1. GIỚI THIỆU SƠ LƯỢC VỀ TRÁI XOÀI
1.1. Nguồn gốc đặc điểm thực vật

Cây xoài thuộc chi Mangifera loài M.indica, họ đào lộn hột (Anacardiacee ).
Trong chi Mangifera có tới 41 lồi, có thể tìm thấy rải rác khắp các nước vùng Đơng
Nam Á, trong đó chỉ có xồi là được trồng rộng rãi nhất.
Xồi có nguồn gốc Đơng Bắc Ấn Độ, Bắc Myanmar, ở vùng đồi núi chân dãy
Hymalaya và từ đó lan đi khắp thế giới, sớm nhất sang Đông Dương, Nam Trung Quốc
và các nước miền Đông Nam Á. Từ thế kỉ 16, người Bồ Đào Nha tìm ra đường sang Viên
Đơng thì xồi được mang đi trong khắp các vùng nhiệt đới trên thế giới và cả ở các vùng
bán nhiệt đới như Florida, Israel.
Cây xoài có thể cao tới 40m, nhưng thường cao từ 10 – 15m, có tán lớn và có thể
sống đến 100 năm. Trồng trên đất cao hay đồi núi rễ có thể mọc sâu đến 9m.
Lá non ra trên các chồi mới, mọc đối xứng, một chùm từ 7 – 12 lá. Tùy thuộc
vào giống mà lá non có màu đỏ tím, tím, màu hồng phơn phớt nâu. Lá già màu xanh đậm.
Lá non phát triển đủ kích thước vào khoảng 2 tuần sau khi mọc, nhưng khoảng 35 ngày
sau khi mọc thì lá mới chuyển màu lục hồn tồn. Mỗi lần ra lá như vậy cành xoài dài
thêm ra khoảng 50 – 60cm.
Xoài trồng từ hột sẽ ra hoa sau 6 – 8 năm, cây thấp chỉ ra hoa 3 - 5 năm. Tại
đồng bằng sơng Cửu Long, xồi ra hoa từ tháng 12 đến tháng 3 dương lịch. Hoa xoài
nhỏ, màu trắng hồng, nở thành chùm, phần lớn là hoa đực và hoa lưỡng tính với tỉ lệ hoa
lưỡng tính chiếm 1 – 36% tùy giống xồi. Hoa xồi thường thụ phấn chéo, nhờ côn trùng
hơn là nhờ ong mật để đậu trái. Mỗi chùm chỉ có vài trái trưởng thành và chín. Tỉ lệ thụ
phấn cao khi trời nóng và khơ.
Trái xồi hình trịn đến hơi dài. Vỏ trái chín có màu vàng đến đỏ. Hột có vỏ
cứng, bên trong chứa 2 tử diệp và phôi ( mầm bột). Các giống xồi ở Việt Nam thường đa
phơi, mang 2 – 12 phơi vơ tính và có thể có 1 hoặc khơng có phơi hữu tính. Nhờ đó, hột
xồi gieo thường mọc 1 – 5 cây non và cây con thường vơ tính giống cây mẹ, nếu có cây
hữu tính thì cũng yếu ớt, dễ bị lấn át.
Xồi có thể chịu đựng được nhiệt độ từ 4 – 100C đến 460C, nhưng sẽ phát triển
tốt nhất ở 24 – 270C và nhiệt độ trung bình tháng lạnh nhất khơng dưới 150C. Xồi có khả

năng chịu hạng tốt, nhưng cũng rất cần nước để cho sản lượng cao. Lượng mưa ít nhất
1000 – 2000 mm vào mùa mưa và 50 – 60 mm vào mùa nắng rất thích hợp cho xoài ra
hoa, kết quả. Xoài là cây ưa sáng trung bình. Thời gian trổ hoa của xồi phụ thuộc độ
cao, tốt nhất là 600 m trở xuống trong ở địa hình càng cao, xồi trổ hoa càng muộn, cứ
lên cao 120 m( hay tăng 1° vĩ độ) thì cây trổ hoa trẻ hơn 4 ngày. Xoài mọc tốt trên nhiều
loại đất, nhưng tốt nhất là đất cát hay thịt pha cát, thốt nước tốt, có mực nước ngầm
khơng sâu q 2.5m. So với những cây ăn trái nhiệt đới khác, xồi có lẻ là loại cây chịu


úng tốt nhấl. Đất nhẹ, kém màu mở giúp cây phát triển tốt, nhưng cho ít trái. pH thích
hợp cho cây xoài là 5.5 – 7. Đất chua ( pH = < 5 ) làm cây phát triển kém.
Chất đạm giúp cải thiện màu trái chín. Thiếu đạm, xồi sẽ ra ít hoa và rụng nhiều
trái. Đạm cịn giúp cho cây tích lũy đủ dinh dưỡng cho mùa sau Kali giúp cải thiện cả
màu sắc và hương vị trái. Thiếu kali cịn làm trái nhỏ, có vị chát, nhưng thừa kali sẽ làm
trái bị nứt, trong trường hợp đất quá màu mỡ hay quá nhiều đạm và kali, hoặc do thiếu
calci sẽ làm trái bị nứt có thể cung cấp thêm phân vi lượng( có chứa Cu , Mn , Zn , Mg)
vào giai đoạn ra lá non để cây phát triển tốt.
1.2 Thành phần cấu trúc
Thành phần
Thịt trái
Hạt
Vỏ
1.3 Thành phần hóa học

Tỷ lệ %
55 – 75
7 – 23
8 – 22

Xoài chứa 76 – 80% nước, 11 – 20% đường, 0.2 – 0.54% acid( khi xanh có thể đạt

3.1%), 3.1mg% caroten, 0.04% vitamin B1, 0.3% vitamin PP, 0.05% vitamin B2.
Thành phần hóa học của xồi chín
Thành Phần
Nước
Protein
Lipit
Chất khống
Chất xơ
Hydratcacbon
Ca
K

Hàm lượng
86.1%
0.6%
0.1%
0.3%
1.1%
11.8%
0.01%
0.02%

Thành phần
Cu
Năng lượng
Caroten
B1
PP
B2
C

Đường

Hàm lượng
0.03%
50 cal/100g
4800 I.U
400 mg/100g
0.3 mg/100g
50 mg/100g
13 mg/100g
7.09 – 17.2%

Glucid chủ yếu là các loại đường saccharose, fructose, glucose, xylose, arabinose,
heptulose, maltose.
Acid hữu cơ chủ yếu là acid citric, ngồi ra cịn có acid tartric, malic, oxalic,
gallic.
Có nhiều loại acid amin trong thành phần xoài, với đầy đủ các loại acid amin
khơng thay thế.
Chất màu chủ yếu của xồi là các loại carotenoid. Xồi chín một phần có 14 loại
carotenoid, xồi chín hồn tồn có 17 loại carotenoid. Giống xồi Haden có màu đỏ là do
sắc tố anthocyanin, peonnidin – 3 – galactoside.


Mùi hương xoài do 76 loại hợp chất dễ bay hơi tạo thành, thuộc 3 nhóm đặc trưng
là car – 3 – ene, α – capoene và ethyldodecanoate.
Vitamin C có nhiều lúc xanh, và vitamin A lại tập trung vào lúc trái chín.
Thành phần acid amin của phần thịt xồi
Thành phần
Trytophan
Threonin

Isoleucine
Phenylalanin
Valine
Histidine
Acid aspartic
Glycine
Serine

Hàm lượng %
0.008
0.019
0.018
0.017
0.026
0.012
0.042
0.021
0.022

Thành phần
Leucine
Lysine
Methionine
Tyrosine
Arginine
Alanine
Acid glutamic
Proline

Hàm lượng %

0.031
0.041
0.005
0.01
0.019
0.051
0.06
0.018

Chất xơ của 2 giống xoài Tommy Atkins và Keitt
Chất xơ
Cellulose %
Hemicellulose %
Lignin %

Tommy Atkins
0.67
0.34
0.53

Keitt
0.66
0.40
0.33

Có 2 loại enzyme trong thành phần xồi, đó là peroxidase, gắn với phần ko tan của
mô trái và polyphenolxidase, gây biến màu nâu. Ngồi ra cịn có: catalase, invertase, a –
amylase.
1.4 Các giống xồi Việt Nam
Việt Nam có nhiều giống xoài, thu hoạch vào tháng 4 là các giống xoài ở Nam Bộ,

hoặc vào tháng 7 là các giống xồi ở Cam Ranh, n Châu. Ngồi ra cịn có 1 số loại
xồi dại như:
Muỗm: trái nhỏ hơn xồi, vị chua
Quéo: trái dẹd, đầu cong như có mỏ, vị chua
Những loại trái này đều có mùi nhựa thơng rõ, chất lượng thua xoài nhiều. Loại này
thường mọc rãi rác ở các vùng miền Bắc.
1.4.1 Xồi cát Hịa Lộc


Xồi cát Hịa Lộc là một trong những số lồi nổi tiếng nhất ở đồng bằng sông Cửu
Long. Chất lượng xoài được thị trường trong và ngoài nước đánh giá rất cao.
Xồi cát Hịa Lộc được trồng đầu tiên tại xã Hòa Lộc, quận Giáo Đức, tỉnh Định
Tường nay là ấp Hòa, xã Hòa Hưng, huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang nên được mang tên là
xồi cát Hịa Lộc. Đây là vùng đất giàu phù sa ven sông nên giàu chất dinh dưỡng, rất
thích hợp cho xồi cát Hịa Lộc sinh trưởng và phát triển.
Do chất lượng ngon, hương vị đậm đà nên hiện nay giống xoài cát Hỏa Lộc được
trồng với quy mơ cơng nghiệp. Tuy nhiên, có nhiều ý kiến cho rằng xoài cát Hỏa Lộc khi
được trồng ở những nơi khác thì phẩm chất khơng ngon bằng tại nơi xuất xứ của nó.
Hiện nay xồi cát Hịa Lộc đã được trồng ở nhiều tỉnh thuộc đồng bằng sông Cửu
Long và một số tỉnh miền Đông Nam Bộ như Bình Dương, Bình Phước, Đồng Nai, Bà
Rịa - Vũng Tàu. Riêng tại Tiền Giang, xồi cát Hịa Lộc được trồng nhiều ở huyện Cái
Bè với khoảng 1600 ha, sản lượng hàng năm khoảng 22000 tấn, tập trung ở 13 xã gồm
Hỏa Hưng, An Hữu, An Thái Trung,Tân Hưng, Tân Thanh, Mỹ Lương, An Thái Đông,
Mỹ Đức Tây, Mỹ Đức Đơng, Thiện Trí, Hịa Khánh, Hậu Thành và Đơng Hịa Hiệp.
Xối cát Hịa Lộc là loại xồi q cho năng suất cao, tuy nhiên hơi khó trồng, phải
thâm canh, ra hoa không đều, không trồng bằng hạt phải ghép. Do vỏ mỏng nên trái dễ bị
dập, khó bảo quản, vận chuyển để xuất khẩu. Cây thường có tuổi thọ 15 – 25 năm, năng
suất bình quân 100 – 250 kg/cây/năm.
Trái xồi cát Hịa Lộc có dạng thn dải, khi già có phấn trắng phủ bên ngồi và
đốm màu nâu nhỏ tập trung nhiều ở phần giữa và cuống trái. Vỏ mỏng, màu vàng tươi,

cuồng trái hơi mảnh, đáy trái có hình nhọn. Khối lượng trung bình 400 – 500g/trái. Thịt
trái màu vàng tươi, chắc có lẫn các tế bào đá nên tạo cảm giác có cát khi ăn, tỷ lệ phần
thịt trái chiếm khoảng 77 – 82 %. Hương thơm, vị ngọt thanh, Hàm lượng chất khô là 19
– 21 %, rất ít xơ, hàm lượng acid citric nhỏ hơn 1.5 %, vitamin C 25mm%.
1.4.2 . Xoài cát Chu
Xoài cát Chu ( Mangifera indica ) được trồng ở Thị xã Cao Lãnh, tỉnh Đồng Tháp.
Sở dĩ xồi cát Chu có tên "Chu” vì đầu trái xồi, nơi có cuống thưởng chu ra. Cũng có
người gọi xồi cát Chu vì màu thịt và vỏ trái khi chín có màu vàng ửng đỏ như chu sa.
Thịt xồi cát Chu ít xơ, mềm mà hơi dai, lại rất ngọt và thơm. Tuy không phải là cây
họ đậu mà số lượng acid amin cần thiết có rất nhiều. Cây cho trái tự nhiên vào khoảng
tháng 12 dương lịch nhưng các nhà vườn thưởng xiết nước cho cây ra hoa sớm hơn, ra
hoa trước Tết 3 – 4 tháng để Tết vừa đến thì trái xối vừa chín đề có xồi ăn Tết . Trái
xồi cát Chu chín chưng trên bàn thờ trơng rất đẹp nhờ màu do chu của vỏ trái.


Cây xồi cát Chủ có năng suất rất cao, dễ trồng, dễ ra hoa kết trái, dễ thích hợp với
nhiều loại đất: đất phù sa ven sông Cửu Long, đất phèn ở miền Tây Nam Bộ hay đất cát
gò ở miền Đông cây vẫn cho trái tốt.