mat in dinh lai' (P.U.I, 35 tadi).
Trong sd tre bj tdn thuang tam ly, mpt tre da tirng chiing kiln ngudi

than mit va chju tae dpng Idn cua su kien dd, din din bi ton thuang tam ly.
Phu huynh cua tre chia se: "Chau nhd lot mdt me tit ndm 10 tuii, din nay ciing
3 ndm roi Ke lit lite do den gia, khong budi til ndo md toi khong ndm ben cgnh
di do be ngu cd, vi cii- he de he ndm mpt minh, be Igi len nhiing can co gidt, di
nhieu mo hoi vd hay noi ma ten me, gpi me rdt nhiiu. Toi nhin md xot ldm"
(P.H.2, 41 taoi). Cd thi ndi, nhtrng biln ed lien quan din ngudi than trong gia
dinh ed the gay ra nhiing tdn thuang tam ly cho tre em.
Bang 5: Ket qud sdng loc sdu ve nguyen nhdn khdc (trie nguyen nhdn gia dinh
khong todn ven) gay ton thuang tdm ly a Ire trong gig dinh khong todn ven
Ngi dung

Tan so

Ty le %

Bieu hi$n dLTtrc chpn la "thirffng xuyen" hoac "rat thuang xuyen"
lam em thutmg xuyen bj am anh va em hay ma v6 no - Viec cha me
em ly hon hoac viec em chi co me khong lam em bi am anh hay ma
veno

5

33,33

Viec cha me em ly hon hoac viec em chi co me lam em thuong
xuyen bi am anh va em hay ma ve no - Bieu hien dugc chon la
"thucmg xuyen" hoac "rat thuang xuyen" khong lam em bi am anh
hay ma ve no

6

40,0

Bieu hien duae chon la "thuong xuyen" hoac "rat thucrng xuyen"
lam em thuong xuyen bi am anh va em hay ma v^ no - Viec cha me
em ly hon hoac viec em chi co me cung Iam em bj am anh hay mo
veno.

4

26,67

T6nB

15

100

Kit qua tren minh ehiing ring, trong tdng sd 54 tre em bj tdn thuang
tam ly trong gia dinh khdng toan ven ed 39 tre em bj tdn thuong tam ly vi ly do
gia dinh khdng toan ven, 15 tre cdn lai bj tdn thuang do cac nguyen nhaii khac
(thupc 7 nhdm nguyen nhan neu tren) hay nguyen nhan phiie hpp (sir kit hpp
giiia nguyen nhan thudc 7 nhdm va nguyen nhan gia dinh khdng toan ven).
Kit qua bang 5 cho thiy, trong 15 tre em tilp tuc dupe khao sat, thi:
- Cd 5/15 tre em (33,33%) bj tdn thuang tam ly do tae nhan xuat phat tir
7 nhdm da neu, khdng phai do gia dinh khdng toan ven.
- Cd 6/15 tre em (40%) xac djnh da tirng gap cac tae nhan trong 7 nhdm
da neu, tuy nhien, cac tae nhan dd khdng lam cac em bj tdn thuong tam ly
TAPCHfTAM Lf HOC, Sd6 (243), 6 - 2019

37


("Em khdng bj am anh hay mo vl nd"). Mat khac, viec cha me em ly h°" ""f
viee em chi cd me cung tae ddng den tam ly cua cac em, lam cac em
thuong. Nhu vay, 6/15 tre d nhdm nay bj tdn thuong tam ly do gia dinh khong
loan ven gay ra va thudc ddi tupng nghien eitu cua de tai.
- Cd 4/15 tre em (26,67%) xac djnh da timg gap cac tae nhan trong 7
nhdm da neu. Cac tae nhan nay khiin cac em bj tdn thuang tam ly ("Em bi am
anh va hay mo vl nd"). Ddng thdi, viec cha me ly hdn hoac viec cac em chi co
me cung tae ddng din tam ly cua cac em, khien cac em bi tdn thuong. Dteu nay
cd nghTa la 4/15 tre hi tdn thuang tam ly trong nhdm nay do nguyen nhan phiic
hop, vira do gia dinh khdng toan ven, vita do cac sir kien thudc 7 nhdm nguyen
nhan da neu. Nhdm nay cung dupe xem xet dl dua vao ddi tupng nghien ctiu
cua de tai.
Qua cac vdng sang Ipc, cd tbi tdng hop nguyen nhan gay tdn thuang
tam ly d tre em ttong cac gia dinh khdng toan ven nhu sau:
Bang 6: Nguyen nhdn gay ton thuang tdm ly cua tre
trong gia dinh khong todn ven
Ket qua sang loc vc nguyen nhan gay ton thiro'ng tam ly
ciia tre em trong gia dinh khong toan yen

Tan so

Tyle%

Do nguyen nhan duy nhat la gia dinh khong loan ven

45

83,33

Do nhieu nguyen nhan, trong do CO gia dinh khong loan ven

4

7,41

Do cac nguyen nhan khac

5

9,26

54

100

Tong so

Ket qua d bang 6 eho thiy, 54 hpc sinh ttong gia dinh khdng toan ven bj
tdn thuang tam ly do nhirng nguyen nhan sau;
+ 45 bpc sinh (chilm 83,33%) bi tdn thuang do gia dinh khdng loan ven.
+ 4 bpc sinh (chilm 7,41%) bi tdn thuang tam ly do nhilu nguyen nhan,
trong dd ed gia dinh khdng toan ven.
+ 5 hpe sinh (chilm 9,26%) bj tdn thuong tam ly do cac nguyen nhan
khac, khdng do gia dinh khdng loan ven.
Nhu vay, trong sd tre ein trong cac gia dinh khdng loan ven bi tdn
thuang tam ly, da sd cac em bi tdn thuong tam ly do hoan canh gia dinh khd
toan ven. Sd tre bj tdn thuong tam ly khdng lien quan din hoan canh gia d""h

khdng toan ven chiem ty le nhd.
38

TAP CHi TAM LY HOC, Sd 6 (243), 6 - 2019


Ket qua cila nghien ciiu nay nhit quan vdi kit qua cua mdt so nghien
ciiu khac tren thi gidi. Theo tae gia Hess R.D. va Camara K.A. (1979), cau
tnic tam ly ciia gia dinh sau khi ly hdn duae coi la trung gian tae ddng din tam
ly tte em. Ly hdn anh hudng chinh tdi cha me, dua ra nhirng thach thiic ddi vdi
su nhan thirc ve thuc te xa hdi va tao ra cang thang, can trd su phat triln tam ly
binh thudng cua tre. Tae ddng cila ly hdn ddi vdi hanh vi cua tre em (giao tilp
ngang hang vdi cha/me, cang thing, gay bin, hieu qua hpc tap d trudng) dupe
kilm tra thdng qua hai chiln luge nghien cuu tuong phan; I) so sanh hanh vi
cua tre em trong gia dinh ly hdn va nguyen ven va 2) phan tich vl mdi lien he
giOa qua trinh ket hdn va sinh con trong gia dinh nguyen ven va ly hdn. Ddi
vdi nhdm gia dinh ly hdn, mdi quan he gitta cac thanh vien trong gia dinh
dudng nhu cd anh hudng manh me hon den hanh vi cua tre. Nhirng tae dpng
tieu cue cua ly hdn dugc xem la tae nhan chinh din din nhirng tdn thuong tam
ly hau sang chan gap phai d tre (Hess R.D. va Camara K.A., 1979).
4. Ket luan
Kit qua nghien ciru ly luan cho thiy, viec cha me ly hdn hoac tre chi
sdng vdi cha (hoac me) tae dpng tieu cue den tam ly cua tre, la nguyen nhan
dan den tdn thutmg tam ly ctia tre em trong gia dinh khdng toan ven.
Ket qua nghien cim thue tien cho thay, gan 1/2 tre em sdng trong gia
dinh khdng toan ven tham gia nghien ciru dang d trang thai ranh gidi va cd tdn
thuang tam ly, trong dd, tre bj tdn thuang tam ly chiem mdt ty le dang quan
tam. Tim bilu ve nguyen nhan gay tdn thuong tam ly cho tre eho thay, gia dinh
khdng toan ven la nguyen nhan gay tdn thuong tam ly d hau bet tre em, sd tre
em bj tdn thuang tam ly do nhiJng nguyen nhan khac chiem ty le nhd.

Tir thuc trang tren, ehiing tdi cho ring, can cd nhiing bien phap giam
thilu tdn thuang tam ly hoac trp giup tam ly cho nhQng ddi Wpng nay tit phia
nha trudng, gia dinh, chuyen vien tam ly.
Tai lieu tham khao
1. Achenbach T.M. (1991). Integrative guide for the 1991 CBCL 14 - 18, YRS and
TRFprofiles. Burlington: Department of Psychiatry. University of Vermont.
2. Huynh Hd Ngpc Anh (2012). Tdc dpng cua tri lieu nhdn thirc din hpc sinh trung
hpc phd thong cd rii logn lo du dua tren dinh hinh truang hpp. Luan van thae si Tam
ly hgc. Trudng Dai hpc Giao due - Dai hpc Qudc gia Ha Npi.
3. Van Thi Kim Ciic (2002). Tin thuang tdm ly ciia tre 10 - 15 tuit do ly hdn cua bd
me. De tai cap Bp. Vien Tam ly hoc.

TAP CHI TAM ly HOC, Sd 6 (243), 6 - 2019

39


4. Van Thi Kim Cue (Chu bien, 2003). Ton thuang tdm ly ciia thiiu nien do bo me y
hdn. NXB Khoa hpc xa hoi. Ha Npi.
5. Vu Dung (2008). Tit dien Tdm ly hpc. NXB Tit diln Bach khoa. Ha Npi.
6. Nguyin Ba Dal (2014). Rdi nhiiu tdm lya Ire em sing trong gia dinh cd bgo litc- Luan
an tiln sT Tnrdng Dai hoc Khoa hpc xa hoi va Nhan van - Dai hpc Qudc gia Ha Npi.
7. Hess R.D. & Camara K.A. (1979). Post-divorce family relationships as mediating
factors in the consequences of divorce for children. Joumal of Social Issues. 35 (4).
79 - 96.
8. Doan Thi Huong (2014). Thitc trang vdn di site khde Idm thdn a tre em tit 6 - 18
tuii tai 2 ca sd chdm soc, gido due ire md cdi. Luan van thae sT Tam ly hpc. Trudng
Dai hpc Giao due - Dai hpc Quoc gia Ha Npi.
9. Dang Phuang Kiel (2000). Nhiing vdn de tdm ly vd vdn hda hien dai. NXB Van
hoa - Thong tin. I la Npi.

10. Dang Phuong Kiel (2006). Gia dinh Viet Nam - cdc gid tri truyen thong vd nhiing
vdn de tdm - benh ly xd hpi NXB Lao dpng. Ha Npi.
11. Rozita B., Taghi B., Elisabeth M.L. & Gerard P. (2016). The impact of parental
conflict and the mitigaling effect of joint custody after divorce or separation. Joumal
of Divorce & Rcman-iage. 57 (3). 212 - 223.
12. Huynh Van Son (2011). Nhap mon Tdm ly hpc phdt triin. NXB Giao due Viet Nam.
Ha Npi.
13. Nguyen Thi Tam (2002). Ly hon - nghien cim trudng hap Hd Npi. NXB Khoa
hpc xa hoi. Ha Ngi.
14. Nguyen Thi Thu Van (2015). Vi Ihi eiia ngudi me dan thdn trong xd hpi Hdn
Quoc hien nay vd lien he vdi thuc liin d Viet Nam. Luan an tiln sT Nhan hpc. Hpc
vien Khoa hpc xa hgi - Vien Han lam Khoa hpc xa hpi Viet Nam. Ma s6: 62310302.
15. Le Thi Tudng Van (2016). Nhu-ng idn thuang tdm ly cita phu nu bi bgo luc gia
(?m/i. Luan an tien sT. Hgc vien Khoa hgc xa hgi.
16. Weaver J.M. & Schofield T.J. (2015). Uedialion and moderation of divorce effects
on children's behavior problems. Journal of Family Psychology. 29 (I). 39 _ 4g '

40

TAP CHI TAMLy HOC, Sd 6 (243), 6 - 2 0 1 9