DẤU HIỆU NHẬN BIẾT NGƯỜI SỬ DỤNG MA TÚY
Tệ nạn ma túy vẫn đang là hiểm họa của nhân loại. Ở Việt Nam hiện nay tỷ lệ
người sử dụng ma túy đang ngày càng gia tăng. Xu hướng trẻ hóa và nữ hóa đối
tượng phạm tội liên quan đến ma túy đang là một vấn đề cấp bách đặt ra. Theo
Cục báo chí: Trong hồ sơ quản lý có trên 70% số người nghiện ma túy dưới 30
tuổi, khoảng 5% trong tổng số người sử dụng ma túy trong độ tuổi chưa thành niên
(dưới 18 tuổi) đặc biệt, 50% trong số này là người nghiện dưới 16 tuổi[1]. Chính
vì vậy, một trong những nhiệm vụ trọng tâm trong công tác phòng chống ma túy
(PCMT) ở Việt Nam là tổ chức truyền thông nâng cao kiến thức về ma túy cũng
như tác hại của ma túy cho mọi tầng lớp trong xã hội đặc biệt là thanh thiếu niên.
Trước tiên chúng ta phải hiểu được ma túy là gì? Các loại ma túy?
Khái niệm
Hiện nay, chưa có một cách hiểu chung về ma túy, tùy vào góc nhìn mà
người ta đưa ra các khái niệm khác nhau. Có thể hiểu:
Ma túy là các chất gây nghiện có nguồn gốc tự nhiên hoặc nhân tạo, khi
đưa vào cơ thể có thể làm thay đỏi một hay nhiều chức năng tâm – sinh lý của cơ
thể. Sử dụng ma túy nhiều lần sẽ bị phụ thuộc cả về thể chất lẫn tâm lý, gây hậu
quả nghiêm trọng cho cá nhân, gia đình và xã hội.
Phân loại
Có rất nhiều cách phân loại khác nhau nhưng chúng ta sẽ tiếp cận theo các
cách phân loại như sau:
Theo nguồn gốc, ma túy được chia làm ba loại: ma túy tự nhiên, ma túy bán
tổng hợp, ma túy tổng hợp.
-

Ma túy tự nhiên là các chất ma túy có sẵn trong tự nhiên như thuốc phiện, cần sa,
cocain…

1

-

Ma túy bán tổng hợp là các chất mà túy được chế từ ma túy tự nhiên và một số chất

phụ gia khác, có tác dụng mạnh hơn chất ma túy ban đầu như heroin…
- Ma túy tổng hợp là các chất ma túy được điều chế bằng phương pháp tổng hợp hóa
học tồn phần từ hóa chất như thuốc lắc, ma túy đá (methaphetamin)…
Theo mức độ nghiện và khả năng bị lạm dụng, ma túy được chia làm 2 loại: ma
túy có hiệu lực cao và ma túy có hiệu lực thấp:
-

Ma túy có hiệu lực cao là các chất ma túy chỉ cần sử dụng với liều lượng nhỏ đã có
thể thay đổi trạng thái tâm sinh lý của người dùng, gây nghiện: thuốc phiện, heroin,

thuốc lắc, cocain
- Ma túy có hiệu lực thấp là các loại ma túy phải sử dụng nhiều lần với lượng lớn
mới làm thay đổi tâm sinh lý và gây nghiện: thuốc lá, thuốc lào, ..
Theo tác dụng của chất ma túy đến hệ thần kinh trung ương, ma túy được chia
làm 3 loại: nhóm thuốc an thần ức chế hệ thần kinh trung ương, nhóm các chất
gây kích thích, nhóm các chất gây ảo giác:
-

Nhóm thuốc an thần ức chế hệ thần kinh trung ương: tác động chủ yếu là buồn
ngủ, an thần, giảm nhịp tim, giảm hô hấp: heroin, morphin, cocain… và thuốc

ngủ
- Nhóm các chất gây kích thích: kích thích hưng phấn, tăng hoạt động cơ thể,
tăng nhịp tim, hô hấp…: bao gồm amphetamine và các dẫn xuất của nó.
- Nhóm chất gây ảo giác: có thể làm thay đổi nhận thức về hiện tại, về môi
trường xung quanh; khiến cho người dùng có thể bị ảo thanh, ảo giác (nghe

thấy, nhìn thấy những sự việc khơng có thật): thuốc lắc, ma túy gây ảo giác
(LSD) ..
Theo luật pháp, ma túy được chia làm 2 loại: ma túy hợp pháp và ma túy không
hợp pháp:
-

Ma túy hợp pháp là những loại ma túy mà pháp luật không cấm: rượu bia, thuốc
lá, caffein, thuốc ngủ an thần, thuốc giảm đau…

2


-

Ma túy bất hợp pháp là những loại ma túy pháp luật cấm: thuốc phiện, cần sa,
heroin, cocain, thuốc lắc.

Tác hại của ma túy
Ma túy có tác hại khơn lường và lâu dài đối với bản thân, gia đình và xã hội:

Ảnh hưởng đến bản thân
•

Ma tuý làm huỷ hoại sức khoẻ, làm mất khả năng lao động, học tập, làm cho
thần kinh người nghiện bị tổn hại. Dùng ma t q liều có thể dẫn đến cái
chết.

•

Gây nghiện mạnh, sức khoẻ giảm sút. Tiêm chích ma tuý dùng chung bơm

kim tiêm không tiệt trùng dẫn đến lây nhiễm viêm gan vi rut B, C, đặc biệt
là HIV(dẫn đến cái chết). Tiêm chích ma tuý là một trong những con đường
lây nhiễm HIV phổ biến nhất tại Việt Nam. Người nghiện ma tuý có thể
mang vi rut HIV và lây truyền cho vợ/bạn tình của con cái họ.
3


•

Thoái hoá nhân cách, rối loạn hành vi, lối sống bng thả, dễ vi phạm pháp
luật.

•

Mâu thuẫn và bất hồ với bạn bè, thầy cơ giáo và gia đình.

•

Mất lịng tin với mọi người, dễ bị người khác lợi dụng, học tập giảm sút
hoặc bỏ học, ảnh hưởng đến tương lai tiền đồ, nếu đã có việc làm thì dễ bị
mất việc làm.

•

Ma t cịn gây tác hại lâu dài cho con cái, nòi giống: các chất ma tuý ảnh
hưởng đến hệ thống hooc môn sinh sản, làm giảm khả năng sinh hoạt tình
dục, ảnh hưởng đến quá trình phân bào hình thành các giao tử, tạo cơ hội
cho các gien độc có điều kiện hoạt hố, dẫn tới suy yếu nịi giống.

Ảnh hưởng đến gia đình

•

Làm tiêu hao tiền bạc của bản thân và gia đình. Nhu cầu cần tiền để mua ma
tuý của người nghiện là rất lớn, mỗi ngày ít nhất từ 50.000-100.000
đồng/ngày thậm chí 1.000.000 - 2.000.000 đồng/ ngày, vì vậy khi lên cơn
nghiện người nghiện ma tuý có thể tiêu tốn hết tiền của, tài sản, đồ đạc của
gia đình vào việc mua ma tuý để thoả mãn cơn nghiện của mình, hoặc để có
tiền sử dụng ma tuý, nhiều người đã trộm cắp, hành nghề mại dâm, hoặc
thậm chí giết người, cướp của.

•

Sức khoẻ các thành viên khác trong gia đình giảm sút (lo lắng, mặc cảm, ăn
khơng ngon, ngủ khơng n...vì trong gia đình có người nghiện)

•

Gây tổn thất về tình cảm (thất vọng, buồn khổ, hạnh phúc gia đình tan vỡ, ly
thân, ly hơn, con cái khơng ai chăm sóc...)
4


•

Gia đình tốn thời gian, chi phí chăm sóc và điều trị các bệnh của người
nghiện do ma tuý gây ra.

Ảnh hưởng đến xã hội
•


Gây mất trật tự an tồn xã hội, gia tăng các tệ nạn xã hội: Lừa đảo, trộm cắp,
giết người, mại dâm, băng nhóm...

•

Ảnh hưởng đến đạo đức, thuần phong mỹ tục lâu đời của dân tộc.

•

Làm giảm sút sức lao động sản xuất trong xã hội.

•

Tăng chi phí ngân sách xã hội cho các hoạt động ngăn ngừa, khắc phục, giải
quyết các hậu quả do ma tuý đem lại. Ma tuý còn là nguồn gốc, là điều kiện
nảy sinh, lan truyền đại dịch HIV/AIDS (một hiểm hoạ tồn cầu chưa có
thuốc chữa...Hiện nay nước ta có trên 130.000 người nhiễm HIV/AIDS thì
có 75% là do tiêm chích ma t

•

Ảnh hưởng đến giống nịi, huỷ diệt giống nòi: do các chất ma tuý ảnh hưởng
đến hệ thống hoocmon sinh sản, làm giảm khả năng sinh hoạt tình dục, ảnh
hưởng đến quá trình phân bào hình thành các giao tử, tạo cơ hội cho các gien
độc có điều kiện hoạt hố, dẫn tới suy yếu nịi giống.
Biểu hiện của người nghiện ma túy
Biểu hiện của mội người sử dụng ma túy là khác nhau tùy thuộc vào mơi

trường sống, sinh hoạt, tính cách, cơng việc... mà họ có thay đổi khác nhau. Tuy
nhiên nhìn chung người sử dụng ma túy sẽ có những biểu hiện cơ bản sau:

1. Về thực lực sống: Người nghiện thuốc phiện sống phụ thuộc vào thuốc nên

có sức khỏe rất yếu, hệ miễn dịch kém nên dễ chịu sự tấn công của nhiều
loại bệnh, đặc biệt là các loại bệnh truyền nhiễm.
5


Cơ thể gầy tong teo của người nghiện ma túy
2. Về tâm lý: Khơng giống như những người bình thường khác, người nghiện bị
suy giảm trong mọi chức năng, trong đó có cả trí nhớ, khả năng suy nghĩ, tư duy,
thậm chí là mất phương hướng, làm những việc tiêu cực như ăn cắp, ăn trộm… và
không cảm thấy hứng thú trong bất cứ một hoạt động sống nào. Khi được hỏi đến,
người nghiện ma túy ln tìm câu trả lời thối thác để lẫn tránh bản thân, nói
khơng bao giờ đi đôi với làm.
3. Về quan hệ xã hội: Khơng cần nói cũng có thể biết được, một trong những dấu
hiệu nhận biết người nghiện ma túy là họ ít khi quan hệ xã hội với mọi người, sống
vật vờ, cơ lập, đơn giản là vì sợ sự ồn ào và muốn lẩn tránh người khác.
Nhận biết người sử dụng ma túy
Nghiện ma túy đang là vấn đề đáng quan tâm đối với toàn xã hội. Thảm kịch
lớn nhất là khi phát hiện người nào đã nghiện nặng thì việc ngăn ngừa khơng
cịn hiệu quả nữa. Vấn đề đặt ra là làm sao nhận biết sớm biểu hiện của người

6


mới sử dụng ma túy để bằng tình thương và trách nhiệm hướng họ trở lại cuộc
sống tốt đẹp hơn.
Việc nhận biết người có sử dụng ma túy hay khơng tùy thuộc vào từng giai
đoạn của người nghiện. Khi mới bắt đầu sử dụng thường khó phát hiện và
NSDMT thường tìm mọi cách để che giấu người than, gia đình về hành vi sử

dụng ma túy của mình. Có rất nhiều phương pháp nhận biết (phương pháp thăm
dò, phương pháp miễn dịch bằng que thử Test) đem lại kết quả chính xác cao
tuy nhiên các phương pháp này được sử dụng dưới góc độ y tế, chỉ có thể thực
hiện tại bệnh viện hoặc cơ sở chuyên monn hoặc nhận được sự hợp tác xét
nghiệm từ NSDMT. Tuy nhiên, dưới đây là 1 số dấu hiệu nhận biết nhanh và
đặc trưng có thể giúp sớm phát hiện NSDMT:
Nhận biết nhanh người sử dụng ma túy
Mọi người cần lưu ý, quan sát và đánh giá đúng tình hình của bạn bè, người
xung quanh nếu nghi ngờ, phát hiện họ sử dụng ma túy và có thể nhận biết được
những người xung quanh mình có sử dụng ma túy hay khơng thơng qua các dấu
hiệu sau:
-

Các vật dụng lạ xuất hiện:
+ Thuốc lá lạ được cuốn thủ công, giấy cuốn thuốc (giấy OCB)…
+ Lưỡi dao cạo, gương, ống hút, bơm kim tiêm
+ Thìa,bình nhựa đục lỗ, giấy bạc…

-

Nếp sinh hoạt thay đổi:
+ Ăn uống thất thường
+ Mất ngủ hoặc ngủ nhiều 1 cách bất thường (mang tính bệnh lý)
+ Giảm hứng thú các hoạt động giải trí, bắt đầu xuất hiện những hành vi xấu
như tập hút thuốc, uống rượu…
+ Đi lại có quy luật. Đặc biệt lúc đi mệt mỏi, lúc về nhanh nhẹn, hoạt bát
+ Sạch hoặc bẩn thái quá. Ít chú trọng vệ sinh cá nhân.
7



Tâm lý thay đổi bất thường:
+ Khi tỉnh táo, minh mẫn – khi lơ đãng, mất tập trung
+ Hay cáu gắt, khó chịu, bực bội
+ Xuất hiện hành vi chống đối, hay nói dối
+ Thích ở 1 mình, ngại giao tiếp hoặc tụ tập nơi đông người
- Sức khỏe giảm sút
+ Sức đề kháng giảm, hay ốm, người lừ đừ, mệt mỏi, xanh xao…
+ Có những dấu vết lạ trên cơ thể: dấu kim tiêm trên mu bàn tay, cổ tay, mặt
-

trong khuỷu tay, cổ, vết cào xước da. Vết bỏng trên mơi, ngón tay…
- Khả năng lao động – học tập giảm:
+ Đi học muộn, bỏ học, trốn học, thường hay rời khỏi trường k rõ lý do
+ Lười lao động, sức lao động giảm
- Tiếp xúc với nhóm bạn xấu:
+ Tụ tập với những người có đời sống buong thả, tập hợp thành từng bang
nhóm để đua xe, chơi cờ bạc…
+ Kết thân với những bạn bè có dùng ma túy
- Nhu cầu chi tiêu bất thường: Sử dụng tiền quá nhu cầu cần thiết
Lưu ý: Người nghiện ma túy rất thích uống nhiều nước, đặc biệt là các loại
nước ngot; bò húc, nước cam…
Những biểu hiện dễ nhận biết của 1 số loại ma túy tiêu biểu:
• Cần sa: mất ngủ, hoang tưởng bị sai khiến, nói năng khơng liên quan, ngại

tắm rửa,có mùi hơi đặc trưng, mắt ngầu đỏ, có bao thuốc lá khác lạ.
• Heroin: ngáp, chảy nước mắt, mắt lờ đờ, đêm ít ngủ, ngày ngủ nhiều, da tái,

môi thâm, cơ thể hôi hám, ít tắm giặt. Thích ở một mình, ít tiếp xúc với
người khác.
• Ma túy đá: khơng ngủ, hoang tưởng bị hại, có vết bỏng trên mơi hay ngón


tay, thích làm những việc tỷ mỷ, chi tiết…
• Thuốc lắc: Ngủ ngày, đêm đi chơi, uống nhiều nước, biếng ăn, sức khỏe suy

kiệt, mệt mỏi xanh xao.
Trên đây là những dấu hiệu nhận biết nhanh và đặc trưng ở người sử dụng
ma túy, dựa vào đó có thể nhận biết và phát hiện sớm NSDMT để tìm cách hỗ trợ
8


kịp thời, càng phát hiện sớm, cai sớm, thì càng có khả năng cai được và giảm được
nguy cơ lây lan các bệnh truyền nhiễm, đồng thời hạn chế các tệ nạn xã hội do ma
túy gây ra.

9