Chịu trách nhiệm xuất bản
GIÁM ĐỐC - TỔNG BIÊN TẬP
PGS.TS. PHẠM MINH TUẤN
Chịu trách nhiệm nội dung
ỦY VIÊN HỘI ĐỒNG BIÊN TẬP - XUẤT BẢN
TS. VÕ VĂN BÉ
Biên tập nội dung:

TS. LÊ HỒNG SƠN
PHẠM NGỌC KHANG
TRẦN TRUNG THÀNH
ĐINH ÁI MINH
PHAN THỊ HƯƠNG GIANG
PHẠM THỊ NGỌC AN
NGUYỄN PHƯƠNG THÙY
NGUYỄN THỊ VÂN
PHẠM DIỆU THU

Trình bày bìa:
Chế bản vi tính:
Sửa bản in:
Đọc sách mẫu:

ThS. PHÙNG MINH TRANG
NGUYỄN QUỲNH LAN
PHÒNG BIÊN TẬP KỸ THUẬT
NGUYỄN VÂN - DIỆU THU

BAN CHỈ ĐẠO HỘI THẢO
* TRƯỞNG BAN:
Thượng tướng LÊ HUY VỊNH Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Ủy viên
Quân ủy Trung ương, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng
ĐỖ ĐỨC DUY

Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bí thư
Tỉnh ủy Yên Bái

PHAN XUÂN THỦY

Phó Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương

* PHÓ TRƯỞNG BAN:
Trung tướng TRỊNH VĂN QUYẾT

Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương
Đảng, Ủy viên Quân ủy Trung ương,
Phó Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị
Quân đội nhân dân Việt Nam

Thượng tướng PHÙNG SĨ TẤN

Phó Tổng Tham mưu trưởng Quân đội
nhân dân Việt Nam

Thiếu tướng PHẠM HỒNG CHƯƠNG


Tư lệnh Quân khu 2

TẠ VĂN LONG

Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy, Chủ tịch
Hội đồng nhân dân tỉnh Yên Bái

Thiếu tướng NGUYỄN HỒNG NHIÊN

Viện trưởng Viện Lịch sử qn sự,
Bộ Quốc phịng

* CÁC ỦY VIÊN:
Thiếu tướng NGUYỄN VĂN CHÍNH Phó Chánh Văn phòng Bộ Quốc phòng
Trung tướng NGUYỄN VĂN ĐỨC

Cục trưởng Cục Tun huấn, Tổng cục
Chính trị

Thiếu tướng CHU VĂN ĐỒN

Chủ nhiệm Chính trị Bộ Tổng Tham mưu

Đại tá LÊ HỒNG TRƯỜNG

Phó Cục trưởng Cục Tài chính, Bộ Quốc phịng

Đại tá NGUYỄN ĐĂNG HƯỞNG

Phó Chánh Văn phịng Bộ Tổng Tham mưu



VŨ THỊ HIỀN HẠNH

Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Yên Bái

ĐINH THỊ MAI

Vụ trưởng Vụ Tuyên truyền, Ban Tuyên giáo
Trung ương

NGUYỄN MINH TUẤN

Trưởng ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Yên Bái

Đại tá TRẦN CÔNG ỨNG

Chỉ huy trưởng Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh
Yên Bái

BAN NỘI DUNG
* TRƯỞNG BAN:
Thiếu tướng, TS. NGUYỄN HOÀNG NHIÊN Viện trưởng Viện Lịch sử quân sự
Trung tướng PHẠM ĐỨC DUN

Chính ủy Qn khu 2

* PHĨ TRƯỞNG BAN:
Đại tá, PGS.TS. NGUYỄN VĂN SÁU


Phó Viện trưởng Viện Lịch sử quân sự

Đại tá, PGS.TS. DƯƠNG HỒNG ANH

Phó Viện trưởng Viện Lịch sử quân sự

TS. ĐINH THỊ MAI

Vụ trưởng Vụ Tuyên truyền, Ban Tuyên giáo
Trung ương

PGS.TS. PHẠM MINH TUẤN

Giám đốc - Tổng Biên tập Nhà xuất bản
Chính trị quốc gia Sự thật

NGUYỄN MINH TUẤN

Trưởng ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Yên Bái

* CÁC ỦY VIÊN:
Đại tá, TS. TRƯƠNG MAI HƯƠNG

Nguyên Phó Viện trưởng Viện Lịch sử
quân sự

Đại tá, TS. NGUYỄN VĂN LƯỢNG

Trưởng phòng Kế hoạch, quản lý khoa học
và đào tạo, Viện Lịch sử quân sự


Đại tá PHẠM VIẾT KHÁNH

Chính ủy Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh
Yên Bái


NGUYỄN THANH SƠN

Phó Trưởng ban Thường trực Ban
Tuyên giáo Tỉnh ủy Yên Bái

Đại tá, TS. LÊ THANH BÀI

Trưởng phòng Lịch sử Tư tưởng Tổ chức quân sự, Viện Lịch sử qn sự

Đại tá, TS. NGUYỄN VĂN QUYỀN

Phó Trưởng phịng Lịch sử Tư tưởng Tổ chức quân sự, Viện Lịch sử quân sự

Thượng tá, TS. TRẦN ANH TUẤN

Trưởng phòng Lịch sử quân sự Thế giới,
Viện Lịch sử quân sự

Thượng tá, TS. CƠNG PHƯƠNG KHƯƠNG Phó Trưởng phịng Lịch sử Nghệ thuật
qn sự, Viện Lịch sử quân sự
Trung tá, TS. LÊ VĂN CỬ

Phó Trưởng phịng Lịch sử kháng chiến,

Viện Lịch sử qn sự

TỔ CHỨC THỰC HIỆN
VIỆN LỊCH SỬ QUÂN SỰ, BỘ QUỐC PHÒNG
VỤ TUYÊN TRUYỀN, BAN TUYÊN GIÁO TRUNG ƯƠNG
BAN TUYÊN GIÁO TỈNH ỦY YÊN BÁI


LỜI GIỚI THIỆU

T

hu - Đông 1952, Trung ương Đảng quyết định mở Chiến dịch Tây Bắc,
nhằm tiêu diệt sinh lực địch, giải phóng đất đai, giải phóng nhân dân,

phá âm mưu chiếm giữ Tây Bắc để khống chế căn cứ địa Việt Bắc, chia cắt
chiến trường trong cả nước với chiến trường Lào. Dưới sự lãnh đạo của Đảng,
trực tiếp là Tổng Quân ủy, Bộ Tổng Tư lệnh và Bộ Chỉ huy chiến dịch, sau
gần hai tháng (14/10 - 10/12/1952), trải qua ba đợt chiến đấu, quân và dân
ta đã làm nên chiến thắng Tây Bắc 1952; giải phóng gần 30 nghìn km2 đất
đai, trên 25 vạn dân, đạt mục tiêu chiến dịch đã đề ra, tạo nên dấu mốc quan
trọng trong tiến trình lịch sử kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược.
Thắng lợi Chiến dịch Tây Bắc 1952 là kết quả của quá trình thực hiện
đường lối “kháng chiến, kiến quốc”, vừa chiến đấu vừa xây dựng, tạo cho
quân và dân ta có đủ sức mạnh thực hiện được chiến dịch tiến công quy mô
lớn trên địa bàn rừng núi, xa hậu phương; là sự lãnh đạo, chỉ đạo sáng suốt,
tài tình của Đảng, đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh, là sự chiến đấu mưu
trí, dũng cảm của lực lượng vũ trang; là sự đóng góp to lớn của đồng bào trên
địa bàn chiến dịch và nhân dân cả nước đã tạo nên chiến thắng mang tầm
chiến lược, đánh dấu bước phát triển mới, góp phần đưa cuộc kháng chiến

chống thực dân Pháp tiến lên giành thắng lợi quyết định.
Kỷ niệm 70 năm chiến thắng Tây Bắc, thực hiện chỉ đạo của Ban Bí thư
Trung ương Đảng, Bộ Quốc phòng phối hợp với Ban Tuyên giáo Trung ương,
Tỉnh ủy Yên Bái tổ chức Hội thảo khoa học cấp quốc gia: “Chiến thắng
Tây Bắc 1952 - Tầm vóc lịch sử và bài học kinh nghiệm”.
Các tham luận đã phản ánh khá toàn diện về Chiến dịch Tây Bắc 1952,
khẳng định và làm sâu sắc hơn về tầm nhìn chiến lược của Đảng; sự lãnh đạo,
chỉ đạo đúng đắn, sáng tạo của Bộ Chính trị, Tổng Quân ủy, Bộ Tổng Tư lệnh,


8

CHIẾN THẮNG TÂY BẮC 1952 - TẦM VÓC LỊCH SỬ VÀ BÀI HỌC KINH NGHIỆM

Bộ Chỉ huy chiến dịch; ý chí, tinh thần chiến đấu dũng cảm, mưu trí, sáng
tạo của bộ đội chủ lực và các lực lượng tham gia chiến dịch; phân tích, làm rõ
thêm những nét đặc sắc, sự phát triển của nghệ thuật quân sự Việt Nam, ý
nghĩa của chiến thắng Tây Bắc với cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp
cũng như với sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ
quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Trên cơ sở các bài tham luận, Ban Tổ chức Hội thảo đã phối hợp với
Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật xuất bản cuốn sách cùng tên, giúp
cho đông đảo độc giả có tài liệu nghiên cứu, tìm hiểu về chiến thắng mang
tầm chiến lược trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp.
Cuốn sách gồm 3 phần:
Phần thứ nhất: Những vấn đề chung.
Phần thứ hai: Bước phát triển của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp.
Phần thứ ba: Tầm vóc, ý nghĩa và bài học lịch sử.
Tuy Ban Tổ chức Hội thảo và Nhà xuất bản đã rất cố gắng nhưng cuốn
sách khó tránh khỏi hạn chế, thiếu sót. Rất mong bạn đọc góp ý để cuốn sách

được hồn thiện hơn trong lần xuất bản sau.
Xin trân trọng giới thiệu cuốn sách với bạn đọc.
Tháng 10 năm 2022
NHÀ XUẤT BẢN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA SỰ THẬT


PHÁT BIỂU KHAI MẠC HỘI THẢO KHOA HỌC
Thượng tướng, TS. LÊ HUY VỊNH*

Thưa các đồng chí!
Cách đây 70 năm, dưới sự lãnh đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh,
quân và dân ta đã mở Chiến dịch Tây Bắc và giành thắng lợi. Chiến thắng
Tây Bắc là một sự kiện quan trọng trong tiến trình kháng chiến chống thực
dân Pháp, thể hiện tầm nhìn chiến lược, chỉ đạo linh hoạt, sáng tạo của
Bộ Chính trị, Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Tổng Quân ủy và Bộ Tổng
Tư lệnh. Nhân kỷ niệm 70 năm chiến thắng Tây Bắc (1952-2022), Bộ Quốc
phịng chủ trì, phối hợp với Ban Tun giáo Trung ương và Tỉnh ủy Yên Bái
tổ chức Hội thảo khoa học cấp quốc gia với chủ đề: “Chiến thắng Tây Bắc
1952 - Tầm vóc lịch sử và bài học kinh nghiệm”.
Thay mặt Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng và Ban Chỉ đạo Hội
thảo, tôi nhiệt liệt chào mừng các đồng chí lãnh đạo, nguyên lãnh đạo Đảng,
Nhà nước, Quân ủy Trung ương và Bộ Quốc phịng; các đồng chí Ủy viên
Trung ương Đảng, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng; các đồng chí lãnh đạo các
cơ quan Trung ương; các đồng chí lãnh đạo, nguyên lãnh đạo tỉnh Yên Bái và
các tỉnh, thành tham dự Hội thảo; các đồng chí lão thành cách mạng, Anh hùng
Lực lượng vũ trang nhân dân, nhân chứng lịch sử; các đồng chí tướng lĩnh,
sĩ quan; các nhà khoa học; các quý vị đại biểu, khách q, cùng tồn thể các
đồng chí về dự Hội thảo khoa học quan trọng này. Kính chúc các đồng chí
ln mạnh khỏe, hạnh phúc. Chúc Hội thảo thành cơng tốt đẹp.


_____________
* Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Ủy viên Quân ủy Trung ương, Thứ trưởng
Bộ Quốc phòng, Trưởng ban Chỉ đạo Hội thảo.


10

CHIẾN THẮNG TÂY BẮC 1952 - TẦM VÓC LỊCH SỬ VÀ BÀI HỌC KINH NGHIỆM

Thưa tồn thể các đồng chí!
Nhằm giành lấy những thắng lợi quan trọng để đưa cuộc kháng chiến
chống thực dân Pháp của quân và dân ta đi đến thắng lợi quyết định, Hội
nghị Ban Chấp Trung ương lần thứ ba (tháng 4/1952) đã nghiêm túc kiểm
điểm, quán triệt đường lối kháng chiến trường kỳ, phương châm, nhiệm vụ
chiến lược và thống nhất chủ trương: Tiếp tục phát huy quyền chủ động
chiến lược, mở chiến dịch tiến công địch trong Thu - Đông 1952 với phương
châm: Tránh chỗ mạnh, đánh chỗ yếu, tìm sơ hở của địch mà đánh. Theo đó,
tháng 9/1952, trên cơ sở phân tích, đánh giá tương quan lực lượng khách
quan và khoa học, Trung ương Đảng, Tổng Quân ủy và Bộ Quốc phòng Tổng Tư lệnh quyết định mở chiến dịch tiến công Tây Bắc nhằm tiêu diệt,
tiêu hao sinh lực địch, giải phóng đất đai, giành dân, phá âm mưu lập “xứ
Thái tự trị” của thực dân Pháp.
Sau gần 2 tháng tiến hành chiến dịch (14/10 - 10/12/1952), trải qua 3
đợt chiến đấu, mặc dù trong đợt 3 đánh tập đoàn cứ điểm Nà Sản không
thành công, nhưng về tổng thể, ta đã thực hiện thắng lợi quyết tâm của
chiến dịch là tiêu diệt một bộ phận quan trọng sinh lực địch, giải phóng
phần lớn đất đai và nhân dân các dân tộc trên địa bàn chiến lược, phá được
âm mưu chiếm đóng của địch; nối thơng Tây Bắc với căn cứ địa Việt Bắc,
vùng tự do Thanh - Nghệ - Tĩnh, Thượng Lào và căn cứ địa cả nước.
Thắng lợi của Chiến dịch Tây Bắc là tổng hợp của nhiều nhân tố, là kết
quả của quá trình 7 năm chiến đấu gian khổ, hy sinh, là kết tinh sức mạnh

tổng hợp của cả nước, trực tiếp là các đơn vị chủ lực của Bộ cùng quân và
dân các tỉnh Yên Bái, Sơn La, Lai Châu (nay là Lai Châu và Điện Biên) và
các chiến trường phối hợp. Thắng lợi của chiến dịch đã đánh dấu sự trưởng
thành vượt bậc của Quân đội nhân dân Việt Nam, đưa nghệ thuật quân sự
Việt Nam phát triển lên tầm cao mới; tạo tiền đề, điều kiện thuận lợi để
quân và dân ta giành được thắng lợi quyết định trong Đông - Xuân 1953-1954,
đánh bại ý chí xâm lược của kẻ thù, kết thúc thắng lợi vẻ vang cuộc kháng
chiến chống thực dân Pháp xâm lược (1945-1954), để lại nhiều bài học quý
báu, mang giá trị lý luận và thực tiễn sâu sắc.


PHÁT BIỂU KHAI MẠC HỘI THẢO KHOA HỌC

11

Thưa các đồng chí!
Cuộc Hội thảo khoa học hơm nay được tổ chức trên mảnh đất Yên Bái
lịch sử, là nơi mở màn Chiến dịch Tây Bắc, giành được thắng lợi to lớn trong
đợt 1 của chiến dịch, đập tan tồn bộ phịng tuyến vịng ngồi của địch từ
hữu ngạn sơng Thao đến tả ngạn sông Đà, tạo đà cho quân và dân ta thực
hiện thắng lợi mục tiêu chiến dịch đề ra.
Hội thảo khoa học là hoạt động thiết thực kỷ niệm 70 năm chiến thắng
Tây Bắc, là dịp để toàn Đảng, tồn dân, tồn qn ơn lại truyền thống đấu
tranh anh dũng của các thế hệ cha anh, tưởng nhớ đến đồng bào, đồng chí đã
chiến đấu, hy sinh trong cuộc kháng chiến trường kỳ bảo vệ độc lập, tự do
của dân tộc, trong đó có Chiến dịch Tây Bắc. Kết quả của Hội thảo sẽ góp
phần hun đúc tinh thần u nước, lịng tự hào, tự tơn dân tộc, ý chí độc lập,
tự chủ và khát vọng hịa bình, củng cố niềm tin và quyết tâm chính trị của
tồn Đảng, toàn dân và toàn quân ta cùng đoàn kết một lòng vượt qua mọi
gian lao, thử thách; đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, phủ nhận

giá trị lịch sử và hiện thực của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp nói
chung, Chiến dịch Tây Bắc nói riêng; đồng thời, thông qua Hội thảo giúp
chúng ta nhận thức sâu sắc tầm vóc, ý nghĩa lịch sử và những bài học kinh
nghiệm vận dụng vào sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc trong giai đoạn
hiện nay và thời gian tới.
Với ý nghĩa đó, thay mặt Ban Chỉ đạo, tơi tuyên bố khai mạc Hội
thảo khoa học: “Chiến thắng Tây Bắc 1952 - Tầm vóc lịch sử và bài học
kinh nghiệm”.
Xin trân trọng cảm ơn!


PHÁT BIỂU
CHÀO MỪNG HỘI THẢO KHOA HỌC
ĐỖ ĐỨC DUY*

Kính thưa các đồng chí!
Tỉnh Yên Bái rất vinh dự, tự hào được lựa chọn để phối hợp cùng với Bộ
Quốc phòng, Ban Tuyên giáo Trung ương tổ chức Hội thảo khoa học cấp quốc
gia “Chiến thắng Tây Bắc 1952 - Tầm vóc lịch sử và bài học kinh nghiệm”, là
hoạt động tiêu biểu trong chuỗi sự kiện kỷ niệm 70 năm Chiến dịch Tây Bắc
(1952-2022).
Thay mặt Đảng bộ, chính quyền, quân và dân tỉnh Yên Bái, tôi nhiệt
liệt chào mừng, trân trọng cảm ơn và xin gửi những lời chúc mừng tốt đẹp
nhất tới các đồng chí lãnh đạo, nguyên lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Quân ủy
Trung ương, Bộ Quốc phòng; lãnh đạo các cơ quan Trung ương và địa
phương, các nhân chứng lịch sử, nhà khoa học, quý vị đại biểu, khách quý về
dự Hội thảo khoa học quan trọng và đầy ý nghĩa này. Chúc Hội thảo thành
công tốt đẹp!
Kính thưa các đồng chí!
Chiến thắng Tây Bắc 1952 là dấu mốc có ý nghĩa to lớn cả về quân sự

và chính trị, khẳng định tầm nhìn chiến lược của Trung ương Đảng, Chủ tịch
Hồ Chí Minh và sự trưởng thành vượt bậc của quân đội ta; là tiền đề
quan trọng cho những chiến thắng tiếp theo, tiến tới chiến thắng lịch sử
Điện Biên Phủ lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu, kết thúc cuộc kháng
chiến chống thực dân Pháp xâm lược.

_____________
* Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy, Trưởng đồn đại biểu
Quốc hội tỉnh Yên Bái, đồng Trưởng ban Chỉ đạo Hội thảo.


PHÁT BIỂU CHÀO MỪNG HỘI THẢO KHOA HỌC

13

Là địa bàn diễn ra đợt 1 của chiến dịch, quân và dân Yên Bái tự hào đã
đóng góp sức người, sức của làm nên chiến thắng, cùng bộ đội chủ lực giải
phóng quê hương, tạo tiền đề cho Chiến dịch Tây Bắc giành thắng lợi. 70 đã
năm trôi qua nhưng âm vang thắng lợi vẫn in đậm trong tâm trí của quân
và dân các dân tộc tỉnh Yên Bái, là niềm tự hào và là nguồn động lực to lớn,
thôi thúc các thế hệ cán bộ, đảng viên, chiến sĩ lực lượng vũ trang và nhân
dân các dân tộc tỉnh Yên Bái tiếp tục phát huy truyền thống anh hùng cách
mạng, khí thế tiến công, tinh thần chiến thắng của Chiến dịch Tây Bắc, ra
sức thi đua cống hiến cho sự nghiệp xây dựng, bảo vệ và phát triển quê
hương, đất nước.
Kính thưa các đồng chí!
70 năm sau chiến thắng Tây Bắc, từ một tỉnh nghèo, nền kinh tế tự
cung tự cấp, đời sống nhân dân hết sức khó khăn, đến nay Yên Bái đã xây
dựng nền kinh tế vững chắc với tốc độ tăng trưởng GRDP hằng năm luôn ở
mức khá so với các tỉnh trong vùng và so với mặt bằng chung cả nước; cơ cấu

kinh tế chuyển dịch tích cực.
Từ một nền nông nghiệp lạc hậu, các huyện vùng cao ln ở tình
trạng thiếu lương thực trầm trọng, nay trở thành một tỉnh có nền nơng
nghiệp phát triển theo hướng hàng hóa, chun canh, tập trung quy mơ
lớn với hàng chục sản phẩm chủ lực, đặc sản; hàng trăm sản phẩm OCOP
chất lượng cao; xây dựng nông thôn mới là điểm sáng của các tỉnh khu
vực Tây Bắc.
Hạ tầng kinh tế - xã hội, nhất là hạ tầng giao thông, giáo dục, y tế được
quan tâm đầu tư đồng bộ; trên địa bàn tỉnh có 8 cây cầu bắc qua sông Hồng,
cùng với hệ thống quốc lộ, tỉnh lộ kết nối với cao tốc Nội Bài - Lào Cai góp
phần hồn thiện hệ thống giao thơng liên kết vùng, liên vùng, đáp ứng nhu
cầu đi lại của nhân dân và tạo động lực thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội
của tỉnh.
Văn hóa - xã hội ln được quan tâm chăm lo và có nhiều tiến bộ. Từ
chỗ trên 90% dân số mù chữ, đến nay 100% huyện, thị xã, thành phố đạt
chuẩn phổ cập giáo dục mầm non, chuẩn phổ cập giáo dục tiểu học mức độ 3,


14

CHIẾN THẮNG TÂY BẮC 1952 - TẦM VÓC LỊCH SỬ VÀ BÀI HỌC KINH NGHIỆM

chuẩn phổ cập giáo dục trung học cơ sở mức độ 2; chất lượng giáo dục - đào tạo,
chăm sóc sức khỏe nhân dân khơng ngừng được nâng lên. Bản sắc văn hóa
tốt đẹp của các dân tộc được bảo tồn, phát huy, trở thành động lực cho phát
triển. Đời sống vật chất và tinh thần, chỉ số hạnh phúc của nhân dân được
cải thiện rõ rệt. Quốc phịng - an ninh được giữ vững.
Cơng tác xây dựng Đảng và hệ thống chính trị được đặc biệt chú trọng
và đạt được nhiều kết quả tích cực; phương thức lãnh đạo của Đảng được đổi
mới mạnh mẽ; vai trò, năng lực lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền

các cấp được nâng lên; khối đại đồn kết dân tộc được củng cố và tăng cường.
Kính thưa các đồng chí!
Trải qua nhiều lần điều chỉnh địa giới hành chính, đến nay n Bái có
diện tích tự nhiên gần 6.887km2, gồm 9 đơn vị hành chính cấp huyện (trong
đó có 1 thành phố, 1 thị xã), có 173 xã, phường, thị trấn; dân số trên 84 vạn
người với trên 30 dân tộc anh em. Người dân Yên Bái có truyền thống đồn
kết, tinh thần u nước nồng nàn; anh hùng, bất khuất trong đấu tranh
cách mạng; cần cù, sáng tạo trong lao động sản xuất. Trong suốt chiều dài
lịch sử của dân tộc, quân và dân tỉnh Yên Bái ln đồn kết, đồng lịng cùng
với qn và dân cả nước viết nên những trang sử hào hùng của dân tộc Việt
Nam. Trên địa bàn tỉnh có nhiều di tích lịch sử, là những chứng tích oanh
liệt về những chiến thắng vẻ vang của dân tộc, những cảnh quan thiên
nhiên hùng vĩ, những nét đẹp văn hóa, con người Yên Bái, cũng như những
thành tựu to lớn trong công cuộc xây dựng, phát triển tỉnh Yên Bái. Đó là:
Địa danh Chiến khu Vần - nơi có vai trị quyết định trong việc chuẩn bị lực
lượng giành chính quyền hai tỉnh Yên Bái - Phú Thọ trong Cách mạng
Tháng Tám; khu di tích Căng và Đồn Nghĩa Lộ đã trở thành tượng đài của
chiến thắng Tây Bắc; đèo Lũng Lô, bến Âu Lâu lịch sử đã đi vào huyền
thoại trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp; hồ và thủy điện Thác
Bà - cánh chim đầu đàn của ngành thủy điện Việt Nam với diện tích trên
23.000 ha và trên 1.300 đảo được ví như vịnh Hạ Long trên núi; danh thắng
quốc gia đặc biệt ruộng bậc thang Mù Cang Chải là kết tinh của quá trình
lao động sáng tạo, chinh phục thiên nhiên của đồng bào Mông; nghệ thuật


PHÁT BIỂU CHÀO MỪNG HỘI THẢO KHOA HỌC

15

Xòe Thái mê đắm lòng người đã được UNESCO vinh danh là di sản văn hóa

phi vật thể đại diện của nhân loại, v.v..
Thay mặt lãnh đạo, nhân dân tỉnh Yên Bái, trân trọng kính mời các
quý vị đại biểu, khách quý sau Hội thảo hãy dành thời gian lưu lại để đi
thăm, tìm hiểu và trải nghiệm về những địa danh gắn liền với chiến thắng
Tây Bắc; về truyền thống, văn hóa, lịch sử, những nét đẹp của mảnh đất và
con người Yên Bái anh hùng, bất khuất trong đấu tranh bảo vệ Tổ quốc và
nay đang đoàn kết, quyết tâm, xây dựng Yên Bái theo hướng “Xanh, hài hòa,
bản sắc và hạnh phúc”.
Kính thưa các đồng chí!
Đảng bộ, chính quyền, lực lượng vũ trang và nhân dân các dân tộc tỉnh
Yên Bái luôn trân trọng, ghi nhớ công ơn các anh hùng liệt sĩ, chiến sĩ lực
lượng vũ trang đã không tiếc xương máu, anh dũng chiến đấu, hy sinh góp
phần làm nên chiến thắng lịch sử Tây Bắc năm 1952 nói riêng và trong suốt
sự nghiệp đấu tranh bảo vệ Tổ quốc nói chung.
Hội thảo là dịp để chúng ta hiểu rõ hơn về tầm vóc, ý nghĩa lịch sử và
bài học kinh nghiệm của chiến thắng Tây Bắc năm 1952; tự hào về Đảng
quang vinh, Bác Hồ vĩ đại; tự hào về lịch sử vẻ vang và những thành tựu to
lớn mà Đảng bộ và nhân dân các dân tộc Tây Bắc đã đạt được. Đây cũng là
dịp để củng cố, bồi đắp thêm về lòng yêu nước, tinh thần tự hào dân tộc; giáo
dục truyền thống, chủ nghĩa anh hùng cách mạng, tinh thần đồn kết, ý chí
tự lực tự cường và khát vọng cống hiến cho thế hệ trẻ cả nước nói chung,
trong đó có tỉnh Yên Bái; càng thêm tin tưởng sự lãnh đạo của Đảng, thắng
lợi của sự nghiệp đổi mới đất nước, góp phần tiếp thêm sức mạnh, nghị lực
và quyết tâm phấn đấu cho mục tiêu xây dựng, phát triển quê hương, đất
nước ngày càng phồn vinh hạnh phúc.
Chúng tôi tin tưởng rằng, với sự quan tâm chỉ đạo, động viên của các
đồng chí lãnh đạo, nguyên lãnh đạo Đảng, Nhà nước, sự tham gia nhiệt
huyết, trách nhiệm của các nhân chứng lịch sử, nhà khoa học trong và ngoài
quân đội, cuộc Hội thảo khoa học hôm nay sẽ thành công tốt đẹp và có sức
lan tỏa sâu rộng, theo đúng mục đích, yêu cầu đề ra.



16

CHIẾN THẮNG TÂY BẮC 1952 - TẦM VÓC LỊCH SỬ VÀ BÀI HỌC KINH NGHIỆM

Trong quá trình phối hợp đăng cai tổ chức Hội thảo, mặc dù đã có nhiều
cố gắng, nỗ lực, song do điều kiện cơ sở vật chất của n Bái cịn nhiều khó
khăn nên khơng tránh khỏi những khiếm khuyết, bất tiện, rất mong các
đồng chí thơng cảm và chia sẻ.
Một lần nữa, kính chúc q vị đại biểu, khách q cùng tồn thể các
đồng chí sức khỏe và hạnh phúc; chúc Hội thảo thành công tốt đẹp!
Xin trân trọng cảm ơn!


BÁO CÁO ĐỀ DẪN HỘI THẢO KHOA HỌC
Trung tướng TRỊNH VĂN QUYẾT*

Kính thưa các đồng chí!
Cách đây 70 năm, vào Thu - Đông năm 1952, dưới sự lãnh đạo, chỉ
đạo sáng suốt, tài tình của Trung ương Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh,
trực tiếp là Tổng Quân ủy và Bộ Quốc phòng - Tổng Tư lệnh, quân và dân
ta đã làm nên chiến thắng Tây Bắc, góp phần làm thay đổi cục diện chiến
trường, tạo đà để đưa cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược đi
đến thành cơng.
Từ sau thắng lợi của Chiến dịch Hịa Bình, Trung ương Đảng và Chủ
tịch Hồ Chí Minh đã sớm nhận thấy: Tây Bắc vừa là địa bàn chiến lược quan
trọng, vừa là hướng tiến công phù hợp với sở trường tác chiến rừng núi của
quân đội ta, nhưng lực lượng địch mỏng, bố phòng thiếu chắc chắn; làm chủ
được vùng Tây Bắc khơng những bảo vệ vững chắc An tồn khu Trung ương,

tạo thế liên hoàn nối Việt Bắc với Liên khu 3, Liên khu 4, mà cịn có điều
kiện thuận lợi trong củng cố, phát triển liên minh chiến đấu Việt - Lào cùng
chống kẻ thù chung.
Căn cứ vào thực tiễn chiến trường, tương quan giữa ta và địch, đầu
tháng 9/1952, Trung ương Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh quyết định mở
chiến dịch tiến công lên Tây Bắc. Trực tiếp tham gia chiến dịch có 3 đại đồn
bộ binh: 308, 312, 316; Tiểu đoàn bộ binh 910; 6 đại đội sơn pháo 75 mm;
3 đại đội súng cối 120 mm; Trung đồn cơng binh 151 và 11 đại đội bộ đội
địa phương cùng lực lượng du kích các tỉnh Yên Bái, Lai Châu, Sơn La,

_____________
Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Ủy viên Quân ủy Trung ương, Phó Chủ nhiệm
Tổng cục Chính trị Qn đội nhân dân Việt Nam, Phó Trưởng Ban Chỉ đạo Hội thảo.
*


18

CHIẾN THẮNG TÂY BẮC 1952 - TẦM VÓC LỊCH SỬ VÀ BÀI HỌC KINH NGHIỆM

Lào Cai1. Ngồi ra, có khoảng 35.000 thanh niên xung phong, dân công2
được huy động làm nhiệm vụ sửa đường, vận chuyển lương thực, thực phẩm,
vũ khí, dụng cụ y tế và thuốc men từ hậu phương ra tiền tuyến, cùng sự
đóng góp sức người, sức của của đồng bào các dân tộc Tây Bắc.
Chiến dịch Tây Bắc được thực hiện trong một thế trận chung, có sự
phối hợp chặt chẽ với các chiến trường cả nước, từ Bắc Bộ đến Trung Bộ
và Nam Bộ, từ nông thôn đến thành thị và từ đồng bằng đến miền núi.
Nhờ chuẩn bị chu đáo, sau gần hai tháng tiến hành chiến dịch (14/10 10/12/1952), với ba đợt tiến công, quân và dân ta đã tiêu diệt và bắt hơn
6.000 tên địch, giải phóng gần 30.000 km2 với 250.000 dân3, đập tan âm
mưu chiếm đóng và lập “xứ Thái tự trị” trên địa bàn Tây Bắc của thực

dân Pháp, hoàn thành cơ bản các mục tiêu của chiến dịch đề ra.
Chiến thắng Tây Bắc là một trong những sự kiện lịch sử quan trọng,
khẳng định tính đúng đắn trong lãnh đạo, chỉ đạo kháng chiến của Trung
ương Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, là cơ sở để Đảng ta tiếp tục đề ra
những chủ trương chiến lược, đưa cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp
của dân tộc ta ngày càng phát triển và đi đến thành công.
Kỷ niệm 70 năm chiến thắng Tây Bắc (1952-2022), Ban Bí thư Trung
ương Đảng giao Bộ Quốc phịng chủ trì, phối hợp với Ban Tuyên giáo Trung
ương, Tỉnh ủy Yên Bái tổ chức Hội thảo khoa học với chủ đề: “Chiến thắng
Tây Bắc 1952 - Tầm vóc lịch sử và bài học kinh nghiệm”, Ban Tổ chức đã
nhận được hơn 90 bài tham luận khoa học của các đồng chí lãnh đạo Đảng,
Nhà nước, Quân ủy Trung ương và Bộ Quốc phòng; các cơ quan Trung ương,
các địa phương; các đồng chí tướng lĩnh, sĩ quan, các nhà khoa học trong và
ngoài quân đội. Các tham luận đã đề cập một cách tương đối toàn diện, sâu
sắc những vấn đề cơ bản mà Hội thảo đặt ra.
Hội thảo hôm nay, Ban Chỉ đạo Hội thảo mong muốn các đại biểu, các
nhà khoa học, nhân chứng lịch sử, với quan điểm, phương pháp khách quan,

_____________
1. Xem Viện Lịch sử quân sự Việt Nam: Chiến dịch tiến công Tây Bắc (Thu - Đông
1952), Hà Nội, 1992, tr.14.
2. Xem Chiến thắng Tây Bắc 1952 - Tầm nhìn chiến lược của Đảng và bài học lịch sử,
Nxb. Quân đội nhân dân, Hà Nội, 2012, tr.59.
3. Xem Từ điển bách khoa quân sự Việt Nam, Nxb. Quân đội nhân dân, Hà Nội, 2004,
tr.195-196.


BÁO CÁO ĐỀ DẪN HỘI THẢO KHOA HỌC

19


toàn diện, với tầm nhìn và tư duy đổi mới, khoa học, dựa trên những tư liệu
tin cậy đã được thẩm định, tiếp tục khẳng định và làm sâu sắc hơn những
nội dung chủ yếu sau đây:
Thứ nhất, phân tích, đánh giá, làm rõ bối cảnh, tình hình quốc tế, khu
vực trong những năm đầu thập niên 1950; âm mưu, thủ đoạn mở rộng chiếm
đóng và lập “xứ Thái tự trị” ở vùng Tây Bắc của thực dân Pháp, để làm rõ
thuận lợi, khó khăn khi tiến hành chiến dịch.
Thứ hai, làm rõ chủ trương, đường lối lãnh đạo đúng đắn, sáng tạo,
khẳng định tầm nhìn chiến lược và tài thao lược của Trung ương Đảng, Tổng
Quân ủy và Bộ Tổng Tư lệnh khi quyết định mở Chiến dịch Tây Bắc; trong
đó có vai trị của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đại tướng Võ Nguyên Giáp - Tổng
Tư lệnh, Chỉ huy trưởng kiêm Bí thư Đảng ủy chiến dịch. Đây là những
nhân tố quyết định để Chiến dịch Tây Bắc giành thắng lợi.
Thứ ba, làm rõ quá trình chuẩn bị, tổ chức và thực hành tác chiến của
các lực lượng vũ trang; vai trò của đảng bộ các địa phương và các lực lượng
dân qn du kích, thanh niên xung phong, dân cơng; sự phối hợp của các
chiến trường, các lực lượng vũ trang và nhân dân địa phương trong Chiến
dịch Tây Bắc. Qua đó làm sáng tỏ bước phát triển của chiến tranh nhân dân
Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp.
Thứ tư, nêu bật nét đặc sắc của nghệ thuật chiến dịch. Đó là: nghệ
thuật chọn hướng tiến cơng; nghệ thuật sử dụng lực lượng; nghệ thuật tổ
chức và thực hành chiến dịch; nghệ thuật chọn mục tiêu chủ yếu, đánh trận
then chốt; cách đánh sáng tạo được hình thành và phát triển trong suốt quá
trình chiến dịch.
Thứ năm, phân tích, luận giải, làm sâu sắc hơn tầm vóc to lớn, ý nghĩa
quan trọng và nguyên nhân cơ bản dẫn đến thắng lợi của chiến thắng Tây
Bắc; đồng thời rút ra những bài học kinh nghiệm quý báu, vận dụng sáng
tạo vào thực tiễn xây dựng nền quốc phòng toàn dân, thế trận chiến tranh
nhân dân trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay.

Kết quả của Hội thảo sẽ góp phần nhìn nhận, đánh giá một cách tồn
diện, sâu sắc về tầm vóc, ngun nhân, ý nghĩa thắng lợi và bài học kinh
nghiệm của Chiến dịch Tây Bắc; đồng thời, cung cấp cơ sở lý luận và thực
tiễn quan trọng để chúng ta vận dụng trong xây dựng thế trận quốc phòng


20

CHIẾN THẮNG TÂY BẮC 1952 - TẦM VÓC LỊCH SỬ VÀ BÀI HỌC KINH NGHIỆM

toàn dân, xây dựng quân đội “tinh, gọn, mạnh”, phấn đấu đến năm 2030 xây
dựng quân đội chính quy, tinh nhuệ, hiện đại, đáp ứng yêu cầu, nhiệm
vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.
Đồng thời, Hội thảo hơm nay là dịp để chúng ta tôn vinh, tưởng nhớ
và tri ân đồng bào, chiến sĩ đã anh dũng chiến đấu, hy sinh cho thắng lợi
của Chiến dịch Tây Bắc và sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc; củng cố
vững chắc cơ sở khoa học để đấu tranh làm thất bại âm mưu, thủ đoạn
chống phá và phản bác kịp thời, hiệu quả những luận điệu xuyên tạc, phủ
nhận lịch sử của các thế lực thù địch, phản động. Qua đó, khơi dậy niềm tự
hào của dân tộc anh hùng, quân đội anh hùng; góp phần nâng cao chất
lượng, hiệu quả giáo dục truyền thống lịch sử cho cán bộ, chiến sĩ và nhân
dân, nhất là thế hệ trẻ.
Thay mặt Ban Chỉ đạo, Ban Tổ chức và Đoàn Chủ tịch Hội thảo, kính
chúc các q vị đại biểu cùng tồn thể các đồng chí sức khỏe, hạnh phúc và
thành cơng.
Chúc Hội thảo thành công tốt đẹp!
Trân trọng cảm ơn!


PHẦN THỨ NHẤT


NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG



CHIẾN THẮNG TÂY BẮC 1952
BÀI HỌC VỀ XÂY DỰNG NỀN QUỐC PHỊNG
TỒN DÂN
Đại tướng, TS. PHAN VĂN GIANG*

C

ách đây 70 năm, dưới sự lãnh đạo của Đảng, Chủ tịch Hồ Chí Minh,
quân và dân ta đã mở Chiến dịch Tây Bắc giành thắng lợi. Đây là

thắng lợi lịch sử có ý nghĩa chiến lược về quân sự, chính trị, kinh tế, để lại
nhiều bài học kinh nghiệm quý cho sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc
và vận dụng vào xây dựng nền quốc phịng tồn dân, bảo vệ Tổ quốc trong
tình hình mới.
Sau Chiến dịch Biên giới Thu - Đông 1950, để tiếp tục phát triển thế
tiến công chiến lược, ta mở một số chiến dịch ở đồng bằng và trung du Bắc
Bộ, nhưng chưa đạt được mục đích đề ra. Đảng ta đã kịp thời rút kinh
nghiệm, đề ra chủ trương: Cần tập trung lực lượng đánh vào những nơi rất
hiểm yếu nhưng địch lại sơ hở nhằm khoét sâu nhược điểm cơ bản của đối
phương, giành thắng lợi từng phần, tạo chuyển biến so sánh lực lượng có
lợi cho ta, tiến lên giành những thắng lợi quyết định. Sau thắng lợi Chiến
dịch Hịa Bình (2/1952), Bộ Chính trị có chủ trương mở chiến dịch trên
hướng Tây Bắc và chỉ thị Tổng Quân ủy, Bộ Tổng Tư lệnh xúc tiến công tác
chuẩn bị chiến dịch.
Tháng 9/1952, Trung ương Đảng quyết định mở Chiến dịch Tây Bắc,

nhằm mục đích: “Tiêu diệt sinh lực địch, tranh thủ nhân dân; giải phóng

_____________
*

Ủy viên Bộ Chính trị, Phó Bí thư Qn ủy Trung ương, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng.