Tuyển tập Hội nghị Khoa học thường niên năm 2018. ISBN: 978-604-82-2548-3

QUAN ĐIỂM VỀ “DẠY” VÀ “DÙNG” CÁN BỘ
CỦA CHỦ TỊCH HỒ CHÍ MINH QUA HAI TÁC PHẨM
"ĐƯỜNG CÁCH MỆNH" VÀ "SỬA ĐỔI LỐI LÀM VIỆC"
Nguyễn Thị Ngọc Dung
Trường Đại học Thủy lợi, email: vn

1. GIỚI THIỆU CHUNG

Chủ tịch Hồ Chí Minh khơng chỉ là lãnh tụ
thiên tài của cách mạng Việt Nam. Người còn
là bậc thầy trong việc đào tạo và sử dụng cán
bộ. Nhận thức được tầm quan trọng của vấn
đề cán bộ, từ rất sớm, Người đã rất chú trọng
công tác đào tạo và sử dụng cán bộ. Điều này
được thể hiện rõ trong hai tác phẩm Đường
cách mệnh và Sửa đổi lối làm việc.
2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

Báo cáo được thực hiện trên cơ sở lý luận
của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí
Minh về giáo dục, đào tạo và sử dụng cán bộ.
Báo cáo sử dụng phương pháp nghiên cứu
tác phẩm Hồ Chí Minh, phân tích, tổng hợp...
3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU

Với độ dài vừa phải, bài báo đã lần lượt
trình bày nội dung quan điểm, tư tưởng của
Chủ tịch Hồ Chí Minh về đào tạo và sử dụng
cán bộ qua hai tác phẩm ở hai thời điểm cách

mạng, tác phẩm Đường cách mệnh (1927) và
tác phẩm Sửa đổi lối làm việc (1947).
3.1. Dạy cán bộ
Đường cách mệnh là tác phẩm tập hợp các
bài giảng của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc (Hồ
Chí Minh) tại lớp huấn luyện cán bộ của Hội
Việt Nam cách mạng thanh niên, tổ chức tại
Quảng Châu, Trung Quốc trong những năm
1925-1927. Tác phẩm chứa đựng những nội
dung sâu sắc về vấn đề dạy cán bộ Chủ tịch
Hồ Chí Minh. Điều đó thể hiện:

Hồ Chí Minh đặt lên hàng đầu vấn đề dạy
đạo đức cho cán bộ.
Tháng 11 năm 1924, sau khi về Quảng
Châu, Trung Quốc, Hồ Chí Minh thành lập
Hội Việt Nam cách mạng thanh niên nhằm
mục đích đào tạo cán bộ cho cách mạng Việt
Nam, chuẩn bị về tư tưởng chính trị và tổ
chức cho việc thành lập một chính đảng cách
mạng của giai cấp cơng nhân Việt Nam. Chỉ
trong một thời gian ngắn, từ tháng 11-1924
đến tháng 5-1927, Người đã mở nhiều lớp
học. Những bài giảng của Người đã được tập
hợp lại và xuất bản thành tác phẩm Đường
cách mệnh (1927). Tác phẩm đề cập đến 15
vấn đề, trong đó vấn đề đầu tiên là: Tư cách
một người cách mệnh.
Theo Người, người cán bộ trước hết phải
có đạo đức và đức phải là “gốc”, vì “cách

mạng là cơng việc nặng nề và vẻ vang”, “sức
có mạnh mới gánh được nặng và đi được xa.
Người cách mạng phải có đạo đức cách mạng
làm nền tảng, mới hồn thành được nhiệm vụ
cách mạng vẻ vang”1 . Có đạo đức làm nền
tảng, người cán bộ cũng sẽ không sợ bất cứ
khó khăn, thất bại, gian khổ, hay kể cả khi
trên đỉnh vinh quang, đạo đức sẽ làm cho họ
trở thành những người “thắng khơng kiêu, bại
khơng nản”. Đó là phẩm chất cao quý của
người cách mạng.
Từ quan điểm này, Chủ tịch Hồ Chí Minh
coi việc giáo dục đạo đức cách mạng là một
trong những nguyên tắc cơ bản, hàng đầu để
xây dựng những người cách mạng chân
1

Hồ Chí Minh: Tồn tập, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội,
năm 2011, tập 11, tr.601

264


Tuyển tập Hội nghị Khoa học thường niên năm 2018. ISBN: 978-604-82-2548-3

chính. Chỉ khi có nền tảng vững chắc đó thì
Đảng cách mạng mới đủ sức lãnh đạo, đưa
cách mạng Việt Nam đến thành công.
Về những yêu cầu phẩm chất cho người cán
bộ, đảng viên trong Đường cách mệnh, Người

đưa ra 23 yêu cầu: đối với mình, đối với
người, và đối với việc. Theo Người, “(1) Đối
với mình, phải: Cần kiệm. Hồ mà khơng tư.
Cả quyết sửa lỗi mình. Cẩn thận mà khơng
nhút nhát. Hay hỏi. Nhẫn nại (chịu khó). Hay
nghiên cứu, xem xét. Vị cơng vong tư”2 .
Đây chính là bài học đầu tiên của người
cách mạng, là những phẩm chất của người
làm cách mạng cần phải học trước tiên.
Những phẩm chất này làm thành các giá trị
về nhân cách con người, nhân cách làm
người, làm cán bộ, một mẫu người mới được
chính Hồ Chí Minh định hình và đào tạo.
Như vậy, theo Hồ Chí Minh, yêu cầu đối với
một người cán bộ là trước hết phải tự mình
rèn luyện, tu dưỡng đạo đức. Bất kì ai, bất kì
lĩnh vực, giai đoạn nào thì đạo đức ln nền
tảng của người cán bộ, đảng viên, là một đặc
trưng của Đảng Cộng sản như Người nói:
Đảng là đạo đức.
Bên cạnh đó, Người cũng rất quan tâm
đến việc bồi dưỡng tài năng, trí tuệ cho cán
bộ cách mạng
Chủ tịch Hồ Chí Minh rất coi trọng vấn đề
đạo đức và giáo dục đạo đức cho cán bộ,
nhưng điều đó khơng có nghĩa Người xem
nhẹ tài năng. Người nói: “Phải có chính trị
trước rồi có chun mơn, Nói tóm lại, chính
trị là đức, chun mơn là tài. Có tài mà
khơng có đức là hỏng. Có đức mà chỉ i, tờ thì

dạy thế nào? Đức phải có trước tài”3 .
Vì vậy, bên cạnh việc rèn luyện đạo đức,
theo Hồ Chí Minh đào tạo năng lực, chun
mơn nghiệp vụ cho cán bộ, đó là một nhiệm
vụ không kém phần quan trọng và vẻ vang.
Trong quan điểm của Hồ Chí Minh, “Tài” ở
đây chính là năng lực, chuyên môn, là khả
năng nắm bắt kiến thức, khả năng làm việc
của mỗi người, để hoàn thành nhiệm vụ, hoàn

thành tốt cơng việc được giao. “Tài” chính là
biểu hiện cụ thể của đạo đức, được thể hiện ở
kết quả công tác. Người có phẩm chất đạo
đức, nhưng thiếu “tài”, thiếu kiến thức, kĩ
năng, thì dù có nhiệt tình hăng hái đến đâu
cũng khó hồn thành nhiệm vụ. Nói tóm lại
có đức phải đi liền với có tài, phải vừa
“hồng”, vừa “chun” có như vậy người cán
bộ mới hồn thành được nhiệm vụ mà nhân
dân giao phó.
Trong “dạy cán bộ”, Hồ Chí Minh đặc
biệt chú ý dạy phương pháp làm việc cho cán
bộ: phương pháp gắn lý luận với thực tiễn
Theo Hồ Chí Minh, người cán bộ, người
làm cách mạng phải hiểu biết lý luận. Vì
“Khơng có lý luận cách mạng, thì khơng có
cách mệnh vận động… Chỉ có theo lý luận
cách mệnh tiền phong, đảng cách mệnh mới
làm nổi trách nhiệm cách mệnh tiền phong”4 .
Nhấn mạnh vai trò của lý luận, Hồ Chí Minh

đồng thời cũng khẳng định, người cán bộ giỏi
lý luận, nhưng phải biết gắn lý luận với thực
tiễn, phải biết đem kiến thức của mình vào
thực tiễn để giải quyết những vấn đề đặt ra
trong cuộc sống. Thực hiện quan điểm này,
những cán bộ đầu tiên được đào tạo tại lớp
huấn luyện tại Quảng Châu, Trung Quốc sau
quá trình học tập rèn luyện đều được Người
đưa về nước hoạt động, vừa lãnh đạo cách
mạng, vừa tìm cách truyền bá chủ nghĩa Mác
- Lênin vào phong trào cơng nhân Việt Nam,
thơng qua phong trào “vơ sản hóa”. Và chính
bản thân Người là tấm gương sáng cho các
thế hệ cán bộ, đảng viên noi theo về phong
cách làm việc gắn lý luận với thực tiễn.
3.2. “Dùng” cán bộ
Nếu như tác phẩm Đường cách mệnh
(1927), Người chú trọng công tác đào tạo cán
bộ khi cách mạng Việt Nam còn trong trứng
nước. Thì tác phẩm Sửa đổi lối làm việc
(1947) Hồ Chí Minh lại chú trọng nhiều hơn
về việc “dùng” cán bộ.
Nói về dùng cán bộ, Hồ Chí Minh nêu
quan điểm: Dùng người cũng như dùng gỗ,

2

Hồ Chí Minh: Tồn tập, 2011, NXB. Chính trị quốc gia, Hà
Nội, tập 2, tr.280
3

Hồ Chí Minh: Tồn tập, 2011, NXB Chính trị Quốc gia, Hà
Nội, tập 12, tr.269

4

Hồ Chí Minh: Tồn tập, 2011, NXB Chính trị Quốc gia, Hà
Nội, tập 2, tr.279

265


Tuyển tập Hội nghị Khoa học thường niên năm 2018. ISBN: 978-604-82-2548-3

có cán bộ tốt rồi, nhưng “dùng” cán bộ như
thế nào cho phù hợp? Và Người khẳng định:
phải sử dụng đúng cán bộ, điều đó thể hiện
sự hiểu biết và đánh giá đúng người, đúng
việc; biết kết hợp các “loại” cán bộ trong giải
quyết công việc, biết trọng dụng những người
có tài có đức, như thế mới đáp ứng yêu cầu
nhiệm vụ cách mạng.
Tuy nhiên, muốn dùng cán bộ đúng thì
phải hiểu cán bộ. Đây là điểm đầu tiên trong
khâu sử dụng cán bộ. “Hiểu” cán bộ, là biết
được khả năng, năng lực, cả tâm tư, thế
mạnh, tính chất của cán bộ để từ đó giao việc.
Nếu khơng hiểu cán bộ thì sẽ khơng làm tốt
cơng tác cán bộ. Hiểu và đánh giá đúng cán
bộ phải khách quan, có cái nhìn biện chứng.
Phải khéo dùng cán bộ, đối đãi tốt với cán

bộ. Theo Hồ Chí Minh, trong việc sử dụng
cán bộ phải: “Hiểu biết cán bộ, khéo dùng
cán bộ, cất nhắc cán bộ”5 . Khi dùng cán bộ,
Người nhắc nhở: “Chúng ta phải nhớ rằng:
người đời ai cũng có chỗ hay chỗ dở. Ta phải
dùng chỗ hay của người và giúp người chữa
chỗ dở”6 . Dùng cán bộ, phải đúng người,
đúng việc. Tác dụng to lớn của việc bố trí sử
dụng đúng người, đúng việc là: "Nếu biết tuỳ
tài mà dùng người sẽ thành cơng"7 . Tóm lại,
“Dùng người cũng như dùng gỗ. Người thợ
khéo thì gỗ to, nhỏ, thẳng, cong, đều tuỳ chỗ
mà dùng được”8 .
Ngồi ra cịn phải biết phân phối cán bộ cho
đúng, bố trí cán bộ cho các ngành, khu vực,
các cấp một cách hợp lý, đúng chỗ, đúng việc.
Trong khi dùng cán bộ, phải đối xử tốt với
cán bộ, theo Người: Phải có độ lượng vĩ đại,
khơng thành kiến với cán bộ. Phải có tinh thần
rộng rãi. Có tính chịu khó dạy bảo nâng đỡ cán
5

Hồ Chí Minh: Tồn tập, 2011, NXB Chính trị quốc gia,
Nội, tập 5, tr.317
6
Hồ Chí Minh: Tồn tập, 20011, NXB Chính trị quốc gia,
Nội, tập 5, tr.88
7
Hồ Chí Minh: Tồn tập, 2011, NXB Chính trị quốc gia,
Nội, tập 5, tr.314

8
Hồ Chí Minh: Tồn tập, 2011, NXB Chính trị quốc gia,
Nội, tập 5, tr.88

Hà
Hà

bộ kém, có thái độ vui vẻ. Mục đích khéo dùng
cán bộ là để cán bộ làm được việc, để thực
hành tốt chính sách của Đảng và Chính phủ.
Muốn có cán bộ tốt phải thường xun
huấn luyện cán bộ để đáp ứng yêu cầu cách
mạng. Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh muốn có
cán bộ tốt thì Đảng phải làm tốt cơng tác
huấn luyện cán bộ, vì đây là “cơng việc gốc
của Đảng”9 . Phàm làm việc gì từ nhỏ đến to
đều phải học, huống chi đây là việc làm cách
mạng, càng cần phải học.
Huấn luyện như thế nào? Theo Người,
huấn luyện cán bộ phải toàn diện, đồng thời
phải chuyên sâu và có phương pháp khoa
học. Từ đó, Người đưa ra mấy cách huấn
luyện cán bộ: Huấn luyện nghề nghiệp, huấn
luyện chính trị, huấn luyện văn hóa, huấn
luyện lý luận.
4. KẾT LUẬN

Qua hai tác phẩm Đường cách mệnh và
Sửa đối lối làm việc, Hồ Chí Minh nêu bật
quan điểm về “dạy” cán bộ trên tất cả các

phương diện như đạo đức, tài năng, trí tuệ và
phương pháp làm việc. Chuẩn bị hành trang
cho cán bộ trở thành những cán bộ lãnh đạo
tốt, hoàn thành nhiệm vụ được giao. Trong
“dùng” cán bộ, Người cũng nhấn mạnh phải
hiểu, khéo dùng, phải đối đãi tốt với cán bộ,
phải thường xuyên coi trọng công tác đào
tạo, huấn luyện cán bộ để bổ sung lực lượng
cho sự nghiệp cách mạng. Những tư tưởng
của Hồ Chí Minh về “dạy” và “dùng” cán bộ
đến nay vẫn cịn ngun giá trị đối với cơng
tác cán bộ; công tác đào tạo, bồi dưỡng và sử
dụng cán bộ của Đảng, Nhà nước ta.
5. TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] Bộ giáo dục và Đào tạo, năm 2012: Giáo
trình Tư tưởng Hồ Chí Minh, NXB Chính
trị Quốc gia, Hà Nội
[2] Hồ Chí Minh, 2011: Tồn tập, tập 2, 5, 6,
7, 11,12, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội.

Hà
9

Hà

Hồ Chí Minh: Tồn tập, 2011, NXB Chính trị quốc gia, Hà
Nội, tập 5, tr.309

266