Tuyển tập Hội nghị Khoa học thường niên năm 2019. ISBN: 978-604-82-2981-8

TƯ TƯỞNG ĐẠO ĐỨC HỒ CHÍ MINH VỚI VIỆC GIÁO DỤC
ĐẠO ĐỨC LỐI SỐNG CHO SINH VIÊN TRONG THỜI ĐẠI 4.0
Hà Thị Liên
Trường Đại học Thủy lợi, email:

1. GIỚI THIỆU CHUNG

Cuộc đời, sự nghiệp, con người, nhân
cách, phẩm chất của Chủ tịch Hồ Chí Minh
đã trở thành tấm gương sáng về đạo đức cho
dân tộc Việt Nam. Việc giáo dục đạo đức của
Hồ Chí Minh đối với sinh viên hiện nay có vị
trí, vai trị rất quan trọng, nhất là trong điều
kiện xã hội mới, xuất hiện cuộc cách mạng
cơng nghiệp 4.0. Đây là cuộc cách mạng có
sức lan tỏa, chi phối, tác động mạnh, ảnh
hưởng lớn đến hầu hết các nước, ở mọi lĩnh
vực, mọi khía cạnh đời sống của con người
về cả mặt tích cực và tiêu cực, về những
thành tựu và hạn chế. Những tiêu cực và hạn
chế từ cuộc cách mạng 4.0 đã phần nào tác
động đến văn hóa, đạo đức nhân cách con
người nói chung và đối tượng sinh viên nói
riêng. Vì vậy, cùng với giáo dục chuyên môn,
giáo dục thể chất, văn hóa cần phải tăng
cường giáo dục đạo đức Hồ Chí Minh cho sinh
viên để hình thành nhân cách, phẩm chất đạo
đức của Việt Nam hiện đại.
2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

Tác giả sử dụng phương pháp nghiên cứu
phân tích tổng hợp, lơ gic, thống kê, so sánh
để hồn thiện bài báo này.
3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU

3.1. Tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh
Hồ Chí Minh xác định, đạo đức có vai trò
rất quan trọng đối với con người, đạo đức là
nền tảng và là sức mạnh của người cách
mạng. Người yêu cầu cán bộ, đảng viên phải
có đạo đức cách mạng, có đạo đức làm nền
tảng thì mới hồn thành được nhiệm vụ cách

mạng vẻ vang vì sự nghiệp độc lập dân tộc và
chủ nghĩa xã hội.
Theo Hồ Chí Minh, đạo đức chính là sức
mạnh, là nhân tố quyết định sự thắng lợi của
mọi cơng việc, Người nói: “cơng việc thành
cơng hay thất bại, đều do cán bộ tốt hay
kém”(2). Theo Người, những chuẩn mực đạo
đức con người Việt Nam mới phải có đủ bốn
chuẩn mực đạo đức đó là: Trung với nước,
hiếu với dân; Cần, kiệm, liêm, chính, chí
cơng vơ tư; u thương con người, sống có
tình nghĩa và có tinh thần quốc tế trong sáng.
Trong đó, Thứ nhất, trung với nước, hiếu
với dân là chuẩn mực đạo đức quan trọng
nhất, bao trùm và chi phối tất cả các chuẩn
mực khác và nó nói lên tình cảm đạo đức

thiêng liêng của mỗi cá nhân con người với
dân tộc, thể hiện mối quan hệ giữa cá nhân
với xã hội. Cùng với đó là trách nhiệm và
nghĩa vụ trung thành với Tổ quốc, với dân
tộc, sống vì mục tiêu, lý tưởng của Đảng phải
“tận trung với nước, tận hiếu với dân”. Phải
thương yêu dân, lấy dân làm gốc.
Thứ hai, Cần, kiệm, liêm, chính, chí cơng
vơ tư, là chuẩn mực đạo đức được cụ thể hóa
từ chuẩn mực trung hiếu của con người. Cần,
kiệm, liêm, chính là bốn đức tính Hồ Chí
Minh yêu cầu phải có ở mỗi con người, nhất
là con người Việt Nam thời đại mới.
Thứ ba, yêu thương con người sống có
tình nghĩa, là phẩm chất đạo đức cao đẹp
nhất. Người cách mạng phải giàu tình cảm,
có tình u thương nhân dân, yêu thương con
người, yêu thương đồng loại, không phân biệt
dân tộc, màu da. Phải có tình u thương con
người mới có thể nói đến chủ nghĩa xã hội,
chủ nghĩa cộng sản.

299


Tuyển tập Hội nghị Khoa học thường niên năm 2019. ISBN: 978-604-82-2981-8

Thứ tư, có tình thần quốc tế trong sáng,
đây là phẩm chất quan trọng nhất của đạo
đức cộng sản. Chuẩn mực đạo đức này được

Hồ Chí Minh nâng tầm lên, vượt ngưỡng
khoảng cách về địa lý, quốc gia, dân tộc
hướng đến sự hiểu biết, thương yêu và đoàn
kết trong giai cấp vô sản, các dân tộc và nhân
dân các nước, những người tiến bộ trên toàn
cầu để chống lại mọi sự chia rẽ, thù hằn, bất
bình đẳng, chủ nghĩa dân tộc.
Tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh có ý nghĩa
sâu sắc về cả lý luận và thực tiễn, việc học
tập, tu dưỡng, rèn luyện đạo đức của Người
cần được đẩy mạnh thực hiện nhất là trong
giai đoạn hiện nay, nhằm đáp ứng yêu cầu
nhiệm vụ cách mạng mới.
3.2. Tác động của cuộc cách mạng 4.0
đến đạo đức, lối sống sinh viên
Cuộc cách mạng cơng nghiệp 4.0 được
hình thành trên cơ sở kế thừa và phát triển từ
các thành tựu của ba cuộc cách mạng khoa
học - kỹ thuật trước đó, trong đó trực tiếp kế
thừa những thành tựu khoa học từ cuộc cách
mạng cơng nghiệp lấn thứ ba. Vì thế, đặc
điểm nổi bật của cuộc cách mạng này đó là sự
phát triển của Internet kết nối vạn vật, trí tuệ
nhân tạo, thực tế ảo, mạng xã hội, điện toán đám
mây, di động thông minh… với sự phát triển
vượt bậc, có tính đột phá như vậy, cuộc cách
mạng này được xác định là:
Thứ nhất, cuộc cách mạng có sức phát triển
với tốc độ ở cấp số nhân, làm biến đổi nhanh
chóng mọi mặt đời sống xã hội, sức sản xuất,

sinh hoạt, tư duy, suy nghĩ của con người, cho
đến dịch vụ nghỉ ngơi, giải trí và các vấn đề
đối nhân xử thế giữa con người với con người,
giữa con người với thế giới tự nhiên.
Thứ hai, là cuộc cách mạng không chỉ tạo
ra “môi trường cộng sinh” giữa con người và
rơ-bốt mà cịn tạo ra “mơi trường cộng sinh”
giữa thế giới ảo và thế giới thực.
Internet kết nối vạn vật, mạng xã hội nó đã
và đang giúp cho con người có cuộc sống văn
minh, hiện đại. Xong, bên cạnh đó nó cũng
đã và đang làm cho các mối quan hệ giữa con
người với con người và cấu trúc của các mối

quan hệ xã hội từng bước dịch chuyển thành
mối quan hệ trên mạng xã hội, con người
giao tiếp ảo với nhau, sống vô cảm và sự thấu
cảm giữa con người với nhau giảm xuống, từ
đó luân lý, đạo lý của con người cũng đang
thay đổi ở mức đáng báo động.
Như vậy, sự phát triển của Internet đang
tác động hàng ngày, hàng giờ tới việc định
hình tâm lý, định hình tính cách và thói quen,
đạo đức, lối sống của sinh viên hiện nay ở cả
hai mặt tích cực và tiêu cực: Tác động tích
cực: Mạng internet trở thành phương tiện kết
nối, chia sẻ, tiếp nhận thơng tin một cách
nhanh chóng, hiệu quả. Thông qua các diễn
đàn, group, các trang mạng xã hội, những
chương trình thực tế, trị chuyện trực tuyến...

đã đưa những giá trị đạo đức tốt đẹp của dân
tộc, văn hóa dân tộc, năng lượng tích cực của
cuộc sống được lan tỏa và tác động đến tình
cảm, nhận thức đúng đắn của sinh viên, khơi
dậy tình yêu, sự đồng cảm và chia sẻ của sinh
viên đối với mọi người xung quanh. Bên
cạnh đó, mạng internet có tác động tiêu cực:
Từ thói quen của việc sử dụng Internet, điện
thoại, các phần mềm ứng dụng cộng nghệ
thông minh…, sinh viên xa đà vào việc sống
ảo (quan tâm đến bề nổi mà quên mất chiều
sâu, giá trị cốt lõi của cuộc sống), thái độ thờ
ơ, vô cảm, thiếu trách nhiệm đạo đức với bản
thân, gia đình, xã hội, xa rời các giá trị đạo
đức tốt đẹp của dân tộc, sống buông thả, tự
tách mình ra khỏi những ngun tắc, chuẩn
mực đạo đức, có lối hành xử bạo lực, phi
nhân tính, lười học tập, lười lao động. Có lối
sống thực dụng trong quan niệm đạo đức và
hành vi ứng xử, muốn thể hiện vai trị cá
nhân và tuyệt đối hóa vai trị của các giá trị
vật chất.
Như vậy, vấn đề tư tưởng, đạo đức và lối
sống trong sinh viên đang diễn biến khá phức
tạp dưới sự tác động của cách mạng 4.0. Tình
hình đó dễ tạo ra sự bất ổn và có thể mất
phương hướng trong một bộ phận sinh viên,
thanh niên. Đó có thể là mảnh đất để ươm
mầm những lệch chuẩn về đạo đức và nhân
cách con người. Vì vậy, giáo dục tư tưởng

đạo đức Hồ Chí Minh có ý nghĩa vơ cùng

300


Tuyển tập Hội nghị Khoa học thường niên năm 2019. ISBN: 978-604-82-2981-8

quan trọng, trực tiếp định hướng cho sinh
viên về lẽ sống, mục tiêu, lý tưởng cách
mạng, bên cạnh đó, còn là cơ sở nền tảng để
phát triển nhân cách mới cho sinh viên Việt
Nam, là động lực, là ngọn nguồn phát triển dân
tộc, tạo nên sức mạnh tinh thần và bản lĩnh cho
các thế hệ sinh viên.
3.3. Ý nghĩa của tư tưởng đạo đức Hồ
Chí Minh đối với việc giáo dục đạo đức, lối
sống cho sinh viên hiện nay
Giáo dục đạo đức, lối sống là quá trình
biến các chuẩn mực đạo đức, lối sống từ
những địi hỏi bên ngồi của xã hội thành
những đòi hỏi bên trong của mỗi cá nhân,
thành niềm tin, nhu cầu, thói quen của người
được giáo dục. Tư tưởng đạo đức Hồ Chí
Minh định hướng giáo dục đạo đức, lối sống
sinh viên hiện nay:
Thứ nhất, định hướng cho sinh viên đạo
đức cách mạng của người Việt Nam hiện đại.
Sinh viên Việt Nam hiện đại cần phải thấm
nhuần đạo đức và lý tưởng cách mạng, trung
thành với con đường, sự nghiệp cách mạng

mà Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đảng và nhân dân
ta đã lựa chọn. Có lập trường tư tưởng, đạo
đức vững vàng, làm chủ Nhà nước, làm chủ
tập thể xã hội chủ nghĩa, xây dựng quê hương
đất nước, tiếp nối truyền thống yêu nước,
lòng tự hào của dân tộc. Có niềm tin vững
chắc vào sự nghiệp cách mạng xây dựng chủ
nghĩa xã hội do Đảng lãnh đạo.
Thứ hai, thực hành đạo đức, xây dựng mục
tiêu, lý tưởng sống trong sáng, cống hiến,
hướng đến lối sống giản dị “cần, kiệm, liêm,
chính, chí cơng vơ tư”, khiêm tốn, trung thực,
dũng cảm, nhân ái, có tình u thương con
người, đồng loại, có ý thức cộng đồng với tư
tưởng “mình vì mọi người, mọi người vì mình”.
Thứ ba, củng cố tinh thần ý thức trách
nhiệm, nghĩa vụ công dân, sống tuân thủ theo
Hiến pháp và pháp luật. Tu dưỡng, rèn luyện
bản thân, có tinh thần tự giác, sáng tạo trong
học tập, nghiên cứu, lao động để hoàn thành
tốt mọi nhiệm vụ được giao, đóng góp thiết
thực và hiệu quả trong quá trình xây dựng và
bảo vệ Tổ quốc.

Như vậy, trên cơ sở đạo đức Hồ Chí Minh,
sinh viên có thể nhận diện được các mặt tích
cực và tiêu cực trong hoạt động của con
người và xã hội. Từ đó sẽ có ý thức trách
nhiệm, dám vì mọi người, cộng đồng và vì
những giá trị đạo đức đích thực, biết lên án,

phê phán việc làm trái với lương tâm, đạo
đức. Tư tưởng của Hồ Chí Minh sẽ là quy
chuẩn để tạo động lực thúc đẩy sinh viên
thực hiện hành vi đúng chuẩn mực của đạo
đức, đồng thời sáng tạo ra những giá trị đạo
đức mới, phù hợp với giai đoạn mới hiện nay.
4. KẾT LUẬN

Chủ tịch Hồ Chí Minh là một tấm gương
sáng về đạo đức, một con người sống suốt
đời phấn đấu, hy sinh cho sự nghiệp giải
phóng dân tộc, giải phóng giai cấp, giải
phóng con người. Tư tưởng đạo đức của
Người đã trở thành quy chuẩn đạo đức mới
của dân tộc Việt Nam.
Trong bối cảnh hiện nay, dưới sự tác động
của cách mạng cơng nghiệp 4.0, ngồi các
yếu tố tích cực thì các vấn đề tiêu cực đã tác
động, ảnh hưởng đến đạo đức, lối sống của
một bộ phận của sinh viên. Vì vậy, giáo dục
đọa đức Hồ Chí Minh cho sinh viên có vị trí,
vai trị rất quan trọng vì: “Tuổi trẻ là mùa
xuân của xã hội”, họ là lực lượng xung kích để
kế tục, nối tiếp sự nghiệp cách mạng của các thế
hệ trước để lại, là lực lượng chủ lực của cách
mạng, của dân tộc Việt Nam. Do vậy, cần phải
linh hoạt vận dụng tư tưởng đạo đức Hồ Chí
Minh để giáo dục đạo đức cho sinh viên để từ
đó định hướng cho sinh viên đạo đức cách
mạng, xây dựng mục tiêu lý tưởng sống, củng

cố tinh thần trách nhiệm, nghĩa vụ của sinh viên
trong thời đại mới, thời đại 4.0.
5. TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] Bộ Ngoại giao (2018), “Cách mạng công
nghiệp lần thứ 4” (Klaus Schwab), Nhà
xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội.
[2] Hồ Chí Minh Tồn tập (2011), Nhà xuất
bản Chính trị quốc gia, Hà Nội.

301