LỜI NHÀ XUẤT BẢN
Trong những năm qua, tổ chức Đội Thiếu niên
Tiền phong Hồ Chí Minh ngày càng trưởng thành
và lớn mạnh. Sự quan tâm, chăm sóc và bồi dưỡng
của Đảng, của Đoàn, của gia đình và xã hội cùng
với yếu tố nội lực đã giúp cho tổ chức Đội ngày
càng phát triển cả về số lượng và chất lượng. Bên
cạnh đó, nội dung và hình thức hoạt động Đội liên
tục được đổi mới, đa dạng, sáng tạo, phù hợp với
nhu cầu và tâm lí đội viên thiếu niên, đáp ứng tốt
hơn nhu cầu học tập, hoạt động, vui chơi giải trí
của các em, góp phần định hướng để các em rèn
luyện, phấn đấu trở thành con ngoan, trò giỏi, đội
viên tốt, cháu ngoan Bác Hồ, đồng thời giúp cho
đội viên phấn đấu toàn diện, sớm trở thành những
đoàn viên thanh niên cộng sản và người công dân
tốt cho đất nước.
Xuất phát từ nhu cầu và thực tiễn hoạt động
của đội viên thiếu niên hiện nay tại các địa phương,
cơ sở, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia - Sự thật
phối hợp với Nhà xuất bản Kim Đồng xuất bản
cuốn Sổ tay đội viên cho đội viên Đội Thiếu niên
Tiền phong Hồ Chí Minh trong khuôn khổ Đề án

5

trang bị sách cho cơ sở xã, phường, thị trấn năm
2011. Hy vọng cuốn sách sẽ được các em đội viên
thiếu niên yêu thích và trở thành cẩm nang cho các
em trong rèn luyện và tham gia hoạt động Đội tại
cơ sở.
Trân trọng giới thiệu và hy vọng sẽ nhận được
nhiều ý kiến đóng góp bổ ích, thiết thực từ các em
đội viên thiếu niên và các anh, chị phụ trách Đội
để cuốn Sổ tay đội viên ngày càng hoàn thiện về
nội dung, đáp ứng và phục vụ kịp thời hơn nữa các
nội dung trong sinh hoạt và rèn luyện của đội viên
thiếu niên cả nước.
Xin giới thiệu cuốn sách cùng bạn đọc.
Tháng 7 năm 2011
NHÀ XUẤT BẢN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA - SỰ THẬT

6


5 điều Bác Hồ dạy
thiếu niên nhi đồng

1.
2.
3.
4.
5.


Yêu Tổ quốc, yêu đồng bào
Học tập tốt, lao động tốt
Đoàn kết tốt, kỉ luật tốt
Giữ gìn vệ sinh thật tốt
Khiêm tốn, thật thà, dũng cảm

“... Non sông Việt Nam có trở nên tươi đẹp
hay không, dân tộc Việt Nam có bước tới đài vinh
quang để sánh vai với các cường quốc năm châu
được hay không, chính là nhờ một phần rất lớn ở
công học tập của các em”1.
(Trích thư của Bác Hồ gửi học sinh
nhân ngày khai trường độc lập đầu tiên năm 1945)

1. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia,
Hà Nội, 2002, t.4, tr.33.

7


Ghi nhớ cá nhân
Sổ này của:................................................
Sinh nhật:...................................................
Điện thoại:..................................................
Chi đội:.......................................................
Liên đội:.....................................................
Địa chỉ gia đình:.........................................
Quận, huyện:..............................................
Tỉnh, thành phố:.........................................


8


NHỮNG ĐIỀU ĐỘI VIÊN ĐỘI THIẾU NIÊN
TIỀN PHONG HỒ CHÍ MINH CẦN BIẾT
LỜI HỨA ĐỘI VIÊN

1. Thực hiện tốt 5 điều Bác Hồ dạy.
2. Tuâ n theo Điề u lệ Độ i Thiế u niê n
Tiề n phong Hồ Chí Minh.
3. Giữ gìn danh dự Đội Thiếu niên
Tiền phong Hồ Chí Minh.
KHẨU HIỆU ĐỘI

Vì Tổ quốc Xã hội chủ nghóa,
Vì lí tưởng của Bác Hồ vó đại

SẴN SÀNG!

QUỐC KÌ

- Nền đỏ.
- Ở giữa có hình ngôi sao vàng
năm cánh.
CỜ ĐỘI

- Nền đỏ, hình chữ nhật, chiều
rộng bằng 2/3 chiều dài.
- Ởû giữa có hình Huy hiệu Đội.
- Đường kính Huy hiệu Đội

bằng 2/5 chiều rộng cờ.

9


10


11


HUY HIỆU ĐỘI

Nền đỏ sao vàng là cờ Tổ quốc;
măng non tượng trưng cho lứa
tuổi thiếu niên, là thế hệ tương
lai của dân tộc Việt Nam anh
hùng; chữ “Sẵn sàng” là khẩu
hiệu hành động của Đội Thiếu
niên Tiền phong Hồ Chí Minh.
Đeo Huy hiệu Đội nhắc nhở đội viên học tập và
rèn luyện, để sẵn sàng kế tục sự nghiệp cách
mạng vinh quang của Đảng, của Bác Hồ và của
dân tộc.
Đội viên Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh
đeo Huy hiệu Đội ở ngực áo bên trái.
KHĂN QUÀNG ĐỎ

Khăn quàng đỏ là một phần cờ Tổ quốc, màu đỏ
tượng trưng cho lí tưởng cách

mạng. Đeo khăn quàng đỏ, đội
viên tự hào về Tổ quốc, về Đảng
Cộng sản Việt Nam, về Bác Hồ vó đại và nguyện
phấn đấu để trở thành đoàn viên Thanh niên
Cộng sản Hồ Chí Minh.

12


ĐỘI VIÊN ĐỘI THIẾU NIÊN
TIỀN PHONG HỒ CHÍ MINH CÓ QUYỀN1
1. Được Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí
Minh và Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí
Minh giúp đỡ để phát huy năng lực trong học
tập, hoạt động, vui chơi, công tác xã hội.
2. Được Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí
Minh và Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí
Minh bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình theo
chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của
Nhà nước và Điều lệ Đoàn Thanh niên Cộng sản
Hồ Chí Minh, Điều lệ Đội Thiếu niên Tiền phong
Hồ Chí Minh.
3. Được sinh hoạt Đội Thiếu niên Tiền phong
Hồ Chí Minh, bàn bạc và quyết định các công
việc của Đội. Được ứng cử, đề cử, bầu cử vào Ban
chỉ huy chi đội, liên đội.
Đội viên đủ 15 tuổi, chi đội giới thiệu để kết
nạp Đoàn (nếu đủ điều kiện) hoặc làm lễ trưởng
thành Đội.


1. Xem: Điều lệ Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh
do Hội đồng Đội Trung ương khóa 6 ban hành tháng 7 năm
2008. (TG).

13


ĐỘI VIÊN ĐỘI THIẾU NIÊN
TIỀN PHONG HỒ CHÍ MINH CÓ NHIỆM VỤ
1. Thực hiện Điều lệ, nghi thức Đội Thiếu
niên Tiền phong Hồ Chí Minh và chương trình
rèn luyện đội viên.
2. Thực hiện 5 điều Bác Hồ dạy để trở thành
con ngoan, trò giỏi, cháu ngoan Bác Hồ, đoàn
viên Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh.
3. Làm gương tốt cho thiếu niên nhi đồng,
giúp đỡ thiếu niên và nhi đồng trở thành đội
viên Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh.
Tích cực tham gia công tác nhi đồng.

ĐẤT NƯỚC VIỆT NAM CỦA EM1
Diện tích: 331.200km2 (theo Niên giám thống
kê năm 2006).
Dân số: gần 86 triệu người (theo Tổng điều
tra dân số và nhà ở ngày 01-4-2009)
Thủ đô: Hà Nội.
Nước Cộng hòa xã hội chủ nghóa Việt Nam
nằm ở khu vực Đông Nam Á, phía Bắc giáp
1. Nguồn: Tổng hợp từ sách Địa lý lớp 8, Nxb. Giáo dục
Hà Nội, 2011 và website của Ủy ban nhân dân các địa phương

có di sản (TG).

14


Trung Quốc, phía Tây và Tây Nam giáp Lào
và Campuchia, phía Đông và Đông Nam giáp
Thái Bình Dương. Phần đất liền kéo dài theo
chiều Bắc-Nam tới 1.650 km tương đương 15 độ
vó tuyến, chạy dài từ Lạng Sơn đến Cà Mau, có
đường bờ biển uốn cong hình chữ S dài 3.260 km
với hàng ngàn đảo và quần đảo, trong đó có hai
quần đảo lớn là Hoàng Sa và Trường Sa tạo nên
non sông gấm vóc Việt Nam.
Nét nổi bật của địa hình phần đất liền đất
nước ta là đồi núi chiếm 2/3 lãnh thổ nhưng chủ
yếu là đồi núi thấp chiếm 85%, núi cao trên 2.000m
chỉ chiếm 1%, cao nhất là đỉnh Phanxipăng
cao 3.143m và Putaleng cao 3.096m (Lào Cai);
Pusilung cao 3.076m (Lai Châu); Ngọc Linh cao
2.598m (Kon Tum); Chưyangsin cao 2.442m (Đắk
Lắk)... Nước ta có nhiều cao nguyên đẹp, khí hậu
mát mẻ như: Sa Pa, Đà Lạt...; có ba đồng bằng
lớn là Đồng bằng sông Hồng, Đồng bằng duyên
hải Trung Bộ và Đồng bằng sông Cửu Long, trong
đó rộng nhất là Đồng bằng Nam Bộ với diện tích
khoảng 40.000km2...; có 2.360 con sông dài hơn
10km, trong đó có các con sông lớn như: sông
Hồng dài 1.126km (đoạn trung lưu ở Việt Nam
dài 556km), sông Mã dài 410km, sông Đồng Nai

dài 635km, sông Mê Kông dài 4.300km (đoạn ở
Việt Nam dài 230km)…; có các hồ chứa nước lớn
như: hồ sông Đà, hồ Thác Bà, hồ Trị An, hồ Dầu
Tiếng...; bờ biển nước ta có nhiều vịnh, bãi tắm
15


và nhiều thắng cảnh đẹp, nơi nghỉ mát nổi tiếng
thế giới như: Hạ Long, Đồ Sơn, Cửa Lò, Lăng Cô,
Đà Nẵng, Nha Trang, Vũng Tàu...
Khí hậu nước ta là khí hậu nhiệt đới gió mùa,
nóng ẩm, mưa nhiều. Do ảnh hưởng của gió mùa
đông bắc và gió mùa tây nam trong năm mà miền
Bắc có bốn mùa: xuân, hạ, thu, đông rõ rệt, còn
miền Nam chỉ có 2 mùa: mùa mưa và mùa khô.
Nước ta có các di sản văn hóa và thiên nhiên
thế giới là: Vịnh Hạ Long (Quảng Ninh), Vườn
quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng (Quảng Bình),
Quần thể di tích Cố đô Huế (Thừa Thiên - Huế),
Phố cổ Hội An (Quảng Nam), khu di tích Mỹ Sơn
(Quảng Nam), Hoàng thành Thăng Long (Hà
Nội), Thành Nhà Hồ; Các di sản văn hóa phi vật
thể thế giới là: Nhã nhạc cung đình Huế; Không
gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên và dân ca
quan họ Bắc Ninh; Di sản tư liệu lịch sử thế giới là:
Mộc bản Triều Nguyễn và Bia Tiến só Văn Miếu Quốc Tử Giám.

16



DÂN TỘC VIỆT NAM1

1. Bana
2. Bố Y
3. Brâu
4. Bru (Vân Kiều)
5. Chăm
6. Chơro
7. Churu
8. Chứt
9. Co
10. Cống
11. Cơho
12. Cờ Lao
13. Cờtu
14. Dao
15. Êđê
16. Giáy
17. Giarai
18. Giẻ - Triêng
19. Hà Nhì
20. Hoa
21. Hrê
22. Kháng
23. Khơme
24. Khơmú
25. Kinh
26. La Chí
27. La Ha


28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
41.
42.
43.
44.
45.
46.
47.
48.
49.
50.
51.
52.
53.
54.

La Hủ
Lào

Lô Lô
Lự
Mạ
Mảng
Mông
Mnông
Mường
Ngái
Nùng
Ơđu
Pà Thẻn
Phù Lá
Pu Péo
Raglai
Rơmăm
Sán Chay
Sán Dìu
Si-La
Tày
Tàôi
Thái
Thổ
Xinhmun
Xơđăng
Xtiêng

1. Xem: Thông tấn xã Việt Nam: Việt Nam hình ảnh
cộng đồng 54 dân tộc, Nxb. Thông tấn xã, Hà Nội, 2006 (TG).

17



CÁC TỈNH, THÀNH PHỐ

1. Thủ đô Hà Nội
2. TP. Hồ Chí Minh
3. TP. Hải Phòng
4. TP. Đà Nẵng
5. TP. Cần Thơ
6. Hà Giang
7. Tuyên Quang
8. Cao Bằng
9. Lạng Sơn
10. Điện Biên
11. Lai Châu
12. Lào Cai
13. Yên Bái
14. Bắc Kạn
15. Sơn La
16. Hòa Bình
17. Bắc Giang
18. Bắc Ninh
19. Hà Nam
20. Nam Định
21. Quảng Ninh
22. Thái Nguyên
23. Vónh Phúc
24. Phú Thọ
25. Hải Dương
26. Hưng Yên

27. Ninh Bình
28. Thái Bình
29. Thanh Hóa
30. Nghệ An
31. Hà Tónh
32. Quảng Bình

18

33.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
41.
42.
43.
44.
45.
46.
47.
48.
49.
50.
51.
52.
53.

54.
55.
56.
57.
58.
59.
60.
61.
62.
63.

Quảng Trị
Thừa Thiên-Huế
Quảng Nam
Quảng Ngãi
Bình Định
Phú Yên
Khánh Hòa
Ninh Thuận
Bình Thuận
Bình Phước
Gia Lai
Kon Tum
Đắk Lắk
Lâm Đồng
Đắk Nông
Đồng Nai
Tiền Giang
An Giang
Hậu Giang

Kiên Giang
Tây Ninh
Bến Tre
Sóc Trăng
Vónh Long
Trà Vinh
Cà Mau
Bạc Liêu
Bà Rịa - Vũng Tàu
Đồng Tháp
Long An
Bình Dương


CÁC NGÀY LỄ LỚN TRONG NĂM
••Ngày 1-1: Tết Dương lịch
••Ngày 9-1-1950: Ngày truyền thống học sinh,
sinh viên Việt Nam
••Ngày 3-2-1930: Ngày thành lập Đảng Cộng
sản Việt Nam
••Ngày 8-3: Ngày Quốc tế phụ nữ
••Ngày 26-3-1931: Ngày thành lập Đoàn
Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh
••Ngày 30-4-1975: Ngày giải phóng miền
Nam, thống nhất đất nước
••Ngày 1-5: Ngày Quốc tế Lao động
••Ngày 7-5-1954: Ngày chiến thắng Điện
Biên Phủ
••Ngày 19-5-1890: Ngày sinh Chủ tịch Hồ
Chí Minh

••Ngày 1-6: Ngày Quốc tế thiếu nhi
••Ngày 27-7-1947: Ngày thương binh, liệt só
••Ngày 15-8 (âm lịch): Tết Trung thu
••Ngày 2-9-1945: Ngày Quốc khánh nước
Cộng hòa xã hội chủ nghóa Việt Nam
••Ngày 15-10-1956: Ngày truyền thống Hội
Liên hiệp Thanh niên Việt Nam
••Ngày 20-10-1930: Ngày truyền thống Hội
Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam
••Ngày 20-11-1982: Ngày Nhà giáo Việt Nam
••Ngày 22-12-1944: Ngày thành lập Quân đội
Nhân dân Việt Nam và Ngày hội quốc phòng
toàn dân.
19


NHỮNG NỘI DUNG CƠ BẢN
ĐƯC QUY ĐỊNH TẠI LUẬT BẢO VỆ,
CHĂM SÓC VÀ GIÁO DỤC TRẺ EM NĂM 2004
Ngày 15-6-2004, Quốc hội nước Cộng hòa xã
hội chủ nghóa Việt Nam khóa IX kì họp thứ 5 đã
thông qua Luật bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ
em gồm 5 chương, 60 điều, trong đó quy định các
quyền cơ bản và bổn phận của trẻ em; quy định
trách nhiệm của Nhà nước và xã hội trong bảo
vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em.
QUYỀN VÀ BỔN PHẬN CỦA TRẺ EM

Trẻ em có quyền:
1. Trẻ em có quyền được khai sinh và có quốc

tịch. Trẻ em chưa xác định được cha mẹ, nếu có
yêu cầu thì được cơ quan có thẩm quyền giúp đỡ
để xác định cha mẹ theo quy định của pháp luật.
2. Trẻ em có quyền được chăm sóc, nuôi dưỡng
để phát triển thể chất, trí tuệ, tinh thần và đạo đức.
3. Trẻ em có quyền được sống chung với cha
mẹ. Không ai có quyền buộc trẻ em phải cách li
cha mẹ, trừ trường hợp vì lợi ích của trẻ em.
4. Trẻ em có quyền được gia đình, Nhà nước,
xã hội tôn trọng và bảo vệ tính mạng, thân thể,
nhân phẩm và danh dự.
5. Trẻ em có quyền được chăm sóc, bảo vệ sức
khỏe. Trẻ em dưới 6 tuổi được chăm sóc sức khỏe
20


ban đầu, được khám chữa bệnh không mất tiền
tại các cơ sở y tế công lập.
6. Trẻ em có quyền được học tập. Trẻ em học
bậc tiểu học trong các cơ sở giáo dục công lập
không phải trả học phí.
7. Trẻ em có quyền được vui chơi, giải trí lành
mạnh, được tham gia các hoạt động văn hóa, văn
nghệ, thể dục thể thao phù hợp với lứa tuổi.
8. Trẻ em có quyền được phát triển năng khiếu.
Mọi năng khiếu của trẻ em đều được khuyến khích
và tạo điều kiện thuận lợi để phát triển.
9. Trẻ em có quyền có tài sản, quyền thừa kế
theo quy định của pháp luật.
10. Trẻ em có quyền được tiếp cận thông tin

phù hợp với sự phát triển của trẻ em, được bày tỏ
ý kiến, nguyện vọng về những vấn đề mình quan
tâm. Được tham gia các hoạt động xã hội phù hợp
với nhu cầu và năng lực của mình.
Trẻ em có bổn phận:
1. Yêu quý, kính trọng, hiếu thảo với ông
bà, cha mẹ; kính trọng thầy cô giáo; lễ phép với
người lớn, thương yêu em nhỏ, đoàn kết với bạn
bè, giúp đỡ người già yếu, người khuyết tật, tàn
tật, người gặp hoàn cảnh khó khăn theo khả
năng của mình;
2. Chăm chỉ học tập, giữ gìn vệ sinh, rèn
luyện thân thể, thực hiện trật tự công cộng và an
toàn giao thông, giữ gìn của công, tôn trọng tài
sản của người khác, bảo vệ môi trường;
21


3. Yêu lao động, giúp đỡ gia đình làm những
việc vừa sức mình;
4. Sống khiêm tốn, trung thực và có đạo đức;
tôn trọng pháp luật; tuân theo nội quy của nhà
trường; thực hiện nếp sống văn minh, gia đình văn
hóa; tôn trọng, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc;
5. Yêu quê hương, đất nước, yêu đồng bào, có
ý thức xây dựng, bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội
chủ nghóa và đoàn kết quốc tế.
Là thiếu nhi, đội viên Đội Thiếu niên Tiền
phong Hồ Chí Minh chúng ta phải biết rõ quyền
và bổn phận để thực hiện tốt, đồng thời tuyên

truyền vận động người lớn cùng thực hiện tốt
Luật bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em.
BÁC HỒ KÍNH YÊU CỦA CHÚNG EM

Bác Hồ kính yêu sinh ngày 19-5-1890 tại quê
ngoại là làng Hoàng Trù (quê nội của Bác là làng
Sen) thuộc xã Kim Liên, huyện Nam Đàn, tỉnh
Nghệ An. Lúc nhỏ tên Bác là Nguyễn Sinh Cung,
khi đi học lấy tên là Nguyễn Tất Thành, khi
hoạt động cách mạng lấy tên là Nguyễn Ái Quốc.
Năm 1942, Bác lấy tên là Hồ Chí Minh. Bác có
người chị gái tên là Nguyễn Thị Thanh, người
anh trai tên là Nguyễn Sinh Khiêm và người em
trai tên là Nguyễn Sinh Sin.
Khoảng năm 1906-1908, Bác học ở trường
Quốc học tại Huế - kinh đô của nhà Nguyễn.
Từ năm 1911-1917, để tìm hiểu thế giới bên
22


ngoài với hi vọng tìm ra con đường cứu nước và
kiếm sống, Bác đã làm phụ bếp trên tàu Latútsơ
Tơrêvin là tàu chở khách viễn dương của Pháp;
sau đó làm công nhân thời vụ ở Háclem (Niu Oóc,
Mó); làm nghề cào tuyết, đốt lò ở Luân Đôn (Anh);
làm thợ ở Pari (Pháp)... Năm 1918, Bác gia nhập
Đảng Xã hội Pháp, lấy tên là Nguyễn Ái Quốc và
thay mặt cho những người Việt Nam yêu nước gửi
đến Hội nghị hòa bình thế giới ở Vécxay bản Yêu
sách của nhân dân Việt Nam. Đây là Tuyên ngôn

chính trị đầu tiên của cách mạng giải phóng dân
tộc Việt Nam. Tháng 7-1920, Bác làm quen với
các tác phẩm của Lênin, như Luận cương về các
dân tộc và thuộc địa, từ đây Bác quyết định đứng
về phía Quốc tế cộng sản. Tháng 12-1920, Bác
tham dự Đại hội Tua của Đảng Xã hội Pháp, đã
cùng những người cộng sản Pháp thành lập Đảng
Cộng sản Pháp và trở thành người cộng sản đầu
tiên trong lịch sử cách mạng Việt Nam. Tháng
6-1924, Bác tham dự Đại hội V Quốc tế Cộng sản
tại Mátxcơva với tư cách là đại biểu Đông Dương.
Tháng 6-1925, Bác đề xướng thành lập Việt
Nam thanh niên cách mạng đồng chí Hội, là tiền
thân của Đảng Cộng sản Việt Nam.
Ngày 3-2-1930, Bác chủ trì Hội nghị hợp
nhất những người cộng sản Việt Nam ở thành
phố Cửu Long, gần Hương Cảng (Trung Quốc).
Tại Hội nghị này, Đảng Cộng sản Việt Nam được
thành lập (sau đó được đổi tên thành Đảng Cộng
23