Cơng trình được hồn thành
tại Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội

Cán bộhướng dẫn khoa học: TS. Ngô Thanh Hương

Phản biện 1:........................................................................................

Phản biện 2:........................................................................................

Luận văn được bảo vệ tại Hội đồng chấm luận văn, họp tại Khoa
Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội.

Vào hồi.... giờ..... , ngày .... tháng ..... năm 20....

Có thể tìm hiểu luận
văn tại
•
•
Trung tâm tư liệu Khoa Luật - Đại học Quôc gia Hà Nội
Trung tâm tư liệu - Thư viện Đại học Quốc gia Hà Nội
2


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN
MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
DANH MỤC BẢNG
MỞ ĐẦU
CHƯƠNG 1. LÝ LUẬN CHUNG VÈ ĐẢM BẢO QUYỀN LỢI
CỦA CON CÁI KHI CHA MẸ LY HÔN

1.1. Một số khái niệm
1.1.1. Khái niệm Ly hôn
1.1.2. Khái niệm về đảm bảo quyền lợi của con cái khi cha mẹ ly
hôn
1.2. Ý nghĩa của việc đảm bảo quyền lọi của con cái khi cha
mẹ ly hôn
1.3. Nội dung cùa đảm bảo quyền lọi của con cái khỉ cha mẹ ly
hôn
1.3.1. Xác lập và thực hiện các nghĩa vụ của cha mẹ đối với con
sau khi ly hôn
1.3.2. Bảo vệ các quyền lợi của hợp pháp của con và xử lý các vi
phạm nghĩa vụ của cha mẹ đối với con sau khi ly hôn
1.4. Pháp luật Việt Nam về đảm bảo quyền lọi của con khi cha
mẹ ly hôn qua các thòi kỳ
1.4.1. Pháp luật về đảm bảo quyền lợi của con cái khi cha mẹ ly
hôn trước Cách mạng tháng 8 năm 1945
1.4.2. Pháp luật về đảm bảo quyền lợi của con cái khi cha mẹ ly
hôn từ cách mạng tháng 8 năm 1945 đến nay
1.5. Pháp luật của một sổ quốc gia trên thế giói về đám báo
quyền lọi của con khi cha mẹ ly hôn
1.6. Kết luận chưong 1
CHƯƠNG 2: THựC TRẠNG PHÁP LUẬT VIỆT NAM VÈ
ĐẢM BẢO QUYỀN LỢI CỦA CON CÁI KHI CHA MẸ LY
HÔN VÀ THỤ C TIỄN AP DỤNG
2.1. Những quy định của pháp luật hiện hành về đảm bảo
quyền lọi của con cái khi cha mẹ ly hôn

3



2.1.1. Quy định vê xác lập và thực hiện các nghĩa vụ của cha mẹ
đối với con khi ly hôn
2.1.2. Quy định bảo vệ quyền lợi ích họp pháp của con và xử lý
các vi pháp nghĩa vụ của cha mẹ đối với con khi ly hôn
2.2. Thực tiễn áp dụng pháp luật Việt Nam về đảm bảo quyền
lọi của con cái khi cha mẹ lỵ hôn
2.2.1. Tống quan về việc áp dụng pháp luật Việt Nam về đảm bảo
quyền lợi của con cái khi cha mẹ khi ly hôn
2.2.2. Những sai sót, vướng mắc, bất cập trong áp dụng pháp luật
Việt Nam về đảm bảo quyền lợi của con cái khi cha mẹ ly hôn
2.2.3. Nguyên nhân về những sai sót, vướng mắc, bất cập trong
áp dụng pháp luật Việt Nam về đảm bảo quyền lợi cùa con cái khi
cha mẹ ly hơn
2.3. Kết luận chưong 2
CHƯƠNG 3: HỒN THIỆN PHÁP LUẬT VIỆT NAM VÈ
ĐẢM BẢO QUYỀN LỌI CON cái khi cha mẹ ly hơn
3.1. Định hướng hồn thiện pháp luật Việt Nam về đảm bảo
quyền lợi con cái khi cha mẹ ly hôn
3.2. Giải pháp lập pháp
3.3. Giải pháp khác
3.4. Kết luận chưong 3
PHẦN KẾT LUẬN
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

4


CHƯƠNG 1. LÝ LUẬN CHUNG VỀ ĐẢM BẢO QUYÈN LỢI CỦA
CON CÁI KHI CHA MẸ LY HÔN
1.1. Một số khái niệm


1.1.1. Khái niệm Ly hơn

Ly hơn là ý chí của vợ chồng nhưng phải được Toà án chấp nhận
trên cơ sở xem xét các điều kiện ly hôn mà pháp luật quy định. Sự
chấp nhận của Toà án được thế hiện dưới hình thức quyết định đối với

trường hợp thuận tình ly hơn hoặc hình thức bản án trong trường họp

ly hôn theo yêu cầu của một bên vợ hoặc chồng. Nói cách khác, phải

có bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật của Toà án mới làm chấm
dứt quan hệ vợ chồng về mặt pháp lý.

Có thể hiểu ly hôn là một sự kiện pháp lý nhằm chấm dứt quan hệ
vợ chồng khi hai người còn sống do một bên u cầu hoặc hai bên

thuận tình được Tịa án công nhận bằng bản án cho ly hôn hay bằng

quyết định thuận tình ly hơn.
1.1.2. Khái niệm về đảm bảo quyền lợi của con cái khi cha mẹ ly
hôn
Đám bảo quyền lợi của con cái khỉ cha mẹ ly hôn được hiếu là

tông hợp các quy định do Nhà nước ban hành điều chỉnh về việc xác

lập và thực hiện các nghĩa vụ của cha mẹ đoi với con, gắn với việc
chấm dứt hôn nhãn của cha mẹ; đồng thời ngăn ngừa, bảo vệ và xử lý
những vi phạm nghĩa vụ của cha mẹ nhằm giúp con phát triển một
cách lành mạnh, tồn diện và khơng bị ảnh hưởng xấu bởi việc ly hôn


của cha mẹ.

Việc pháp luật quy định về đảm bảo quyền lợi của con cái khi cha
mẹ ly hơn là hồn tồn cần thiết bởi những lý do như sau:

5


Thứ nhãt, vê mặt pháp lý, ly hôn làm châm dứt quan hệ nhân thân và

tài sản giữa vợ và chồng.
Thứ hai, ly hôn dẫn tới hậu quả pháp lý phân chia và thanh toán tài

sản giữa vợ và chồng.

Thứ ba, ly hôn không phải là căn cứ chấm dứt các quyền và nghĩa
vụ của cha mẹ đối với con.

1.2. Ý nghĩa của việc pháp luật quy định về đảm bảo quyền lợi của

con cái khi cha mẹ ly hôn
Việc đảm bảo quyền lợi của con khi cha mẹ ly hơn chính là đảm
bảo cho tương lai của con sau này nếu như không được sự quan tâm
của xã hội, sự bảo vệ của pháp luật thì những mầm non của hơm nay

khơng thể trở thành những cơng dân có ích cho xã hội mai sau.

Bên cạnh đó ý nghĩa của việc ghi nhận vấn đề đảm bảo quyền lợi
của trẻ em bằng pháp luật khi cha mẹ ly hôn còn là cơ sở pháp lý để


nâng cao tinh thần trách nhiệm của cha mẹ tạo ra sự ràng buộc các

trách nhiệm pháp lý cần có của cha mẹ đối với con cái . Mặt khác,
đảm bảo quyển lợi của con khi cha mẹ ly hôn đã thể hiện sự nhân văn,

tính chất dân chủ, nhân đạo của pháp luật xã hội chủ nghĩa nói chung

và pháp luật nước ta nói riêng, thể hiện sự quan tâm sâu sắc của nhà
nước ta đến trẻ em.

1.3. Nội dung đảm bảo quyền lợi của con cái khi cha mẹ ly hôn
1.3.1. Xác lập và thực hiện các nghĩa vụ của cha mẹ đối vói con
sau khi ly hơn

a. về xác lập các nghĩa vụ của cha mẹ đoi với con sau khi ly hôn
Pháp luật về đảm bảo quyền của con cái khi cha mẹ ly hôn ghi nhận
nguyên tắc này không có sự phân biệt giữa con đẻ và con ni, con

6


được sinh ra bởi sinh sản tự nhiên với con được sinh ra bởi kỹ thuật hỗ
trợ sinh sản, không phân biệt giữa con trai và con gái...

Sau khi ly hơn thì cha mẹ khơng cịn chung sống với nhau, điều này
cũng dẫn đến việc con không thể trực tiếp sống chung với cả cha và
mẹ. Do đó, để đảm bảo quyền lợi của con thì cần thiết phải quy định
về việc giao con cho ai nuôi dưỡng, nghĩa vụ thăm nom, cấp dường


cho con nếu cha hoặc mẹ không phải là người trực tiếp ni con.
b. về việc
vụ• của cha mẹ• đối với con sau khi ly
• thực
• hiện
• các nghĩa
c?

hôn
Sau khi xác lập các nghĩa vụ của cha mẹ đối với con thì việc thực
hiện các nghĩa vụ đó như thế nào để con phát triển một cách tốt nhất là

một trong những nội dung quan trọng của đảm bảo quyền lợi của con
cái khi cha mẹ ly hơn. Theo đó, việc thực hiện nghĩa vụ của cha mẹ
đối với con phải dựa trên những co chế, nguyên tắc cơ bản sau:

Thứ nhất, cha mẹ thực hiện chung, trực tiếp và hồ trợ nhau trong
việc thực hiện nghĩa vụ đối với con sau khi ly hôn.về nguyên tắc, cha

mẹ phải thực hiện nghĩa vụ đối với con theo nguyên tắc “chung và
trực tiếp”.
Thứ hai, việc thực hiện nghĩa vụ của cha mẹ đối với con sau khi ly

hôn phải phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh của con.
Thứ ba, không phân biệt đối xử giữa các con khi cha mẹ thực hiện

nghĩa vụ đối với con khi ly hôn. Nguyên tắc “không phân biệt đối xử

giữa các con” là một trong những nguyên tắc quan trọng của đàm bảo
quyền lợi của con cái khi cha mẹ ly hôn.


1.3.2. Bảo vệ các quyền lựi ích hợp pháp của con và xủ’ lý các vi
phạm nghĩa vụ của cha mẹ đối vói con sau khi ly hơn

7


Ngoài việc đưa ra các quy định vê việc xác lập, thực thi những

quyền lợi của con cái thì pháp luật về đảm bảo quyền của con khi cha
mẹ ly hơn cịn bao gồm các quy định về các biện pháp, chế tài xử lý vi

phạm nghĩa vụ của cha mẹ đổi với con sau khi ly hôn. Cùng với đó,
các nhà làm luật của đưa ra một sổ quyền nhằm hạn chế quyền của

cha mẹ trong một số trường hợp nhất định khi quyền lợi của con cái bị

ảnh hưởng như quyền nhân thân liên quan đến vấn đề giáo dục thì đối
với cha mẹ khơng đủ khả năng giáo dục chăm sóc con cái của mình thì

con cái sẽ được giao cho người có đủ các căn cứ theo pháp luật đế
nuôi dưỡng. Hay như trong vấn đề tài sản, hạn chế về quản lý hay

định đoạt tài sản riêng của con. Việc xử lý vi phạm về nghĩa vụ của
cha mẹ đối với con khi ly hôn nhằm thể hiện tính nghiêm minh của
pháp luật nhằm giúp cho việc đảm bảo quyền lợi của con cái được áp

dụng triệt để trong mọi khía cạnh về quyền của con cái.
1.4. Pháp luật Việt Nam về đảm bảo quyền lọi của con khi cha mẹ


ly hồn qua các thòi kỳ
1.4.1 Pháp luật về đảm bảo quyền lợi của con cái khi cha mẹ ly

hôn trướcCách mạng tháng 8 năm 1945

Trước Cách mạng tháng Tám, nước ta là nước thuộc địa nửa
phong kiến. Pháp luật thời kỳ này có rất ít các điều khoản về đảm bảo

quyền lợi của con cái khi cha mẹ ly hôn. Mặt khác, nếu con cịn ở
chung với cha, mẹ thì khơng có quyền có tài sản riêng, cha mẹ được
quyền xin giam cầm con cái (Điều 108 Dân luật Bắc Kỳ). Có thể thấy
dù có sống chung với cha mẹ hay cha mẹ ly hơn thì con cái dường như

khơng có quyền tài sản và quyền tài sản tất yếu phụ thuộc hoàn toàn

vào cha mẹ.ể

8


1.4.2. Pháp luật vê đảm bảo quyên lợi của con cái khỉ cha mẹ lỵ
hôn tù’ Cách mạng tháng Tám năm 1945 đến nay

a. Pháp luật về đảm bảo quyền lợi của con cái khi cha mẹ ly hôn từ
Cách mạng tháng Tám năm 1945 —1954.

Chế độ HN&GĐ phong kiến lạc hậu khơng thể xóa bở dễ dàng và
nhanh chóng. Năm 1950, Nhà nước đã ban hành hai sắc lệnh quy định
về HN&GĐ, đó là Sắc lệnh số 97-SL ngày 22/5/1950 và sắc lệnh số


159-S1 ngày 17/11/1950. sắc lệnh số 97-SL ngày 22/5/1950 sửa đổi
một số quy lệ và chế định trong dân luật, trong đó vấn đề liên quan

đến con cái được đề cập đến ở các điều 8, điều 9, điều 11. Nếu sắc
lệnh số 97/SL mới chỉ dừng lại ở việc ghi nhận sự bình đắng trong

quan hệ vợ chồng mà chưa đề cập tới vấn đề ly hơn và hậu quả pháp

lý của ly hơn thì những hạn chế này đã từng bước được khắc phục ở
Sắc lệnh số 159/SL.

b. Pháp luật về đảm bảo quyền lợi của con cái khỉ cha mẹ ly hôn
trong giai đoạn cách mạng xã hội chủ nghĩa ở miến Bắc và cách

mạng dân chủ nhân dân ở miền Nam (1955-1975).

Luật HN&GĐ năm 1959 đã khẳng định rõ “thực hiện mục đích của
hơn nhân trong chế độ ta là xây dựng những gia đình dân chủ, hịa

thuận, hạnh phúc”.

Ở miền Nam, từ cuối năm 1954 đến tháng 3 năm 1975, đế quốc Mỹ
và bè lũ tay sai đã ban hành nhiều văn bản pháp luật đế thể hiện chính

sách thống trị của chúng ở miền Nam. Dù ban hành vào các thời điểm
khác nhau, song nhìn chung các văn bản này đã có những chuyển biến
vượt bậc trong quy định về yếu tố bình đẳng trong quan hệ HN&GĐ.
Nhìn lại một cách tổng quan, các quy định về HN&GĐ thời kỳ

này vẫn còn mang tư tưởng gia trưởng, lạc hậu, là công cụ để bảo vệ

9


chính quyên phản động tay sai, đi ngược lại với lợi ích của tồn dân
ta. Quyền và lợi ích của người con khi cha mẹ ly hôn chưa được đảm
bảo ở giai đoạn này.
c. Pháp luật về đảm bảo quyền lợi của con cái khi cha mẹ ly hôn
trong giai đoạn cả nước thống nhất tiến lên chủ nghĩa xã hội (từ

năm 1976 đến nay).
Luật HN&GĐ năm 1986 điều chỉnh quy định khi chia tài sản phải

bảo vệ quyền lợi của con cái sửa thành báo vệ quyền lợi người con
chưa thành niên. Đối tượng được pháp luật quan tâm ở đây đã trở nên
cụ thể hơn do những người con bị ảnh hưởng và chịu thiệt thịi hơn

chính là những người con còn nhỏ này.
Sau Luật HN&GĐ năm 1986 thì Luật HN&GĐ năm 2000 ra đời

trong thời kỳ cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Luật HN&GĐ
năm 2000 đã xác định nhiệm vụ là phải “góp phần xây dựng, hồn

thiện và bảo vệ chế độ hơn nhân gia đình tiến bộ, xây dựng chuẩn mực
pháp lý cho cách ứng xử của các thành viên trong gia đình, bảo vệ

quyền, lợi ích hợp pháp của các thành viên trong gia đình, kế thừa và
phát huy truyền thống đạo đức tốt đẹp của Việt Nam, nhằm xây dựng
một gia đình no ấm, bình đẳng, tiến bộ, hạnh phúc, bền vững”

Hiện nay, các quan hệ HN&GĐ trong đó có vấn đề đảm bảo quyền

của con khi cha mẹ ly hôn được quy định trong Luật HN&GĐ năm

2014. Luật này được xây dựng một mặt nhằm bảo đàm tính đồng bộ

với các quy định khác hiện hành (như Hiến pháp, Bộ luật Tố tụng dân
sự, Bộ luật Dân sự,...).

1.5. Pháp luật cùa một số quốc gia trên thế giới về đảm bảo quyền

lợi của con khi cha mẹ ly hôn

10


Thứ nhât, đảm bảo quyên lợi của con khi cha mẹ ly hơn trong

Luật Gia đình Serbia.
Theo luật gia đình của Serbia, quyền trẻ em được quy định rõ
ràng trong một chương riêng biệt. Đạo luật Gia đình 2005 quy định về

các nguyên tắc liên quan đến đứa trẻ như: lợi ích tốt nhất cùa trẻ em,
ngun tắc cơng bằng các quyền của trẻ em ngoài giá thú với quyền

trẻ em trong giá thú, nguyên tắc đánh đồng quyền của trẻ em được
nhận làm con nuôi đối với quyền của con ni. Đạo luật Gia đình

Serbia 2005 cũng tạo ra một thủ tục đặc biệt để bảo vệ quyền trẻ, do

vậy trong trường hợp có tranh chấp xảy ra mà ngay trong trường hợp
cụ thế là cha mẹ ly hôn thì tịa án sẽ được cung cấp bởi một quyền hạn


đặc biệt để bảm đảm lợi ích tốt nhất cho trẻ.
Thứ hai, đảm bảo quyền lợi của con khỉ cha mẹ ly hơn theo Bộ

luật dẫn sự Cộng Hịa Pháp
Nhìn chung BLDS Pháp đã có những quy định cụ thể hơn trong

việc đảm bảo quyền lợi của trẻ đặc biệt quyền lợi khi cha mẹ của trẻ ly

hôn. Đối với vấn đề chăm nom chăm sóc cho con cái khi cha mẹ ly
hơn, thẩm phán có quyền giao cho người cha hoặc người mẹ. Nếu

trong trường hợp cả cha và mẹ đều khơng thể thực hiện được nghĩa vụ
của mìnhthì thẩm phán có thể quyết định giao con cho người thứ ba;
người này được ưu tiên lựa chọn trong số họ hàng của con và có thể bị
thẩm phán yêu cầu tố chức giám hộ. Đối với việc giao cho người cha

hoặc người mẹ thì người cịn lại có thể bị từ chối quyền chăm nom,

thăm đón nếu có lý do chính đáng.
Thứ ba, đảm bảo quyền lợi của con khi cha mẹ ly hơn theo Bộ

luật
• dân sự
• và thương
O mại
• Thái Lan

11



Theo điêu 1496, Quyên V, Bộ luật dân sự và thương mại Thái Lan
có quy định về việc con cái của các cặp vợ chồng có thể u cầu tịa
án đưa ra phán quyết về tính vơ hiệu của cuộc hôn nhân, điều này thể

hiện quyền tự chủ cùa con cái khi con cái muốn tự mình giải thốt cho

cuộc hôn nhân không hạnh phúc của bố mẹ họ, đây có thể coi là một
điểm khác biệt so với pháp luật Việt Nam. Tiếp theo, trong bộ luật dân

sự và thương mại Thái Lan còn đề cập đến một vấn đề quy định tại
điều 1598/41, quyến V của bộ luật này đó là “Quyền được ni dưỡng

khơng thê bị từ chối, ràng buộc, chuyên nhượng và không chịu sự

cưỡng chế thi hành

Đây chính là sự ưu tiên đảm bảo quyền lợi của

con

1.6. Ket luận chương 1
Có thể nói, chương một chính là cơ sở lý luận liên quan đến đảm

bảo quyền lợi của con cái khi cha mẹ ly hôn. Chương này không chỉ
làm rõ được các khái niệm cơ bản xoay quanh vấn đề đảm bảo quyền
lợi của con cái khi cha mẹ ly hơn mà cịn đưa ra được ý nghĩa to lớn

của việc đảm bảo quyền lợi nêu trên. Ngồi ra, chương I khơng chỉ


đưa ra nội dung cơ bản của việc đảm bảo quyền lợi của con cái khi
cha mẹ ly hơn mà cịn giúp chúng ta thấy được sự hình thành phát

triển của pháp luật về vấn đề trên qua một quá trình lịch sử từ những

thời phong kiến cho đến hiện nay và đưa ra được những điểm so sánh

cơ bản giữa việc đảm bảo quyền lợi của con cái của nước ta và một số
quốc gia trên thế giới trong trường hợp cha mẹ ly hôn để thấy được

những nét tương đồng và những điếm khác biệt về việc quy định pháp
luật giữ các quốc gia với nhau.

12


CHƯƠNG 2.THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VIỆT NAM VÈ ĐẢM
BẢO QUYỀN LỢI CỦA CON CÁI KHI CHA MẸ LY HÔN VÀ

THỤC TIỄN ÁP DỤNG

2.1. Những quỵ định của pháp luật hiện hành về đảm bảo quyền

lọi của con cái khỉ cha mẹ ly hôn
2.1.1. Quy định về xác lập và thực hiện các nghĩa vụ của cha mẹ

đối với con khỉ ly hôn

a. Quy định xác lập và thực hiện nghĩa vụ trơng nom, chẫm sóc,
ni dưỡng, giáo dục sau khi cha, mẹ ly hôn

Trong khung cảnh luật thực định hiện nay pháp luật Việt Nam

thừa nhận sau khi ly hôn cha mẹ tiếp tục duy trì các nghĩa vụ nhưđại
diện, bồi thường thiệt hại, quản lý và định đoạt tài sản đổi với con...
Thứ nhất, về quyền và nghĩa vụ đại diện cho con. Quyền đại diện

cho con là quyền nhân thân của cha mẹ đối với con cái, đặc biệt là đối

với con chưa thành niên. Việc đại diện cho con được quy định tại

Điều 73 Luật HN&GĐ năm 2014.
Thứ hai, về nghĩa vụ phải bồi thường thiệt hại do con gây ra khi

cha mẹ ly hôn.Trong thực tế có rất nhiều trường hợp con chưa thành
niên hoặc con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự gây thiệt hại
cho người khác dẫn đến phát sinh trách nhiệm bồi thường của cha mẹ.
Thứ ba, việc quản lý và định đoạt tài sản của con là quyền và

nghĩa vụ của cha mẹ được phát sinh từ trong hôn nhân và nó được tiếp
tục sau khi chấm dứt quan hệ hôn nhân.

b. Quy định xác lập và thực
con cho một
• hiện
• việc
• giao
o
• bên cha, mẹ•

ni dưỡng

Luật HN&GĐ Việt Nam đã quy định về việc giao con cho một bên
cha, mẹ trực tiếp chăm sóc, ni dưỡng, giáo dục con sau khi ly hôn.
13


Nói cách khác, việc một bên cha, mẹ trực tiêp nuôi dưỡng con vừa là
quyền đồng thời cũng là nghĩa vụ của cha, mẹ.

Thực tế, việc giao con cho ai nuôi dưỡng, giáo dục là vấn đề rất
quan trọng, ảnh hưởng trục tiếp đến quyền lợi ích hợp pháp của con,
ảnh hưởng đến sự phát triển toàn diện của con trong tương lai . Pháp
luật ghi nhận sự thoả thuận của cha mẹ trong việc quyết định người
trực tiếp nuôi con.

Mặt khác, nếu cha mẹ khơng thồ thuận được về người trực tiếp
ni con thì Tồ án phải can thiệp và quyết định người trực tiếp nuôi

con trên cơ sở xem xét thật kỹ mọi mặt quyền lợi của con. Khi xem

xét giao con cho ai trực tiếp nuôi dưỡng Tịa án phải xem xét một cách
cẩn trọng và chính xác các yếu tố theo khoản 2, Điều 81 Luật

HN&GĐ năm 2014 dựa trên quyền lợi mọi mặt của con bao gồm ba
r

yêu tô.
Một là, yếu tố về đạo đức, lối sống của người trục tiếp nuôi
con được đặt lên hàng đầu .

Hai là, về khả năng kinh tế của người trực tiếp nuôi con.

Ba là, môi trường sống là yếu tố có tác động trực tiếp đến
nhân cách cũng như tính cách của đứa trẻ.

Để đảm bảo quyền của con cái khi cha mẹ ly hôn là pháp luật Việt
Nam quy định việc Toà án bắt buộc phái hỏi ý kiến của con khi Toà

án quyết định giao con cho ai nuôi dường nếu con từ đủ 07 tuối trở

lên.
Ngoài ra, tư tưởng đảm bảo quyền lợi của con khi cha mẹ ly hôn

cũng được thể hiện thông qua việc pháp luật quy định: “Con dưới 36
tháng tuổi được giao cho mẹ trực tiếp nuôi, trừ trường hợp người mẹ

không đủ điều kiện để trực tiếp trông nom, chăm sóc, ni dưỡng,
14


giáo dục con hoặc cha mẹ có thỏa thuận khác phù họp với lợi ích của

con”

c. Quy định xác lập và thực hiện nghĩa vụ thăm nom con
Thăm nom con sau khi ly hôn là quyền nhung đồng thời cũng là

nghĩa vụ của cha mẹ. Khoản 3 Điều 82 Luật HN&GĐ quy định: “Sưu

khi ly hôn, người không trực tiếp ni con có quyền, nghĩa vụ thăm
nom con mà khơng ai được cản trở °. Pháp luật đặt ra quyền thăm nom
con cũng là nhằm huớng đến lợi ích tốt nhất cho con. Quy định về


nghĩa vụ thăm nom con là một trong những yếu tố quan trọng của
pháp luật đảm báo quyền lợi của con cái khi cha mẹ ly hôn.

d. Quy định xác lập và thực hiện nghĩa vụ cấp dưỡng cho con
Quyền được cha, mẹ cấp dưỡng sau khi cha mẹ ly hôn được quy định
tại khoản 2 Điều 81 Luật HN&GĐ. Theo đó, cha hoặc mẹ người
khơng trực tiếp ni con có nghĩa vụ cấp dưỡng cho con chưa thành
niên cho đến khi con thành niên (đủ 18 tuổi) hoặc nếu con thành niên

mà không tự nuôi sống được bản thân do bị tàn tật hoặc khơng có

năng lực hành vi dân sự thì người có nghĩa vụ cấp dưỡng phải có trách

nhiệm cấp dưỡng khơng thời hạn.
Việc cấp dưỡng có thể được thực hiện định kỳ hàng tháng, hàng

quý, hàng năm hoặc một lần. Mức cấp dưỡng cho con sau ly hôn được
thực hiện trên nguyên tắc thỏa thuận của vợ chồng căn cứ vào thu
nhập, khả năng thực tế của người cấp dưỡng và nhu cầu thiết yếu của

con.
2.1.2 Quy định bảo vệ quyền lọi ích hợp pháp của con và xử lý các

vi phạm nghĩa vụ cùa cha mẹ đối vói con khi ly hôn

a. Quy định về thay đổi người trực tiếp nuôi con sau khi ly hôn

15



Theo quy định điêu 84, luật HN &GĐ năm 2014 việc thay đơi

quyền trực tiếp ni con cần có 04 (bốn) căn cứ chính. Thứ nhất, cha,

mẹ có thỏa thuận về việc thay đổi nguời trực tiếp nuôi con phù hợp

với lợi ích của con.Thứ hai, nguời trực tiếp ni con khơng cịn đủ
điều kiện trực tiếp trơng nom, chăm sóc, ni duỡng, giáo dục con.

Thứ ba, việc thay đổi người trực tiếp nuôi con phải xem xét nguyện
vọng của con từ đủ 07 tuổi trở lên, việc xem xét nguyện vọng con từ
đủ 07 tuối trở lên là nhiệm vụ bắt buộc của Tòa án; phương pháp lấy ý

kiến phải bảo đảm thân thiện, gần gũi với trẻ em. Thứ tư, chủ thể có
thẩm quyền yêu cầu thay đổi người trực tiếp ni con là người thân

thích, cơ quan quản lý nhà nước về gia đình, cơ quan quản lý nhà
nước về trẻ em, hội liên hiệp phụ nữ.

b. Quy định xử phạt trong việc trốn tránh nghĩa vụ cấp dưỡng nuôi
con

Đe đảm bảo vấn đề này, pháp luật đã đưa ra một số chế tài nhằm
đảm bảo quyền lợi của con cái khi cha hoặc mẹ trốn tránh việc cấp

dưỡng ni con. Nếu người có nghĩa vụ cấp dưỡng không thực hiện
việc cấp dưỡng nuôi con, người đang ni con có quyền u cầu thực
hiện nghĩa vụ cấp dưỡng. Khoản 1 Điều 119 Luật HN&GĐ năm


2014 quy định:ííNgười được cấp dưỡng, cha, mẹ hoặc người giám hộ

của người đó, theo quy định của pháp luật về tổ tụng dân sự, có quyền
u cầu Tịa án buộc người khơng tự nguyện thực hiện nghĩa vụ cấp
dưỡng phải thực hiện nghĩa vụ đô".
Theo khoản 3 Điều 52 Nghị định 110/2013/NĐ-CP quy định xử

phạt hành chính lĩnh vực hơn nhân gia đình, hành vi khơng thực hiện

cơng việc phải làm, khơng chấm dứt thực hiện công việc không được
làm theo bản án, quyết định của Tòa án sẽ bị phạt từ 3 triệu - 5 triệu
16


đồng. Trong khi đó, Bộ luật Hình sự 2015 cũng quy định cụ thể về Tội
từ chối hoặc trốn tránh nghĩa vụ cấp dưỡng với mức phạt tối đa là 02
năm tù.

c. Quy định về hạn chế việc thăm nom của cha, mẹ không trực tiếp
nuôi con
Theo quy định của pháp luật hiện hành thì cha, mẹ khơng trực tiếp

ni con có nghĩa vụ (đồng thời là quyền) thăm nom con và cha, mẹ

trực tiếp nuôi con cùng các thành viên gia đình khơng được càn trở
người khơng trực tiếp nuôi con thăm nom con. Tuy nhiên, nếu cha, mẹ

không trực tiếp nuôi con lạm dụng việc thăm nom con để cản trở hoặc

gây ảnh hưởng xấu đến việc trông nom, chăm sóc, ni dưỡng, giáo

dục con thì người trực tiếp ni con có quyền u cầu Tịa án hạn chế
quyền thăm nom con của người đó (khoản 3 Điều 82 Luật HN&GĐ
năm 2014).

d. Quy định về bảo vệ lợi ích hợp pháp của con trong phân chia tài
sản của VỌ' chồng
Theo quy định của Luật HN&GĐ năm 2014 thì việc giải quyết tài
sản của vợ chồng khi ly hôn phải đảm bảo nguyên tắc bảo vệ quyền,

lợi ích hợp pháp của con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng
lực hành vi dân sự hoặc khơng có khả năng lao động và khơng có tài

sán để tự ni mình.

2.2. Thực tiễn áp dụng pháp luật Việt Nam về đảm bảo quyền lọi

của con cái khi cha mẹ lỵ hôn
2.2.1. Tổng quan về việc áp dụng pháp luật Việt Nam về đảm bảo

quyền lợi của con cái khi cha mẹ ly hôn.

Trong những năm gần đây, nhu cầu ly hôn của các cặp vợ chồng ngày

càng tăng cao do vậy việc giải quyết ly hôn và các tranh chấp giữa vợ
17


và chơng cũng tăng cao. Tịa án đã đạt được nhiêu kêt quả quan trọng
trong giải quyết các vụ việc về HN&GĐ, góp phần làm ổn định các
quan hệ gia đình, thực hiện và bảo vệ tốt quyền của các thành viên


trong HN&GĐ, đặc biệt là đảm bảo quyền, lợi ích liên quan của trẻ
em trong quan hệ HN&GĐ.
Ngoài ra các cơ quan khác như viện kiểm sát nhân dân luôn xác

định công tác kiểm sát việc giải quyết các vụ việc dân sự, HN&GĐ là
nhiệm vụ trọng tâm, đột phá do vậy xây dựng kế hoạch và tố chức

thực hiện hiệu quả . Còn phải kể đến là cơ quan thi hành án dân sự,

tòa án giải quyết càng nhiều vụ án, vụ việc hơn nhân gia đình thì cơ
quan thi hành án dân sự cũng cho ra không ít quyết định thi hành án.
Cuối cùng, các cơ quan ban ngành như Bộ tư pháp, chính quyền địa
phương, cơ quan truyền thơng cơ quan báo chí đã dùng nhiều cách

thức khác nhau để truyền đạt về luật HN&GĐ năm 2014 đến với từng
vùng miền từng địa phương góp phần triển khai thi hành luật một cách

kịp thời, phổ biến rộng đến mọi miền trên tổ quốc.
2.2.2. Những sai sót, vưóìig mắc, bất cập trong áp dụng pháp luật

Việt Nam về đảm bảo quyền lọi của con cái khi cha mẹ ly hôn

a. Những vướng mắc bất cập trong vấn đề nghĩa vụ cấp dưỡng của
cha mẹ đối với con cái sau khi ly hôn
- Thứ nhất, điều kiện cha, mẹ thực hiện nghĩa vụ cấp dưỡng với con:
pháp luật quy định độ tuối và khả năng của con là điều kiện phát sinh

nghĩa vụ cấp dưỡng của cha, mẹ đối với con.


- Thứ hai, vấn đề về thời điểm nghĩa vụ cấp dưỡng của cha, mẹ với

con cái sau khi ly hơn theo đó luật Hơn nhân và gia đình năm 2014 chỉ
quy định về thời điểm chấm dứt nghĩa vụ cấp dưỡng tại Điều 114 mà

18


không quy định thời điêm vợ hoặc chông thực hiện nghĩa vụ câp

dưỡng nuôi con khi vợ chồng ly hôn là từ lúc nào.
- Thứ ba, vấn đề căn cứ xác định mức cấp dưỡng nuôi con, trong các
vụ án ly hơn mà Tịa án thụ lý giải quyết hiện nay, hầu như đương sự

chỉ tranh chấp về cấp dưỡng nuôi con.

- Thứ tư, vướng mắc trong phương thức cấp dưỡng nuôi con một lần
dẫn đến việc áp dụng trên thực tế chưa hoàn toàn phát huy được hết

những ưu điếm của phương thức này.
b. Những vướng mắc, bất cập trong vấn đề xem xét nguyện vọng
của con từ đủ 07 tuổi trong q trình lựa chọn người ni dưỡng

con cái
- Thứ nhất,về hình thức và nội dung thể hiện nguyện vọng của con :
pháp luật ghi nhận khi giải quyết việc ly hơn mà có con từ đủ 7 tuổi

trở lên phải xem xét nguyện vọng của con, nhưng khơng có quy định

về hình thức lấy lời khai nguyện vọng của con và nội dung về nguyện

vọng của con.

- Thứ hai, về thủ tục trong việc xem xét nguyện vọng của con cái: vấn

đề này hiện nay đang có những quan điểm khác nhau giữa hai từ “bắt
buộc” và “không bắt buộc”.
- Thứ ba, bất cập trong điều luật quy định về các trường hợp lấy ý
kiến của con.

c. Những vướng mắc, bất cập trong vấn đề thay đổi quyền trực tiếp
nuôi con
về việc thay đổi người trực tiếp ni con sau khi ly hơn thì trên thực

tế có những vụ người trực tiếp ni con cố tình khơng tạo điều kiện
cho người không trực tiếp nuôi con được gặp mặt, thăm nom, giáo dục
con. Luật quy định một số điều kiên về thay đổi người trục tiếp nuôi

19


con song lại không quy định răng trong trường hợp khi người không
trực tiếp nuôi con bị hạn chế quyền của mình trong quy định tại khoản

2 điều 83 của luật này thì được quyền khởi kiện yêu cầu thay đổi trực
tiếp người nuôi con.

d. Những bất cập trong đảm bảo quyền lợi của con cái trong vấn đề
phân chia tài sản của cha mẹ khi ly hôn
Trong việc phân chia tài sản của cha mẹ khi ly hôn vấn đề bất cập ở


đây chính là các nhà làm luật cịn ít quan tâm đến quyền lợi của con

trong vấn đề phân chia tài sản của cha mẹ khi ly hơn.
2.2.3. Ngun nhân về những sai sót, vướng mắc, bất cập trong áp

dụng pháp luật Việt Nam về đảm bảo quyền lọi của con cái khi

cha mẹ ly hôn
a. Nguyên nhân do bất cập của các quy định pháp luật
b. Các nguyên nhân khác
Thứ nhất, tại Tòa án hiện nay số lượng các vụ án ly hôn ngày càng

nhiều và ngày càng phức tạp, trong số đó loại án giải quyết tranh chấp
giành quyền nuôi con trong và sau khi ly hôn cũng tương đối nhiều và
việc giải quyết gặp nhiều khó khăn, nguyên nhân chủ yếu là do các

đương sự chưa nắm rõ các quy định của pháp luật về Vấn đề này.
Thứ hai, khi nói về đưa ra mức cấp dưỡng nếu chỉ quy định chung

chung khơng có những quy định từ đó dẫn đến việc giải quyết về mức

cấp dường khi ly hôn gây ra nhiều tranh cãi mồi trường hợp lại có

những mức cấp dưỡng khác nhau đôi khi là không phù hợp thực tế và
dẫn đến bất cập như tình trạng hiện nay.

Thứ ba, biết rằng luật quy định cịn có nhiều bất cập tuy nhiên một

nguyên nhân cũng phải kể đến là vấn đề chun mơn, kinh nghiệm
của thẩm phán trong q trình xét xử.


20


Cuôi cùng, một trong những nguyên nhân khiên giải quyêt vụ án
vụ việc HN&GĐ trở nên khó khăn là do thiếu tuân thủ pháp luật của

các bên đương sự.
2.3. Kết luận chương 2

Chương hai của luận văn đã làm rõ những quy định của pháp luật
mà trọng tâm là quy định của luật HN&GĐ là chú đạo trong việc xác
lập và thực hiện các nghĩa vụ của cha mẹ đối với con khi ly hôn, đồng

thời cũng đưa ra những căn cứ quy định của luật việc bảo vệ quyền

lợi ích hợp pháp của con, việc xử lý các vi phạm nghĩa vụ của cha mẹ

đối với con khi ly hơn. Khơng chỉ có vậy, cũng tại chương này, tác giả

đã chỉ ra được những nét tống quan trong thực tiễn thực thi pháp luật
có thể thấy rằng khi vấn đề ly hôn của các cặp vợ chồng xảy ra càng

nhiều thì việc đẩy nhanh, đẩy mạnh giải quyết các vụ án, vụ việc liện

quan đến hơn nhân gia đình ngày càng được chú trọng hơn do đó
trong q trình giải quyết cũng đã đạt được nhiều ưu điểm nhất định.

Song song với ưu điểm thì cũng tồn tại những hạn chế nhất định mà


chương 2 cũng đã chỉ ra một số bất cập vướng mắc mà thơng qua q
trình giải quyết thi hành án.

21


CHƯƠNG 3. HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VIỆT NAM VÈ
ĐẢM BẢO QUYỀN LỢI CON CÁI KHI CHA MẸ LY HÔN
3.1 Định hướng hoàn thiện pháp luật Việt Nam về đảm bảo quyền

lợi con cái khỉ cha mẹ lỵ hôn
- Định hướng đầu tiên, muốn hồn thiện pháp luật thì những giải pháp
lập pháp sẽ là một khâu quan trọng đế có những quy định, hướng dẫn

cụ thể hơn làm sao trong mọi trường hợp cũng có thể thuận lợi giải

quyết được tránh được các xung đột về luật, tránh được việc giải quyết
chung chung từ khâu tòa án

- Định hướng thứ hai, người làm công tác tố tụng (thẩm phán), người

làm công tác kiểm tra, giám sát (kiếm sát viên) và người thi hành án
(chấp hành viên) là những người mang trọng trách quan trọng do đó
việc ngày càng cần phát triển về kĩ năng nghiệp vụ chuyên viên do

vậy đào tạo nguồn nhân lực này cũng cần được quan tâm,
- Định hướng cuối cùng, giải pháp hoàn thiện đối với chính quyền địa
phương, cơ quan ban ngành, phương tiện thơng tin đại chúng những

người sát sao với người dân nhât thì phải ln cập nhật những điều


mới văn bản mới trong vấn đề hơn nhân gia đình để sao cho mọi cha
mẹ nào cũng cần phải biết luật, hiểu luật, tuân thủ theo pháp luật..
3.2. Giải pháp lập pháp

- Xây dựng văn bản hướng dẫn về luật HN&GĐ năm 2014
- Xây dựng biện pháp khắc phục vướng mắc bất cập về quy định của
pháp luật về cấp dưỡng nuôi con

- Giải pháp bố sung thêm quy định của luật về quyền của “con cái đã
thành niên mất khả năng lao động và khơng có tài sản”
-Giải pháp thay đổi bổ sung các quy định về vấn đề xem xét nguyện

vọng con

22


- Giải pháp bô sung quy định của luật trong “thay đôi người trực tiêp
nuôi con sau khi ly hôn”

- Giải pháp xử lý những bất cập của quy định liên quan đến vấn đề tài

sản của con cái khi cha mẹ ly hơn
3.3 Giải pháp khác

- Hồn thiện cơng tác xét xử của tịa án
- Hồn thiện cơng tác kiểm sát
- Hồn thiện cơng tác thi hành quyết định bản án có hiệu lực của cơ
quan THADS

-Hồn thiện cơng tác phối họp của chính quyền địa phương cơ quan

thẩm quyền liên quan đến vấn đề hơn nhân gia đình, vấn đề về trẻ em
và đẩy mạnh việc tuân thủ chấp hành pháp luật của toàn dân trong đời

sống hàng ngày
3.4. Kết luận chương 3

Chương 3 này, tác giả muốn đưa ra những định hướng nhằm hoàn
thiện quy định của pháp luật Việt Nam về việc đảm bảo quyền lợi của

con cái khi cha mẹ ly hôn. Đặc biệt hơn, nhìn nhận những ưu điểm mà
luật có được và xem xét mặt hạn chế bất cập trong thực tiễn giải quyết

các vụ liên quan đến con cái khi cha mẹ ly hôn, tác giả đã đưa ra

những giải pháp hữu ích về mặt lập pháp cùng với các giải pháp hoàn
thiện bộ máy tố tụng, cơ quan kiểm tra giám sát thi hành án và toàn

dân của cả nước đế cùng nâng cao sớm sửa đổi bổ sung luật định sao
cho phù họp với thực tế hoàn cảnh hiện tại và cũng nhằm phố biến
pháp luật về đảm bảo quyền lợi của con cái khi cha mẹ ly hôn đến mồi

gia đình của đất nước Việt Nam.

23


KÉT LUẬN CHUNG
Bằng sự nghiên cứu của mình, luật văn này trước hết là tính xác lập

quyền của con cái khi cha mẹ ly hôn những quy định pháp luật về
quyền của con và nghĩa vụ của cha mẹ khi ly hơn có, những ngun

tắc thực thi nhằm đảm bảo quyền của con cái khi cha mẹ ly hôn
đồng thời đưa ra các chế tài xử lý các vi phạm của cha mẹ khi chậm

thực hiện hoặc trốn tránh nghĩa vụ của minh khi ly hôn trong thời
buổi hiện nay. Tiếp theo luận văn còn chỉ ra được sự phát tiển tiền
bộ trong việc đảm bảo quyền lợi của con cái khi cha mẹ ly hôn qua

các thời kỳ lịch sử và sự học hỏi của Việt Nam về pháp luật của một
số quốc gia trên thế giới. Luận văn khơng chỉ chỉ ra các ưu điếm mà
cịn nêu ra một số vướng mắc bất cập, tồn đọng của pháp luật Việt
Nam cùng với đó đưa ra các định hướng và giải pháp nhằm hoàn

thiện pháp luật trong vấn đề đảm bảo quyền lợi của con cái khi cha
mẹ ly hôn. Tôi thiết nghĩ rằng, việc đưa ra những định hướng và giải

pháp hoàn thiện pháp luật trên sẽ giúp cơ quan xét xử, thi hành án

giải quyết triệt để được các vụ án vụ việc liên quan đến đảm bảo
quyền lợi cho trẻ, đồng thời nâng cao hiệu quả trong việc thực hiện

các quy định về “Đảm bảo quyền lợi của con cái khi cha mẹ ly hôn”
của pháp luật Việt Nam trong tương lai”

24