MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài

Tồn cầu hóa hiện nay, về thực chất, là sự hội nhập toàn cầu trên tất cả các lĩnh
vực của đời sống xã hội, là xu thế phát triển tất yếu, khách quan, phù hợp quy luật của
xã hội loài người. Việt Nam đã phấn đấu, cố gắng khơng ngừng và đã có nhiều nỗ lực
trong việc hoàn thiện về bộ máy nhà nước và pháp luật kết hợp khối hành pháp với lập
pháp và tư pháp, để đáp ứng kịp thời yêu cầu của tiến trình hội nhập. Tuy nhiên, xã hội
càng phát triển thì nhu cầu sống và làm việc theo pháp luật của người dân càng được
tăng cường, những yêu cầu đặt ra cho chủ thể quản lý càng khắt khe hơn. Những mâu
thuẫn, bất đồng giữa các cơ quan nhà nước và người dân cũng theo đó mà tăng lên. Nhu
cầu khiếu kiện trong nhiều lĩnh vực gia tăng về số lượng với tính chất. Đặc biệt, đối với
tố tụng hành chính (TTHC) vấn đề tranh chấp hành chính diễn biến rất phức tạp. Nhằm
đảm bảo được yêu cầu cơ bản của nhà nước pháp quyền Việt Nam của dân, do dân, vì
dân. Do đó, pháp luật quy định cơng dân có quyền khởi kiện vụ án hành chính (VAHC)
ra Tòa giải quyết để yêu cầu bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của mình. Xét xử
VAHC được thực hiện theo nguyên tắc bảo đảm chế độ hai cấp xét xử: “Xét xử sơ thẩm,
phúc thẩm”.
Pháp luật về xét xử sơ thẩm VAHC ở Việt Nam đã có bước phát triển từ thời
điểm các quy định của Pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ án hành chính
(PLTTGQCVAHC) năm 1996 (sửa đổi, bổ sung năm 1998 và năm 2006) đã tạo nền
tảng ban đầu về pháp luật TTHC, có nhiều quy định tương đối cụ thể như các quy định
về trình tự, thủ tục xét xử sơ thẩm, phúc thẩm… Đặc biệt từ khi Luật TTHC năm 2015
được thơng qua và có hiệu lực thi hành (ngày 01- 7 - 2016) đã đánh dấu bước phát
triển vượt bậc trong công tác giải quyết tranh chấp trong lĩnh vực hành chính. Việc giải
quyết các VAHC đạt được kết quả toàn diện trên tất cả các mặt, đẩy mạnh sự phối hợp
giữa các cơ quan chức năng, chính quyền địa phương trong thi hành Luật TTHC. Tuy
nhiên, qua một thời gian thực hiện, Luật này đã bộc lộ một số hạn chế, khiếm khuyết
trong quy định về xét xử sơ thẩm VAHC.
1

Nghị quyết số 49-NQ/TW về cải cách tư pháp Đảng đã đề ra nhiệm vụ, chủ
trương chú trọng việc "mở rộng thẩm quyền xét xử của tòa án đối với các khiếu kiện
hành chính. Đổi mới mạnh mẽ thủ tục giải quyết các khiếu kiện hành chính tại tịa án;
tạo điều kiện thuận lợi cho người dân tham gia tố tụng, bảo đảm sự bình đẳng giữa
cơng dân và cơ quan cơng quyền trước tịa án”; đồng thời đáp ứng yêu cầu của nhà
nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa cụ thể hóa tại Hiến pháp năm 2013 trong việc “bảo
vệ công lý, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa,
bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân”.
Vì vậy, việc nghiên cứu đề tài “Xét xử sơ thẩm vụ án hành chính” là một yêu
cầu khách quan, cần thiết nhằm góp phần nâng cao hiệu quả xây dựng và thực thi pháp
luật trong giai đoạn này.
2. Mục đích nghiên cứu đề tài

Nghiên cứu tổng quan về tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài. Xây dựng
hệ thống câu hỏi nghiên cứu đề tài. Làm sáng tỏ lý luận về xét xử sơ thẩm VAHC,
đánh giá quy định pháp luật và thực trạng thực hiện pháp luật về xét xử sơ thẩm
VAHC. Từ đó, đề ra các giải pháp nhằm hồn thiện pháp luật về xét xử sơ thẩm
VAHC và nâng cao hiệu quả của hoạt động giải quyết các tranh chấp hành chính.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu của đề tài: nghiên cứu lí luận, tìm hiểu các quy định của
pháp luật khái niệm, đặc điểm của xét xử sơ thẩm VAHC. Thực tiễn tổ chức thực hiện
pháp luật về xét xử sơ thẩm VAHC trong những năm gần đây. Tìm ra được những
điểm cịn hạn chế, bất cập. Đề ra các giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật về xét xử sơ
thẩm VAHC và nâng cao hiệu quả của hoạt động giải quyết các tranh chấp hành chính.
Phạm vi nghiên cứu của đề tài: Đề tài chỉ tập chung nghiên cứu những vấn đề
lí luận, thực tiễn thi hành pháp luật về xét xử sơ thẩm VAHC từ khi thiết lập phương
thức xét xử hành chính ở Việt Nam (ngày 01-7-1996); trong đó, chủ yếu tập trung vào
giai đoạn từ khi Luật TTHC năm 2015 có hiệu lực đến nay.

2


4. Phương pháp nghiên cứu

Trong quá trình nghiên cứu, các phương pháp nghiên cứu cụ thể được sử dụng
để thực hiện bài tiểu luận bao gồm: phương pháp phân tích tổng hợp, so sánh, thống
kê, lịch sử... Cụ thể:
Phương pháp phân tích tổng hợp: Đảm bảo tính khái quát của vấn đề được
nghiên cứu, đảm bảo tính chuyên sâu ở mỗi nội dung liên quan đến xét xử sơ thẩm
VAHC.
Phương pháp so sánh, lịch sử được sử dụng kết hợp với nhau: Đặt vấn đề xét
xử sơ thẩm VAHC trong hệ thống pháp luật Việt Nam từ trước tới nay.
Phương pháp thống kê: Được sử dụng để nêu rõ số liệu thực tiễn về thực hiện
quy định pháp luật về xét xử sơ thẩm VAHC trong những năm qua.
5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn

Những kết quả nghiên cứu góp phần làm phong phú, hồn chỉnh, sâu sắc hơn
các vấn đề lý luận về xét xử sơ thẩm VAHC. Bên cạnh đó, bài tiểu luận cịn là tài liệu
tham khảo hữu ích trong q trình nghiên cứu, học tập các mơn học có liên quan đến
giải quyết tranh chấp hành chính cũng như tố tụng hành chính.
Kết cấu của đề tài
Ngoài phần Lời cảm ơn, mục lục, danh mục từ viết tắt…nội dung chính của đề
tài gồm 4 chương cụ thể như sau:
Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu đến đề tài.
Chương 2: Những vấn đề lí luận về xét xử sơ thẩm vụ án hành chính.
6.

Chương 3: Thực trạng thi hành pháp luật, nguyên nhân và giải pháp nâng cao
hiệu quả xét xử sơ thẩm vụ án hành chính ở Việt Nam hiện nay.


3


CHƯƠNG 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI
1.1 . Tình hình nghiên cứu ở Việt Nam

4


Cơ chế giải quyết tranh chấp hành chính bằng tịa án ở Việt Nam được xác lập
từ thời điểm các quy định của PLTTGQCVAHC năm 1996 (sửa đổi, bổ sung năm
1998 và năm 2006) đã tạo nền tảng ban đầu về pháp luật TTHC,có nhiều quy định
tương đối cụ thể như các quy định về trình tự, thủ tục xét xử sơ thẩm, phúc thẩm….
Các vấn đề lí luận và thực tiễn về TTHC nói chung và xét xử sơ thẩm VAHC nói riêng
vẫn đã và đang là đề tài thu hút sự quan tâm của các nhà khoa học và những người làm
cơng tác thực tiễn. Nhìn chung các cơng trình này chủ yếu là luận án, luận văn luật
học, sách chuyên khảo, đề tài nghiên cứu khoa học và các bài báo khoa học pháp lí đề
cập đến các phạm vi, cấp độ và các khía cạnh khác nhau về các phương diện lí luận,
thực trạng và giải pháp nâng cao hiệu quả xét xử sơ thẩm VAHC ở Việt Nam.
Tình hình nghiên cứu lí luận về xét xử sơ thẩm VAHC nghiên cứu các vấn đề lí
luận cơ bản của xét xử sơ thẩm VAHC, trước tiên cần làm sáng tỏ khái niệm, dấu hiệu
(đặc điểm), vị trí, vai trị của xét xử sơ thẩm VAHC. Các nghiên cứu chú trọng về vấn
đề này thường được trình bày trong các giáo trình, sách chuyên khảo về luật TTHC.
Trước hết phải kể đến hệ thống giáo trình của các cơ sở đào tạo luật về các môn học Lí
luận chung Nhà nước và pháp luật, Luật TTHC, Luật hành chính... Cụ thể, tại các
chương III, chương VII, VIII, IX của giáo trình Luật TTHC Việt Nam của Đại học
Luật Hà Nội đã trình bày các vấn đề khái quát về xét xử sơ thẩm VAHC như khái
niệm, vai trò và thủ tục xét xử sơ thẩm VAHC v.v.; chương VI giáo trình Luật hành

chính Việt nam của Đại học Luật Hà nội đã cung cấp những kiến thức lí luận nền tảng
nhất về QĐHC, trong đó có loại QĐHC cá biệt là đối tượng xét xử chủ yếu của
VAHC. Đây là những kiến thức nền tảng cơ bản cho việc nghiên cứu chuyên sâu, toàn
diện những vấn đề lí luận về xét xử sơ thẩm VAHC.
Giải quyết tranh chấp hành chính bằng con đường tư pháp đang được Đảng và
nhà nước ta đặc biệt quan tâm, nhất là trong giai đoạn xây dựng nhà nước pháp quyền
và dân chủ hóa về mọi mặt đời sống xã hội hiện nay. Qua việc tìm hiểu tổng quan tình
hình nghiên cứu liên quan đến đề tài cho thấy việc nghiên cứu xét xử sơ thẩm VAHC
đã được quan tâm, đề cập đến trên nhiều phương diện khác nhau. Phần lớn các cơng
trình chủ yếu là phân tích, bình luận về lí luận và thực trạng pháp luật và thực tiễn thi
hành xét xử sơ thẩm VAHC trước khi luật TTHC năm 2015 ra đời. Do vậy việc nghiên
cứu vấn đề “Xét xử sơ thẩm vụ án hành chính ở Việt Nam” là nhiệm vụ cần thiết trong
giai đoạn hiện nay.
5


1.2. Các câu hỏi nghiên cứu:
Để làm rõ vấn đề nghiên cứu, em đặt ra và sẽ giải quyết các câu hỏi nghiên
cứu sau:
- Xét xử sơ thẩm VAHC là gì, có những đặc thù gì so với xét xử sơ thẩm vụ án
hình sự, dân sự?
- Xét xử sơ thẩm VAHC có vị trí, vai trị như thế nào trong TTHC?
- Các nội dung cơ bản của xét xử sơ thẩm VAHC?
- Hoạt động xét xử sơ thẩm VAHC ở Việt Nam bị chi phối và tác động bởi
những yếu tố nào?
- Thực trạng thi hành pháp luật TTHC ở Việt Nam hiện nay và những hạn chế,
vướng mắc gì cần khắc phục? Nguyên nhân của những bất cập, hạn chế đó?
- Cần có những giải pháp cụ thể gì để hồn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả
xét xử sơ thẩm VAHC ở Việt Nam?


CHƯƠNG 2
NHỮNG VẤN ĐỀ LÍ LUẬN VỀ XÉT XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN HÀNH CHÍNH
6


2.1. Khái niệm, đặc điểm và vị trí, vai trị của xét xử sơ thẩm vụ án hành
chính
2.1.1 Khái niệm, đặc điểm xét xử sơ thẩm vụ án hành chính
2.1.1.1. Khái niệm:
Khi bàn đến xét xử sơ thẩm VAHC, trước tiên chúng ta cần phải hiểu rõ về khái
niệm “vụ án hành chính”. Vậy VAHC là gì? Hiện nay, khái niệm VAHC chưa được
quy định cụ thể trong một văn bản quy phạm pháp luật nào nên có rất nhiều quan điểm
khác nhau. Tuy nhiên, khi đề cập đến vấn đề này ta có thể hiểu như sau: “VAHC là vụ
việc tranh chấp hành chính được tịa án có thẩm quyền thụ lý theo yêu cầu của cá
nhân, tổ chức đối với các QĐHC, HVHC để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của họ”.
Khi bàn đến xét xử sơ thẩm VAHC, chúng ta cần phải hiểu rõ về khái niệm “xét
xử”? Có một số quan điểm khác nhau về khái niệm xét xử.
Có quan niệm cho rằng: “Xét xử là hoạt động đặc trưng, là chức năng, nhiệm
vụ của các Tòa án. Các Tòa án là những cơ quan duy nhất của một nước được đảm
nhiệm chức năng xét xử, mọi bản án do các tòa án tuyên đều phải qua xét xử. Khơng
một ai có thể bị buộc tội mà khơng qua xét xử của các tịa án và kết quả xét xử phải
được công bố bằng bản án”. Chúng ta có thể hiểu khái quát nhất về xét xử không chỉ
là việc kiểm tra lại các tài liệu, chứng cứ thu thập trong giai đoạn điều tra, truy tố và
tuyên án. Mà xét xử là một hoạt động đặc biệt mang tính quyền lực nhà nước do Tòa
án thực hiện, nhằm giải quyết những vụ án thuộc nhiều lĩnh vực như hình sự, dân sự,
kinh tế, hành chính…
Một vấn đề khác liên quan cần phải lý giải đó là “sơ thẩm” là gì? Về mặt ngơn
ngữ học, hiện nay có nhiều cách hiểu về vấn đề này. Theo Từ điển Tiếng Việt thì: “Sơ
thẩm được hiểu là xét xử một vụ án với tư cách là Tòa án ở cấp xét xử thấp nhất”. Từ
điển giải thích thuật ngữ pháp lý thơng dụng thì quy định: “Sơ thẩm là xét xử một vụ

án mà bị cáo, người bị hại, đương sự có quyền kháng cáo và Viện kiểm sát có quyền
kháng nghị để u cầu Tịa án cấp trên trực tiếp xét xử lại”. Có thể thấy, với cách hiểu
của Từ điển giải thích thuật ngữ pháp lý thơng dụng chúng ta có được cái nhìn tồn
diện nhất về sơ thẩm.
Từ quan niệm về VAHC, xét xử và sơ thẩm, có thể tiếp cận khái niệm xét xử sơ
thẩm VAHC từ nhiều phương diện khác nhau. Như đã biết, xét xử sơ thẩm VAHC là
giai đoạn tiếp theo sau khi tịa đã thụ lí đơn khởi kiện của cá nhân, tổ chức (đương
7


sự) đối với quyết định hành chính (QĐHC), hành vi hành chính (HVHC) khi các
đương sự cho rằng QĐHC, HVHC đó xâm phạm đến quyền và lợi ích hợp pháp của
họ. Hoạt động xét xử (HĐXX) sơ thẩm VAHC chỉ được tiến hành khi vụ án không
thuộc trường hợp bị tạm hỗn, đình chỉ, tạm đình chỉ. Như vậy, mọi hành vi tố tụng
khác như khởi kiện, xem xét đơn khởi kiện, thụ lí vụ án, điều tra, chứng minh, thu
thập chứng cứ… đều phục vụ cho HĐXX sơ thẩm. Do đó, quyền và nghĩa vụ tố tụng
của người tiến hành tố tụng, người tham gia tố tụng được thực hiện cơng khai, đầy
đủ nhất ở phiên tịa sơ thẩm.
Mục đích của phiên tịa sơ thẩm là xem xét tính hợp pháp hay không hợp pháp
của QĐHC, HVHC và xác định có hay khơng thiệt hại về vật chất do QĐHC, HVHC
đó gây ra đối với cá nhân, tổ chức... Bản án hành chính sơ thẩm là kết quả của hoạt
động xét xử sơ thẩm VAHC. Bởi vậy, xét xử sơ thẩm được xác định là khâu kết thúc
của quá trình tố tụng từ giai đoạn khởi kiện, thụ lý đơn khởi kiện, quyết định đưa vụ
án ra xét xử.
Như vậy, qua sự phân tích trên, chúng ta có thể rút ra định nghĩa về xét xử sơ
thẩm VAHC như sau: “Xét xử sơ thẩm VAHC là việc tòa án đưa vụ án thuộc thẩm
quyền ra xét xử công khai tại phiên tịa khi có đủ căn cứ do pháp luật tố tụng quy
định”.
2.1.1.2. Đặc điểm
Xét xử sơ thẩm VAHC là một cấp xét xử hành chính, nên nó mang những nét

khác biệt so với xét xử sơ thẩm các lĩnh vực khác (hình sự, dân sự):
Thứ nhất, được tiến hành theo trình tự do pháp luật TTHC quy định.
Xuất phát từ đặc thù của xét xử hành chính - là xét xử các tranh chấp hành
chính giữa chủ thể quản lí hành chính nhà nước (QLHCNN) (cá nhân, tổ chức được
sử dụng quyền hành pháp) và đối tượng quản lí hành chính nhà nước (cá nhân, tổ chức
phải phục tùng quyền hành pháp) phát sinh do việc ban hành QĐHC hay thực hiện
HVHC nên việc giải quyết các tranh chấp này phải được thực hiện theo một trình tự
đặc biệt. Đó là thủ tục tố tụng hành chính - trình tự xét xử các VAHC tại Tồ án. Thủ
tục tố tụng hành chính là một dạng cụ thể của thủ tục tư pháp, cho nên thủ tục tố tụng
hành chính cũng được xác lập trên cơ sở những nguyên tắc chung của thủ tục tư pháp.
Tuy nhiên, bên cạnh đó xét xử sơ thẩm VAHC có những đặc trưng yêu cầu riêng nên
được tiến hành theo trình tự thủ tục chặt chẽ do Luật tố tụng hành chính quy định.
8


Thứ hai, là hoạt động nhà nước đặc biệt chỉ do Tịa án có thẩm quyền thực
hiện, 1 bên cá nhân, cơ quan, tổ chức, 1 bên là cơ quan công quyền.
Khác với xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự, dân sự… thì xét xử sơ thẩm VAHC,
các đương sự bao gồm có một bên là chủ thể quản lý hành chính nhà nước và một bên
là đối tượng quản lý nhà nước. Nói xét xử sơ thẩm VAHC là hoạt động nhà nước đặc
biệt bởi vì người bị kiện trong trường hợp này là một chủ thể rất đặc biệt. Đó là các tổ
chức, cá nhân mang quyền lực nhà nước trong quá trình tác động tới đối tượng quản lý
của mình. Mối quan hệ giữa chủ thể quản lý nhà nước và đối tượng quản lý nhà nước
là mối quan hệ “quyền lực – phục tùng”. Việc xét xử sơ thẩm VAHC là xét xử tranh
chấp giữa hai đối tượng này.
Thứ ba, đối tượng xét xử là QĐHC và HVHC.
Đối tượng xét xử sơ thẩm vụ án hành chính là các tranh chấp trong lĩnh vực
hành chính giữa chủ thể quản lý nhà nước và đối tượng quản lý nhà nước. Nhằm
đảm bảo quyền công dân, pháp luật nước ta đã quy định cho phép đối tượng quản lý
hành chính nhà nước có quyền được khởi kiện ra tịa nếu nhận thấy quyền và lợi ích

của mình bị xâm hại bởi hoạt động quản lý hành chính nhà nước của các chủ thể
quản lý hành chính nhà nước. Nói cách khác, khi chủ thể quản lý hành chính nhà
nước ban hành QĐHC hay thực hiện HVHC mà gây ảnh hưởng trực tiếp đến quyền
và lợi ích hợp pháp của đối tượng quản lý hành chính nhà nước thì sẽ gây nên mâu
thuẫn giữa hai đối tượng này.
Thứ tư, mục đích góp phần bảo vệ Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của cá
nhân, tổ chức.
Chính vì mối quan hệ bất bình đẳng giữa chủ thể quản lý hành chính nhà nước
và đối tượng quản lý hành chính nhà nước nên khi tranh chấp xảy ra thì phần lớn đối
tượng quản lý hành chính nhà nước sẽ nắm thế yếu hơn. Khi Tòa án được giao thẩm
quyền xét xử những tranh chấp này thì các cá nhân, tổ chức này được Tòa án xem xét,
xét xử một cách cơng khai và minh bạch. Tịa án sẽ sử dụng quyền tư pháp của mình,
trên cơ sở áp dụng các quy định pháp luật để làm căn cứ giải quyết xem ai đúng ai sai.
Các cá nhân, tổ chức sẽ không phải chờ đợi các cơ quan công quyền xem xét lại
những QĐHC đã ban hành hay những HVHC đã thực hiện có đúng hay khơng? Bởi vì
các cơ quan công quyền thường cho rằng họ đã ban hành đúng, thực hiện đúng pháp
luật. Nếu thừa nhận cái sai thì sẽ gây ảnh hưởng phần nào đến uy tín cũng như chất
9


lượng quản lý hành chính nhà nước của các cơ quan cơng quyền. Do đó, việc pháp
luật quy định tịa án có thẩm quyền xét xử VAHC chính là nhằm mục đích bảo vệ
quyền và lợi ích hợp pháp của các cá nhân, tổ chức.
2.1.2. Vị trí, vai trị xét xử sơ thẩm vụ án hành chính trong tố tụng hành
chính.
2.1.2.1. Vị trí
Tịa án xét xử vụ án hành chính đảm bảo theo nguyên tắc xét xử sơ thẩm, phúc
thẩm, trong đó xét xử xơ thẩm là hoạt động xét xử ở cấp thứ nhất do Tòa án được giao
thẩm quyền thực hiện theo quy định của pháp luật. Giai đoạn xét xử sơ thẩm VAHC có
vị trí quan trọng trong tồn bộ q trình TTHC. Có thể nói xét xử sơ thẩm VAHC là

gia đoạn trọng tâm của hoạt động tố tụng hành chính, phản ánh tập trung và đầy đủ
đặc thù của hoạt động TTHC. Các hoạt động tố tụng như khởi kiện, xem xét đơn khởi
kiện, thụ lý vụ án, điều tra, xác minh, thu thập chứng cứ… Đều nhằm đưa ra phán
quyết về tính hợp pháp của QĐHC, HVHC là đối tượng khởi kiện.
Xét xử sơ thẩm VAHC là cấp xét xử được tiến hành tố tụng độc lập, là cơ sở
nền tảng cho các giai đoạn xét xử tiếp theo. Hay nói cách khác, nếu khơng có giai
đoạn xét xử sơ thẩm VAHC sẽ khơng thể thực hiện giai đoạn xét xử phúc thẩm, giám
đốc thẩm, tái thẩm. Xét xử sơ thẩm VAHC còn quyết định đến hiệu quả giải quyết
VAHC tại tòa án; nếu được tiến hành nhanh chóng, hiệu quả, đúng đắn sẽ bảo vệ kịp
thời, đầy đủ các quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức, kiểm soát hữu hiệu
việc thực thi quyền hành pháp đồng thời giảm thiểu việc đưa vụ án ra giải quyết các
giai đoạn tiếp theo, tiết kiệm thời gian, chi phí, cơng sức của nhà nước và xã hội.
2.1.2.2. Vai trò:
Thứ nhất, xét xử sơ thẩm VAHC góp phần đáp ứng những yêu cầu của Nhà
nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân, vì dân.
Thứ hai, xét xử sơ thẩm VAHC có vai trị quan trọng đối với kiểm sốt việc
thực thi quyền hành pháp, góp phần duy trì, bảo vệ và thức đẩy phát triển trật tự quản
lí hành chính nhà nước, ổn định chính trị - xã hội.
Thứ ba, xét xử sơ thẩm VAHC có vai trị quan trọng trong việc bảo đảm sự

10


bình đẳng giữa cả nhân, tổ chức với các cơ quan cơng quyền trong hoạt động TTHC,
góp phần đảm bảo cơng trình xã hội.
Thứ tư, xét xử sơ thẩm VAHC được tiến hành đúng đắn sẽ bảo vệ kịp thời đầy
đủ các quyền và lợi ích cá nhân, tổ chức. Tiết kiệm chi phí, thời gian, cơng sức của cá
nhân, tổ chức và xã hội, đồng thời đảm bảo sự thơng suốt của nền hành chính.
Thứ năm, xét xử sơ thẩm VAHC có vai trị tích cực trong việc giáo dục, nâng
cao trình độ và kiến thức pháp lí của chủ thể tiến hành TTHC và chủ thể tiến hành

tham gia TTHC. Có ý nghĩa trong việc hồn thiện pháp luật và quản lí hành chính nhà
nước.
2.2. Nội dung cơ bản của xét xử sơ thẩm vụ án hành chính
2.2.1. Đối tượng xét xử sơ thẩm vụ án hành chính
Đối tượng xét xử sơ thẩm VAHC là các tranh chấp trong lĩnh vực hành chính.
Những tranh chấp này nảy sinh từ việc cơ quan nhà nước, cơ quan hành chính nhà
nước, người có thẩm quyền trong cơ quan nhà nước, người có thẩm quyền trong cơ
quan hành chính nhà nước ban hành những QĐHC, thực hiện những HVHC nhằm
giải quyết các vấn đề thuộc thẩm quyền của mình. Đó là những QĐHC, HVHC được
quy định tại Điều 11 PLTTGQCVAHC (đã được sửa đổi, bổ sung năm 2006). Tuy
nhiên, hiện nay Luật TTHC năm 2015 đã mở rộng phạm vi đối tượng xét xử VAHC
thông qua quy định về thẩm quyền sơ thẩm VAHC của tòa án tại Điều 30. Điều này
nhằm mở rộng thêm quyền khởi kiện cho các cá nhân, tổ chức hơn nữa.
2.2.2. Chủ thể xét xử sơ thẩm vụ án hành chính
TAND được xác định là cơ quan thực hiện quyền tư pháp, thực hiện chức năng
xét xử, có quyền ra phán quyết về các quy phạm pháp luật, các tranh chấp theo quy
định của pháp luật nhằm bảo vệ công lý, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của cá
nhân, tổ chức, bảo vệ lợi ích của nhà nước… Cơ chế giải quyết tranh chấp hành chính
bằng Tịa án ở Việt Nam được xác lập từ thời điểm các quy định của PLTTGQCVAHC
năm 1996 (sửa đổi, bổ sung năm 1998 và năm 2006) đã tạo nền tảng ban đầu về pháp
luật TTHC,có nhiều quy định tương đối cụ thể như các quy định về trình tự, thủ tục
xét xử sơ thẩm, phúc thẩm…
Trong TTHC Tòa án hành chính có thẩm quyền xét xử sơ thẩm VAHC, giải
quyết các tranh chấp hành chính có tính đặc thù, bảo vệ hiệu quả nhất các quyền, lợi
11


ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức, kiểm soát hữu hiệu quyền hành pháp đồng thời đáp
ứng đầy đủ các điều kiện phù hợp với yêu cầu hội nhập quốc tế.


2.2.3. Thẩm quyền xét xử sơ thẩm vụ án hành chính
2.2.3.1. Thẩm quyền của Tịa án nhân dân theo loại việc:
Theo luật TTHC năm 2015, thẩm quyền xét xử sơ thẩm của Tòa án được mở
rộng hơn theo phương pháp loại trừ nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho cá nhân, cơ
quan, tổ chức trong việc xác định quyền khởi kiện VAHC, bảo đảm sự công bằng, đáp
ứng được yêu cầu của công cuộc cải cách tư pháp nước ta. Thẩm quyền này bao gồm
việc xét xử các khiếu kiện sau : Khiếu kiện QĐHC, HVHC, trừ các quyết định, hành
vi sau đây: QĐHC, HVHC thuộc phạm vi bí mật nhà nước trong các lĩnh vực quốc
phòng, an ninh, ngoại giao theo quy định của pháp luật; Quyết định, hành vi của Tòa
án trong việc áp dụng biện pháp xử lý hành chính, xử lý hành vi cản trở hoạt động tố
tụng; QĐHC, HVHC mang tính nội bộ của cơ quan, tổ chức; Khiếu kiện quyết định
kỷ luật buộc thôi việc công chức giữ chức vụ từ Tổng Cục trưởng và tương đương trở
xuống; Khiếu kiện quyết định giải quyết khiếu nại về quyết định xử lý vụ việc cạnh
tranh; Khiếu kiện danh sách cử tri.
2.2.3.2. Thẩm quyền xét xử hành chính theo cấp và lãnh thổ:
Tịa hành chính ở nước ta tổ chức theo đơn vị hành chính - lãnh thổ và trùng
với cơ quan hành chính cả về lãnh thổ và về cấp. Thẩm quyền này được quy định cụ
thể tại điều 31, điều 32 của Luật TTHC 2015:
Theo Điều 31, TAND cấp huyện được giải quyết theo thủ tục sơ thẩm các loại
khiếu kiện sau:(1) Khiếu kiện QĐHC, HVHC của cơ quan hành chính nhà nước từ cấp
huyện trở xuống trên cùng phạm vi địa giới hành chính với Tịa án hoặc của người có
thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước đó, trừ QĐHC, HVHC của UBNH
cấp huyện, Chủ tịch UBND cấp huyện; (2) Khiếu kiện quyết định kỷ luật buộc thôi
việc của người đứng đầu cơ quan, tổ chức từ cấp huyện trở xuống trên cùng phạm vi
địa giới hành chính với Tịa án đối với công chức thuộc thẩm quyền quản lý của cơ
quan, tổ chức đó;(3) Khiếu kiện danh sách cử tri của cơ quan lập danh sách cử tri trên
cùng phạm vi địa giới hành chính với Tịa án.
12



Về thẩm quyền của TAND cấp tỉnh quy định tại Điều 32 Luật TTHC năm 2015,
theo đó TAND cấp tỉnh giải quyết theo thủ tục sơ thẩm những khiếu kiện QĐHC,
HVHC của Bộ, cơ quan ngang Bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, Văn phịng Chủ tịch
nước, Văn phịng Quốc hội, Kiểm toán Nhà nước, TANDTC, VKSNDTC và QĐHC,
HVHC của người có thẩm quyền trong cơ quan đó mà người khởi kiện có nơi cư trú,
nơi làm việc hoặc trụ sở trên cùng phạm vi địa giới hành chính với Tồ án; khiếu kiện
QĐHC, HVHC của cơ quan nhà nước cấp tỉnh trên cùng phạm vi địa giới hành chính
với Tồ án và của người có thẩm quyền trong cơ quan Nhà nước đó; khiếu kiện
QĐHC, HVHC của UBND cấp huyện, Chủ tịch UBND cấp huyện.
Việc quy định như thế này sẽ bảo đảm tính hiệu quả, khả thi, độc lập và khách
quan trong việc giải quyết các khiếu kiện hành chính.
2.2.4. Thủ tục xét xử sơ thẩm vụ án hành chính
Thủ tục TTHC là một dạng cụ thể của thủ tục tư pháp, cho nên thủ tục TTHC
cũng được xác lập trên cơ sở những nguyên tắc chung của thủ tục tư pháp như:
Nguyên tắc thẩm phán và hội thẩm nhân dân độc lập và chỉ tuân theo pháp luật khi xét
xử; Nguyên tắc xét xử công khai; Các đương sự bình đẳng trong TTHC… Do đặc
trưng, yêu cầu riêng nên xét xử sơ thẩm VAHC phải được tiến hành theo trình tự thủ
tục chặt chẽ do luật TTHC quy định, bao gồm các giai đoạn sau:
Giai đoạn thụ lí VAHC: là giai đoạn mở đầu cho toàn bộ quá trình giải quyết
VAHC tại Tồ án.
Giai đoạn chuẩn bị xét xử sơ thẩm VAHC: được tính từ khi thụ lí VAHC cho
đến khi Toà án ra một trong các quyết định: Đưa vụ án ra xét xử; Tạm đình chỉ việc
giải quyết vụ án; hoặc đình chỉ việc giải quyết vụ án.
Giai đoạn xét xử sơ thẩm VAHC: được tính từ khi có quyết định đưa vụ án ra
xét xử cho đến khi Toà án thực hiện xong các thủ tục sau phiên toà sơ thẩm. Trong giai
đoạn này, Toà án phải tiến hành các công việc: Chuẩn bị mở phiên toà sơ thẩm; Tiến
hành phiên toà sơ thẩm; Thực hiện thủ tục sau phiên toà sơ thẩm.
2.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động xét xử sơ thẩm vụ án
hành chính
Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả HĐXX sơ thẩm VAHC cũng chính là

những tiêu chí để đánh giá về vấn đề này.
Yếu tố đầu tiên: Tình hình kinh tế - xã hội.
13


Một quốc gia phát triển về kinh tế - xã hội thì mới có thể có điều kiện tốt để xây
dựng được hệ thống pháp luật chặt chẽ, ổn định, tạo cơ sở vững chắc để điều chỉnh các
lĩnh vực. Đồng thời có điều kiện tốt để xây dựng cơ sở vật chất phục vụ cho HĐXX,
nâng cao chất lượng hoạt động của cơ quan xét xử cũng như các cơ quan nhà nước, cơ
quan hành chính nhà nước, người có thẩm quyền trong cơ quan nhà nước, người có
thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước.
Yếu tố thứ hai: Pháp lý
Muốn đánh giá được hiệu quả HĐXX một vụ án thì chúng ta cần thiết phải dựa
vào hệ thống pháp luật. Xét xử sơ thẩm VAHC là vấn đề thuộc về pháp luật TTHC, do
vậy yếu tố trực tiếp ảnh hưởng chính là hệ thống pháp luật TTHC. Tuy rằng, tuổi đời
của luật TTHC còn khá non trẻ song đã phần nào đóng góp được khá nhiều ưu điểm.
Nhưng, hệ thống pháp luật TTHC cần được chuyển mình nhanh, mạnh hơn nữa với
việc sửa đổi, bổ sung, xây dựng mới các quy định liên quan ngày càng hoàn thiện.
Yếu tố thứ ba: Cơ cấu tổ chức hoạt động của Tòa án.
Tòa án được biết đến là cơ quan có thẩm quyền xét xử những tranh chấp giữa
chủ thể quản lý hành chính nhà nước và đối tượng quản lý hành chính nhà nước. Tịa
án là “Người cầm cân nảy mực”, là nơi công lý được thực thi công bằng nhất. Trong
bộ máy nhà nước ta, TAND có vị trí vơ cùng quan trọng. Điều 102 Hiến pháp năm
2013: “Tòa án nhân dân là cơ quan xét xử của nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt
Nam, thực hiện quyền tư pháp. Tòa án nhân dân gồm Tòa án nhân dân tối cao và
các Tòa án khác do luật định. Tịa án nhân dân có nhiệm vụ bảo vệ công lý, bảo vệ
quyền con người, quyền công dân, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích
của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân”. Do vậy, HĐXX sơ
thẩm VAHC của Tịa án có hiệu quả hay khơng phụ thuộc vào việc cơ cấu tổ chức
hoạt động của Tòa án như thế nào?

Yếu tố thứ tư: Ý thức pháp luật của công dân.
Ý thức pháp luật của người dân là việc người dân hiểu và chấp hành các quy
định của pháp luật như thế nào. Ý thức pháp luật của người dân thấp thì họ sẽ khó
nhận thức đúng đắn về các quy định pháp luật liên quan đến quyền, lợi ích hợp pháp
của bản thân. Nếu ý thức pháp luật của người dân cao, thì sẽ hạn chế tối đa việc thực
hiện sai các quy định của pháp luật tố TTHC, điều này giúp cho Tòa án tiến hành xét
xử nhanh gọn, hiệu quả hơn rất nhiều.
14


CHƯƠNG 3
THỰC TRẠNG THI HÀNH PHÁP LUẬT, NGUYÊN NHÂN VÀ GIẢI PHÁP
NÂNG CAO HIỆU QUẢ XÉT XỬ XƠ THẨM VỤ ÁN HÀNH CHÍNH

3.1. Thực trạng xét xử sơ thẩm vụ án hành chính ở Việt Nam hiện nay
Trong những năm qua, cơng tác xét xử VAHC nói chung và xét xử sơ thẩm
VAHC nói riêng đã đạt những kết quả đáng ghi nhận. Tuy nhiên, thực tiễn xét xử sơ
thẩm VAHC cũng bộc lộ nhiều hạn chế, bất cập, làm nảy sinh những tâm lí tiêu cực,
giảm lịng tin của người dân cũng như cộng đồng doanh nghiệp đối với hiệu quả hoạt
động xét xử sơ thẩm VAHC, cụ thể:
Thứ nhất, trên thực tế, nhu cầu khởi kiện và số lượng VAHC giải quyết theo thủ
tục TTHC so với nhu cầu khiếu nại và xét xử sơ thẩm các vụ án khác còn thấp. Từ năm
2018 đến 2019, TAND các cấp đã thụ lý 10.785 vụ, đã giải quyết, xét xử được 7.142 vụ,
đạt tỷ lệ 66,22% (so với năm 2018, thụ lý tăng 279 vụ; giải quyết, xét xử tăng 567 vụ).
Trong đó, thụ lý theo thủ tục sơ thẩm 7.969 vụ, đã giải quyết, xét xử 4.950 vụ. Có thể
thấy xét xử sơ thẩm VAHC ở Việt Nam hiện nay vẫn chưa đạt được hiệu quả như mong
đợi, chưa đáp ứng được nhu cầu khiếu kiện hành chính của cá nhân, tổ chức trong xã
hội.
Thứ hai, công tác thụ lí và chuẩn bị xét xử sơ thẩm VAHC cịn nhiều hạn chế
cần khắc phục: cịn có trường hợp xác định sai đối tượng, thời hiệu khởi kiện VAHC;

việc trả lại đơn khởi kiện trong một số trường hợp chưa chính xác. Hơn nữa, VAHC là
loại án phức tạp, nên việc xác minh, thu thập tài liệu chứng cứ cịn gặp khó
khăn, khơng đầy đủ, nhất là trong những trường hợp liên quan đến đất đai.
Thứ ba, thực tiễn xác định thẩm quyền xét xử sơ thẩm theo quy định hiện nay
còn gặp một số vướng mắc, bất cập. Quy định mới về phân cấp thẩm quyền theo Điều
15


31, 32 Luật TTHC năm 2015 về thẩm quyền xem xét các QĐHC, HVHC của
UBND, Chủ tịch UBND cấp huyện được chuyển lên TAND cấp tỉnh dẫn đến một
thực trạng là nhiều tịa án huyện khơng thụ lí các QĐHC và HVHC đó để chờ đến
ngày 01/7/2016 chuyển lên cho TAND tỉnh. Do vậy, đến nay TAND cấp tỉnh đã, đang
và sẽ phải ôm đồm quá nhiều VAHC vừa gây quá tải cho cấp tỉnh, vừa không thể thực
hiện được việc mở rộng thẩm quyền cho TAND cấp huyện theo đúng tinh thần cải
cách tư pháp. Mặt khác, do đối tượng được Chủ tịch UBND ủy quyền tham gia tố
tụng theo quy định Luật TTHC năm 2015 quy định hẹp hơn, chỉ có cấp phó (khoản 3
Điều 60), trong khi đó Chủ tịch và các Phó Chủ tịch thường bận rất nhiều công việc
chuyên môn nên việc triệu tập những người này đến phiên tịa gặp nhiều khó khăn.
Đây là một trong những nguyên nhân dẫn đến số lượng VAHC bị hỗn, tạm đình chỉ
chiếm tỉ lệ cao.
Do đó, tỷ lệ án sơ thẩm bị sửa, hủy, giao xét xử lại còn nhiều gây mất thời gian,
tốn kém về vật chất và gây tâm lí khơng tốt cho đương sự.Theo thống kê của
TANDTC năm 2019, Tỷ lệ các bản án, quyết định bị hủy là 4,16%, giảm 0,27% so
với cùng kỳ năm 2018 (do nguyên nhân chủ quan 3,42%); bị sửa là 3,4%, giảm 0,54%
so với cùng kỳ năm 2018 (do nguyên nhân chủ quan 3,34%). TAND các cấp đã giải
thích, đính chính đối với 15 bản án do tuyên khơng rõ ràng, gây khó khăn cho cơng tác
thi hành án.
Thứ tư, thực tiễn triển khai thủ tục xét xử sơ thẩm VAHC còn những tồn tại,
hạn chế nhất định ảnh hưởng đến quyền và lợi ích của đương sự và hiệu quả xét xử sơ
thẩm VAHC, cụ thể: một số tòa án địa phương vi phạm thời hạn tố tụng quy định tại

khoản 2, khoản 3 Điều 107 Luật TTHC năm 2015 gây khó khăn cho người khởi kiện;
nhiều trường hợp Tịa án cịn gặp sai sót trong việc xác định tư cách người tham gia tố
tụng. Việc tổ chức phiên họp giao nộp, tiếp cận, công khai chứng cứ và đối thoại cũng
gặp nhiều vướng mắc, trở ngại vì trên thực tế người bị kiện ln viện các lí do để vắng
mặt và do đó đối thoại khơng thực hiện được tạo tâm lý bất bình, bức xúc cho người
khởi kiện. Trong quá trình xét xử, họ cũng thường vận dụng quy định tại Khoản 1
Điều 158 để xin xử vắng mặt, gây khó khăn cho việc giải quyết vụ án. Bên cạnh đó,
việc triển khai quy định Điều 175 Luật TTHC năm 2015 về phương thức tranh tụng
tại phiên tòa sơ thẩm VAHC, Hội đồng xét xử cịn lúng túng và chưa thể hiện rõ được
trình tự tranh tụng, chưa bảo đảm được cho đương sự được trình bày, đối đáp, đưa ra
16


quan điểm, lập luận của mình. Với những vụ án khơng có luật sư tham gia, trình tự
này tiến hành rất hình thức và qua loa.
3.2. Ngun nhân
Có nhiều ngun nhân dẫn đến hạn chế của hoạt động xét xử sơ thẩm VAHC.
Trong đó, bài tiểu luận xin chỉ ra một số nguyên nhân chính từ phương diện cơ sở
pháp lí, năng lực, trình độ của người tiến hành tố tụng và ý thức, hiểu biết pháp luật
của người tham gia tố tụng:
Thứ nhất, Luật TTHC năm 2015 được ban hành và đi vào thực hiện kể từ ngày
01/7/2016. Do đó, hệ thống văn bản hướng dẫn đang dần được hoàn thiện, việc nhận
thức áp dụng các quy định pháp luật tố tụng và các văn bản có liên quan của thẩm
phán, đặc biệt thẩm phán cấp huyện trong quá trình xét xử các VAHC cịn chưa thống
nhất, lúng túng và có nhiều cách hiểu, vận dụng khác nhau. Một số quy định về xét xử
sơ thẩm VAHC theo quy định của Luật TTHC năm 2015 bộc lộ những hạn chế nhất
định như quy định về đối tượng xét xử cịn thiếu tính rõ ràng, minh bạch, quy định về
thẩm quyền và thủ tục xét xử sơ thẩm còn một số điểm chưa hợp lí gây ra những khó
khăn nhất định cho việc áp dụng.
Thứ hai, bên cạnh nguyên nhân về quy định pháp luật, thì hạn chế trong cơng

tác tổ chức thực hiện pháp luật cũng ảnh hưởng không nhỏ đến hiệu quả xét xử sơ
thẩm VAHC. Công tác tuyên truyền phổ biến pháp luật TTHC nói chung và chế định
xét xử sơ thẩm VAHC nói riêng chưa thực sự được chú trọng, tiến hành đồng bộ, kịp
thời. Do đó, nhận thức và sự hiểu biết của người dân về pháp luật TTHC và quyền
khởi kiện VAHC còn hạn chế, đặc biệt ở những vùng sâu, vùng xa. “Qua phỏng vấn
nhanh những học viên tham gia học luật thuộc nhiều loại hình đào tạo ở các tỉnh cho
thấy một bộ phận khơng nhỏ người dân khơng biết đến Tịa hành chính (cơ chế xét xử
hành chính) để bảo vệ quyền và lợi ích của mình”, khơng những vậy họ lại có tâm lí
ngại va chạm và kiện tụng cơ quan cơng quyền “khơng thích và chưa có thói quen
giải quyết các tranh chấp bằng con đường tịa án’’. Cơng dân vẫn muốn tìm một giải
pháp “ơn hịa” hơn là khiếu kiện đến tòa án. Hơn nữa, việc khiếu nại theo con đường
hành chính có phần đỡ tốn kém hơn so với theo đuổi việc khởi kiện ra tòa…
Thứ ba, một trong những nguyên nhân cơ bản nữa là năng lực, trình độ và trách
nhiệm của chủ thể tiến hành tố tụng cũng có những hạn chế nhất định ảnh hưởng đến
chất lượng và hiệu quả của HĐXX sơ thẩm VAHC. Ngồi ra, họ cịn bị áp lực bởi mối
17


quan hệ với cá nhân, cơ quan có thẩm quyền bị kiện; cịn có tâm lí “ngại xét xử án
hành chính”, “ngại va chạm” với chính quyền địa phương. Việc tham gia xét xử sơ
thẩm của hội thẩm nhân dân mang nặng tính hình thức. Trình độ và kinh nghiệm của
hội thẩm nhân dân ở nước ta còn hạn chế, chưa phát huy hết tinh thần trách nhiệm. Số
lượng tranh chấp ngày càng tăng nhưng Tòa án vẫn chưa đảm bảo đủ về biên chế, đặc
biệt đội ngũ thẩm phán chuyên trách có đầy đủ các tiêu chuẩn về kĩ năng xét xử, trình
độ chun mơn sâu về quản lí hành chính nhà nước cũng như điều kiện cơ sở vật
chất, trang thiết bị, công nghệ thông tin nhằm phục vụ có hiệu quả cơng tác xét xử sơ
thẩm VAHC.
Ngồi ra, mơ hình tổ chức hệ thống xét xử hiện nay ở Việt Nam theo cấp hành
chính cũng ảnh hưởng khơng nhỏ đến tính độc lập, khách quan trong việc xét xử sơ
thẩm VAHC, làm giảm hiệu quả công tác xét xử sơ thẩm VAHC.

3.3. Giải pháp nâng cao hiệu quả xét xử sơ thẩm vụ án hành chính
3.3.1. Hồn thiện pháp luật về xét xử sơ thẩm vụ án hành chính
Thứ nhất, pháp luật TTHC cần quy định rõ ràng, hợp lí và tiếp tục mở rộng đối
tượng xét xử sơ thẩm VAHC.
Luật TTHC cần sử dụng phương pháp định tính kết hợp với phương pháp loại
trừ thay cho phương pháp liệt kê và loại trừ như hiện nay để đảm bảo sự thống nhất
trong điều luật, thuận lợi trong việc nhận diện đối tượng khởi kiện và thụ lí vụ án. Cụ
thể, cần xác định các tiêu chí, dấu hiệu đặc thù của QĐHC, HVHC là đối tượng xét xử
sơ thẩm VAHC. Luật TTHC năm 2015 chỉ nên tập trung quy định cụ thể, hợp lí về đối
tượng của xét xử sơ thẩm VAHC là các QĐHC, HVHC bị kiện.
Bên cạnh đó, Luật tố TTHC nên mở rộng thẩm quyền trong việc quy định đối
tượng xét xử sơ thẩm VAHC bao gồm các QĐHC mang tính chất nội bộ của các cơ
quan, tổ chức mà có tác động đến quyền và lợi ích của cơng chức như quyết định kỉ luật
nói chung, một số quyết định khác liên quan đến công tác tổ chức nhân sự… Bởi lẽ, đây
cũng là những quyết định ảnh hưởng đến quyền có việc làm của công dân được quy
định trong Hiến pháp, mặt khác sẽ giúp kiểm sốt cơng khai tình trạng tiêu cực trong
tuyển dụng, bổ nhiệm cán bộ, công chức và chạy chức, chạy quyền trong xã hội. Ngoài
ra, điểm b khoản 1 Điều 30 nên sửa đổi quy định về quyết định, hành vi của Tòa án
trong việc áp dụng biện pháp xử lý hành chính, xử lý hành vi cản trở hoạt động tố tụng
18


là đối tượng khởi kiện nhằm đảm bảo nguyên tắc cơng bằng, quyền con người, quyền
cơng dân.
Thứ hai, hồn thiện quy định pháp luật về thẩm quyền xét xử sơ thẩm VAHC.
Trước hết, hoàn thiện quy định pháp luật về phân cấp thẩm quyền quy định tại
Điều 31, 32. Theo đó, khoản 2 Điều 31 nên loại trừ quyết định kỉ luật công chức của
Chủ tịch UBND cấp huyện để đảm bảo tính thống nhất khi đã chuyển thẩm quyền
xem xét QĐHC, HVHC của UBND huyện lên TAND cấp tỉnh. Khoản 2 Điều 32 bổ
sung thêm QĐHC của tổ chức. Khoản 3 Điều 32 bổ sung thêm QĐHC của tổ chức, cá

nhân được trao quyền quản lí hành chính nhà nước nhằm thống nhất với Điều 3 quy
định về QĐHC, HVHC được khởi kiện. Đồng thời, điều chỉnh lại việc phân cấp thẩm
quyền xét xử theo hướng giữ nguyên thẩm quyền xét xử sơ thẩm của TAND huyện đối
với các VAHC về QĐHC, HVHC của UBND và Chủ tịch UBND cấp huyện. Song
song đó có giải pháp bồi dưỡng, tập huấn nâng cao chuyên môn, nghiệp vụ, trách
nhiệm, bản lĩnh của đội ngũ thẩm phán Tòa án nhân dân cấp huyện đáp ứng yêu
cầu trong việc giải quyết sơ thẩm VAHC. Ngoài ra, xuất phát từ tầm quan trọng và
đặc thù của xét xử sơ thẩm VAHC thì việc nghiên cứu, lựa chọn và cơng bố án lệ hành
chính sơ thẩm là việc làm cần thiết để nâng cao hiệu quả xét xử sơ thẩm VAHC ở Việt
Nam hiện nay.
Thứ ba, hoàn thiện quy định về thủ tục xét xử sơ thẩm VAHC
Luật TTHC cần quy định thống nhất và đơn giản hóa về điều kiện khởi kiện
VAHC để đại đa số người dân ở mọi trình độ đều có thể dễ dàng thực hiện việc khởi
kiện. Theo đó, về chủ thể thực hiện việc khởi kiện sửa đổi khoản 8 Điều 3 Luật TTHC
năm 2015 chỉ quy định quyền khởi kiện thuộc về cá nhân, tổ chức, không phải là cơ
quan nhà nước, vì mục đích của xét xử hành chính là hướng đến bảo vệ quyền và lợi
ích của đối tượng bị quản lí khi phát sinh tranh chấp hành chính. Về thời hiệu khởi
kiện, xuất phát từ tính chất đặc thù, mục đích cuối cùng là hướng đến một nền hành
chính có hiệu lực, hiệu quả, phục vụ tốt nhất cho lợi ích của nhân dân, nên nghiên cứu
nâng thời hiệu được khởi kiện VAHC có thể lên 2 hoặc 3 năm; Về đơn khởi
kiện, nên bỏ quy định “Người khởi kiện cam đoan về việc không khiếu nại đến người
có thẩm quyền giải quyết khiếu nại”, vì thực tế nội dung này khơng cần thiết. Về việc
kí đơn khởi kiện, luật nên quy định đơn khởi kiện có thể do người khởi kiện kí hoặc
người đại diện hợp pháp kí (bao gồm đại diện theo pháp luật và đại diện theo ủy
19


quyền). Bên cạnh đó, cần cụ thể hóa các quy định pháp luật về trách nhiệm, quyền hạn
của các chủ thể tham gia tố tụng nhằm đảm bảo sự công bằng thực sự giữa các bên
đương sự. Hơn nữa, để việc đối thoại trên thực tế đảm bảo hiệu quả, pháp luật cần bổ

sung quy định cụ thể về trách nhiệm phải có mặt của người bị kiện trong phiên họp đối
thoại.
3.3.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả tổ chức thực hiện pháp luật về xét xử sơ
thẩm vụ án hành chính
Thứ nhất, tăng cường cơng tác hướng dẫn áp dụng và thi hành pháp luật,
bởi Luật TTHC năm 2015 mới đi vào thực tiễn được 5 năm, do đó việc giải thích,
hướng dẫn, giải đáp về nghiệp vụ xét xử và áp dụng luật cần thực hiện thống nhất,
đồng bộ đảm bảo việc xét xử sơ thẩm VAHC đúng đắn, có hiệu quả trên phạm vi cả
nước. Ngồi ra, xuất phát từ tầm quan trọng và đặc thù của xét xử sơ thẩm VAHC thì
việc nghiên cứu, lựa chọn và cơng bố án lệ hành chính sơ thẩm là việc làm cần thiết để
nâng cao hiệu quả xét
xử sơ thẩm VAHC ở Việt Nam hiện nay.
Thứ hai, đẩy mạnh việc tuyên truyền pháp luật một cách sâu rộng và đồng
bộ nhằm nâng cao ý thức pháp luật của người dân về xét xử VAHC. Đối với người bị
kiện, người đứng đầu cơ quan, tổ chức của nhà nước cần phải gương mẫu và thường
xuyên chỉ đạo, quán triệt cho cán bộ, cơng chức thuộc quyền của mình có quan điểm
đúng đắn trong phục vụ nhân dân, hết sức tránh tình trạng cửa quyền, “trả đũa”
người dân đã khiếu kiện. Ngược lại, phải có thái độ cầu thị, hợp tác, sẵn sàng nhận
trách nhiệm và đối thoại để tìm ra sự thật khách quan của vụ án; phối hợp chặt chẽ với
người tiến hành tố tụng trong việc cung cấp tài liệu, chứng cứ trong quá trình giải
quyết sơ thẩm VAHC và phải tự nêu cao trách nhiệm thi hành phán quyết của tịa án.
Thứ ba, kiện tồn mơ hình thiết chế thực hiện xét xử sơ thẩm VAHC theo thẩm
quyền xét xử, không phụ thuộc vào đơn vị hành chính nhằm đảm bảo tính độc lập,
khách quan và hiệu quả trong xét xử. Cùng với đó, nâng cao trình độ, năng lực, trách
nhiệm của các chủ thể tiến hành tố tụng trong quá trình xét xử sơ thẩm VAHC, đặc
biệt cần xác lập chức danh thẩm phán hành chính và hội thẩm hành chính bảo đảm yêu
cầu đặc thù của xét xử VAHC.
Thứ tư, quy định rõ các cơ chế để đảm bảo thi hành các phán quyết của tịa
án. Bởi nếu bản án chỉ được tun mà khơng thi hành được thì quá trình xét xử sơ
20



thẩm vụ án trở nên vơ nghĩa và vai trị của tòa án trong xét xử sơ thẩm VAHC bị phủ
nhận. Vì vậy pháp luật cần đưa ra cách thức, thời hạn và chế tài cụ thể đối với việc xử
lí các hành vi vi phạm việc thi hành bản án, quyết định sơ thẩm VAHC. Ngồi ra, tăng
cường cơng tác kiểm tra, giám sát, phát hiện và xử lí những vi phạm pháp luật trong
quá trình xét xử sơ thẩm VAHC.
Cuối cùng, cần chú trọng đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị, phương tiện kĩ
thuật nghiệp vụ phục vụ công tác xét xử sơ thẩm VAHC và tăng cường sự phối hợp
giữa các cơ quan nhà nước và các cơ quan, tổ chức bổ trợ tư pháp khác trong cơng tác
giải quyết tranh chấp hành chính... nhằm hỗ trợ cho các bên đương sự trong việc thu
thập các chứng cứ, thông tin, tài liệu cần thiết và tham gia TTHC. Bên cạnh đó, phát
huy vai trị kiểm sốt ngồi của các tổ chức xã hội, truyền thơng đại chúng, các cá
nhân, tổ chức trong xã hội – đây là một kênh tác động tích cực và có ý nghĩa trong
việc đảm bảo sự công bằng, khách quan, đúng đắn của quá trình xét xử sơ thẩm
VAHC bảo đảm quyền và lợi ích chính đáng cho cá nhân, tổ chức.
KẾT LUẬN
Xét xử sơ thẩm VAHC là việc tòa án đưa vụ án thuộc thẩm quyền ra xét xử cơng
khai tại phiên tịa khi có đử căn cứ do pháp luật tố tụng quy định. Xét xử sơ thẩm
VAHC là cấp xét xử thứ nhất được tiến hành tố tụng độc lập, phản ánh tập trung và đầy
đủ đặc thù của hoạt động TTHC; là cơ sở nền tảng cho các giai đoạn xét xử tiếp theo.
Nếu khơng có giai đoạn xét xử sơ thẩm VAHC sẽ không thể thực hiện giai đoạn xét xử
phúc thẩm, thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm. Xét xử sơ thẩm VAHC còn quyết định đến
hiệu quả giải quyết VAHC tại tòa án; nếu được tiến hành nhanh chóng, hiệu quả, đúng
đắn sẽ bảo vệ kịp thời, đầy đủ các quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức, kiểm
soát hữu hiệu việc thực thi quyền hành pháp đồng thời giảm thiểu việc đưa vụ án ra giải
quyết các giai đoạn tiếp theo, tiết kiệm thời gian, chi phí, cơng sức của nhà nước và xã
hội.
Trong những năm qua công tác xét xử VAHC nói chung và xét xử sơ thẩm
VAHC cho thấy chúng ta đã đạt được những kết quả tích cực thể hiện ở việc quyền và

lợi ích hợp pháp của người dân đã được bảo vệ; hạn chế các hành vi trái pháp luật
trong tổ chức và hoạt động quản lý hành chính nhà nước, ý thức tự giác đấu tranh của
người dân cũng dần được nâng cao... Tuy vậy, thực tiễn xét xử sơ thẩm VAHC cũng
21


còn gặp nhiều trở ngại. Việc xét xử sơ thẩm VAHC còn vướng mắc trong việc áp dụng
pháp luật dẫn đến số lượng các bản án, quyết định bị hủy, sửa do nguyên nhân chủ
quan còn cao v.v. Và ngay chính bản thân cơ quan nhà nước, thậm chí cơ quan xét xử
cịn hạn chế về trình độ chun mơn chưa cao, một số bộ phận cán bộ làm việc chưa
có trách nhiệm. Điều này ảnh hưởng khơng nhỏ đến việc bảo đảm quyền con người,
quyền công dân, làm nảy sinh những tâm lí tiêu cực, giảm lịng tin của người dân đối
với hiệu quả hoạt động giải quyết tranh chấp hành chính của tịa án. Có thể thấy xét xử
sơ thẩm VAHC ở Việt Nam hiện nay vẫn chưa đạt được kết quả như mong đợi, chưa
đáp ứng yêu cầu của tinh thần cải cách tư pháp.
Vì nhiều lý do, đề tài chưa có điều kiện đi sâu nghiên cứu một cách triệt để
những vấn đề đặt ra trong xét xử sơ thẩm VAHC. Từ cơ sở lý luận, qua nghiên cứu
thực trạng đã chỉ ra những tồn tại, hạn chế, nguyên nhân, đề tài đã xây dựng một số
giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả xét xử sơ thẩm VAHC góp phần làm lành mạnh các
quan hệ xã hội, bảo vệ nền pháp chế và xây dựng một xã hội công bằng, dân chủ, văn
minh, đáp ứng kịp thời yêu cầu của tiến trình hội nhập.

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Nguyễn Minh Đoan (2003), “Một số ý kiến về cải cách tư pháp trong điều kiện xây
dựng Nhà nước pháp quyền”, Tạp chí Luật học, tr.18.
2. Hiến pháp nước Cộng Hòa Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam năm 2013
3. Hoàng Quốc Hồng (2007), Đổi mới tổ chức và hoạt động của Tồ hành chính đáp
ứng u cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam hiện nay, Luận án tiến sỹ
luật học, Đại học Luật Hà Nội, Hà Nội.
4. Trần Kim Liễu (2011), Tồ hành chính trong Nhà nước pháp quyền xã hội chủ

nghĩa Việt Nam của dân, do dân, vì dân, trang 136, 137, Luận án tiến sỹ luật học,
Đại học Luật Hà Nội, Hà Nội.
5. Luật tố tụng hành chính năm 2015 - Luật số: 93/2015/QH13
6. Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02 tháng 06 năm 2005 của Bộ Chính trị về chiến
lược cải cách tư pháp đến năm 2020.
7. Pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ án hành chính năm 1996 (sửa đổi, bổ sung năm
1998 và năm 2006)
8. Hoàng Văn Sao, Nguyễn Phúc Thành, Trần Thị Hiền...(2014). Giáo trình Luật tố
tụng hành chính Việt Nam, Đại học Luật Hà Nội.
10. Toà án nhân dân tối cao, “Báo cáo Tổng kết công tác năm 2019 và nhiệm vụ trọng
22


tâm cơng tác năm 2020 của ngành Tồ án nhân dân”, (số 01/BC-TA), ngày
09/01/2020.

23