CHỦ ĐỀ: TUẦN HOÀN MÁU (2 tiết)
Người soạn : NGUYỄN NGÔ CƯƠNG
I. Nội dung chủ đề
1.1. Tên chủ đề : “Tuần hoàn máu .”
Chủ đề này gồm các bài: Bài 18;19 trong chương I, Mục B , thuộc Phần 4. Sinh
học Sinh học cơ thể sinh học 11 THPT.
Bài 18. Tuần hoàn máu .
Bài 19. Tuần hoàn máu (tt)
1.2. Nội dung chi tiết của chủ đề
TIẾT 1
- ND1: Cấu tạo và chức năng của HTH
- ND 2: Các dạng hệ tuần hoàn ở động vật
TIẾT 2
- ND 3 :Hoạt động của tim
- ND4 : Hoạt động của hệ mạch
1.3. Thời lượng
Căn cứ vào lượng kiến thức, phương pháp tổ chức dạy học chủ đề, trình độ nhận thức
của HS ở trường chúng tôi thiết kế thời lượng cho chủ đề như sau:
- Thời gian học ở nhà: 1tuần nghiên cứu tài liệu “tuần hoàn máu”
- Số tiết học trên lớp: 2 tiết nghiên cứu các nội dung 1, 2,3,4.
II.Mục tiêu chủ đề:
Sau khi học xong chủ đề này HS có khả năng:
1- Kiến thức:
- Nêu được cấu tạo và chức năng, ý nghĩa của tuần hoàn máu.
- Phân biệt được hệ tuần hồn hở với hệ tuần hồn kín,.
- Nêu được ưu điểm của hệ tuần hồn kín so với hệ tuần hoàn hở, hệ tuần hoàn kép
với hệ tuần hồn đơn.
- Nêu dược chiều hướng tiến hóa của hệ tuần hoàn.
- Nêu được các qui luật hoạt động của tim: tim có tính tự động, tim hoạt động nhịp
nhàng theo chu kì.
- Giải thích được tại sao tim lại hoạt động theo các qui luật đó.

- Trình bày được cấu trúc của hệ mạch và các qui luật vận chuyển máu trong hệ
mạch.
2. Kỹ năng:
- Kĩ năng tư duy, kĩ năng giải quyết vấn đề
- Kĩ năng khoa học: quan sát; phân loại; định nghĩa.
- Kĩ năng học tập: tự học; tự nghiên cứu; hợp tác; giao tiếp
3. Thái độ:

Trang 1


-Vận dụng kiến thức lý thuyết vào thực tiễn cuộc sống
- HS có ý thức tun truyền và phịng các bệnh về huyết âp.
III. Các năng lực có thể hướng tới trong chủ đề:
1. Năng lực nhận biết phát hiện và giải quyết vấn đề dựa trên hiểu biết về cấu tạo của các
dạng tuần hoàn, cấu tạo của tim và huyết áp.
2. Thu nhận và xử lí thơng tin, làm các bài tập liên quan đến chu kì hoạt động của tim.
3. Nghiên cứu khoa học: đề xuất giả thuyết, dự đoán kết quả
4. Năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn
5. Năng lực tư duy thông qua phân tích, so sánh, xác lập mối quan hệ giữa nhịp tim và
khối lượng cơ thể.mối quan hệ giữa huyết áp với tiết diện mach, độ đàn hồi của mạch và
dung tích máu...
6. Năng lực ngơn ngữ: diễn đạt trình bày nội dung dưới nhiều hình thức khác nhau
STT Tên năng lực

Các kỹ năng thành phần

1

Năng lực nhận biết phát hiện và giải quyết vấn đề


Giải thích các hiện tượng thực

dựa trên hiểu biết về hệ tuần hoàn,cấu tạo tim và

tế

hoạt động của tim và huyết áp

2

2. Thu nhận và xử lí thơng tin

-Đọc hiểu các sơ đồ, bảng biểu,
hình ảnh
-Lập bảng so sánh hệ tuần hoàn
hở, hệ tuần hoàn kín, hệ tuần
hồn đơn và hệ tuần hồn kép.

Trang 2


3

Nghiên cứu khoa học: đề xuất giả thuyết, dự đoán -Quan sát các biểu hiện của các
kết quả

bệnh do tim mạch, huyết áp: Đề
xuất các biện pháp giảm các
loại bệnh tật do tim mạch và

huyết áp gây ra.

4

Năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn

-Vận dụng kiến thức về tim
mạch và huyết áp để giải thích
một số bệnh trong thực tế.

5

Năng lực tư duy thơng qua phân tích, so sánh, xác -Phân tích được mối quan hệ
lập mối quan hệ giữa nhịp tim và khối lượng cơ

giữa nhịp tim và khối lượng cơ

thể.mối quan hệ giữa huyết áp với tiết diện mach,

thể, mối quan hệ giữa huyết áp

độ đàn hồi của mạch và dung tích máu...

với tiết diện mach, độ đàn hồi
của mạch và dung tích máu...

6

Năng lực ngơn ngữ: diễn đạt trình bày nội dung


-Lập sơ đồ khái niệm

dưới nhiều hình thức khác nhau

-Trình bày được các hiểu biết
của cá nhân về một số loại bệnh
do tim mạch và huyết áp.

IV.Bảng mô tả các mức yêu cầu cần đạt được

MỨC ĐỘ NHẬN THỨC
Nội dung
NHẬN BIẾT

THÔNG HIỂU

VẬN DỤNG
THẤP

VẬN DỤNG
CAO

Trang 3


1. Cấu tạo

và chức
năng hệ
tuần

hoàn.

2.Các dạng hệ
tuần hoàn ở
động vật.

2. Hoạt
động
của tim

4. Hoạt động

-Nêu được các bộ
phận cấu tạo hệ
tuần hồn.
- Nêu được chức
năng của hệ tuần
hồn.
-Trình bày được
thế nào là hệ tuần
hồn hở? HTH
kín? HTH đơn?
HTH kép?
- Vai trị của tim
trong tuần hồn
máu?

- Tính tự động của
tim là gì?
- Tính tự động của

tim có được do
yếu tố nào
quyết định?
- Hệ dẫn truyền
của tim hoạt
động như thế
nào?
- Chu kì tim là gì?
Chu kì tim hoạt
động như thế
nào?

-Nêu được thành

-Tại sao khi tim
ngừng đập thì cơ
thể sẽ chết?
-Ưu điểm của
HTH kín so với
HTH hở? Ưu
điểm của HTH
kép so với HTH
đơn?
- Trong HTH
kín thì khi nào
sẽ xuất hiện
HTH kép?
-Phân biệt HTH
kín và HTH hở?
HTH đơn và

HTH kép?

-Dựa vào cấu
tạo của các dạng
HTH hãy nêu
chiều hướng tiến
hóa của tim và
HTH?

-

- Tại sao hệ dẫn
truyền của
tim có tính
tự động?
- Tại sao có sự
khác nhau
giữa nhịp
tim và khối
lượng cơ
thể?

- Tại sao tim
hoạt động
suốt đời mà
không mệt
mỏi?
- Làm BT liên
quan đến chu
kì HĐ của

tim.

- Giải thích có

- Bạn A trong

-

Tại sao
trong suốt
chu kì tim
tâm nhĩ ln
co trước tâm
thất, điều gì
xảy ra nếu
tâm nhĩ và
tâm thất
cùng co
đồng thời?
Tim hoạt
động theo
những QL
nào? Tại sao
tim hoạt
động theo
những QL
đó?

-Tại sao nói


Trang 4


phần của hệ mach?
- K/n huyết áp? k/n
vận tốc máu?

của hệ mạch.

-Chỉ ra được sự
khác nhau giữa các
thành phần khác
nhau trong hệ
mạch?
- Tại sao có 2 trị số
HATT và HATtr?
- Mối quan hệ giữa
vận tốc máu và tiết
diện mạch?

sự biến đổi HA,
vận tốc máu
trong hệ mạch?
- HA phụ thuộc
vào những yếu
tố nào?
- Tại sao khi cơ
thể mất máu thì
HA giảm?
- Bạn A đo được

HA có trị số là
90/60mmHg.
Theo em kết quả
đó nói lên điều
gì?

trường hợp trên
bệnh HA cao là
cần phải làm gì để kẻ giết người
thầm lặng?
bảo vệ SK?
Đề xuất thêm
- Những nguyên
những thiết bị
nhân nào dẫn đến hỗ trợ cho
bệnh HA thấp và những người bị
bệnh về HA?
HA cao? Vì sao
người già hay
mắc bệnh HA
cao?

V . Chuẩn bị
1.Chuẩn bị của GV:
- Tranh Hình 18.1;18.2; 18.3; và Hình 19.1;19.2,19.3,19.4
Bảng 19.1; 19.2
- Phiếu học tập
2.Chuẩn bị của học sinh:
Nghiên cứu các tài liệu liên quan đến tuần hồn máu
.

VI.Tiến trình tổ chức dạy học
1. Ổn định tổ chức.
2. Kiểm tra bài cũ.
3. Tiến trình dạy và học.
a. Hoạt động mở đầu
Ngày nay cùng với sự phát triển của kinh tế, bữa ăn hàng ngày được cải thiện, việc
ăn quá nhiều mỡ động vật, uống quá nhiều rượu bia dấn đến nhiều bệnh liên quan
đến Tuần hoàn máu như máu nhiếm mỡ, thành mạch bị hẹp do những mảng mỡ
bám trên thành động mạch hàng năm thì có đến
Giáo viên chiếu các hình ảnh liên quan đến tuần hồn máu, những bệnh liên quan
đến bệnh cao huyết áp,
Như vậy muốn phòng tránh bệnh về tim mạch, tránh những rủi ro về bệnh về tim
mạch
HS: thảo luận và trả lời được
- Biết rõ chức năng và cấu tạo của từng bộ phận của hệ tuần hồn, từ đó
có cách ăn uống, chế độ sinh hoạt hợp lý để bảo vệ tuần hoàn máu.
GV: như vậy để hiểu rõ hơn về cấu tạo và chức năng của hệ tuần hoàn, thầy cùng các em
cùng nhau tìm hiểu Nội dung chủ đề bài học: Tuần hồn máu
Học sinh hình dung được vấn đề cần giải quyết của chủ đề bài học
GIỚI THIỆU NỘI DUNG CHỦ ĐỀ
CHỦ ĐỀ TUẦN HOÀN MÁU
bao gồm 2 bài: 18,19 tuần hoàn máu

Trang 5


nội dung được sắp xếp lại trong chủ đề là
nd 1: cấu tạo và chức năng của hệ tuần hoàn.
nd2: các dạng hệ tuần hoàn
nd3: hoạt động của tim

nd4: hoạt động của hệ mạch
4 nội dung thầy cùng các em tìm hiểu trong vịng 90 phút ~ 2 tiết học
TIẾT 1
nd 1: cấu tạo và chức năng của hệ tuần hoàn.
nd2: các dạng hệ tuần hoàn
b. hoạt động báo cáo
Giáo viên yêu cầu học sinh Báo cáo như đã phân cơng.
4 Nhóm thực hiện việc báo cáo theo như sự phân cơng của giáo viên từ tiết
trước.
Nhóm 1 báo cáo: Cấu tạo hệ tuần hồn.
Nhóm 2 báo cáo: Chức năng hệ tuần hồn.
Nhóm 3 Báo cáo: Hệ tuần hồn hở.
Nhóm 4. Báo cáo: Hệ tuần hồn kín
Xen kẻ giữa các nhóm báo cáo giáo viên nhật xét tổng hợp kiến thức.
c. Hoạt động thảo luận
1.Quan sát hình 18.3 hồn thành phiếu học tập

c
2. Cho biết ưu điểm của hệ tuần hồn kín so với hệ tuần hồn hở?
 Trong hệ tuần hồn kín, máu chảy trong động mạch dưới áp lực cao hoặc
trung bình. Tốc độ máu chảy nhanh, máu đi được xa, đến các cơ quan nhanh
 đáp ứng tốt hơn nhu cầu trao đổi khí và trao đổi chất của cơ thể.
3. Vì sao hệ tuần hồn hở chỉ thích hợp cho động vật có kích thước nhỏ, ít hoạt
động?
Vì tốc độ máu chậm, khả năng điều hịa phân phối máu đến các cơ quan
chậm
4. Tại sao côn trùng có kích thước nhỏ nhưng vẫn hoạt động mạnh? VD dế mèn,
châu chấu….

Trang 6



Vì hoạt động trao đổi khí cho các tế bào ở cơn trùng do hệ thống ống khí đảm
nhận, chứ khơng phải là hệ tuần hồn
5. Dựa vào cấu tạo các dạng hệ tuần hồn hãy nêu hướng tiến hóa của tim và hệ
tuần hồn …
• Từ chưa có hệ tuần hồn → có hệ tuần hồn và hệ tuần hồn ngày càng hồn
thiện.
• Từ hệ tuần hồn hở → hệ tuần hồn kín.
• Từ tuần hồn đơn (tim 3 ngăn với một vịng tuần hồn) → tuần hồn kép (từ
tim ba ngăn, máu pha nhiều tim ba ngăn với vách ngăn trong tâm thất, máu
ít pha trộn hơn → tim bốn ngăn máu không pha trộn).
6. ưu điểm của hệ tuần hoàn kép so với hệ tuần hoàn đơn.
Trong động mạch của hệ tuần hoàn kép máu chảy dưới áp lực cao, máu chảy
nhanh, đi xa tạo ra áp lực thuận lợi cho quá trình trao đổi chất ở mao mạch
 Trao đổi chất diễn ra nhanh.
GV nhận xét bổ sung các câu hỏi HS trả lời.
d. Hoạt động củng cố.
- GV: gọi 1 học sinh tổng hợp kiến thức đã học qua sơ đồ tư duy.
-

Chơi trò chơi ô chữ để khắc sâu kiến thức

GV Khắc sâu kiến thức cho HS về tuần hồn máu bằng trị chơi ô chữ.(Sử dụng
máy chiếu)

(THIẾT LẬP Ô TƯƠNG ỨNG VỚI CÂU HỎI SAU- ĐÂY LÀ CÁC Ô CHỮ HÀNG
NGANG)
Câu 1: Chất dịch chứa huyết tương và các thành phần hữu hình gồm hồng cầu, bạch cầu,
tiểu cầu… ( Đ/A- máu)

Câu 2: Đây là mơ hình tuần hồn mà máu được tim bơm vào động mạch sau đó tràn vào
xoang cơ thể. Ở đó, máu bị trộn lẫn với các dịch mơ. ( Đ/A- hệ tuần hoàn nhỏ)
Câu 3: Đây là một lồi động vật thuộc ngành chân khớp, có hệ tuần hồn hở.(Đ/A- tơm)
Câu 4: Bộ phận này giống như một cái máy bơm hút và đẩy máu chảy trong mạch máu.
(Đ/A- Tim)
Câu 5: Thuộc hệ mạch, mang máu giàu oxi đi nuôi cơ thể(Đ/A- Động mạch)
Câu 6: Lớp động vật mà tim của chúng có 3 ngăn, có sự pha trộn máu giàu O2 và máu
giàu CO2 ở tâm thất( Đ/A- Lưỡng cư)
Câu 7: Chất dịch gồm máu hoặc hỗn hợp máu – dịch mơ.( Đ/A- dịch tuần hồn)
(Ơ CHỮ BÍ MẬT CẦN TÌM - Ơ CHỮ HÀNG DỌC MAO MẠCH)
TIẾT 2
a. Hoạt động khởi động

Trang 7


Giáo viên chiếu đoạn video thí nghiệm tách rời tim ếch và cơ đùi ếch cho vào
trong dung dịch sinh lý?
Học sinh có thể trả lời...
Giáo viên giới thiệu nội dung cần tìm hiểu trong tiết học này.
nd3: hoạt động của tim
nd4: hoạt động của hệ mạch
b. Hoạt động báo cáo.
Các nhóm lần lượt báo cáo nội dung đã phân cơng, và các nhóm khác có sự
phản biện bằng các câu hỏi có liên quan đến nội dung bài.
Giáo viên hướng dẫn học sinh chuẩn bị báo cáo nội dung bài học.
Nhóm 1 báo cáo: Tính tự động của tim
Nhóm 2 báo cáo: Chu kỳ tim
Nhóm 3 báo cáo: Huyết áp
Nhóm 4 báo cáo: Vận tốc máu

Sau khi một nhóm hoàn thành xong, giáo viên nhận xét, tổng hợp kiến thức.
c. Hoạt động thảo luận.
CÂU 1. Những nguyên nhân dẫn đến bệnh huyết áp thấp và huyết áp cao
Huyết áp thấp có thể xuất hiện từ nhiều nguyên nhân khác nhau nhưng phổ biến
nhất đó là do:
- Thiếu máu hoặc chất lượng máu kém do ăn uống không đủ dinh dưỡng, chu kỳ
kinh nguyệt kéo dài, phụ nữ sau khi sinh, người ốm dậy, chấn thương mất máu…
- Mất nước do tiêu chảy, lao động quá sức…
- Huyết ấp thấp cơ địa, do gen di truyền
- Rối loạn chức năng thể dịch khi các thụ thể cảm áp bên trong lòng động mạch
hoạt động kém hiệu quả, dẫn đến mất khả năng điều chỉnh huyết áp của cơ thể
Mắc một số bệnh mạn tính như tuyến giáp, suy tim, bệnh van tim, rối loạn nhịp
tim hoặc do dùng một số thuốc điều trị (thuốc lợi tiểu, thuốc tim mạch, hướng tâm
thần…) cũng có thể gây hạ huyết áp đột ngột.
Huyết áp cao
Do tuổi tác lớn tuổi, béo phì, uống nhiều bia rượu, tiền sử gia đình, giới tính,...
CÂU 2. Vì sao người già hay mắc bệnh huyết áp cao
Người già hay bị cao HA do thành động mạch bị lão hóa, giảm tính đàn hồi, động
mạch trở nên cứng hơn, tăng tích lũy mỡ dẫn đến xơ mỡ động mạch, ngồi ra cịn
nhiều ngun nhân khác như mơi trường sống, chế độ ăn uống, trạng thái thần
kinh, các bệnh kết hợp (tiểu đường, gout...).
CÂU 3. Tại sao nói tăng huyết áp là kẻ thù giết người thầm lặng?
Tim: gây dày thành tâm thất trái, loạn tim suy tim, hẹp ĐM vành, gây thiếu máu
trong tim, nhồi máu cơ tim.
- Não: mạch máu dễ bị vỡ, đặc biệt là ở não xuất huyết não dễ đến tử vong hoặc
bại liệt.
- Thận: tăng huyết áp ở ĐM thận lâu ngày tổn thương cầu thận suy thận.
CÂU 4. Cần phải làm gì để huyết áp ổn định?
- Lao động, tập thể dục thường xuyên vừa sức.
-Tránh thức khuya, không hút thuốc, uống cà phê, uống rượu.

- Cần ăn uống đủ chất, không ăn quá no, đặc biệt hạn chế thức ăn giàu Colesterol
(thịt và mỡ động vật…).

Trang 8


- Thường xun xoa bóp để máu lưu thơng trong hệ mạch.Về mùa đông không nên
tắm nước lạnh đột ngột dễ gây tai biến tim mạch.
CÂU 5. Tính số nhịp tim của người trong thời gian 1 phút?
1 nhip~ 1 chu kỳ-----mất 0,8s
Số nhịp tim trong 1 phút là : 60:0,8=75 nhịp/phút
d. hoạt động củng cố
- Làm một số bài tập
- Liên hệ thực tế bảo vệ trái tim khỏe.
- Giới thiệu các chương trình như hiến máu nhân đạo, quyên góp quỹ trái
tim cho em.
- *Cuối cùng GV giới thiệu ứng dụng cho HS biện pháp giúp tuần hoàn máu tốt là
tập BIOGA( Dùng máy chiếu để chiếu):
Có thể cho đoạn phim về các bệnh cao huyết áp, huyết áp thấp.
Dưới đây là các tư thế yoga giúp kích thích tuần hồn máu
1. Tư thế con rắn (Cobra):
Tác dụng: Giúp giảm các cơn đau thần kinh tọa.

2. Tư thế con lạc đà (Camel)
Tác dụng: Cải thiện sự lưu thông máu lên não.

Trang 9


3.Tư thế Wind Relieving (Pavanmuktasana)

Tác dụng: Kích thích thần kinh, tăng lưu thơng máu đến Da

.

4. Dặn dị học sinh học ở nhà
- Học bài cũ, chuẩn bị bài mới
VII. RÚT KINH NGHIỆM
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................

Trang 10