- Trang chủ >>
- Cao đẳng - Đại học >>
- Luật
Luật tố tụng hành chính hà nội
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (20.47 MB, 456 trang )
GIAO TRlNH
lt.
,(
\
I
lt..
LUATTO
. TUNG
. HANH CHINH VIETNAM
.
GIAO TRlNH
lt.
,(
\
I
lt..
LUATTO
. TUNG
. HANH CHINH VIETNAM
.
14-2014/CXB/42-443/CAND
14-2014/CXB/42-443/CAND
Gitio trinh
Gitio trinh
LUAT
liANH cHiNH vlliT• NAM
• TO TUNG
•
LUAT
liANH cHiNH vlliT• NAM
• TO TUNG
•
(Tcii biin !t?n thli' tdn1 c6 sii'tt t1/Ji, biJ sung)
'\
1:
1\'HA XCAT
.,
BA~
"
CONG AN
IIANQI- 2017
"
NHA~
;,.
DAN
(Tcii biin !t?n thli' tdn1 c6 sii'tt t1/Ji, biJ sung)
'\
1:
1\'HA XCAT
.,
BA~
"
CONG AN
IIANQI- 2017
"
NHA~
;,.
DAN
I
Chii bien
ThS. HOANG VAN SAO
Chii bien
ThS. HOANG VAN SAO
NGUYEN PHUC THANH
NGUYEN PHUC THANH
T~p th~ tac gia
T~p th~ tac gia
TS. TRAN THl HIEN
Chuang I (Mvc II),
Chuang VI (M\lc I)
Chuang X
TS. TRAN THl HIEN
Chuang I (Mvc II),
Chuang VI (M\lc I)
Chuang X
TS. HOANG QUOC HONG
Chuo11g IX
TS. HOANG QUOC HONG
Chuo11g IX
TS. NGUYEN MANH H(JNG
Chuang II, VII
TS. NGUYEN MANH H(JNG
Chuang II, VII
TS. PRAM HONG QUANG ·
Chuang I (M\lc I),
Chuang XII .
TS. PRAM HONG QUANG ·
Chuang I (M\lc I),
Chuang XII .
ThS. HOANG VAN SAO
Chuang III va XI
ThS. HOANG VAN SAO
Chuang III va XI
NGUYEN PHUC THANH
Chuong IV va v
NGUYEN PHUC THANH
Chuong IV va v
TS. NGUYEN THl THUY
Chuo11g VI (M\lc II),
Chuang VIII
TS. NGUYEN THl THUY
Chuo11g VI (M\lc II),
Chuang VIII
I
LOINOIDAU
LOINOIDAU
Luqt t6 t?tng hanh chinh Ia man hi)c trong chuang trinh dao
tgo .cu· nhan lu(it ctia Truong Dqi h9c Lu(it Ha Nc)i. Ttl' nhi€u
niiJn nay, 111011 hQC nay ali cung cdp Vel fa111 sang to nhfl:ng win
a€ l£ fu(in cflng nhU' kinh nghi¢111 th~t'C tiln v€ gicd quyit nfntng
khidu ki¢n chinh dang czia c6ng ddn, gop phdn xay d~tng, cting
ccj thidt chi VG CO' chi gfcti quydt CGC khiiu ki¢11 thong qua thu
f~lC tu· phap 0' 11U'O'C ta.
Luqt t6 t?tng hanh chinh Ia man hi)c trong chuang trinh dao
tgo .cu· nhan lu(it ctia Truong Dqi h9c Lu(it Ha Nc)i. Ttl' nhi€u
niiJn nay, 111011 hQC nay ali cung cdp Vel fa111 sang to nhfl:ng win
a€ l£ fu(in cflng nhU' kinh nghi¢111 th~t'C tiln v€ gicd quyit nfntng
khidu ki¢n chinh dang czia c6ng ddn, gop phdn xay d~tng, cting
ccj thidt chi VG CO' chi gfcti quydt CGC khiiu ki¢11 thong qua thu
f~lC tu· phap 0' 11U'O'C ta.
Lu(it t6 t1;tng hanh chb1h la nganh luqt baa g6m t6ng thJ
cite quy phr;un phap lu(it di€u chinh cac quan h? xii h9i·phat
sinh trong qua trinh gf(zi quyit V?l an hanh chfnh nhlim baa vÂ
quyĐn Vel fQ'f fch hQp phap C'Lta cong dan, t6 chu·c VG CO' quan
Lu(it t6 t1;tng hanh chb1h la nganh luqt baa g6m t6ng thJ
cite quy phr;un phap lu(it di€u chinh cac quan h? xii h9i·phat
sinh trong qua trinh gf(zi quyit V?l an hanh chfnh nhlim baa vÂ
quyĐn Vel fQ'f fch hQp phap C'Lta cong dan, t6 chu·c VG CO' quan
nha n~·bc cung nhu tr(zt t~l' phap lu(it cua Nha nU'o'c ta. Bling
cdc quy tljJ1h cua phap lu(it t6 tlptg hanh chinh, nguo'i diin c6
them phuong ti¢n hu~t hi?u ad lain chu xii h9i va xdy dtptg b9
!nay nha nu6·c cua dan, do dan, vi dan.
nha n~·bc cung nhu tr(zt t~l' phap lu(it cua Nha nU'o'c ta. Bling
cdc quy tljJ1h cua phap lu(it t6 tlptg hanh chinh, nguo'i diin c6
them phuong ti¢n hu~t hi?u ad lain chu xii h9i va xdy dtptg b9
!nay nha nu6·c cua dan, do dan, vi dan.
DJ ph?~C Vl;t cho c6ng tac giang dqy va hQC tqp thea chuang
trinh dao tqo cu nhdn lu(it, ncan 2001, Truong Dqi h9c Lu(it
Ha N(Ji dCi cho xudt ban cu6n Giao trinh lu(it t6 t?tng hanh
chinh Vi?t Nam. Tz'r d6 din nay cu6n Giao trinh nay th(zt Sif
hfru ich cho ca nguiJ'i dr;zy va ngu·o'i hQC. Tuy nhien, hi¢n nay,
DJ ph?~C Vl;t cho c6ng tac giang dqy va hQC tqp thea chuang
trinh dao tqo cu nhdn lu(it, ncan 2001, Truong Dqi h9c Lu(it
Ha N(Ji dCi cho xudt ban cu6n Giao trinh lu(it t6 t?tng hanh
chinh Vi?t Nam. Tz'r d6 din nay cu6n Giao trinh nay th(zt Sif
hfru ich cho ca nguiJ'i dr;zy va ngu·o'i hQC. Tuy nhien, hi¢n nay,
5
5
quy ajnh etta phap lutjt lien quan ain quy§n con nguÃili, quyĐn
va nghfa v~ cua c6ng dan trong quan h giu·a c6ng dan va co·
quan c6ng quyJn t!Ci c6 nhiJu ,thay a6i, aoi hoi Giao trinh phizi
SLfQ aJi, bJ sung ad phu h(Jp VO'i yeu cclu CUa s~· nghi¢p acJi mo·i
aao tgo lur;it trong tinh hinh hi?n nay.
quy ajnh etta phap lutjt lien quan ain quy§n con ngu·ili, quy§n
va nghfa v~ cua c6ng dan trong quan h¢ giu·a c6ng dan va co·
quan c6ng quyJn t!Ci c6 nhiJu ,thay a6i, aoi hoi Giao trinh phizi
SLfQ aJi, bJ sung ad phu h(Jp VO'i yeu cclu CUa s~· nghi¢p acJi mo·i
aao tgo lur;it trong tinh hinh hi?n nay.
Giao trinh lur;it t6 t~ng hanh chinh Vi?t Nam au(Jc tid ban
ldn nay tren ca sa nhung yeu cdu va nguyen titc cua Lur;it t6 t~ng
hanh chinh ali t!U9'C Qu6c h9i nu6·c C9ng hoa xa h9i chu nghfa
Vi?t Nam Khoa XII, ki h9p thu 8 thong qua ngay ?4111/2010
(c6 hi?u hrc tz'r ngay 01/7/2011), Hiin phap aU'(JC Qu6c h9i
Khoa XIII, ki h9p thu· 6 thong qua ngay 28/11/2013, a6ng thai
cgp' nh(lt nhitng quy ajnh hi?n hanh cua phap lutjt VQ S'/! ki
thz,l'a, t6ng kit kinh nghi?m nghien cz,ht, giang dgy m6n h9c lutjt
t6 tl:lng hanh chinh trong nhiJu niim qita cung nhu nhiing bed
h9C tz,} fhl!C tz"in Xet Va giizi quyit khiiu ngi, tJ CclO cua cong dan,
th~·c tiln xet Xlf hanh chfnh CUQ toa an nhan dan nuo·c ta.
Giao trinh lur;it t6 t~ng hanh chinh Vi?t Nam au(Jc tid ban
ldn nay tren ca sa nhung yeu cdu va nguyen titc cua Lur;it t6 t~ng
hanh chinh ali t!U9'C Qu6c h9i nu6·c C9ng hoa xa h9i chu nghfa
Vi?t Nam Khoa XII, ki h9p thu 8 thong qua ngay ?4111/2010
(c6 hi?u hrc tz'r ngay 01/7/2011), Hiin phap aU'(JC Qu6c h9i
Khoa XIII, ki h9p thu· 6 thong qua ngay 28/11/2013, a6ng thai
cgp' nh(lt nhitng quy ajnh hi?n hanh cua phap lutjt VQ S'/! ki
thz,l'a, t6ng kit kinh nghi?m nghien cz,ht, giang dgy m6n h9c lutjt
t6 tl:lng hanh chinh trong nhiJu niim qita cung nhu nhiing bed
h9C tz,} fhl!C tz"in Xet Va giizi quyit khiiu ngi, tJ CclO cua cong dan,
th~·c tiln xet Xlf hanh chfnh CUQ toa an nhan dan nuo·c ta.
Mq,c du cdc tac gia tlii rdt (:6 gitng bien sogn cu6n Giao
trinh nay song khong tranh khoi nhiing thziu s6t. Chung t6i rdt
mong nh4n aU'(JC nhung y kiin gop y, phe binh ad trong Zein tai
ban SQU, giao trinh se aU'(JC hoan thi¢n hon.
Mq,c du cdc tac gia tlii rdt (:6 gitng bien sogn cu6n Giao
trinh nay song khong tranh khoi nhiing thziu s6t. Chung t6i rdt
mong nh4n aU'(JC nhung y kiin gop y, phe binh ad trong Zein tai
ban SQU, giao trinh se aU'(JC hoan thi¢n hon.
TRU'ONG f)~l HOC LUAT HA NQI
TRU'ONG f)~l HOC LUAT HA NQI
a
6
a
6
CHlJd~G I
CHlJd~G I
KHOA HQC LL~T TO T~;NG HA:\I-1 CHI:\I-1
KHOA HQC LL~T TO T~;NG HA:\I-1 CHI:\I-1
V1-\ :\'GA:\1-1 LC~ T TO T~.~1\G HANH CHi~H VI~T :\AM
V1-\ :\'GA:\1-1 LC~ T TO T~.~1\G HANH CHi~H VI~T :\AM
I. KHOA HQC LCAT TO T~:\:G HA~I-1 CHI\:l-I
I. KHOA HQC LCAT TO T~:\:G HA~I-1 CHI\:l-I
Khoa hqc lu~t t6 t~mg hanh chfnh Vi~t :\an1 la nganh khoa
hqc phap If n16'i 111c~ du'q·c daqh dAu b6·i sv ra do·i va phat tri~n
CLia 1110 hinh toa h~mh chfnh 11~111 trong h~ th()ng toa an nhan
dan (nan1 1996) v<.\ vi~c chfnh thLrc dua n16n hqc lu~t t6 t~mg
hanh chfnh vao chuong trinh giimg dQ.y cCr nhan cCw Tnro·ng
D~i hqc Lu?t Ha 0:()i.
Khoa hqc lu~t t6 t~mg hanh chfnh Vi~t :\an1 la nganh khoa
hqc phap If n16'i 111c~ du'q·c daqh dAu b6·i sv ra do·i va phat tri~n
CLia 1110 hinh toa h~mh chfnh 11~111 trong h~ th()ng toa an nhan
dan (nan1 1996) v<.\ vi~c chfnh thLrc dua n16n hqc lu~t t6 t~mg
hanh chfnh vao chuong trinh giimg dQ.y cCr nhan cCw Tnro·ng
D~i hqc Lu?t Ha 0:()i.
S~r ph{lt tri0n cua khoa hQc lu~t t6 t~mg himh chfnh la s~r ph at
tri~n phan nhanh cCw khoa h9c lu~t ~hanh chinh trong th~p nien
cu6i eLla th~ .ki XX va sang dclu th~ ki XXI. dap Lrng v6'i yeu cftu
n1~nh me cCta qua trinh h9i nh~p qu6c t~. xay d~tng nha nu6'c
phap quy~n va bao v~ cac quy~n va lQ'i fch hQ·p phap cua cong
S~r ph{lt tri0n cua khoa hQc lu~t t6 t~mg himh chfnh la s~r ph at
tri~n phan nhanh cCw khoa h9c lu~t ~hanh chinh trong th~p nien
cu6i eLla th~ .ki XX va sang dclu th~ ki XXI. dap Lrng v6'i yeu cftu
n1~nh me cCta qua trinh h9i nh~p qu6c t~. xay d~tng nha nu6'c
phap quy~n va bao v~ cac quy~n va lQ'i fch hQ·p phap cua cong
dan truerc S \l' xam h?i va nguy CO' b! xanl h?i Clla quy~n Ivc cong.
dan truerc S \l' xam h?i va nguy CO' b! xanl h?i Clla quy~n Ivc cong.
St,r phat tri~n cua khoa hQC luc;it t6 t~mg hanh chfnh trong d6
c6 s~r phat tri~n cua ch~ d}nh tai phan hanh chfnh o· Vi~t 0Jan1
danh dfiu s~r quay tr6· l?i va hoa vO'i dong chay cCm If lu?n lu?t
hanh chinh hi~n GQ,i tren th~ gi6i d6 la sv phfm bi~t I"?Ch roi
gili'a l~anh chfnh quan 1f va hanh chfnh tai phan.- v6n GUQ'C XCI11
St,r phat tri~n cua khoa hQC luc;it t6 t~mg hanh chfnh trong d6
c6 s~r phat tri~n cua ch~ d}nh tai phan hanh chfnh o· Vi~t 0Jan1
danh dfiu s~r quay tr6· l?i va hoa vO'i dong chay cCm If lu?n lu?t
hanh chinh hi~n GQ,i tren th~ gi6i d6 la sv phfm bi~t I"?Ch roi
gili'a l~anh chfnh quan 1f va hanh chfnh tai phan.- v6n GUQ'C XCI11
1
1
la hai n1~t kh6ng th~ tach ro·i cua khai ni~n1 hanh chinh. Li lu~n
la hai n1~t kh6ng th~ tach ro·i cua khai ni~n1 hanh chinh. Li lu~n
nay dUQ'C khO'i nguf>n va phat tri~n lTI~tnh n1e tu cac nUOC thUQC
h~ th6ng lu~t chau Au Ivc dja (the continental law hay the civil
law fan1ily), di~n hinh la Phap, Bi, f)(rc, Ha Lan va it nhi~u cung
da tung 2mh huO'ng d~n Vi~t Nmn trong.tho·i ki Phap thu<)c ct1ng
v6i S\1' xu~t hi~n cua lTIO hinh Toa an h~uili chinh Dong Duo11g.
nay dUQ'C khO'i nguf>n va phat tri~n lTI~tnh n1e tu cac nUOC thUQC
h~ th6ng lu~t chau Au Ivc dja (the continental law hay the civil
law fan1ily), di~n hinh la Phap, Bi, f)(rc, Ha Lan va it nhi~u cung
da tung 2mh huO'ng d~n Vi~t Nmn trong.tho·i ki Phap thu<)c ct1ng
v6i S\1' xu~t hi~n cua lTIO hinh Toa an h~uili chinh Dong Duo11g.
Cac nu6c theo h~ th6ng lu~t chung (the comn1on law fmnily)
hi~n nay nhu Anh, MI, Canada, J1o~c m<)t s6 nu6c c6 h~ th6ng
phap lu~t h6n hqp nhu Nh~t Ban cling c6 khuynh hu6'ng thiSt
l~p cac toa ho~c b<) ph~n chuyen trach trong toa an thuo·ng (the
ordinary court) d~ giai quy~t cac vv ki~n hal1h chinh, d~c. bi~t
trong cac linh vvc bao hi~lTI, thu~, phuc lQ'i xa h<)i ... Giao su
Ton1 Ginsburg trong cu6n sach "V~n d~ tai phan trong ch~ d<)
dan chu n16'i" (Judicial Review in New Den1ocracies) xufrt ban
naln 2003 da nh~n xet: vi~c phat tri~n li lu~n v~ tai phan hanh
chinh hi~n nay du9·c xen1 la 1n<)t b<) ph~n n1cr · r<)ng cua lu~t
hanh chinh 1nang tinh to an c~u trong th~ ki XXI. (1)
Cac nu6c theo h~ th6ng lu~t chung (the comn1on law fmnily)
hi~n nay nhu Anh, MI, Canada, J1o~c m<)t s6 nu6c c6 h~ th6ng
phap lu~t h6n hqp nhu Nh~t Ban cling c6 khuynh hu6'ng thiSt
l~p cac toa ho~c b<) ph~n chuyen trach trong toa an thuo·ng (the
ordinary court) d~ giai quy~t cac vv ki~n hal1h chinh, d~c. bi~t
trong cac linh vvc bao hi~lTI, thu~, phuc lQ'i xa h<)i ... Giao su
Ton1 Ginsburg trong cu6n sach "V~n d~ tai phan trong ch~ d<)
dan chu n16'i" (Judicial Review in New Den1ocracies) xufrt ban
naln 2003 da nh~n xet: vi~c phat tri~n li lu~n v~ tai phan hanh
chinh hi~n nay du9·c xen1 la 1n<)t b<) ph~n n1cr · r<)ng cua lu~t
hanh chinh 1nang tinh to an c~u trong th~ ki XXI. (1)
1. Ti1i phan hanh chinh
1.1. Quan ni¢n1 cua nu)t
1. Ti1i phan hanh chinh
s6 nz.rac tren
thd gi6·i v~ ted ph6.n
1.1. Quan ni¢n1 cua nu)t
s6 nz.rac tren
thd gi6·i v~ ted ph6.n
hanh chinh
hanh chinh
Tai phan. hanh chinh duqc xe1n la n<)i dung cua tai ph an
n6i chung (jurisdiction), ben c~nh tai phan tu phap Uudicial
revie\V) - dUQ'C hi~u la ho~t d<)ng CUa cac toa an thuemg trong
cac linh vvc dan sv, hinh sv, kinh t~, h6n nhan, tre vi thanh
nien ... ngo~i tru ho~t. d<)ng cua to a an hal1h chinh d<)c l~p va tai
Tai phan. hanh chinh duqc xe1n la n<)i dung cua tai ph an
n6i chung (jurisdiction), ben c~nh tai phan tu phap Uudicial
revie\V) - dUQ'C hi~u la ho~t d<)ng CUa cac toa an thuemg trong
cac linh vvc dan sv, hinh sv, kinh t~, h6n nhan, tre vi thanh
nien ... ngo~i tru ho~t. d<)ng cua to a an hal1h chinh d<)c l~p va tai
( 1).Xem: Tom Ginsburg, Vdn ad tcli phim trong chi c1(J dan .clni m6·; (Judicial
Review in New Democracies), tr. 4 (2003).
( 1).Xem: Tom Ginsburg, Vdn ad tcli phim trong chi c1(J dan .clni m6·; (Judicial
Review in New Democracies), tr. 4 (2003).
8
8
ph~1n hi~n ph~1p (judicial revic\v of constitutionality)~ duq·c hi~u ~
}a ho~t d<)ng ld~ITI tra~ phan quy~t Clla CO' quan tU' phap (toa an)
d6i v6'i cac d~lo lu~t do co quan l~p phap dua ra (co· ch~ bao hi~n).
ph~1n hi~n ph~1p (judicial revic\v of constitutionality)~ duq·c hi~u ~
}a ho~t d<)ng ld~ITI tra~ phan quy~t Clla CO' quan tU' phap (toa an)
d6i v6'i cac d~lo lu~t do co quan l~p phap dua ra (co· ch~ bao hi~n).
Thu~t ngCl' tai phan c6 g6c ti~ng La-tinh la "jurisdictio" va
Thu~t ngCl' tai phan c6 g6c ti~ng La-tinh la "jurisdictio" va
trong ti~ng Anh v6·i each vi~t va phat an1 tuong tv la
·~jurisdiction". Theo tt.r di~n lu~t The Black's La\V Dictionary,
tai phan c6 nghia la phan quy~n, tire la quy6n xen1 xct d(mg sai
Va giai quy~t 111Qt S\1' Vi~c 11~\0 d6 thUQC thft111 quy~n Clta lllQt
chLt th0 xe:l.c dinh.{l)
trong ti~ng Anh v6·i each vi~t va phat an1 tuong tv la
·~jurisdiction". Theo tt.r di~n lu~t The Black's La\V Dictionary,
tai phan c6 nghia la phan quy~n, tire la quy6n xen1 xct d(mg sai
Va giai quy~t 111Qt S\1' Vi~c 11~\0 d6 thUQC thft111 quy~n Clta lllQt
chLt th0 xe:l.c dinh.{l)
1'\hu v0y, khc1i ni~n1 tai phtm duQ·c hi~u theo nghia nit r()ng~
bo·i vl xet du6'i g6c d() chu th~ c6 quy6n phim quy~t c6 th~ la:
( 1) Quy~n lvc cCta chfnh phu ho?c ce:l.c co quan trong nhanh
hanh ph{tp (ben c~nh· quy~n lvc quan li h~mh chinh) ti·ong yi~c
phan xet tirih dung sai etta cac ho~lt d()ng hanh chinh di~n ra
tren n1C)t lanh th6 nhfrt d!nh; (2) C6 th~ la quy~n d?c thu cl:ta toa
an xem xet va dua phan quy~t (thong qua ban an ho?c cac quy~t
ct·jnh tu phap khac) v6'i n1<)t Y\1 vi~c C\1 th~; (3) H·o?c cling c6
th~ la quy@n tai phan qu6c gia theo lu~t phap qu6c t~ a6i v6'i
nhO'ng hanh vi, sv ki~n nao d6 o· tren khong, tren bi~n, tren dfrt
li~n ho?c nhu quy@n !Eti phe:1n ct:m cac t6 ch(rc qu6c t~ nhu Lien
hqp qu6c, toa an qu6c t~ ..Ben c~mh d6, xet v@ n<)i dung, tai phan
c1uQ'c hi~u la xen1 xet d(mg sai, c6, nghia la c6 trai phap lu~t hay
khong nhung cling c6 th@ la c6 hQ·p tlnh, hQ·p lf hay khong, c6
th@ dung v~ th~n1 quy~n. nhung l~i sai · v~ thu t~rc ho?c dtmg
th~n1 quy~n nhung· l?i c6 dfru hi~u vuQt quy6n (discretion) ...
Kh;:li ni~n1 tai phan ro rang r<)ng bon khai ni~n1 xet Xll', khong
1'\hu v0y, khc1i ni~n1 tai phtm duQ·c hi~u theo nghia nit r()ng~
bo·i vl xet du6'i g6c d() chu th~ c6 quy6n phim quy~t c6 th~ la:
( 1) Quy~n lvc cCta chfnh phu ho?c ce:l.c co quan trong nhanh
hanh ph{tp (ben c~nh· quy~n lvc quan li h~mh chinh) ti·ong yi~c
phan xet tirih dung sai etta cac ho~lt d()ng hanh chinh di~n ra
tren n1C)t lanh th6 nhfrt d!nh; (2) C6 th~ la quy~n d?c thu cl:ta toa
an xem xet va dua phan quy~t (thong qua ban an ho?c cac quy~t
ct·jnh tu phap khac) v6'i n1<)t Y\1 vi~c C\1 th~; (3) H·o?c cling c6
th~ la quy@n tai phan qu6c gia theo lu~t phap qu6c t~ a6i v6'i
nhO'ng hanh vi, sv ki~n nao d6 o· tren khong, tren bi~n, tren dfrt
li~n ho?c nhu quy@n !Eti phe:1n ct:m cac t6 ch(rc qu6c t~ nhu Lien
hqp qu6c, toa an qu6c t~ ..Ben c~mh d6, xet v@ n<)i dung, tai phan
c1uQ'c hi~u la xen1 xet d(mg sai, c6, nghia la c6 trai phap lu~t hay
khong nhung cling c6 th@ la c6 hQ·p tlnh, hQ·p lf hay khong, c6
th@ dung v~ th~n1 quy~n. nhung l~i sai · v~ thu t~rc ho?c dtmg
th~n1 quy~n nhung· l?i c6 dfru hi~u vuQt quy6n (discretion) ...
Kh;:li ni~n1 tai phan ro rang r<)ng bon khai ni~n1 xet Xll', khong
( 1).Xem: Bryan A.Garner, Black's Lm1;
Dictiomll~l',
( 1).Xem: Bryan A.Garner, Black's Lm1;
tr. 85 (I 999).
9
Dictiomll~l',
tr. 85 (I 999).
9
chi gi6'i h(fn ho9-t d<)ng 111ang tfnh d~c thtl cua toa an va
phan quy~t cling khong chi nh~n1 d~n tinh trai phap lu~t. ·
vi~c
chi gi6'i h(fn ho9-t d<)ng 111ang tfnh d~c thtl cua toa an va
phan quy~t cling khong chi nh~n1 d~n tinh trai phap lu~t. ·
vi~c
Kh.ai ni~n1 tai phai1 h[mh chinh (judicial revie\v of acilninistrative
action) dlf'Q'C dua ra dfru tien bo·i cac hQc gia lu~t hanh chinh
nguO'i Phap v6'i quan ni~in hanh chinh (adn1inistration) t6n t?i
trong n6 n16i quan h~ xen ke, khong th~ tach rO'i gifi'a v~n d~
qu2m li va vftn d~ tai phan, giil'a ch(rc riang di~u hanh va ch(rc
nang ph an quy~t. (1) Tai ph an hanh chfnh theo nghTa r<)ng, d6 la
sv phan quy~t ctm nha nu6'c v~ cac tranh chcip, vv vi~c c6 y~u
t6 hanh chinh, bao g6n1 ca hoc;1t a<)ng· giai quy~t tranh chAp
hanh chi~h thong qua con duO'ng khi~u n9-i t6'i co quan hanh
chinh ho~c kh6'i ki~n t?i toa an, vAn a~ ki~n tvng b6i thucYng
nha. nu6'c va ca ho?t d<)ng xu li vi ph?n1 hanh chfnh va giai
quy~t tranh chftp V~ th~111 quy~n Xtl' li CUa cac CO' quan nha
nu6'c c6 th~n1 quy~n. Quan di~n1 ph2m bi~n cho r~ng khai ni~n1
nay thi~U tfnh XUC d!nh ro rang~ Vtra chi h09-t OQ11g hanh phap,
vira chi ho9-t d(lng tu phap, lfrn l(ln gifi'a cac chu th~ phan quy~n
la toa an hay CO' quan hanh chinh. Theo d6, thu~t ngil' tu phap
hanh chinh (adn1inistrative justice) v6'i nghia gi6'i h9-n vi~c giai
quy~t tranh chap hanh chinh thong qua h09-t d<)ng xet Xll' CUa CO'
quan tu phap (toa an) OUQ'C nhi~u hQC gia ling hQ.
Kh.ai ni~n1 tai phai1 h[mh chinh (judicial revie\v of acilninistrative
action) dlf'Q'C dua ra dfru tien bo·i cac hQc gia lu~t hanh chinh
nguO'i Phap v6'i quan ni~in hanh chinh (adn1inistration) t6n t?i
trong n6 n16i quan h~ xen ke, khong th~ tach rO'i gifi'a v~n d~
qu2m li va vftn d~ tai phan, giil'a ch(rc riang di~u hanh va ch(rc
nang ph an quy~t. (1) Tai ph an hanh chfnh theo nghTa r<)ng, d6 la
sv phan quy~t ctm nha nu6'c v~ cac tranh chcip, vv vi~c c6 y~u
t6 hanh chinh, bao g6n1 ca hoc;1t a<)ng· giai quy~t tranh chAp
hanh chi~h thong qua con duO'ng khi~u n9-i t6'i co quan hanh
chinh ho~c kh6'i ki~n t?i toa an, vAn a~ ki~n tvng b6i thucYng
nha. nu6'c va ca ho?t d<)ng xu li vi ph?n1 hanh chfnh va giai
quy~t tranh chftp V~ th~111 quy~n Xtl' li CUa cac CO' quan nha
nu6'c c6 th~n1 quy~n. Quan di~n1 ph2m bi~n cho r~ng khai ni~n1
nay thi~U tfnh XUC d!nh ro rang~ Vtra chi h09-t OQ11g hanh phap,
vira chi ho9-t d(lng tu phap, lfrn l(ln gifi'a cac chu th~ phan quy~n
la toa an hay CO' quan hanh chinh. Theo d6, thu~t ngil' tu phap
hanh chinh (adn1inistrative justice) v6'i nghia gi6'i h9-n vi~c giai
quy~t tranh chap hanh chinh thong qua h09-t d<)ng xet Xll' CUa CO'
quan tu phap (toa an) OUQ'C nhi~u hQC gia ling hQ.
Nhu v?y, khai ni~tn tai ph an hanh chinh theo nghia h~p
gfrn v6'i khai. ni~1n tu phap hanh chinh neu tren. Theo d6, tai
phan hanh chinh la h09-t d<)ng xet Xll' cac tranh chftp hanh chfnh
Nhu v?y, khai ni~tn tai ph an hanh chinh theo nghia h~p
gfrn v6'i khai. ni~1n tu phap hanh chinh neu tren. Theo d6, tai
phan hanh chinh la h09-t d<)ng xet Xll' cac tranh chftp hanh chfnh
(I ).Xem: Administration has an intricate interlocking ofjudicial and administrative
function. Carleton.K.Allen, Administrative Jurisdiction, tr.60 (1956)._Xem:
The governing and adjudicating function, ~eville Brown and John S.Bell,
French Administrative Law. tr. 126 ( 1998).
(I ).Xem: Administration has an intricate interlocking ofjudicial and administrative
function. Carleton.K.Allen, Administrative Jurisdiction, tr.60 (1956)._Xem:
The governing and adjudicating function, ~eville Brown and John S.Bell,
French Administrative Law. tr. 126 ( 1998).
10
10
phat sinh giU'a nhu nut1'c (n1a d~1i di¢n li1 cac co quan~ nhan vicn
nha nu6'c) va cac tt~ cht:rc. Ccl nhun trong Xa ht)i ch] do c{lC toa
{u1 thvc hi<;n thco trlnh t~r t6 t~tng du9·c phc1p lu~t quy djnh .
phat sinh giU'a nhu nut1'c (n1a d~1i di¢n li1 cac co quan~ nhan vicn
nha nu6'c) va cac tt~ cht:rc. Ccl nhun trong Xa ht)i ch] do c{lC toa
{u1 thvc hi<;n thco trlnh t~r t6 t~tng du9·c phc1p lu~t quy djnh .
Cht:1 th~ thvc hi¢n phan quy6n lc1 toa {m nht,r c)· khai ni¢n1
neu trcn c6 th6 la toa {m hcl.nh chfnh d<)c l~p nhu 1110 hinh cCta
8Lrc. Ha Lat~, Th\lY Di6n. cling cc) th~ la co quan tai phtm
thu<)c nhcl.nh hanh ·pl1ilp (H()i d6ng Nha nu6'c hay cac toil [111
hanh chfnh) theo m6 hinh cua Ph{lp~ Bi. Thai Lan. Ben- c~111h
de), vi~c xufit hi~n m6 hinh co quan tai phan nt:ra tu phc1p
(quasi-judicial organ) ()' n1(>t s6 nu6'c tren th~ gi6·i trong vi¢c
giai quy~t tranh cllclp hanh chfnh~ cCmg nhu d6 xuAt thanh l~p
CO' quan tai phan hanh chinh thu(>c chinh phu 6' Vit;t Narn hi¢n
nay cung la~11 cho khai ni¢I11 t[ti phan hanh chinh theo ngh!a
h~p _chi gi6'i h~n th~i11 quy~n Clta xet XLI' toa an cfin pl~ai dU'Q'C
xen1 xet thern.
Cht:1 th~ thvc hi¢n phan quy6n lc1 toa {m nht,r c)· khai ni¢n1
neu trcn c6 th6 la toa {m hcl.nh chfnh d<)c l~p nhu 1110 hinh cCta
8Lrc. Ha Lat~, Th\lY Di6n. cling cc) th~ la co quan tai phtm
thu<)c nhcl.nh hanh ·pl1ilp (H()i d6ng Nha nu6'c hay cac toil [111
hanh chfnh) theo m6 hinh cua Ph{lp~ Bi. Thai Lan. Ben- c~111h
de), vi~c xufit hi~n m6 hinh co quan tai phan nt:ra tu phc1p
(quasi-judicial organ) ()' n1(>t s6 nu6'c tren th~ gi6·i trong vi¢c
giai quy~t tranh cllclp hanh chfnh~ cCmg nhu d6 xuAt thanh l~p
CO' quan tai phan hanh chinh thu(>c chinh phu 6' Vit;t Narn hi¢n
nay cung la~11 cho khai ni¢I11 t[ti phan hanh chinh theo ngh!a
h~p _chi gi6'i h~n th~i11 quy~n Clta xet XLI' toa an cfin pl~ai dU'Q'C
xen1 xet thern.
C6 th~ n6i~ quan ni¢n1 v~ tai phan hanh chfnh tren th~ gio·i
la quan ni9n1 h~t s(rc phong pht:t_ nhung d6i khi chua c6 s~r d6ng
nhfrt. Sv khong th6ng nhfrt trong quan ni¢n1 v~ tai phan hanh
chfnh xufit phM tLr s~r khac nhau cCta nhu·ng h~ th6ng phap· lu?t
tren th~ gieri va cCing b()·i s~r khac nhau trong quan ni~n1 nay dfrn
d~n sv khac nhau giCra cac qu6c gia trong vi¢c tin1 kit~n1 1116 hinh
d~ th\fC hi~n quy~n. phan xet a6i veri cac quy~t dinh hanh C~1i11h!
hanh vi hanh chinh ct:ra ·cO' quan c6ng quy~n khi bi khi~u ki~n.
Theo d6, vi~c nghien Cll'U khoa hQC lu?t t6 t~mg hanh chinh, xay
d~rng lu~t t6 t~mg hanh chfnh c6 la n1()t nganh lu~t d()c l~p
trong h~ th6ng phap lu~t hay khong~ cling c6 s~· khac nhau giu·a
cac qu6c gia thu<)c cac h~ th6ng phap lu?t khac nhau.
C6 th~ n6i~ quan ni¢n1 v~ tai phan hanh chfnh tren th~ gio·i
la quan ni9n1 h~t s(rc phong pht:t_ nhung d6i khi chua c6 s~r d6ng
nhfrt. Sv khong th6ng nhfrt trong quan ni¢n1 v~ tai phan hanh
chfnh xufit phM tLr s~r khac nhau cCta nhu·ng h~ th6ng phap· lu?t
tren th~ gieri va cCing b()·i s~r khac nhau trong quan ni~n1 nay dfrn
d~n sv khac nhau giCra cac qu6c gia trong vi¢c tin1 kit~n1 1116 hinh
d~ th\fC hi~n quy~n. phan xet a6i veri cac quy~t dinh hanh C~1i11h!
hanh vi hanh chinh ct:ra ·cO' quan c6ng quy~n khi bi khi~u ki~n.
Theo d6, vi~c nghien Cll'U khoa hQC lu?t t6 t~mg hanh chinh, xay
d~rng lu~t t6 t~mg hanh chfnh c6 la n1()t nganh lu~t d()c l~p
trong h~ th6ng phap lu~t hay khong~ cling c6 s~· khac nhau giu·a
cac qu6c gia thu<)c cac h~ th6ng phap lu?t khac nhau.
1I
1I
1.1.1.· Qu~n ni~tn va m6 hinh co quan tai phan hanh chinh
CUa CaC 11UO'~ thea h~ th6ng lu~t chung (the COn1nlon la\V-fatnily)
1.1.1.· Qu~n ni~tn va m6 hinh co quan tai phan hanh chinh
CUa CaC 11UO'~ thea h~ th6ng lu~t chung (the COn1nlon la\V-fatnily)
H~ th6ng lu~t chung - ti~n than la lu~t Anglo-Saxon, la h~
. th6ng lu~t dUQ'C khcri ngu6n o· nuo·c Anh, k6 tu nan1 1066, sau
H~ th6ng lu~t chung - ti~n than la lu~t Anglo-Saxon, la h~
. th6ng lu~t dUQ'C khcri ngu6n o· nuo·c Anh, k6 tu nan1 1066, sau
khi lanh th6 nay bi chinh phl)c b6'i xu Nonnan. Cac nu6'c thea
h~ th6ng lu?t nay baa gfnn Vuong qu6c Anh, H9·p chung qu6c
Hoa Ki, Canada, Uc, Na Uy, Ailen ... , ngoai ra con c6 n1<)t s6
nu6'c trong khu vvc Bong Nan1 A nhu Malaysia, Singapore
nhu la k€t qua cua qua trlnh thu<)c dia hoa cua' Vuong qu6c
Anh. H~ th6ng lu?t nay phat tti~n tren CO' so· c6ng nh?n an 1~
(precedent) Va trao quy~n lTic;tnh !Tie cho toa an trong Vi~c giai
thich phap lu~t va d~t ra cac quy tic cho Vi~c giai quy~t cac V\1
vi~c tuong tv (the rule tnaking). Lu~t hanh chfnh ·Va 9_h~ dinh
tai phan hanh chinh cling kh6ng phat tri~n 6' cac qu6c' gia thea
h~ th6ng 1u~t nay, 1i do la h9 cho r~ng ca q uan hanh chinh nha
nu6'c kh6ng nen lu6n a tren vi tri cua c6ng dan, cling kh6ng c6
nhi~u uu quy~n trong quan h~ v&i c6ng dan. Ben cc;tnh d6, cac
nguyen t~c blnh d&ng (the equility), nguyen t~c c6ng b~ng t\X
nhien (the natural justice), cac quy~n tV do ca nhan luon dUQ'C
d~ cao va cac y€u t6 nay c<)ng lc;ti se tc;to nen lqi kh chung etta
xa h<)i. TLt quan ni~n1 nay, S\1' phan chia gifra lu?t c6ng va lu?t
tu kh6ng ro net ct6ng tho·i cac tranh chfrp hanh chfnh cling
kh6ng GUQ'C xac dinh ro c6 la) tranh chfrp phat sinh trong IInh
vvc lu~t c6ng hay kh6ng va c~n phai phan bi~t v~ tinh chfrt va
th~111 quy~n giai quy€t d6i v6·i cac tranh ch§.p dan SV thUQC llnh
vvc lu?t tu a nhfrng di6n1 nao. Cac lu?t gia.,nguo·i Anh cho r~ng
h~ th6ng phap lu?t va lTIO. hinh to a an hi~n hanh du d~ ap dvng
va phan quy~t tfrt ca cac quan h~ gifra nha nu6'c va c6ng dan, ttl'
khi lanh th6 nay bi chinh phl)c b6'i xu Nonnan. Cac nu6'c thea
h~ th6ng lu?t nay baa gfnn Vuong qu6c Anh, H9·p chung qu6c
Hoa Ki, Canada, Uc, Na Uy, Ailen ... , ngoai ra con c6 n1<)t s6
nu6'c trong khu vvc Bong Nan1 A nhu Malaysia, Singapore
nhu la k€t qua cua qua trlnh thu<)c dia hoa cua' Vuong qu6c
Anh. H~ th6ng lu?t nay phat tti~n tren CO' so· c6ng nh?n an 1~
(precedent) Va trao quy~n lTic;tnh !Tie cho toa an trong Vi~c giai
thich phap lu~t va d~t ra cac quy tic cho Vi~c giai quy~t cac V\1
vi~c tuong tv (the rule tnaking). Lu~t hanh chfnh ·Va 9_h~ dinh
tai phan hanh chinh cling kh6ng phat tri~n 6' cac qu6c' gia thea
h~ th6ng 1u~t nay, 1i do la h9 cho r~ng ca q uan hanh chinh nha
nu6'c kh6ng nen lu6n a tren vi tri cua c6ng dan, cling kh6ng c6
nhi~u uu quy~n trong quan h~ v&i c6ng dan. Ben cc;tnh d6, cac
nguyen t~c blnh d&ng (the equility), nguyen t~c c6ng b~ng t\X
nhien (the natural justice), cac quy~n tV do ca nhan luon dUQ'C
d~ cao va cac y€u t6 nay c<)ng lc;ti se tc;to nen lqi kh chung etta
xa h<)i. TLt quan ni~n1 nay, S\1' phan chia gifra lu?t c6ng va lu?t
tu kh6ng ro net ct6ng tho·i cac tranh chfrp hanh chfnh cling
kh6ng GUQ'C xac dinh ro c6 la) tranh chfrp phat sinh trong IInh
vvc lu~t c6ng hay kh6ng va c~n phai phan bi~t v~ tinh chfrt va
th~111 quy~n giai quy€t d6i v6·i cac tranh ch§.p dan SV thUQC llnh
vvc lu?t tu a nhfrng di6n1 nao. Cac lu?t gia.,nguo·i Anh cho r~ng
h~ th6ng phap lu?t va lTIO. hinh to a an hi~n hanh du d~ ap dvng
va phan quy~t tfrt ca cac quan h~ gifra nha nu6'c va c6ng dan, ttl'
12
12
d6 d~n d~n vi¢c tl.r ch6i vi~c thi6t l?p co quan tai phim (toa an
hanh chinh) chuycn trach.
d6 d~n d~n vi¢c tl.r ch6i vi~c thi6t l?p co quan tai phim (toa an
hanh chinh) chuycn trach.
Cac tn;mh chfip h~mh chfnh o· cac nu6·c nay Oll'Q'C giai quy~t
tru6'c h~t bO'i cac CO' quan da ban h~mh ra quy~t djnh hanh
chinh hay c6 hanh vi hanh chinh bi khi~u n~i ho?c bo·i co quan
cfrp tren c(w co quan d6. Trang truong hqp kh6ng thoa n1an v6·i
vi~c gic1i quy~t khi~u n~i nay, ngucri dan duQ"c quy~n ki~n ra
toa an. Tuy 11hien, toa an c6 th~n1 quy~n giai quy~t kh6ng phai
la toa an hanh chfnh d<)c l~p n1a Ia cac toa an thuo·ng (toa an tu
phap ). Thu t\lC OU'Q'C ap d~mg d~ giai quy~t cac V\l ki~n c6 y~u t6
hanh chfnh t~i cac toa an tu phap gi6ng rihu thu tl,lC t6 tl;lng dan
sv. Toa an c6 thAtn quy~n giai quy~t cac V\J ki~n nay thll'C)'~1g la
toa {m cfrp phuc thfrn1 (the court of appeals), sau khi da duQ'c giai
quy~t bo·i co quan hanh chinh nhung duong Sl;l' l(h6ng d6ng y.
N~u kh6ng d6ng y v6'i ban an, duong sv c6 th~ ·ti~p t\lc thvc
hi~n quy~n khang cao giatn dcSc th~n1 len toa an t6i cao va day
la cAp c6 thfrn1 quy~n giai quy~t cu6i cLmg V\l vi~c.
Cac tn;mh chfip h~mh chfnh o· cac nu6·c nay Oll'Q'C giai quy~t
tru6'c h~t bO'i cac CO' quan da ban h~mh ra quy~t djnh hanh
chinh hay c6 hanh vi hanh chinh bi khi~u n~i ho?c bo·i co quan
cfrp tren c(w co quan d6. Trang truong hqp kh6ng thoa n1an v6·i
vi~c gic1i quy~t khi~u n~i nay, ngucri dan duQ"c quy~n ki~n ra
toa an. Tuy 11hien, toa an c6 th~n1 quy~n giai quy~t kh6ng phai
la toa an hanh chfnh d<)c l~p n1a Ia cac toa an thuo·ng (toa an tu
phap ). Thu t\lC OU'Q'C ap d~mg d~ giai quy~t cac V\l ki~n c6 y~u t6
hanh chfnh t~i cac toa an tu phap gi6ng rihu thu tl,lC t6 tl;lng dan
sv. Toa an c6 thAtn quy~n giai quy~t cac V\J ki~n nay thll'C)'~1g la
toa {m cfrp phuc thfrn1 (the court of appeals), sau khi da duQ'c giai
quy~t bo·i co quan hanh chinh nhung duong Sl;l' l(h6ng d6ng y.
N~u kh6ng d6ng y v6'i ban an, duong sv c6 th~ ·ti~p t\lc thvc
hi~n quy~n khang cao giatn dcSc th~n1 len toa an t6i cao va day
la cAp c6 thfrn1 quy~n giai quy~t cu6i cLmg V\l vi~c.
Nhu v?y, quan ni~111 v~ tai phan hanh chinh 6' cac nu6·c
thea h~ thcSng lu?t chung la ho~t d()ng giai quy~t cac tranh ch§p
hanh chinh phat sinh giQ·a c6ng quy~n va c6ng da~1 theo tr1nh
t\1' t6 t~Ing tu phap, thUQC thfr111 quy~n duy nh§t CUa h~ th6ng faa
an, nh~111 datn bao ch(rc nang Xet Xlr. chung Clla 111Qt lo~i CO'
quan tai phim. M6 h1nh co· quan tai phan hanh chinh .cua cac
qu6e gia nay hqp thanh nh6n1 "nh§t h~ tai phan"' t(rc la chi
cong nh?n toa an tU' phap la CO' quan xet XU duy nh§t.
Nhu v?y, quan ni~111 v~ tai phan hanh chinh 6' cac nu6·c
thea h~ thcSng lu?t chung la ho~t d()ng giai quy~t cac tranh ch§p
hanh chinh phat sinh giQ·a c6ng quy~n va c6ng da~1 theo tr1nh
t\1' t6 t~Ing tu phap, thUQC thfr111 quy~n duy nh§t CUa h~ th6ng faa
an, nh~111 datn bao ch(rc nang Xet Xlr. chung Clla 111Qt lo~i CO'
quan tai phim. M6 h1nh co· quan tai phan hanh chinh .cua cac
qu6e gia nay hqp thanh nh6n1 "nh§t h~ tai phan"' t(rc la chi
cong nh?n toa an tU' phap la CO' quan xet XU duy nh§t.
Tuy nhien, c6 hai ngo~ti l~ trong vi~c tin1 hi~u tn6 hinh co
quan tai ph an hanh chinh o· cat nu6'c thea h~ th6ng 1u?t chung
hi~n nay:
Tuy nhien, c6 hai ngo~ti l~ trong vi~c tin1 hi~u tn6 hinh co
quan tai ph an hanh chinh o· cat nu6'c thea h~ th6ng 1u?t chung
hi~n nay:
1.J"
'1
'
1.J"
'1
'
M(;t Ia ben qmh vi~c trao quy~n xet Xll' duy nh~t thong qua
trinh tl;l' t6 tvng tu phap cho toa an trong vi~c phah quy~t cac
tranh ch~p hanh chinh, cac nuo·c nay cling cho. phep cac t6
chtrc, ca nhan c6 quy~n tv· do ll;l·a chQn nhi~u kenh hon d~ giai
quy~t cac trarih ch~p hanh chinh phat sinh vo·i nha nuo·c hay
can be) cong quy~n thong qua con ducYng hoa giai, thoa thu?n
d~ sv vi¢c du9·c ti~n hanh nhanh chong, linh ho~t~ nhu each
giai quy~t cua cac t6 ch(rc lu?t su -tu, cac trQng tai hanh chinh,
cac t6 chCrc nua tu phap (adn1inistrative tribunal).
M(;t Ia ben qmh vi~c trao quy~n xet Xll' duy nh~t thong qua
trinh tl;l' t6 tvng tu phap cho toa an trong vi~c phah quy~t cac
tranh ch~p hanh chinh, cac nuo·c nay cling cho. phep cac t6
chtrc, ca nhan c6 quy~n tv· do ll;l·a chQn nhi~u kenh hon d~ giai
quy~t cac trarih ch~p hanh chinh phat sinh vo·i nha nuo·c hay
can be) cong quy~n thong qua con ducYng hoa giai, thoa thu?n
d~ sv vi¢c du9·c ti~n hanh nhanh chong, linh ho~t~ nhu each
giai quy~t cua cac t6 ch(rc lu?t su -tu, cac trQng tai hanh chinh,
cac t6 chCrc nua tu phap (adn1inistrative tribunal).
Hai Ia trong b6i canh h<)i nh?p qu6c t~ c6 xu hu6ng xich l~i
Hai Ia trong b6i canh h<)i nh?p qu6c t~ c6 xu hu6ng xich l~i
g~n nhau gifra cac h~ th6ng phap lu?t tren th~ giO'i, cling nhu nh?n
ro S\1' khac bi~t trong vi~c giai quy~t cac tranh ch~p hanh chinh,
cac nu6'c theo h¢ th6ng lu?t chun.g tu cu6i th~ ld XX cho d~n nay
cling b5t d~u thanh l?p nhung b9 ph?n chuyen trach trong cac toa
an thucmg hay thanh l?p cac CO' quan tai phan hanh chinh chuyen
trach trong n1<)t s6 linh vvc d~c bi~t quan trQng nhu llnh vvc ·d~t
dai, thu~, bao hi~111, giao d\lC, )' t~ va phuc lQ'i Xa h<)i .
g~n nhau gifra cac h~ th6ng phap lu?t tren th~ giO'i, cling nhu nh?n
ro S\1' khac bi~t trong vi~c giai quy~t cac tranh ch~p hanh chinh,
cac nu6'c theo h¢ th6ng lu?t chun.g tu cu6i th~ ld XX cho d~n nay
cling b5t d~u thanh l?p nhung b9 ph?n chuyen trach trong cac toa
an thucmg hay thanh l?p cac CO' quan tai phan hanh chinh chuyen
trach trong n1<)t s6 linh vvc d~c bi~t quan trQng nhu llnh vvc ·d~t
dai, thu~, bao hi~111, giao d\lC, )' t~ va phuc lQ'i Xa h<)i .
.1.1.2. Quan ni~n1 Vel n16 hinh CO' quan tai phan hanh chinh
cua cac nu6'c thea h~ th6ng lu?t chau Au lvc dia (the
continentallavv hay civilla\V fan1ily) .
.1.1.2. Quan ni~n1 Vel n16 hinh CO' quan tai phan hanh chinh
cua cac nu6'c thea h~ th6ng lu?t chau Au lvc dia (the
continentallavv hay civilla\V fan1ily) .
H~ th6ng lu?t chau Au 1\lC d!a - ti@n than la lu?t La n1a
(Ron1ano - Gern1anic ), xuftt hi~n a lvc. dia chau Au vao th~ ki
XVIII. Cac nuO'c theo h~ th6ng lu?t nay bao gfnn Phap, Dtrc,
Thvy Di~n, Bi, Ha Lan ... Ngoai. ra, vO'i k~t qua cua qua.trinh
thu<)c dia hoa truo·c day, nhi~u quae gia kh6ng pha.i o· chau Au
cling chtu anh huO'ng cua h~ th6ng lu®.t nay nhu toan b9 c~c
nuO'c chau Mi La-tin, n1c)t ph~n 16'n c.ac nu6'c chau Phi, cac
nu6'c Trung c?n dong va 111Qt s6 nuac thu9c khu VlJC Dong
H~ th6ng lu?t chau Au 1\lC d!a - ti@n than la lu?t La n1a
(Ron1ano - Gern1anic ), xuftt hi~n a lvc. dia chau Au vao th~ ki
XVIII. Cac nuO'c theo h~ th6ng lu?t nay bao gfnn Phap, Dtrc,
Thvy Di~n, Bi, Ha Lan ... Ngoai. ra, vO'i k~t qua cua qua.trinh
thu<)c dia hoa truo·c day, nhi~u quae gia kh6ng pha.i o· chau Au
cling chtu anh huO'ng cua h~ th6ng lu®.t nay nhu toan b9 c~c
nuO'c chau Mi La-tin, n1c)t ph~n 16'n c.ac nu6'c chau Phi, cac
nu6'c Trung c?n dong va 111Qt s6 nuac thu9c khu VlJC Dong
14
14
:\am A nhu Indonesia
( chiu iinh hu'()·ng cua h¢ th6ng 'phttp lu~1t
.
.
l-Ie\ Lan). Vi¢1 :\am. Lc\o. Can1puchia (chiu ;;1nh huO'ng eLla. h~
th6ng.philp lu~t Philp).
:\am A nhu Indonesia
( chiu iinh hu'()·ng cua h¢ th6ng 'phttp lu~1t
.
.
l-Ie\ Lan). Vi¢1 :\am. Lc\o. Can1puchia (chiu ;;1nh huO'ng eLla. h~
th6ng.philp lu~t Philp).
Lu~t hc.\nh ·chinh vu ch~ dinh tc.\i phan h[mh chinh phat tri~n
m~nh tne ()' cac nu6c thu9c h~ th6ng lu0t chflU Au h,tc d!a ma di0n
hinh la Ph{lp Na Dt:rc. du'(.1'C xcn1 1~1 cftc que huO"ng cCw lu~t hanh
chinh hi~n d~i - nhu la c6ng C~l bao v~ quy~n va Iq·i fch hQ'P
phap Clla cac t6 chLl'C va ca nhan truO'c nguy CO' xan1 h~li Clla bQ
Lu~t hc.\nh ·chinh vu ch~ dinh tc.\i phan h[mh chinh phat tri~n
m~nh tne ()' cac nu6c thu9c h~ th6ng lu0t chflU Au h,tc d!a ma di0n
hinh la Ph{lp Na Dt:rc. du'(.1'C xcn1 1~1 cftc que huO"ng cCw lu~t hanh
chinh hi~n d~i - nhu la c6ng C~l bao v~ quy~n va Iq·i fch hQ'P
phap Clla cac t6 chLl'C va ca nhan truO'c nguy CO' xan1 h~li Clla bQ
tnay hanh chinh thong qua co·-qucm tai phC:m hanh chinh c10c
l~1p.
tnay hanh chinh thong qua co·-qucm tai phC:m hanh chinh c10c
l~1p.
Cc.\c nu6'c theo h¢ th6ng lu~t n,\y c() s~r phan bi~t r~ch r6i
giCi'a lu~t cong va lu~t tu va chinh SV phari'"bi~t nay d5n d~n CclC
tranh chftp phc\p li x~1y ra cling dLI'<._)'C phan dinh ro n1ng v0 tinh
chfrt, cling ;,hu thtln1 quy0n xen1 xct, -gi~ii quy~t cC:lC tranh chAp
phc\t sinh trong cc.1c llnh v~rc khac nhau cl:ta dO'i s6ng xa h9i nhu
tranh chfrp dan sv. kinh t~, han·h chfnh. lao d<)ng. Tranh chfrp
hanh chinh duqc xac dinh Ia tranh chAp trong lTnh v~rc lu0t
cong~ phat Sinh gi Lt'a CC.lc t6 Chll'C C{l i1hfm cong dan VO'i cac CO'
quan, t6 chCrc cong quy~n. Xufrt phtit t~r tinh d?c thu cua tranh
chfrp hanh chinh luon c6 s~r hi~n di¢n cCw y~u t6 quy~n lvc. cac
nuo·c theo h~ th6ng Iu?t nay ben qmh vi~c van cho phep cac CO'
quan cong quy~n dUQ'C tV XCn1 xet cac quy~t oinh hay h~tnh Vi
cCta n1inh ·khi bi khi~u n~li, cho phep nguo·i dan duqc quy~n
ki¢11 cac CO' quan nay ra h~ th6ng CO' quan tai phan h~mh chfnh
dc)c l~p (toa an h~mh chinh) nh~m dam bao tfnh •khach quan,
c6ng b~ng trong vi~c gUii quy@t cfmg nhu dan1 bao tinh th6ng
nh~t giCra hai n9.i dung hanh chfnh quan lf va hanh chinh tai
phan theo li lu?n cCta lu?t hanh chinh C<)ng boa Phap. Cac
nuO"c thanh l~p n16 hinh co quan tai phan hanh chinh d<)c I?p
Cc.\c nu6'c theo h¢ th6ng lu~t n,\y c() s~r phan bi~t r~ch r6i
giCi'a lu~t cong va lu~t tu va chinh SV phari'"bi~t nay d5n d~n CclC
tranh chftp phc\p li x~1y ra cling dLI'<._)'C phan dinh ro n1ng v0 tinh
chfrt, cling ;,hu thtln1 quy0n xen1 xct, -gi~ii quy~t cC:lC tranh chAp
phc\t sinh trong cc.1c llnh v~rc khac nhau cl:ta dO'i s6ng xa h9i nhu
tranh chfrp dan sv. kinh t~, han·h chfnh. lao d<)ng. Tranh chfrp
hanh chinh duqc xac dinh Ia tranh chAp trong lTnh v~rc lu0t
cong~ phat Sinh gi Lt'a CC.lc t6 Chll'C C{l i1hfm cong dan VO'i cac CO'
quan, t6 chCrc cong quy~n. Xufrt phtit t~r tinh d?c thu cua tranh
chfrp hanh chinh luon c6 s~r hi~n di¢n cCw y~u t6 quy~n lvc. cac
nuo·c theo h~ th6ng Iu?t nay ben qmh vi~c van cho phep cac CO'
quan cong quy~n dUQ'C tV XCn1 xet cac quy~t oinh hay h~tnh Vi
cCta n1inh ·khi bi khi~u n~li, cho phep nguo·i dan duqc quy~n
ki¢11 cac CO' quan nay ra h~ th6ng CO' quan tai phan h~mh chfnh
dc)c l~p (toa an h~mh chinh) nh~m dam bao tfnh •khach quan,
c6ng b~ng trong vi~c gUii quy@t cfmg nhu dan1 bao tinh th6ng
nh~t giCra hai n9.i dung hanh chfnh quan lf va hanh chinh tai
phan theo li lu?n cCta lu?t hanh chinh C<)ng boa Phap. Cac
nuO"c thanh l~p n16 hinh co quan tai phan hanh chinh d<)c I?p
15
15
neu tren h9·p thanh nho1n m6 hinh "luang h~ tai pnan", nghia la
ben c~nh h~ th6ng toa an tu phap co chtrc nang xet xu nhu cac
nu6'c thu()c h~ th6ng lu~t chung, cac nu6c nay con t6 chtrc h~
th6ng to a an hanh chinh d9c l~p cling co chuc nang xet xu.
neu tren h9·p thanh nho1n m6 hinh "luang h~ tai pnan", nghia la
ben c~nh h~ th6ng toa an tu phap co chtrc nang xet xu nhu cac
nu6'c thu()c h~ th6ng lu~t chung, cac nu6c nay con t6 chtrc h~
th6ng to a an hanh chinh d9c l~p cling co chuc nang xet xu.
; Tuy nhien, cac nu6c xay dvng va thua nh~n 1116 hinh
"luo·ng h~ tai phan'·' xuftt phat tu nhfrng di~u ki~n Itch su va
thvc ti~n khac nhau cua tninh, trong qua .~rinh phat tri~n tno
hinh CO quan tai phan hanh chinh chuyen lam nhi~111 V\1 xet XU
cac tranh chftp hanh chinh cling o6 sv khac bi~t nh~t dinh.
Di~n1 khac bi~t d6 la.lTIQt s6 nu6'c -da thanh l~p h~ th6ng toa an
hanh chinh d9c l~p tu trung uong d~ri dia phuang, chuyen thvc
hi~n ch-Lrc nang xet xu hanh chinh nhu Due, Thljy DiSn, Ha
Lan, Indonesia ... M9t s6 nu6c cling thanh l~p h~ th6ng toa an
hanh chinh d9c l~p vo·i h~ th6ng toa an tu phap nhung ll;li d~t
n6 trong nhanh hanh phap, c~p· trung uang toa an hanh chinh
t6i cao c6 ten g9i la I-I9i d6ng Nha nu6c (Conseil. d'Etat), ben
c~nh chile nang xet xu con c6 chuc nang tu vftn phap lu~t cho
chinh phu, nhu m6 hinh cua C()ng hoa Phap, Bi, Y, Ai C~p,
Vuong qu6c Thai Lan.
; Tuy nhien, cac nu6c xay dvng va thua nh~n 1116 hinh
"luo·ng h~ tai phan'·' xuftt phat tu nhfrng di~u ki~n Itch su va
thvc ti~n khac nhau cua tninh, trong qua .~rinh phat tri~n tno
hinh CO quan tai phan hanh chinh chuyen lam nhi~111 V\1 xet XU
cac tranh chftp hanh chinh cling o6 sv khac bi~t nh~t dinh.
Di~n1 khac bi~t d6 la.lTIQt s6 nu6'c -da thanh l~p h~ th6ng toa an
hanh chinh d9c l~p tu trung uong d~ri dia phuang, chuyen thvc
hi~n ch-Lrc nang xet xu hanh chinh nhu Due, Thljy DiSn, Ha
Lan, Indonesia ... M9t s6 nu6c cling thanh l~p h~ th6ng toa an
hanh chinh d9c l~p vo·i h~ th6ng toa an tu phap nhung ll;li d~t
n6 trong nhanh hanh phap, c~p· trung uang toa an hanh chinh
t6i cao c6 ten g9i la I-I9i d6ng Nha nu6c (Conseil. d'Etat), ben
c~nh chile nang xet xu con c6 chuc nang tu vftn phap lu~t cho
chinh phu, nhu m6 hinh cua C()ng hoa Phap, Bi, Y, Ai C~p,
Vuong qu6c Thai Lan.
Quan ni~n1 v~ tai phan hanh chinh cling nhu tno hinh ca
quan tai phan cua h~ th6ng lu~t chau Au Ivc dia co nhi~u anh
huang n1~nh me tren th~ gi6i hi~n nay, trong d6 Phap va Due
· Ia hai qu6c gia diSn hinh trong vi~c xay dvng n1o hinh "luo·ng
h~ tai phan".
Quan ni~n1 v~ tai phan hanh chinh cling nhu tno hinh ca
quan tai phan cua h~ th6ng lu~t chau Au Ivc dia co nhi~u anh
huang n1~nh me tren th~ gi6i hi~n nay, trong d6 Phap va Due
· Ia hai qu6c gia diSn hinh trong vi~c xay dvng n1o hinh "luo·ng
h~ tai phan".
Mo hinh toa an hanh chinh cua Phap duqc gi6'i thi~u ng~n
Mo hinh toa an hanh chinh cua Phap duqc gi6'i thi~u ng~n
a
a
gQn nhu sau:
gQn nhu sau:
H9i d6ng Nha nu6'c duqc coi ·la to a an hanh chinh t6i cao
t6n t~i ·song song v6i to a an tu phap t6i cao ( cour de cassation)
H9i d6ng Nha nu6'c duqc coi ·la to a an hanh chinh t6i cao
t6n t~i ·song song v6i to a an tu phap t6i cao ( cour de cassation)
16
16
la dinh ch6p CLIU h~ th6ng toe\ ·im thu·<\ng. Y
hc\nh CC:lC d~l' an lu~t lien quan d6n l!nh V~l'C hc\nh phap, OU'a ra
nhu·ng lo·i khuyen v~ nhu·ng vAn d~ xung d<)t v6'i cac nguyen tAc
Clla Hi~n phap, ctmg nhu cac di;10 lu(lt trong nu6'c va di~u u6'c
qu6c t~. V6'i tu each la to'a an hEmh chinh t6i cao, hang nan1 H9i
d6ng 1\h,\ nu6'c xet xLr khoimg 10.000 dSn 11.000 v~1 {ul, v6'i s6
lu:9·ng khoang 300 thfun phan duq·c chia lEnn ba ca·p v6'i cAp cao
nh~t la H<)i ct6ng vi·en (C~nseiller d'Etat).
la dinh ch6p CLIU h~ th6ng toe\ ·im thu·<\ng. Y
hc\nh CC:lC d~l' an lu~t lien quan d6n l!nh V~l'C hc\nh phap, OU'a ra
nhu·ng lo·i khuyen v~ nhu·ng vAn d~ xung d<)t v6'i cac nguyen tAc
Clla Hi~n phap, ctmg nhu cac di;10 lu(lt trong nu6'c va di~u u6'c
qu6c t~. V6'i tu each la to'a an hEmh chinh t6i cao, hang nan1 H9i
d6ng 1\h,\ nu6'c xet xLr khoimg 10.000 dSn 11.000 v~1 {ul, v6'i s6
lu:9·ng khoang 300 thfun phan duq·c chia lEnn ba ca·p v6'i cAp cao
nh~t la H<)i ct6ng vi·en (C~nseiller d'Etat).
Du6'i H<)i d6ng Nha nu6·c la cac toa an hanh chfnh ph(tc
th~n1 (administrative courts of appeal), bao g6n1 8 toa {m, trong
d6 Toa an hanh chinh phuc thAn1 Versailles n16'i du9·c thanh l?p
nan1 2004. Toa an hanh chinh ~Lmg (adtninistrative tribunal) la
to a an c~p th~p nhclt, v6'i s6 IuQ·ng 41 tren to an nu6'c Phap,
trong d6 c6 30 to a an n~tn trong lanh th6 chinh cua nu6'c Phap
va 11 n&n1 o· cac khu vvc khac nhau tren th~ gio'i thu<)c lanh
th6 Phap. Theo s6 1UQ'11g th6ng ke hang nan1, -cac toa an nay
ban hanh 183.000 ban an haqh chinh, di~u nay cho thAy cac V\l
ki~n hanh chinh c-Lta Phap c6 n1<)t s6 lu9·ng dimg k~ va vai· tro
tich eve cua toa an hanh chinh trong vi~c bao v~ cac quy~n tv
do~ dan ch(t Clla ca nhan.
Du6'i H<)i d6ng Nha nu6·c la cac toa an hanh chfnh ph(tc
th~n1 (administrative courts of appeal), bao g6n1 8 toa {m, trong
d6 Toa an hanh chinh phuc thAn1 Versailles n16'i du9·c thanh l?p
nan1 2004. Toa an hanh chinh ~Lmg (adtninistrative tribunal) la
to a an c~p th~p nhclt, v6'i s6 IuQ·ng 41 tren to an nu6'c Phap,
trong d6 c6 30 to a an n~tn trong lanh th6 chinh cua nu6'c Phap
va 11 n&n1 o· cac khu vvc khac nhau tren th~ gio'i thu<)c lanh
th6 Phap. Theo s6 1UQ'11g th6ng ke hang nan1, -cac toa an nay
ban hanh 183.000 ban an haqh chinh, di~u nay cho thAy cac V\l
ki~n hanh chinh c-Lta Phap c6 n1<)t s6 lu9·ng dimg k~ va vai· tro
tich eve cua toa an hanh chinh trong vi~c bao v~ cac quy~n tv
do~ dan ch(t Clla ca nhan.
Toa 'an.hanh chfnh cua Phap c6 th~n1 quy~n xen1 xet tinh
h9'p phap cua cac quy phc;tl11 phap lu~t hanh chinh~ tl.r nhung
quy~t dinh nho nhit c-Lta chinh quy~n dia phuong d~n cac nghi
d!nh duQ·c ban hanh b6'i T6ng t.h6ng, ngoq.i trl.r nhli'ng van ban
d?c bi~t cua Chinh phu. V ~ nguyen t~c, ngucl'i dan c6 th~ ki~n
b~t kl quy~t dinh hay hanh vi c6ng quy~n nao ra toa an c6 thcl111
quy~n n~u kh6ng thu<)c nhli'ng truc)'ng hgp ngoq.i 1~. Chinh phu
Toa 'an.hanh chfnh cua Phap c6 th~n1 quy~n xen1 xet tinh
h9'p phap cua cac quy phc;tl11 phap lu~t hanh chinh~ tl.r nhung
quy~t dinh nho nhit c-Lta chinh quy~n dia phuong d~n cac nghi
d!nh duQ·c ban hanh b6'i T6ng t.h6ng, ngoq.i trl.r nhli'ng van ban
d?c bi~t cua Chinh phu. V ~ nguyen t~c, ngucl'i dan c6 th~ ki~n
b~t kl quy~t dinh hay hanh vi c6ng quy~n nao ra toa an c6 thcl111
quy~n n~u kh6ng thu<)c nhli'ng truc)'ng hgp ngoq.i 1~. Chinh phu
17
17
hay b~t k~ CO' quan m1o kh6ng tl~~ tv· y trao quy~n cho toa an GU'Q'C
quy~n xet XU 111Qt lo~i V\1 Vi~c nao ci~y thong qua di~U khoan dlJ'
phong nh~111 ctan1 bao tinh GQC l~p cua CO' quan tai phan tro11g
vi~c xet x(r. I(hac vo·i Due, toa an hanh chinh cua Phap c6 th~
giai quy~t cac V\1 ki~n doi b6i thuo·11g thi~t hSli do hanh chfnh
gay ra. Toa an c6 th~ xen1 xet tinh hQ'p phap cua cac quy~t dinh,
hanh vi c6ng quy~11 b~t k~ khi nao c6 yeu cfru khcri ki~n tna
kh6ng cfrn trai qua giai doSln ti~n t6 tvng b~t bu<)c. Toa an Pl~ap
c6 thfrn1 quy~n huy, giu· nguyen hay sua nhll'ng sai phSltTI trong
cac quy~t dinh bi ki~n, toa an c6 quy~n xac dinh cac quy~n
duq·c lan1 Vel kh6ng QU'Q'C latn cua GU'O'llg S\t; quy~t d·inh vi~c
b6i thuo·ng thi~t h~i; ap d~t 111ll'C phSlt ho~C b6 sung khoan ti~n
-yeu cfru b6i thuo·ng thi~t hSli ct6i v6'i tai san c6ng~ ap dvng 111Qt
s6 bi~n phap cucYng ch~ b~t bu9c d6i v6i ct6i tu9·ng bi ki~n.
hay b~t k~ CO' quan m1o kh6ng tl~~ tv· y trao quy~n cho toa an GU'Q'C
quy~n xet XU 111Qt lo~i V\1 Vi~c nao ci~y thong qua di~U khoan dlJ'
phong nh~111 ctan1 bao tinh GQC l~p cua CO' quan tai phan tro11g
vi~c xet x(r. I(hac vo·i Due, toa an hanh chinh cua Phap c6 th~
giai quy~t cac V\1 ki~n doi b6i thuo·11g thi~t hSli do hanh chfnh
gay ra. Toa an c6 th~ xen1 xet tinh hQ'p phap cua cac quy~t dinh,
hanh vi c6ng quy~11 b~t k~ khi nao c6 yeu cfru khcri ki~n tna
kh6ng cfrn trai qua giai doSln ti~n t6 tvng b~t bu<)c. Toa an Pl~ap
c6 thfrn1 quy~n huy, giu· nguyen hay sua nhll'ng sai phSltTI trong
cac quy~t dinh bi ki~n, toa an c6 quy~n xac dinh cac quy~n
duq·c lan1 Vel kh6ng QU'Q'C latn cua GU'O'llg S\t; quy~t d·inh vi~c
b6i thuo·ng thi~t h~i; ap d~t 111ll'C phSlt ho~C b6 sung khoan ti~n
-yeu cfru b6i thuo·ng thi~t hSli ct6i v6'i tai san c6ng~ ap dvng 111Qt
s6 bi~n phap cucYng ch~ b~t bu9c d6i v6i ct6i tu9·ng bi ki~n.
C9ng hoa lien bang Dtrc phat tri~n ch~ dinh tai phan hanh
chinh k~ tu n(ra sau cua th~ ld th(r XIX. Otto Mayer du9·c xetn la
cha de cua lu~t hanh chinh Due v6i vi~c xufrt ban cu6n sach n6i
ti~ng "Getman Adtninistrative Lav/' (Deutsches Venvaltunsrecht)
nan1 1895.
C9ng hoa lien bang Dtrc phat tri~n ch~ dinh tai phan hanh
chinh k~ tu n(ra sau cua th~ ld th(r XIX. Otto Mayer du9·c xetn la
cha de cua lu~t hanh chinh Due v6i vi~c xufrt ban cu6n sach n6i
ti~ng "Getman Adtninistrative Lav/' (Deutsches Venvaltunsrecht)
nan1 1895.
Theo; If lu~n cua Otto Mayer, khai ni~n1 CO' ban va quan
trQng nhfrt d6 la nha nu6'c phap quy~n (Rechtsstaat: hay
Statutory State), hoan to an khac bi~t v6'i nha nu6'c canh sat
(Polizeistaat, hay Police State). Nha nu6'c phap quy~n la nha
nu6'c c6 11~11 hanh chinh t6t va h~ th6ng lu?t hanh chfnh vli'ng
ch~c d~ bao dan1 cho n16i quan h~ t6t d~p giua nha nu6c v6'i tu
. each la chu th~ quan li v6'i cac ct6i tUQ'11g thatn gia- GU'Q'C gQi la
ct6i tuQ·ng phvc v\1 cua quan li hanh chinh (Untertanen hay
Subject). ~ha nu6'c phap quy~n doi hoi kh6ng chi vi~c ban
Theo; If lu~n cua Otto Mayer, khai ni~n1 CO' ban va quan
trQng nhfrt d6 la nha nu6'c phap quy~n (Rechtsstaat: hay
Statutory State), hoan to an khac bi~t v6'i nha nu6'c canh sat
(Polizeistaat, hay Police State). Nha nu6'c phap quy~n la nha
nu6'c c6 11~11 hanh chinh t6t va h~ th6ng lu?t hanh chfnh vli'ng
ch~c d~ bao dan1 cho n16i quan h~ t6t d~p giua nha nu6c v6'i tu
. each la chu th~ quan li v6'i cac ct6i tUQ'11g thatn gia- GU'Q'C gQi la
ct6i tuQ·ng phvc v\1 cua quan li hanh chinh (Untertanen hay
Subject). ~ha nu6'c phap quy~n doi hoi kh6ng chi vi~c ban
18
18
ht\nh ra ludt
. m6t
. each ch8t
. ch0. v::\ th<.\ng._, nhAt n1a C()n d6i hoi co
ch0 tn1o d~1m cho nh~l nu6c cCmg phrii tuan thLl thco ph<:1p lu~L
th6ng qua vi¢c cho phcp cac chLl th~ Ia c1c~i lU\)'ng qu~:1n If duc.Jc
quy~n ki~n \:h~l nu'l)·c ra n1<)t toa e:\n h8nh chinh d(lc l?p. Cac
hoc
giri nguc\i
DCrc cho r5ng khi cck dao
'
......
. luat
. thuc
. hicn
. cht:rc
nang Clla 111ll1h y<.)·j tU' each Ia phuong ti¢n ch<.~ng l?i s~r chuyen
ch0 cCm :\:h~:\ nu6'c ·thi t~t nhicn ph~ii tln1 ki~n1 nht1'ng phuong
ti¢n hCill hi¢u nhfm1 thi hanh d~lo Iu~t c16 dcSng th()·i cfrn c6 co
ch0 d0 ki6n1 soat ho~tt d()ng cl:ta b0 rnay nha nu6·c trong khuon
kho phap IL1~t cho phep. Day chfnh 1:\ nhCrng li giai c~n thi~t
cho sv c6 n1~t cC1a If lu?n v0 tc.\i ph~:1n hanh chfnh 6· DCrc.
'-
.
._,;
6
ht\nh ra ludt
. m6t
. each ch8t
. ch0. v::\ th<.\ng._, nhAt n1a C()n d6i hoi co
ch0 tn1o d~1m cho nh~l nu6c cCmg phrii tuan thLl thco ph<:1p lu~L
th6ng qua vi¢c cho phcp cac chLl th~ Ia c1c~i lU\)'ng qu~:1n If duc.Jc
quy~n ki~n \:h~l nu'l)·c ra n1<)t toa e:\n h8nh chinh d(lc l?p. Cac
hoc
giri nguc\i
DCrc cho r5ng khi cck dao
'
......
. luat
. thuc
. hicn
. cht:rc
nang Clla 111ll1h y<.)·j tU' each Ia phuong ti¢n ch<.~ng l?i s~r chuyen
ch0 cCm :\:h~:\ nu6'c ·thi t~t nhicn ph~ii tln1 ki~n1 nht1'ng phuong
ti¢n hCill hi¢u nhfm1 thi hanh d~lo Iu~t c16 dcSng th()·i cfrn c6 co
ch0 d0 ki6n1 soat ho~tt d()ng cl:ta b0 rnay nha nu6·c trong khuon
kho phap IL1~t cho phep. Day chfnh 1:\ nhCrng li giai c~n thi~t
cho sv c6 n1~t cC1a If lu?n v0 tc.\i ph~:1n hanh chfnh 6· DCrc.
'-
.
._,;
6
nCra ddu th6 ki XIX, kh{li ni¢n1 tu phap hanh chinh da
xuc1t hi¢n a· DCrc~ theo d<.) n1()t sc~ co quan chuyen trach trong b<)
111ay hanh chfnh da dU'(,)'C thi~t J~p chuyen giai quy~t cac vi¢c
ki¢n t~mg v~ h<:\nh chfnh;· Tuy nhien. cac h9c giri phc binh 1116
hinh cua Phap nh0n thfry day v·an la hinh tht:rc tv ki0m tra cl:w
h~ th6ng himh chfnh. 111~C dtl CO S\l' d()c J?p nhung van 11~111
trong 11hanh hanh ,phap~ 'do d6 cfrn ph~1i c6 n1<)t sv bao dan1
vll'ng chftc hon thC>ng qun h¢ th6ng· toa t1n d<)c l~p.
nCra ddu th6 ki XIX, kh{li ni¢n1 tu phap hanh chinh da
xuc1t hi¢n a· DCrc~ theo d<.) n1()t sc~ co quan chuyen trach trong b<)
111ay hanh chfnh da dU'(,)'C thi~t J~p chuyen giai quy~t cac vi¢c
ki¢n t~mg v~ h<:\nh chfnh;· Tuy nhien. cac h9c giri phc binh 1116
hinh cua Phap nh0n thfry day v·an la hinh tht:rc tv ki0m tra cl:w
h~ th6ng himh chfnh. 111~C dtl CO S\l' d()c J?p nhung van 11~111
trong 11hanh hanh ,phap~ 'do d6 cfrn ph~1i c6 n1<)t sv bao dan1
vll'ng chftc hon thC>ng qun h¢ th6ng· toa t1n d<)c l~p.
Xudt phat ttr lf lu~n trcn, f>(rc da xay dvng mo hinh toa·· an
hanh chfnh d<)c l(1p tl\n t~li song song v6'i h~ thC)l1g toa· an
thu<.\ng. Toa an hi:mh chfnh t6i tao cCmg chi c6 nhi¢n1 V\1 xet Xll'
cac Y\1 ki~n hanh chfnh 111a khong Cl) chLl'C nang tu vftn cho
Chinh phu nhu n16 hinh CLla Phap xufrt phat ttr quan di~n1 cho
r~ng co qum1 tai phan hanh chfnh phai hoan to~m d<)c l~p v6'i
Chfnh phu n16·i bao dan1 duQ·c tfnh cong b~ng, khach quan. Ben
CC).nh d6, khac v6'i toa an h~u:h chinh Phap c6 th~ xen1 xet cac
Vlf vi~c b6i thuo·ng thi~t h~i, toa an hanh chinh Dtrc chi xen1
Xudt phat ttr lf lu~n trcn, f>(rc da xay dvng mo hinh toa·· an
hanh chfnh d<)c l(1p tl\n t~li song song v6'i h~ thC)l1g toa· an
thu<.\ng. Toa an hi:mh chfnh t6i tao cCmg chi c6 nhi¢n1 V\1 xet Xll'
cac Y\1 ki~n hanh chfnh 111a khong Cl) chLl'C nang tu vftn cho
Chinh phu nhu n16 hinh CLla Phap xufrt phat ttr quan di~n1 cho
r~ng co qum1 tai phan hanh chfnh phai hoan to~m d<)c l~p v6'i
Chfnh phu n16·i bao dan1 duQ·c tfnh cong b~ng, khach quan. Ben
CC).nh d6, khac v6'i toa an h~u:h chinh Phap c6 th~ xen1 xet cac
Vlf vi~c b6i thuo·ng thi~t h~i, toa an hanh chinh Dtrc chi xen1
19
19
xet tinh hqp phap cua cac quy~t d!nh~ hanh vi, con vi~c yeu c~u
b6i thuo·ng se do toa a11 dan S\1' giai quy~t.
xet tinh hqp phap cua cac quy~t d!nh~ hanh vi, con vi~c yeu c~u
b6i thuo·ng se do toa a11 dan S\1' giai quy~t.
T6In l~i, tai phan hanh chinh theo quan ni~ln cua cac nuoc
theo h~ th6ng lu~t chau Au lvc dia, di~n hinh la Phap va D(rc,
la ho~t d(>ng xet Xll' cac tranh ch~p hanh chfnh gifra cong dan
va t6 chuc cua h9 vai cac t6 chuc, ca nhan cong quysn va ho~t
d<)ng tu v~n phap lu~t cho Chinh phu duQ·c thvc hi~n bai h~
th6ng co· quan toa an hanh chinh d(>c l~p tu truhg uong d~n dia
phuang' (tn6 hinh cua Due) hay b6'i h~ th6ng CO' quan toa an
hanh chinQ. n&n1 trong nhanh hanh phap du·ng d~u la H9i ct6ng
Nha nu6·c (1n6 hinh cua Phap).
T6In l~i, tai phan hanh chinh theo quan ni~ln cua cac nuoc
theo h~ th6ng lu~t chau Au lvc dia, di~n hinh la Phap va D(rc,
la ho~t d(>ng xet Xll' cac tranh ch~p hanh chfnh gifra cong dan
va t6 chuc cua h9 vai cac t6 chuc, ca nhan cong quysn va ho~t
d<)ng tu v~n phap lu~t cho Chinh phu duQ·c thvc hi~n bai h~
th6ng co· quan toa an hanh chinh d(>c l~p tu truhg uong d~n dia
phuang' (tn6 hinh cua Due) hay b6'i h~ th6ng CO' quan toa an
hanh chinQ. n&n1 trong nhanh hanh phap du·ng d~u la H9i ct6ng
Nha nu6·c (1n6 hinh cua Phap).
1.1.3. Quan ni~1n cua Lien X6, cac nu6c XHCN Dong Au
tru6c day Va S\1' tbay df>i n10 hinh CO' quan tai phan hanh chinh
cua CHLB Nga, cac nuoc Dong Au hi~n nay
1.1.3. Quan ni~1n cua Lien X6, cac nu6c XHCN Dong Au
tru6c day Va S\1' tbay df>i n10 hinh CO' quan tai phan hanh chinh
cua CHLB Nga, cac nuoc Dong Au hi~n nay
So sanh v6i sv· phat tri~n cua h~ th6ng iu~t chung va h~
th6ng lu~t chau Au 1\lc dia, h~ th6ng lil~t XHCN hinh th~nh
111UQ11 hon, duqc danh d~u k~ ttl' thanh cong vi d~i cua Cach
111~ng thang Muo·i Nga va S\1' ra do·i cua Nha nuoc Xo vi~t nam
1917. H~ th6ng lu~t XHCN truoc day bao g6n1 Lien Xo, cac
nu6c XHCN Dong Au cling nhu cac nu6c thu(>c h~ th6ng
XHCN tren th~ gioi nhu CuBa, Vi~t Nan1, M6ng C6.
So sanh v6i sv· phat tri~n cua h~ th6ng iu~t chung va h~
th6ng lu~t chau Au 1\lc dia, h~ th6ng lil~t XHCN hinh th~nh
111UQ11 hon, duqc danh d~u k~ ttl' thanh cong vi d~i cua Cach
111~ng thang Muo·i Nga va S\1' ra do·i cua Nha nuoc Xo vi~t nam
1917. H~ th6ng lu~t XHCN truoc day bao g6n1 Lien Xo, cac
nu6c XHCN Dong Au cling nhu cac nu6c thu(>c h~ th6ng
XHCN tren th~ gioi nhu CuBa, Vi~t Nan1, M6ng C6.
H~ th6ng phap lu~t dugc xay dvng tren nSn tangy thuc h~
tu tuang Mac-Lenin,· ·nen cac nuoc XHCN tru6c day dSu
chung quan ni~n1: Nha nu6c XHCN .la nha nu6·c d~i di~n t~t ca
cac t~ng lap nhan dan lao c19ng, cac quysn va lqi ich chinh
dang cua hQ dSu du9·c nha nu6~ ton trQng va bao v~, do d6 kh6
c6 th~ t6n t~i cac tranh ch~p phat sinh giua nha ntroc va cong
dan. Trang h~ th6ng phap lu~t khong c6 sv·phan·chia gili'a lu~t
H~ th6ng phap lu~t dugc xay dvng tren nSn tangy thuc h~
tu tuang Mac-Lenin,· ·nen cac nuoc XHCN tru6c day dSu
chung quan ni~n1: Nha nu6c XHCN .la nha nu6·c d~i di~n t~t ca
cac t~ng lap nhan dan lao c19ng, cac quysn va lqi ich chinh
dang cua hQ dSu du9·c nha nu6~ ton trQng va bao v~, do d6 kh6
c6 th~ t6n t~i cac tranh ch~p phat sinh giua nha ntroc va cong
dan. Trang h~ th6ng phap lu~t khong c6 sv·phan·chia gili'a lu~t
-
20
-
'
20
'
cong va lu~t tu. Khni. ni~m lu(lt hanh chinh nhcln m~mh tinh
ch~t quy6n Ivc~· quy~n uy phvc ttmg trong cac ho0t d(>ng qu<:tn
If h<:\nh chfnl_1. Khai ni~n1 tai phim himh chinh theo nghTa Ia ho?t
d(>ng xet Xll' Clla toa an d6i v6'i cac tranh chAp hanh chinh ho~Ul
toan khong xu~t hi~n. Cite thu?t ngG' nhu ki~n nha nu6'c, ki~n co
quan hay t6 chCrc cong quy~n, to~ an hanh chinh, cac tranh chAp,
XUng d(>t giQ·a cong quy~n Va cong dan kh6ng dU'Q'C Sll' dl;lng phf>
bi~n. Thay vao d6, ci1c thu?t ngG' nhu quy0n kl~i~u n~ti, ·quy~n tv
xeni XCt CclC quy~t dinh hay hanh vi hanh chinh Clla CO' quan nha
nu6'c khi b! khi~u n?i, thanh tr<:J. nha nu6'c ... thucmg duq·c sLr
d~mg c.t0 nhAn n1~1nh c6ng ·t
trong vi~c giai quy~t khi~u n?i ct:m nguO'i dan.
cong va lu~t tu. Khni. ni~m lu(lt hanh chinh nhcln m~mh tinh
ch~t quy6n Ivc~· quy~n uy phvc ttmg trong cac ho0t d(>ng qu<:tn
If h<:\nh chfnl_1. Khai ni~n1 tai phim himh chinh theo nghTa Ia ho?t
d(>ng xet Xll' Clla toa an d6i v6'i cac tranh chAp hanh chinh ho~Ul
toan khong xu~t hi~n. Cite thu?t ngG' nhu ki~n nha nu6'c, ki~n co
quan hay t6 chCrc cong quy~n, to~ an hanh chinh, cac tranh chAp,
XUng d(>t giQ·a cong quy~n Va cong dan kh6ng dU'Q'C Sll' dl;lng phf>
bi~n. Thay vao d6, ci1c thu?t ngG' nhu quy0n kl~i~u n~ti, ·quy~n tv
xeni XCt CclC quy~t dinh hay hanh vi hanh chinh Clla CO' quan nha
nu6'c khi b! khi~u n?i, thanh tr<:J. nha nu6'c ... thucmg duq·c sLr
d~mg c.t0 nhAn n1~1nh c6ng ·t
trong vi~c giai quy~t khi~u n?i ct:m nguO'i dan.
Tuy nhien, quan ni~n1 v0 tai phan hanh chinh theo nghTa
h~p, hay thu~t ngG' tu phap hanh chinh (adn1inistrative justice)
veri nghTa la trao quy~n cho toa an xen1 xet tinh hQ'P phap Clla
cac quy~t dinh, h~mh vi hanh chinh, da xuAt hi~n trong lu?t cCta
Nga truerc Cach n1011g thang Muo·i nan1 1917 va cta bi ttr ch6i
trong giai do?n Stalin.< I) Sau giai do?n nay, n1<)t s6 nu6c XHCN
Dong Au~ 'th~n1 chi ·ca ?\ha nuo:c XI-ICN Lien X6 da nh~n thfiy
sv c~n thi~t phai ti~n hanh c'ai each d~ thvc hi~n qua trlnh dan
chLt XHCN nen da thanh l?p .I?i cac toa an hanh chinh truerc
day Va ban hanh lu~t V~ thll t\lC giai quy~t ki~n t~mg hanh chinh,
nhu o· Nan1 Tu eli ( 1952), Hungary ( 1957), RUinani (1967),
Bungary (1970), Ba Lan (1980). Ba Lan cling la nha nuerc
XI-ICN d~u tien c6 h~ th6ng toa,an hanh chinh d(>c l~p v6'i thfrn1
Tuy nhien, quan ni~n1 v0 tai phan hanh chinh theo nghTa
h~p, hay thu~t ngG' tu phap hanh chinh (adn1inistrative justice)
veri nghTa la trao quy~n cho toa an xen1 xet tinh hQ'P phap Clla
cac quy~t dinh, h~mh vi hanh chinh, da xuAt hi~n trong lu?t cCta
Nga truerc Cach n1011g thang Muo·i nan1 1917 va cta bi ttr ch6i
trong giai do?n Stalin.< I) Sau giai do?n nay, n1<)t s6 nu6c XHCN
Dong Au~ 'th~n1 chi ·ca ?\ha nuo:c XI-ICN Lien X6 da nh~n thfiy
sv c~n thi~t phai ti~n hanh c'ai each d~ thvc hi~n qua trlnh dan
chLt XHCN nen da thanh l?p .I?i cac toa an hanh chinh truerc
day Va ban hanh lu~t V~ thll t\lC giai quy~t ki~n t~mg hanh chinh,
nhu o· Nan1 Tu eli ( 1952), Hungary ( 1957), RUinani (1967),
Bungary (1970), Ba Lan (1980). Ba Lan cling la nha nuerc
XI-ICN d~u tien c6 h~ th6ng toa,an hanh chinh d(>c l~p v6'i thfrn1
(I ).Xem: George Ginsburgs. Lu(it /u1nh chinh X a vidt: Li lu(in
(Soviet Administrative Law: Theory and Poticy), tr. 65 (I 989).
(I ).Xem: George Ginsburgs. Lu(it /u1nh chinh X a vidt: Li lu(in
(Soviet Administrative Law: Theory and Poticy), tr. 65 (I 989).
l'it
chinh S(tch
. 21
l'it
chinh S(tch
. 21
quy~n r~t r<)ng trong cac lTnh vl)·c c1frt dai~ nha c)·~ xay dvng,
giao dt,IC. ); t~ va l11Qt s6 llnh vvc khac. Tru6'c khi l~hai ki~n len
toa an, nguo·i kho·i ki~n b~t bu<)c phai khi~u nq.i theo thu tvc
hanh chinh. Toa an t6i cao c6 th~n1 quy~n gian1 d6c thfrn1 d6i
v6·i cac phan quy~t cua toa an hanh chinh cao c~p. Nha nu6·c
quy~n r~t r<)ng trong cac lTnh vl)·c c1frt dai~ nha c)·~ xay dvng,
giao dt,IC. ); t~ va l11Qt s6 llnh vvc khac. Tru6'c khi l~hai ki~n len
toa an, nguo·i kho·i ki~n b~t bu<)c phai khi~u nq.i theo thu tvc
hanh chinh. Toa an t6i cao c6 th~n1 quy~n gian1 d6c thfrn1 d6i
v6·i cac phan quy~t cua toa an hanh chinh cao c~p. Nha nu6·c
Lien X6 sau vi~c ban hanh Hi~n phap nan1 1977 va v6'i cong
CUQC cai t6 l11q.nh 111e k~ tl.r nan1 1986, .Lu~t sfJ 26 ban hanh
rigay 30/6/1987 da cho phep nguo·i dan dUQ'C k.i~n· ra toa cac
quy@t d!nh, hanh vi hanh chinh cua co quan c6ng quy~n n1a hQ
cho Ia bfrt hc)-p phap. D?O lu~t ngay 30/6/1987 dUQ'C SLl'a d6i
ngay 20/11/1987 v6'i ten gQi Lu~t v~ thu tt,lc khi~u ki~n tru6'c
toa an d6i vo·i cac quy~t djnh, hanh vi bfrt hQ'P phap cua cac CO'
quan, cong chLl'C nha i1UO'C xatn h?-i d~n quy~n c6ng dan. Lu~t
nay ti~p tvc dUQ'C th~ ch~ hoa trong Ngh! quy~t cua H<)i d6ng
th~1n phan Toa im nhan dan t6i cao ngay 27/7/1990. Thea d6,
cac van ban c6 th~ bi ki~n la cac van ban do c~ quan hanh
chinh nha nu6·c ban hanh bfrt hQ'P phap~ xatn h9-i toan b<) hay
n1<)t ph~n quy~n c6ng dan du9·c phap lu~t ghi nh~n ya cling chi
gi6'i h9-n la CaC van ban CUa chinh quy~n cija ,phUO'~lg Va CaC CO'
quan chuyen n16n CUa CO' quan nay.
Lien X6 sau vi~c ban hanh Hi~n phap nan1 1977 va v6'i cong
CUQC cai t6 l11q.nh 111e k~ tl.r nan1 1986, .Lu~t sfJ 26 ban hanh
rigay 30/6/1987 da cho phep nguo·i dan dUQ'C k.i~n· ra toa cac
quy@t d!nh, hanh vi hanh chinh cua co quan c6ng quy~n n1a hQ
cho Ia bfrt hc)-p phap. D?O lu~t ngay 30/6/1987 dUQ'C SLl'a d6i
ngay 20/11/1987 v6'i ten gQi Lu~t v~ thu tt,lc khi~u ki~n tru6'c
toa an d6i vo·i cac quy~t djnh, hanh vi bfrt hQ'P phap cua cac CO'
quan, cong chLl'C nha i1UO'C xatn h?-i d~n quy~n c6ng dan. Lu~t
nay ti~p tvc dUQ'C th~ ch~ hoa trong Ngh! quy~t cua H<)i d6ng
th~1n phan Toa im nhan dan t6i cao ngay 27/7/1990. Thea d6,
cac van ban c6 th~ bi ki~n la cac van ban do c~ quan hanh
chinh nha nu6·c ban hanh bfrt hQ'P phap~ xatn h9-i toan b<) hay
n1<)t ph~n quy~n c6ng dan du9·c phap lu~t ghi nh~n ya cling chi
gi6'i h9-n la CaC van ban CUa chinh quy~n cija ,phUO'~lg Va CaC CO'
quan chuyen n16n CUa CO' quan nay.
Vao cu6i nhCi'ng nan1 1980 va qua trinh dan chtl hoa' xa h<)i,
tang CUC)'ng h<)i nh?p khu vvc va qu6c t~, cac nu6'c thu<)c h~
th6ng lu?t XI-fCN tru6'c day cia phat tri~n h~ th6ng phap lu?t
cua m1nh theo nhll'ng chi~u hu6'ng khac nhau. Hai di~n1 dang
chu y trong vi~c phat tri~n ch~ djnh tai phan hanh chinh va n16
hinh CO' quan tai phan hanh chinh cua C<)ng hoa lien bang Nga
va cac nuo·c Dong Au hi~n nay nhu sau:
Vao cu6i nhCi'ng nan1 1980 va qua trinh dan chtl hoa' xa h<)i,
tang CUC)'ng h<)i nh?p khu vvc va qu6c t~, cac nu6'c thu<)c h~
th6ng lu?t XI-fCN tru6'c day cia phat tri~n h~ th6ng phap lu?t
cua m1nh theo nhll'ng chi~u hu6'ng khac nhau. Hai di~n1 dang
chu y trong vi~c phat tri~n ch~ djnh tai phan hanh chinh va n16
hinh CO' quan tai phan hanh chinh cua C<)ng hoa lien bang Nga
va cac nuo·c Dong Au hi~n nay nhu sau:
M(Jt Ia Lien X6 (nang c6t la C<)ng hoa lien bang Nga) va
M(Jt Ia Lien X6 (nang c6t la C<)ng hoa lien bang Nga) va
I
22
I
22
cac nu·c)·c thuc)c h9 thCmg XHC\: D()ng Au d0u c6 ngu6n g6c tLr
h~ th6ng !u(n chau Au l~tc dja. do dc'l sau khi tan ra. cck nLH)·c
nay d~u quay tn.)· V~ gia dlnh lu0t truy6n thlmg Clta mlnh vc)'i S~l'
th[mh l(lp cac to~\ {111 hanh chfnh d()C l0p Va c6ng nh~n S\1' tl\n t1,1i
thi~t y~u cLta h¢ thc~ng t~\i ph{u1 himh chfnh dc)c l0p ben c~111h tai
phan tu phap vil tai phan hi~n phc\p. \tlc)t s6 nu6'c nhu Cc)ng
hoa lien bang :\ga~ BaLan~ Cc)ng hoa Sec ... cling d~u da thanh
l~p toa an hi~n phap vcSi chCrc nang b~i.o hi~n va h.~ th6ng toa !:tn
hanh chinh (.{c)c l~p chuyen lam nhi¢n1 v~t xct xtr h~:\nh chinh.
Quan ni~n1 v~ t~:1i ph~:1n hEmh chinh CL!a cac nuc1'c nay gi6ng nhu
quan ni¢n1 i._)· cc1c nu6'c thu()c h~ thc~ng lu~t chau Au l~tc dia da
trinh bay 6 phfrn tren.
cac nu·c)·c thuc)c h9 thCmg XHC\: D()ng Au d0u c6 ngu6n g6c tLr
h~ th6ng !u(n chau Au l~tc dja. do dc'l sau khi tan ra. cck nLH)·c
nay d~u quay tn.)· V~ gia dlnh lu0t truy6n thlmg Clta mlnh vc)'i S~l'
th[mh l(lp cac to~\ {111 hanh chfnh d()C l0p Va c6ng nh~n S\1' tl\n t1,1i
thi~t y~u cLta h¢ thc~ng t~\i ph{u1 himh chfnh dc)c l0p ben c~111h tai
phan tu phap vil tai phan hi~n phc\p. \tlc)t s6 nu6'c nhu Cc)ng
hoa lien bang :\ga~ BaLan~ Cc)ng hoa Sec ... cling d~u da thanh
l~p toa an hi~n phap vcSi chCrc nang b~i.o hi~n va h.~ th6ng toa !:tn
hanh chinh (.{c)c l~p chuyen lam nhi¢n1 v~t xct xtr h~:\nh chinh.
Quan ni~n1 v~ t~:1i ph~:1n hEmh chinh CL!a cac nuc1'c nay gi6ng nhu
quan ni¢n1 i._)· cc1c nu6'c thu()c h~ thc~ng lu~t chau Au l~tc dia da
trinh bay 6 phfrn tren.
Ia m6 hinh co quan tai phan hanh chinh .v6·i
vi~c t6n
t?i cLta hai h~ th6ng tai phan, n1c)t thuc)c be) n1ay h~mh chfnh
(appellate systcn1), n1<)t thu<)c h~ th6ng toa an (judicial revie\V
systen1), tren th~rc t~ da duq·c ap d~mg c)· nhi~u nLrerc XHCN
Dong Au. Ch~ng h?n nhu o· Ba Lan, ngoai Toa an hanh chinh
phCtc thfln1 du9·c th~mh l~p tLr nan1 1980 va van ban lu~t n16i nhAt
. V~ th~n1 quy~n XCt Xll' hanh chfnh Clta toa an ban hanh ngay
11/05/199 5, n1<)t s6 co quan hanh chfnh d?c bi~t nt:ra tu phap
vi~c t6n
t?i cLta hai h~ th6ng tai phan, n1c)t thuc)c be) n1ay h~mh chfnh
(appellate systcn1), n1<)t thu<)c h~ th6ng toa an (judicial revie\V
systen1), tren th~rc t~ da duq·c ap d~mg c)· nhi~u nLrerc XHCN
Dong Au. Ch~ng h?n nhu o· Ba Lan, ngoai Toa an hanh chinh
phCtc thfln1 du9·c th~mh l~p tLr nan1 1980 va van ban lu~t n16i nhAt
. V~ th~n1 quy~n XCt Xll' hanh chfnh Clta toa an ban hanh ngay
11/05/199 5, n1<)t s6 co quan hanh chfnh d?c bi~t nt:ra tu phap
(special quasi-judicial adn1inistrative bodies) da duvc thanh l~p
d~ giai quy~t CaC tranh chfrp v6'i SV tha111 gia Clla cac chuye.n g~a
hanh ·chinh c6 nhi~u kinh nghi~1n. nhu co quan tai phim bac sT
d?c bi~l (Special Doctor's Chan1bers) theo B(> luc}t v~ d~o dCrc
bac sT (Code of Doctor's Ethics) ngay 30/8/1991.(1) 6 Run1ani
(special quasi-judicial adn1inistrative bodies) da duvc thanh l~p
d~ giai quy~t CaC tranh chfrp v6'i SV tha111 gia Clla cac chuye.n g~a
hanh ·chinh c6 nhi~u kinh nghi~1n. nhu co quan tai phim bac sT
d?c bi~l (Special Doctor's Chan1bers) theo B(> luc}t v~ d~o dCrc
bac sT (Code of Doctor's Ethics) ngay 30/8/1991.(1) 6 Run1ani
(I ).Xem: Denis .J.Galligan & Daniel M.Smilov, Lu~it /uinh chinh rj· (.'(fC mrch:
Dring \'£i Trung Au (Administrative La\V in Central & Eastern Europe: 1996-
(I ).Xem: Denis .J.Galligan & Daniel M.Smilov, Lu~it /uinh chinh rj· (.'(fC mrch:
Dring \'£i Trung Au (Administrative La\V in Central & Eastern Europe: 1996-
Hai
1998). tr. 21
7. ( 1999).
Hai
Ia m6 hinh co quan tai phan hanh chinh .v6·i
1998). tr. 21
__..,
')"'~
7. ( 1999).
__..,
')"'~
c6 thanh l~p co· quan tai phan ve ki~n1 toan theo Dibu 139 Hi~n
phap nan1 1991 nhu la n16 hinh cua co quan tai phan nua tu
phap thu<)c Chinh phu. d C<)ng hoa lien bang N ga, n1<)t s6 co
quan theo n16 hlnh nay nhu H9i ct6ng khoa hQC c6ng ngh~ ve
do luo·ng (Scientific-Technological Cornn1ision on Metrology),
H9i d6ng ch6ng d<)c quyen (Con1n1ision on Anti-Monopoly),
H9i ct6ng nha 6' thanh ph6 (City Housing Co1nn1ision) cling da
duqc thanh l~p bc)'i cac nghi djnl~ Ctla Chinh phu natn 1997. (I)
c6 thanh l~p co· quan tai phan ve ki~n1 toan theo Dibu 139 Hi~n
phap nan1 1991 nhu la n16 hinh cua co quan tai phan nua tu
phap thu<)c Chinh phu. d C<)ng hoa lien bang N ga, n1<)t s6 co
quan theo n16 hlnh nay nhu H9i ct6ng khoa hQC c6ng ngh~ ve
do luo·ng (Scientific-Technological Cornn1ision on Metrology),
H9i d6ng ch6ng d<)c quyen (Con1n1ision on Anti-Monopoly),
H9i ct6ng nha 6' thanh ph6 (City Housing Co1nn1ision) cling da
duqc thanh l~p bc)'i cac nghi djnl~ Ctla Chinh phu natn 1997. (I)
1.1.4. Quan ni~ITI cua Trun'g Qu6c, Nh~t Ban
thea giai phap trung gian
1.1.4. Quan ni~ITI cua Trun'g Qu6c, Nh~t Ban
thea giai phap trung gian
va cac nu6'c
va cac nu6'c
K~ tu nan1 1960, sau m9t lo~t nhfrng cai each 16'n, Trung
K~ tu nan1 1960, sau m9t lo~t nhfrng cai each 16'n, Trung
Qu6c chinh thuc quy~t djnh thea ctu6i con duo·ng xay dvng
CNXH khac vai Lien X6 tru6c day. Hien phap natn 1978 danh
d~u S\f phat tri~n cua qua trinh l?p phap o· Trung Qu6c, cv th~
la nhieu van ban lu~t m6i du9·c bah h~mh trong nhfrng nan1.
1980 lien quan d~n vein db b.ftu cu, t6 chuc va ho~t d()ng cua
chinh quyen dja phuQ'ng, toa an, linh V\fC dftu tU, nl.oi truo·ng Va
linh V\fC phong chfJng tQi ph~ITI .... chju nhieu anh hu6'ng CUa li
lu~n l~p phap phuong Tay. Tuy nhien, ct6i v6'i linh vvc t~ti phan
hanh chinh, S\f anh huo·ng nayl khong 1~0 net. Cac tranh chfrp
hanh chinh vfin chu yeu duqc giai quy~t b~ng con ctuang hanh
chi"nh thong qua trinh tv giai quy~t khi~u · n~i. Giao su Yang
Zhang ttrl}.g nghien cuu t~i Truong D~i hQc T6ng hQ·p Nagoya,
Nh~t Banda th~ng thfrn binh lu~n, gftn 30 ~am o· Trung Qu6c
kh6ng c6 tu~t hanh chinh du6'i g6c d9 baa v~ cac quyen ca
Qu6c chinh thuc quy~t djnh thea ctu6i con duo·ng xay dvng
CNXH khac vai Lien X6 tru6c day. Hien phap natn 1978 danh
d~u S\f phat tri~n cua qua trinh l?p phap o· Trung Qu6c, cv th~
la nhieu van ban lu~t m6i du9·c bah h~mh trong nhfrng nan1.
1980 lien quan d~n vein db b.ftu cu, t6 chuc va ho~t d()ng cua
chinh quyen dja phuQ'ng, toa an, linh V\fC dftu tU, nl.oi truo·ng Va
linh V\fC phong chfJng tQi ph~ITI .... chju nhieu anh hu6'ng CUa li
lu~n l~p phap phuong Tay. Tuy nhien, ct6i v6'i linh vvc t~ti phan
hanh chinh, S\f anh huo·ng nayl khong 1~0 net. Cac tranh chfrp
hanh chinh vfin chu yeu duqc giai quy~t b~ng con ctuang hanh
chi"nh thong qua trinh tv giai quy~t khi~u · n~i. Giao su Yang
Zhang ttrl}.g nghien cuu t~i Truong D~i hQc T6ng hQ·p Nagoya,
Nh~t Banda th~ng thfrn binh lu~n, gftn 30 ~am o· Trung Qu6c
kh6ng c6 tu~t hanh chinh du6'i g6c d9 baa v~ cac quyen ca
( 1).Xem: Sad, tr. 253 v~ tr. 282.
( 1).Xem: Sad, tr. 253 v~ tr. 282.
24
24
nhan thong qua con du()'ng to~1
nhan thong qua con du()'ng to~1
1
{u1.( l
1
{u1.( l
\ighicn cLru v~ s~r ph<:1t tri~n c(w 1i 1u~n tai phan hanh chinh
va 1110 hinh CO' quan nay 6' Trung Qu6c cfm luu y 111Qt s6 di6n1
nhu sau:
\ighicn cLru v~ s~r ph<:1t tri~n c(w 1i 1u~n tai phan hanh chinh
va 1110 hinh CO' quan nay 6' Trung Qu6c cfm luu y 111Qt s6 di6n1
nhu sau:
M9( lei n1~c dLt lf lu~m v~ t~li phan hanh ,chinh khong phat
M9( lei n1~c dLt lf lu~m v~ t~li phan hanh ,chinh khong phat
tri~n
T'rung Qu6c nhu da d~ c~p, 6' tren nhung kh6ng phai
hoan toan b~t dfru· tLr con s6 khong. Kh6ng gi6ng nhu b6i canh
Vi~t Nan1 du6'i ch~ d<) Phap thu<)c tLrng c6 sv xuftt hi~n cua toa
an hanh chfnh Dong Duong g~n v6'i 1110 hlnh Clta Phap, 1110
hinh toa {111 hanh chinh d<)c l~p c(ta chau Au Ivc dia, cling nhu
li lu?n tai ph{m h~mh chinh, sv.t(lp h<)'p c(w 6 b<) lu?t (Roppo
hay la Collection of the Six Lavl) da tLrng xuAt hi~n o· Trung
Qu6c tru6'c each l11~ng nam 1949 va hi~n nay vfin con dang
phat tri~n o· Dai Loan.
T'rung Qu6c nhu da d~ c~p, 6' tren nhung kh6ng phai
hoan toan b~t dfru· tLr con s6 khong. Kh6ng gi6ng nhu b6i canh
Vi~t Nan1 du6'i ch~ d<) Phap thu<)c tLrng c6 sv xuftt hi~n cua toa
an hanh chfnh Dong Duong g~n v6'i 1110 hlnh Clta Phap, 1110
hinh toa {111 hanh chinh d<)c l~p c(ta chau Au Ivc dia, cling nhu
li lu?n tai ph{m h~mh chinh, sv.t(lp h<)'p c(w 6 b<) lu?t (Roppo
hay la Collection of the Six Lavl) da tLrng xuAt hi~n o· Trung
Qu6c tru6'c each l11~ng nam 1949 va hi~n nay vfin con dang
phat tri~n o· Dai Loan.
Hai Ia sau giai doc;tn d6i n16'i, Di~u 41 I-Ii~n phap nan1 1982
da cho phep nguo·i dan duQ·c quy~n kh6·i ki~n ra.toa cac quy~t
d!nh va hanh vi Clla t6 chLl'C va ca nhan c6ng quy~n. Theo d6,
nan1 1986,' to~ hanh chfnh n~n1 trot1g h~ th6ng TAND da duQ'c
thanh l~p 6' 4 cAp c6 tl1frl11 quy~n xet xu· cac Vl,l ki~n hanh chinh.
Tuy nhien, Lw~t th(t t~lC giai quy~t cac Vl,l an dan sv ban hanh
nfm1 1982 vfrn OU'Q'C ~p d~mg d~ giai quy~t cac Vl,l an hanh chfnh,
cho d~n cu6i nan1 1989, Lu?t ki~n t~mg hanh chinh 11)6'i duQ·c
ban hanh va c6 hi~u l~rc ttr ngay 0 Ill 0/1990. Cac hQc gia Trung
Qu6c binh lu~n r~ng sv ra do·i cua Lu?t ki~n tvng hanh chini-i
nan1 1989, Lu?t khi~u nc;ti ·hanh chinh nan1 1990, Lu?t b6i
Hai Ia sau giai doc;tn d6i n16'i, Di~u 41 I-Ii~n phap nan1 1982
da cho phep nguo·i dan duQ·c quy~n kh6·i ki~n ra.toa cac quy~t
d!nh va hanh vi Clla t6 chLl'C va ca nhan c6ng quy~n. Theo d6,
nan1 1986,' to~ hanh chfnh n~n1 trot1g h~ th6ng TAND da duQ'c
thanh l~p 6' 4 cAp c6 tl1frl11 quy~n xet xu· cac Vl,l ki~n hanh chinh.
Tuy nhien, Lw~t th(t t~lC giai quy~t cac Vl,l an dan sv ban hanh
nfm1 1982 vfrn OU'Q'C ~p d~mg d~ giai quy~t cac Vl,l an hanh chfnh,
cho d~n cu6i nan1 1989, Lu?t ki~n t~mg hanh chinh 11)6'i duQ·c
ban hanh va c6 hi~u l~rc ttr ngay 0 Ill 0/1990. Cac hQc gia Trung
Qu6c binh lu~n r~ng sv ra do·i cua Lu?t ki~n tvng hanh chini-i
nan1 1989, Lu?t khi~u nc;ti ·hanh chinh nan1 1990, Lu?t b6i
. (I ).Xem: Yang Zhang, Comparative Studies on Judicial Rel·iew System in East
am/ SouthEast Asia, tr. 74 ( 1998).
. (I ).Xem: Yang Zhang, Comparative Studies on Judicial Rel·iew System in East
am/ SouthEast Asia, tr. 74 ( 1998).
25
25
l)·
tri~n
l)·
