KHI CON TU HÚ THỂ HIỆN NIỀM KHÁT KHAO TỰ DO
CHÁY BỎNG CỦA NGƯỜI CHIẾN SĨ CÁCH MẠNG
Lòng yêu cuộc sống và niềm khao khát tự do cháy bỏng của người
chiến sĩ cách mạng – mẫu 1
Tố Hữu là nhà thơ có nhiều những tác phẩm hay viết về nhiều chủ đề khác nhau trong
thời kì cách mạng. Do đó, tên tuổi của ông trở thành một trong những nhà thơ có nhiều thành
cơng nhất. “Khi con tu hú” được sáng tác trong thời gian nhà thơ bị bắt giam khi đang hoạt
động. Bài thơ đã thể hiện được khao khát cháy bỏng của người chiến sĩ muốn hướng tới cuộc
sống tự do ở bên ngoài.
Tu hú gọi bầy là âm thanh hết sức quen thuộc tại những vùng làng quê ở Việt Nam. Khi
tu hú kêu cũng chính là lúc mùa hè về. Và trong hoàn cảnh như vậy thì người chiến sĩ cách
mạng cảm thấy bị bó buộc hơn bao giờ hết.
Khi con tu hú gọi bầy
Lúa chiêm đương chín trái cây ngọt dần
Vườn râm dậy tiếng ve ngân
Bắp rây vàng hạt đầy sân nắng đào
Trời xanh càng rộng càng cao
Đôi con diều sáo lộn nhào tầng không
Mở đầu bài thơ là những hình ảnh mà người thanh niên đang tưởng tượng ở trong tâm trí
của mình khi được nghe tiếng những chú chim tu hú kêu. Anh tưởng tượng ra rất nhiều thứ, đó
đều là những hình ảnh đẹp gắn liền với kí ức khi cịn có được tự do. Cả không gian như tràn đầy
nhựa sống, biết bao nhiêu hình ảnh với đầy những màu sắc hiện lên như màu vàng của vựa lúa
chiêm, những hạt thóc, ánh nắng đào cùng những âm thanh như tiếng sáo diều, tiếng ve ngân.
Đó là sự kết hợp cảm nhận cả về hình ảnh và âm thanh của nhà thơ. Phải có một tình u thiên
nhiên, trí tưởng tượng phong phú lắm thì anh mới có thể cảm nhận được những điều như vậy.
Tất cả những giác quan đều được cảm nhận qua đường nét, màu sắc, âm thanh của quê hương.


Những hình ảnh đều là của mọi vật khi đang viên mãn và có nhiều thành quả nhất: là khi
những hạt lúa được kết tinh, là thành quả của biết bao mồ hôi và nước mắt. Với tâm hồn tinh tế
cùng con mắt độc đáo, ánh nắng cũng có sự thay đổi bởi nhiều góc độ, bên cạnh cả bầu trời

trong vắt như mặt nước yên bình, giúp cho tầm nhìn của con người càng trở nên rõ rệt hơn bao
giờ hết.
“Trời xanh càng rộng càng cao”
Cả không gian như được mở rộng ra tới vô tận. Dù cho người thanh niên lúc ấy đang ở
trong tù, phía sau song sắt nhưng vẫn cảm nhận được hình ảnh ở bên ngồi bằng chính trái tim
và sức sống của mình. Tất cả mọi thứ đều đang tươi vui, ngay cả sáo diều cũng khơng hề lẻ loi
mà ln có đơi có cặp, được tự do bay lượn, cảm nhận được vùng trời của chính mình. Thế
nhưng, con người - người thanh niên bây giờ lại không được như vậy. Anh khao khát, mong
muốn có được tự do như cặp chim ấy nhưng cũng khơng thể có được. Anh chỉ có thể nhìn tự do,
gửi gắm tâm hồn khao khát của mình tới những cảnh vật bên ngoài. Đến đây, nhịp thơ lục bát
bỗng dưng như chia đôi. Nhà thơ đã vẽ lên hai bức tranh đối nghịch nhau. Bên ngoài là những
tự do, hạnh phúc với một cuộc sống tràn ngập ánh nắng, cịn bên trong nhà tù, phía sau song sắt
lại là một cuộc sống tối tăm, gị bó. Trong chính hồn cảnh ấy, người chiến sĩ trào lên những
khao khát cháy bỏng hơn bao giờ hết.
Ta nghe hè dậy bên lịng
Mà chân muốn đạp tan phịng, hè ơi!
Ngột làm sao, chết mất thơi
Con chim tu hú ngồi trời cứ kêu
Khổ thơ là lời bộc lộ trực tiếp tình cảm của tác giả. Cảm xúc dồn nén tới mức bị bức bối,
với hàng loạt những câu cảm thán “ôi”, ”mất thơi” khiến cho người chiến sĩ càng muốn đi ra
ngồi để có được tự do thực hiện những lí tưởng của mình. Khổ thơ chính là sự bừng tỉnh của lí
trí, là tâm trạng uất ức, muốn đạp bỏ tất cả những cảnh giam cầm để có được tự do của mình.
Có lẽ bởi vậy, mà bên ngồi đời thực, sau ba năm, Tố Hữu đã vượt ngục để quay về đội ngũ,
làm tròn ước nguyện cống hiến với cuộc đời.
Bài thơ là sự kết hợp hoàn chỉnh giữa cảnh và tình. Những hình ảnh thiên nhiên được tác
giả miêu tả hết sức sinh động, qua đó thể hiện được ý chí kiên cường của người chiến sĩ.


Sơ đồ tư duy


Dàn ý chi tiết
I. Mở bài:
- Giới thiệu tác giả, tác phẩm.
- Dẫn dắt nhận định cần chứng minh.
II. Thân bài:
- Tình yêu cuộc sống
+ Trong lao tù nhưng tác giả vẫn cảm nhận được âm thanh của cuộc sống…
+ Âm thanh ấy mở ra cả không gian mùa hè trong tâm tưởng.


+ Thể hiện một trái tim nồng nàn yêu cuộc sống.
- Niềm khao khát tự do:
+ Bức tranh mùa hè đầy sức sống.
+ Càng khát khao tự do, người tù càng thấy ngột ngạt…
III.Kết bài
- Khẳng định lại vấn đề đã chứng minh.
- Liên hệ và đánh giá tác phẩm

Các bài văn mẫu khác:
Lòng yêu cuộc sống và niềm khao khát tự do cháy bỏng của người
chiến sĩ cách mạng – mẫu 2
Nhà thơ Tố Hữu sinh ra và lớn lên ở mảnh đất Thừa Thiên – Huế. Ông được biết đến là
nhà thơ của lý tưởng cộng sản. Những bài thơ mà ơng viết ngập tràn hình ảnh lãng mạn cách
mạng. Nội dung thơ được tác giả gửi gắm nhiều cảm xúc, tâm tư của bản thân mình vào trong
đó. Viết cho độc giả nhưng cũng là viết cho chính mình. Trong thời gian tham gia hoạt động
cách mạng, nhà thơ đã từng bị giam cầm trong nhà ngục Thừa Phủ – Huế. Trong thời gian này,
ông đã viết bài thơ Khi con tu hú để thể hiện khát vọng tự do, hướng tới tự do.
Nhan đề của bài thơ là Khi con tu hú giống như một cụm từ chỉ mốc thời gian. Nó chính
là thời điểm mà mọi khao khát trong tâm trí nhà thơ bùng lên. Đó là thời điểm mùa hè đầy sơi
động đang đến. Với những người trẻ tuổi như Tố Hữu lúc bấy giờ, mùa hè sôi động luôn khiến

con người khao khát được hoạt động, được hịa mình vào cuộc sống, được cảm nhận hương lúa
chiêm chín thơm trên cánh đồng. Thế nhưng lúc này, nhà thơ đang ở trong hoàn cảnh tù đầy và
mọi hình ảnh ơng viết ra trong bài thơ này đều là bằng tưởng tượng hoặc là bằng nỗi nhớ của
những mùa hè khi nhà thơ đang được tự do.
Tác giả đã bắt đầu bài thơ của mình bằng một tiếng chim tu hú. Có thể lý giải việc tiếng
chim tu hú tác động mạnh lên tâm trí của nhà thơ là bởi tiếng chim tu hú là tiếng kêu báo hiệu


cho những ngày hè rực rỡ đang đến gần. Hình ảnh cánh chim bay lượn trên bầu trời lại là biểu
tượng cho sự tự do. Nó tác động mạnh lên tâm tưởng của nhà thơ và ông đã viết:
Khi con tu hú gọi bầy
Lúa chiêm đương chín, trái cây ngọt dần
Ở đây, nhà thơ không miêu tả sự đơn độc của tiếng chim mà miêu tả một tiếng chim
đang gọi bầy. Đó là tiếng chim báo tin vui thể hiện một sự gắn bó, khăng khít. Chúng đang gọi
nhau bởi vì trên cánh đồng lúa chiêm đang chín cịn trái cây thì đang ngọt dần. Chưa dừng lại ở
đó, tiếng chim còn gợi lên trong lòng tác giả cả một thế giới ngập tràn hình ảnh, màu sắc, âm
thanh đầy tươi đẹp:
Vườn ươm dậy tiếng ve ngân
Bắp rây vàng hạt đầy sân nắng đào
Trời xanh càng rộng càng cao
Đôi con diều sáo lộn nhào tầng khơng
Đây là những hình ảnh, âm thanh, màu sắc của cuộc sống thường ngày. Đó là một khu
vườn mùa hè với tiếng ve ngân râm ran như đáng hát khúc ca mùa hạ. Đó là khoảng sân vàng
ươm màu của những hạt ngơ. Đó là một bầu trời cao và rộng nơi đôi diều sáo đang lộn nhào.
Không gian ấy thật vui tươi và sinh động. Tất cả những hình ảnh mà nhà thơ Tố Hữu đưa ra đều
thể hiện một mùa màng bội thu, một cuộc sống no ấm và đủ đầy. Sự sống ngồi kia đang vận
động và khơng ngừng được sinh sơi, nảy nở. Khơng chỉ có vậy, chúng được tác giả tơ đậm và
đẩy lên mức cao nhất có thể. Chẳng hạn như hạt bắp vàng được viết là bắp rây vàng hạt, ánh
nắng thì là nắng đào, trời xanh thì càng rộng càng cao. Có thể thấy màu sắc trong thơ vô cùng
lộng lẫy. Tiếng ve không chỉ ngân vang mà nó cịn dậy lên rất nhiều điều. Và để hịa nhập vào

khơng gian ấy, đơi con diều sáo cũng phải thể hiện sự náo nức của mình bằng cách lộn nhào
tầng không.
Lý giải cho việc miêu tả của tác giả, chúng ta có thể thấy hồn cảnh của ơng lúc này là
đang trong cảnh tù đầy. Nhà thơ bị giam cầm trong 4 bức tường lao nên tất thảy những gì ơng
miêu tả kia đều là bằng trí tưởng tượng, bằng trí nhớ và bằng tình u dành cho q hương, đất
nước. Chính từ những điều đó, nhà thơ mới tô đậm cuộc sống lên một chút bởi với ông lúc này,
mọi hình ảnh, âm thanh, màu sắc của cuộc sống đều vô cùng quý giá. Những thứ trước đây vốn
bình dị thì nay càng trở nên sâu sắc hơn.


Cảnh vật trong trí tưởng tượng của tác giả càng tươi đẹp bao nhiêu thì nó lại càng làm
cho thực tại trở nên cay nghiệt bấy nhiêu. Những câu thơ cuối của bài thơ đã thể hiện rõ cái
ngột ngạt, bí bách mà nhà thơ đang phải trải qua:
Ta nghe hè dậy bên lòng
Mà chân muốn đạp tan phòng, hè ôi
Ngột làm sao, chết uất thôi
Khi con tu hú ngoài trời cứ kêu
Nếu như đoạn thơ trên tác giả miêu tả khung cảnh bên ngồi nhà giam thì đến đoạn thơ
này nhà thơ đã miêu tả tâm trạng của mình. Thoạt tiên ta tưởng như có sự mâu thuẫn ở đây
nhưng kì thực giữa hai đoạn thơ có một sự liên kết vô cùng khéo léo. Ở đây, mối dây liên kết
chính là tiếng chim tu hú. Tiếng chim khơng chỉ gợi lên khung cảnh bên ngoài nhà giam, tiếng
chim còn gợi lên trong lòng tác giả niềm khao khát được tự do. Nó khiến cho nhà thơ cảm thấy
ngột ngạt, chết uất.
Ở cuối bài thơ, tiếng chim tu hú trở thành tiếng gọi của tự do và chính bởi vậy nó càng
khiến cho nhà thơ bực bội, đau khổ vì khơng thể thốt khỏi cảnh tù đầy.
Bài thơ được viết theo thể thơ dân tộc cùng với những hình ảnh quen thuộc của làng quê
nên tạo cảm giác gần gũi và yên bình. Qua đây, ta cũng hiểu và cảm nhận được sâu sắc lý tưởng
cách mạng của người chiến sĩ muốn thoát ra khỏi cảnh tù đầy để hịa mình vào cuộc sống, tiếp
tục chiến đấu để mang đến sự bình yên, giữ vững sự bình yên cho quê hương.


Lòng yêu cuộc sống và niềm khao khát tự do cháy bỏng của người
chiến sĩ cách mạng – mẫu 3
Trong những năm tháng nô lệ đau thương của đất nước, rất nhiều những chiến sĩ trung
kiên của cách mạng Việt Nam đã bị bắt giam trong những nhà tù thực dân. Nhưng từ bóng đêm
căm hờn vẫn vút lên những tiếng thơ bày tỏ niềm say mê, khao khát với cuộc đời. Bài thơ “ Khi
con tu hú” của Tố Hữu là một trong số ấy. Sáu câu thơ đầu của bài thơ là bức tranh phong cảnh
thiên nhiên rực rỡ thể hiện sự phong phú, sôi nổi và niềm yêu đời tha thiết của người chiến sĩ
cộng sản trẻ tuổi:
Khi con tu hú gọi bầy


Lúa chiêm đương chín, trái cày ngọt dần.
Vườn răm dậy tiếng ve ngân
Bắp rây vàng hạt đầy sân nắng đào
Trời xanh càng rộng càng cao
Đôi con diều sáo lộn nhào từng không...
Bài thơ "Khi con tu hú" sáng tác tháng 7 năm 1939, khi nhà thơ trên bước đường hoạt
động cách mạng bị địch bắt giam tại nhà lao Thừa Thiên - Huế (Tố Hữu bị địch bắt tháng 41939 khi nhà thơ mới 19 tuổi). Bài thơ thể hiện tâm trạng ngột ngạt của người cộng sản trẻ tuổi
sôi nổi yêu đời bị giam cầm giữa bốn bức tường vôi lạnh. Tâm trạng ấy càng trở nên bức bối khi
nhà thơ hướng tâm hồn mình đến với bầu trời tự do ở bên ngoài.
Giữa tháng hè nắng lửa, giữa cái im lìm đáng sợ của chốn lao tù chợt vang lên tiếng tu
hú gọi bầy:
“Khi con tu hú gọi bầy”
Trong tiềm thức của con người Việt Nam, tiếng tu hú là tiếng gọi mùa: "Tu hú kêu, tu hú
kêu, hoa phượng nở, hoa gạo đỏ đầy ước mơ hi vọng...". Đó là mùa hạ chói chang ánh nắng và
đi cùng với đó là những sắc màu rực rỡ của thiên nhiên. Tiếng tu hú thân quen bất chợt vang
vọng gợi lên trong tâm hồn người thanh niên trẻ tuổi đang sục sôi ước mơ, khát vọng nhưng bị
mất tự do ấy bao suy tưởng về một mùa hè ngập tràn màu sắc và niềm vui.
Lúa chiêm đương chín, trái cây ngọt dần.
Vườn râm dậy tiếng ve ngân

Bắp rây vàng hạt đầy sân nắng đào
Trời xanh càng rộng càng cao
Đôi con diều sáo lộn nhào từng không...
Mùa hè được tái hiện trong tâm trí người tù rất chân thực, màu sắc hài hịa với những âm
thanh sống động. Đó là màu rộm vàng của lúa chín, sắc đỏ lấp ló của quả ngọt, màu vàng tươi
của ngô, sắc đào tươi của nắng, màu xanh thẳm của trời cao... tiếng ve ngân râm ran, tiếng sáo


diều vi vút... Chao ôi! Đẹp đẽ quá! Rạo rực quá! Mới hồi tưởng thôi đã đủ cồn cào khao khát
lao ra trời cao mà nhảy nhót hát ca. Tác giả đã vẽ lên bức tranh mùa hè sống động và tươi tắn
bằng những từ ngữ giản dị, nhưng đầy sức gợi hình, gợi cảm. Nếu khơng có niềm gắn bó tha
thiết với cuộc đời, khơng có niềm khao khát tự do mãnh liệt, khơng có một tâm hồn tinh tế nhạy
cảm và một trí tưởng tượng vơ cùng phong phú thì nhà thơ khơng thế viết được những câu thơ
tuyệt vời đến thế....
Đoạn thơ sử dụng nghệ thuật tả cảnh rất sinh động, cụ thể và gợi cảm, các từ ngữ lựa
chọn có giá trị tạo hình. Đặc biệt, phép liệt kê được vận dụng tạo ra những ấn tượng huy hồng
về một mùa hè phong phú, sơi động đong đầy ước mơ và khát vọng tuổi trẻ.
Hình ảnh thiên nhiên mùa hè hiện lên trong tâm hồn nhà thơ trong cảnh lao tù ấy đã thể
hiện niềm khát vọng tự do cháy bỏng khơng thể kìm nén nổi. Đoạn thơ đã cho ta hiểu thêm nét
đẹp trong tâm hồn người cộng sản trẻ tuổi. Người chiến sĩ xả thân vì lí tưởng cao đẹp đó có một
thế giới nội tâm rất mực phong phú, rung động mãnh liệt với nhịp đập của cuộc sống, gắn bó
thiết tha với quê hương ruộng đồng.

Lòng yêu cuộc sống và niềm khao khát tự do cháy bỏng của người
chiến sĩ cách mạng – mẫu 4
Tố Hữu là nhà thơ của lí tưởng cộng sản, thơ ơng ngập tràn những hình ảnh lãng mạn
cách mạng. Tâm trạng người chiến sĩ cách mạng trong bài thơ Khi con tu hú của ông tiêu biểu
cho phong cách ấy. Nhan đề của bài chỉ là một cụm từ chỉ thời gian (vẫn chưa đầy đủ). Nhan đề
của bài thơ là một ẩn ý vừa chỉ một thời điểm bừng lên của thiên nhiên, tạo vật, vừa chỉ sự khát
khao hoạt động của con người.

Có thể tóm tắt nội dung bài thơ như sau: Khi con tu hú gọi bầy (cũng là khi mùa hè đang
đến), người tù cách mạng càng thấy ngột ngạt, cô đơn trong phòng giam chật hẹp, càng khát
khao được sống cuộc sống tự do bay bổng ở ngoài kia. Sở dĩ, tiếng tu hú kêu lại có tác động
mạnh đến tâm hồn của nhà thơ bởi nó là tín hiệu báo những ngày hè rực rỡ đến gần. Nó cũng là
biểu tượng của sự bay nhảy tự do.
Khi con tu hú gọi bầy
Lúa chiêm đương chín, trái cây ngọt dần.


Không phải tiếng chim đơn độc mà là tiếng chim "gọi bầy", tiếng chim báo tin vui. Nghe
chim tu hú gọi nhau biết rằng "lúa chiêm đang chín, trái cây ngọt dần". Nhưng khơng phải chỉ
có thế. Tiếng chim gợi lên một thế giới tràn ngập âm thanh, màu sắc, hình ảnh:
Vườn râm dậy tiếng ve ngân
Bắp rây vàng hạt đầy sân nắng đào
Trời xanh càng rộng càng cao
Đôi con diều sáo lộn nhào từng khơng...
Đó là những sắc màu, âm thanh của cuộc sống hằng ngày. Màu vàng của ngô, màu hồng
của nắng nổi bật trên cái nền xanh của đất trời, quyện với tiếng ve ngân và còn được điểm xuyết
thêm bằng hình ảnh "Đơi con diều sáo lộn nhào từng không". Không gian tràn trề nhựa sống,
đang vận động, sinh sôi nảy nở từng ngày.
Đọc kĩ lại những câu thơ, ta bỗng phát hiện thêm nhiều điều kì lạ khác nữa. Các sự việc
khơng được miêu tả trong trạng thái bình thường, chúng được tơ đậm, được đẩy lên mức cao
nhất có thể. Khơng phải "hạt bắp vàng" mà là "bắp rây vàng hạt" nắng là "nắng đào" màu sắc
lộng lẫy nhất, trời xanh thì "càng rộng càng cao" tầm mắt cứ được mở rộng ra thêm mãi. Tiếng
ve khơng chỉ "ngân" mà cịn "dậy" lên, hai tính từ miêu tả âm thanh kết hợp với nhau khiến cho
tiếng ve rộn rã khác thường. Chừng như để hồ điệu với những âm thanh và hình ảnh đó, cánh
diều sáo cũng không chịu "lững lờ" hay "vi vu" mà "lộn nhào từng không”. Cánh diều như cũng
nô nức, vui lây trong không gian lộng lẫy màu sắc và rộn rã âm thanh đó.
Sở dĩ có hiện tượng đó là bởi tác giả đã không trực tiếp quan sát và miêu tả cảnh vật.
Nhà thơ đang bị giam trong tù. Những bức tường kín mít vây xung quanh làm sao cho phép nhà

thơ nhìn ngắm hay lắng nghe... Tất cả đều được tái hiện từ trí tưởng tượng, trí nhớ và hơn thế
nữa là tình u, lịng khát khao mãnh liệt được tháo cũi sổ lồng. Trong cảnh tù đày, màu ngô lúa
hay màu nắng, màu của trời xanh bỗng trở nên quý giá vô ngần, bởi thế nên những màu sắc, âm
thanh hết sức bình thường bỗng trở nên lung linh, huyền ảo, rực rỡ hẳn lên. Đoạn thơ này thể
hiện tình yêu sâu sắc của nhà thơ đối với cuộc sống, đối với quê hương.
Mộng tưởng càng tươi đẹp bao nhiêu thì hiện thực lại càng cay đắng, nghiệt ngã bấy
nhiêu:
Ta nghe hè dậy bên lòng


Mà chân muốn đạp tan phịng, hè ơi!
Ngột làm sao, chết uất thơi
Con chim tu hú ngồi trời cứ kêu!
Tưởng như sự liên kết giữa hai đoạn thơ này không thật chặt chẽ và tứ thơ không liên
tục. Khi hướng ra bên ngoài, nhà thơ tả cảnh nhưng khi hướng vào trong lại tả tâm trạng. Kì
thực đây chính là sự liên kết vô cùng khéo léo và tinh tế. Mối dây liên kết ấy chính là tiếng chim
tu hú. Tiếng chim gọi bầy tha thiết gợi mở một thế giơi bao la và vô cùng sinh động. Nhưng thế
giới đó càng rộng rãi, rực rỡ bao nhiêu thì lại càng khiến cho người tù (đã bị tách biệt khỏi thế
giới ấy) cảm thấy ngột ngạt và khao khát bấy nhiêu.
Tiếng chim tu hú ở đầu và cuối của bài thơ tuy đều biểu trưng cho tiếng gọi tha thiết của
tự do, của cuộc sống ngoài kia đầy quyến rũ đối với người tù nhưng tâm trạng của người tù khi
nghe tiếng tu hú lại rất khác nhau, ở câu thơ đầu, tiếng tu hú gợi hình ảnh cuộc sống đầy hương
sắc, từ đó gợi ra cái khát khao về cuộc sống tự do. Thế nhưng, đến câu kết, tiếng chim ấy lại
khiến cho người tù cố cảm giác bực bội, đau khổ vì chưa thể thốt ra khỏi cảnh tù dầy.
Bài thơ hay ở những hình ảnh thơ gần gũi, giản dị mà giàu sức gợi cảm, ở nghệ thuật sử
dụng thể thơ lục bát uyển chuyển, tự nhiên và cả ở những cảm xúc thiết tha, sâu lắng, thể hiện
được nguồn sống sục sơi của người cộng sản.

Lịng yêu cuộc sống và niềm khao khát tự do cháy bỏng của người
chiến sĩ cách mạng – mẫu 5

“Khi con tu hú” là bài thơ Tố Hữu làm khi ông bị giam trong nhà lao Thừa Phủ (Huế)
năm 1939. Trong khoảng thời gian bị bắt giam từ tháng 4/1939 cho đến tháng 3/1942, Tố Hữu
đã làm rất nhiều thơ in trong phần Xiềng xích của tập thơ Từ ấy. Đây là một bài thơ nói lên cảm
giác mất tự do, ngột ngạt của nhà cách mạng trẻ tuổi. Bài thơ gồm hai phần. Phần đầu (sáu
dịng) nói về niềm khao khát tự do. Phần hai (bốn dòng) thể hiện khát vọng hành động, tháo cũi
sổ lồng.
Ý thơ bắt đầu từ tiếng chim tu hú, như nhan đề bài thơ đã nêu lên: Khi con tu hú. Đó là
tu hú kêu, tiếng kêu vang suốt cả bài thơ, ra ngoài bài thơ, vang mãi. Tu hú kêu báo hiệu mùa
hè. Người bị giam trong tù, khép kín giữa bốn bức tường kín mít. Chỉ cịn có âm thanh là mối
liên hệ với bên ngồi: chỉ có tiếng chim, tiếng chng, tiếng bước chân, tiếng rao đêm... là báo


hiệu cuộc sống bên ngoài. Tự nhiên, âm thanh bên ngoài trở thành biểu tượng của cuộc sống tự
do. Cả bài thơ xây dựng trên hình ảnh âm thanh đó.
Âm thanh không chỉ là tiếng kêu. Trong âm thanh thường có cả một thế giới hồi niệm
gắn liền với âm thanh ấy. Chẳng hạn khi nghe một giai điệu bài hát, người ta dễ dàng liên tưởng
tới cái thời gian và không gian mà người ta say mê với bài hát ấy. Cũng vậy, khi tiếng chim tu
hú gọi bầy cất lên làm hiện ra trong tâm trí tác giả một thế giới đồng nội thân thuộc:
Khi con tu hú gọi bầy
Lúa chiêm đang chín, trái cây ngọt dần
Vườn râm dậy tiếng ve ngân
Bắp rây vàng hạt đầy sân nắng đào
Trời xanh càng rộng càng cao
Đôi con diều sáo lộn nhào từng không...
Khung cảnh và chi tiết đúng là của đồng nội vào vụ tháng năm, tháng sáu: lúa chín, trái
chín, tiếng ve, ngơ vàng, nắng tươi, trời cao, sáo diều bay lượn. Nhà thơ chứng tỏ một tâm hồn
thơ đầy ắp ấn tượng về thôn dã. Nhưng hồn thơ cịn chứa đựng một điều kì diệu. Ấy là sự liên
tưởng tạo thành một phản ứng dây chuyền. Tiếng chim gọi bầy, gọi lúa đang chín và trái cây
đang ngọt dần, biết bao là hương vị. Rồi thì bóng râm và dậy tiếng ve ngân — một vầng âm
thanh xao xuyến ngập tràn thính giác. Bắp vàng và nắng đào đầy sân gợi lên ánh sáng chan hòa

và màu sắc rực rỡ. Cuối cùng âm thanh gợi ra một không gian cao rộng tự do:
Đôi con diều sáo lộn nhào từng không...
Đây là đỉnh điểm của sự tưởng tượng. Tâm hồn nhà thơ như cũng đang bay lượn, nhào
lộn trong khơng gian cao rộng ấy. Khó có thể hình dung đây là cảnh tượng có thật được nhìn
bằng mắt, bởi tác giả đang ở trong tù. Đây chỉ có thể là tấm ảnh mở ra trong một tiếng chim:
Ta nghe hè dậy bên lòng
Mà chân muốn đạp tan phòng, hè ôi!
Nhà thơ thì thầm với mùa hè, đây cũng là một hình ảnh mới. Mùa hè của tự do, của nồng
nàn, của đam mê. Tiếng kêu của chim tu hú đến đây trở thành tiếng gọi của tự do.


Ngột làm sao, chết uất thơi
Con chim tu hú ngồi trời cứ kêu!
Hai câu kết đã thể hiện niềm khát khao tự do đến cháy bỏng, đến đỉnh điểm. Sự tương
phản của cảnh trời tự do và nhà tù giam hãm đã thôi thúc thêm niềm uất hận, muốn phá tan nhà
tù. Con chim cứ kêu nghĩa là tiếng gọi tự do khơng bao giờ thơi, nghĩa là ý chí vượt ngục luôn
luôn thường trực. Bài thơ kết thúc với một sự nung nấu ý chí hành động, một tâm trạng nhức
nhối, bồn chồn, một tâm sự không thể ngồi yên, khoanh tay. Điều thú vị là Tố Hữu đã kết thúc
chuỗi ngày tù ngục của mình bằng hành động vượt ngục. Con chim cách mạng ấy đã cất cánh
tung bay.
Từ bài thơ Từ ấy đến bài thơ Khi con tu hú, ta thấy Tố Hữu làm thơ rất thành thực, thơ
đốt lên tự đáy lịng, khơng chút màu mè, kiểu cách, tỉa tót. Thơ ơng truyền cảm bằng thứ tình
cảm chân thật của chính mình.