Chuang III
NHÀN DÀN CÀ MAU TRONG THÒI KY
KHÀNG CHIÉN CHONG PHÀP
BAI 7
TÌNH HÌNH CÀ MAU
SAU CÀCH MANG THÀNG TÀM

1. Nhùfng khó khan sau Càch mang thàng Tàm ị Cà
Mau
Trong hồn cành ehung éa ề nc, sau khi giành dUde
ehinh qun, Cà Mau dùng trUde muón vàn khó khan. Càch
mang tiép quàn mot nén kinh té - tài ehinh dUdng nhu trịng
rịng. Cịng nghiép khịng gì, ngồi vài nhà mày xay xàt
nhị; ngàn khó chi con mot so giày bae 500 dịng Ngàn hàng
Dịng Dudng dà khóng con già tri; hàng hồ khan kiém; dịi
song éa dai da so nhàn dàn thiéu thòn mpi bé. Nàng né hdn
là ehinh sàch ngu dàn éa de qc Phàp de lai vói hdn 90%
dàn so mù chù. Càc té nan xà bòi nhu rUdu che, ed bae, me
tin dj doan, trịm cp, v.v... là vàn de càn giài quyét.
Tu khi thUe dàn Phàp dành ehiém Sài Gòn, bpn phàn
dòng d Cà Mau, sau mot thdi gian giàu minh, lai ngóe dàu
day, mcSc nói nhau, ngàm ngàm chòng phà Càch mang.
89


Chùng tuyén truyén xuyèn tac, kich dòng hàn thù dàn toc va
tòn giào.
Trong khi dò, chinh quyén càch mang d dja phUdng con
non u. càc tị chùe dồn thè va Màt tran Viét Mmh mói
thành làp trc khdi nghìa chua bao làu, he thóng tị chùe
con long léo, lue lUdng nịng cịt con mịng, thiéu càn bó lành

dao... lai dùng trc tinh hình va nhiém vu mói phài lành
dao khàng chién.
Bpn dja chù. eUdng hào Idi dung sd hd eùa tò chùe, dà lot
vào ed quan ehinh quyén càp xà, àp, gay khòng it kho khan
trong vièc giàm tò, giàm tue theo chù trUdng eùa ehinh quyén
càch mang.
2. N h à n d à n Cà Mau thi dua khàc phue k h ó khan
Thàng 10 nàm 1945, Tinh uy eùa Dàng bò Cà Mau dUde
thành làp trèn ed sd thịng nhàt ba nhóm Gịng san va mpt so
dàng vièn tu Con Dào trd ve de kjp thdi lành dao quàn ehùng
càch mang tiép tue cupe dàu tranh; ed quan chinh quyén càc
càp dUde cùng eó, bpn eUdng hào làn ludt bj gat ra khói chinh
qun.
ThUe hién chù trUdng éa Trung Udng, chinh quyén càch
mang d dja phUdng dà bài bị th thàn va càc thù th vó ly
tre day, xồ bị nd nàn é. tbue hién giàm tị 25%. Nòng
dàn khàp ndi trong tinh rat phàn khdi va hàng bài tàng già
san xuàt, thue hành tiét kiém de nuòi quàn dành giàc va
giùp dòng bào d mién Bàc chòng dói.
Màt* tran Viét Minh va càc dồn thè qn chùng dà góp
phàn quan trpng trong viéc dịng vièn nhàn dàn thUc hi^n
càc chù trUdng, ehinh sàch eùa Dàng va chinh quyén, tham
già tich CUc phong trào chóng nan mù chù. xày dUng ddi song
90


mói va qun góp tién, éa, hpc tàp qn sU... chuàn bj cho
cupe khàng ehién.
Hudng ùng "Tuàn le vàng" do Chù tich Ho Chi Minh de
xuóng, càc tàng lóp nhàn dàn trong tinh ké it, ngi nhiéu,

dóng góp vàng bae, dà quy, cà tu trang va ky vàt eùa minh
cho TỊ qc. Chi trong ddt dàu dà góp gàn mot chue kg vàng
vào quy de mua vù khi. Phong trào qun góp tién, éa ùng
bó khàng ehién va trUe tiép tham già lue lUdng vù trang
chuàn bj ehién dàu rat sòi noi, thè hién tinh thàn kièn quyét
bào ve nén dịc làp dàn toc éa nhàn dàn Cà Mau.
Ngày 6 thàng 1 nàm 1946, nhàn dàn nò nùc di bò phièu
bau dai biéu éa minh vào Qc bịi - ed quan qun lue cao
nhàt éa Nhà nc dịc làp.
Cịng tàc giào due, y té, xà bịi dà tao dUde bó màt mói.
TrUdng é dude sua sang, trUdng mói dUde dUng lèn, nhiéu
dia phUdng dà khai giàng nàm hpc ngay tu sau ngày Tóng
khdi nghìa, so hpc sinh dén trUdng ngày mot dòng hdn.
Phong trào chòng mù chù day lén sòi nói cà d thành thj va
nịng thịn trong tinh. Bénh vién, tram xà dude xày dUng,
thuóc men tuy con thiéu nhUng tinh thàn phue vu éa y, bàc
sì dà gay dUde thién càm trong nhàn dàn. Nhiéu lue lUdng
tham già dào tao y tà de chuàn bj phue vu ehién dàu.
Viéc vàn dịng xày dUng dịi song vàn hồ mói, chù yéu là
xày dUng tinh doàn kèt. thUdng yèu, giùp dò làn nhau trong
nhàn dàn, bài trù càc té nan xà bịi nhu rUdu che, ed bae... dà
dude càc dồn thè dòng vièn, giào due dòng dào nhàn dàn
hudng ùng nhiét liét.
Chi sau mot thdi gian ngàn, bang nhiét tinh va qu't
tàm càch mang éa nhàn dàn, nhùng khó khan ed bàn dUdc

01


day lui. quàn dàn Cà Mau san sàng buóc vào cupe khàng

chién chòng tbUe dàn Phàp.
3. ThUc dàn Phàp tài chiem Cà Mau
Ngày 29 thàng 1 nàm 1946. quàn Phàp tài ehiém thj xà
Sóc Tràng, sau dị tién theo qc lo 4 (nay là quóc lo lA)
dành vào thi xà Bae Lièu.
•

•

Hịm sau, ngày 30 thàng 1 nàm 1946, djch tài chièm thj
tran Vình Ldi va Già Rai, ngày 31 thàng 1 nàm 1946 tài
chièm thi tran Cà Mau va kiém sồt qc lo 4.
Chiém xong thj xà va càc thj tran, djch md ròng danh
chièm càc vùng ehung quanh. Hàng ngày, ehùng dUa quàn di
càn quét. dot phà làng niae. ep bịc. hàm hiép phu nù;
chùng kich dịng ngi/di Khmer chịng lai ngUdi Viét, dao Cao
Dai, Hồ Hào chịng lai Viét Minh. .. gay nèn nhùng vu xó
xàt dàm màu. TrUdc tinh hình dị, mot .so ngUdi hoang mang,
dao dịng. thàm ehi càn bị. Dàng vièn \K) ề quàn ehùng. ed
sd, dja bàn hoat dòng tròn di ndi khàc, gay thèm khó khan
cho càch mang.
CÀU HĨI
1 Km hày trinh bay nhùng khó khan sau Càch mang thàng
Tàm d Cà Mau*;*
2. Nhàn dàn Cà Mau dà làm gì de khàc phue khó khan, góp
phàn cùng co ehinh quyén càch mang '.* Hày ké lai mpt
màu chuyèn ma em dUde nghe hoàc dpe dUdc ve nhùng
tàm gUdng trong phong trào "Tuàn le vàng", "Hù gao tiét
kiém" hav phong trào bình dàn hoc vu d Cà Mau dà gay
cho em xùe dòng manh me nhàt.

92


BAI 8
*>.

-*

MÀT TRAN TÀN HONG Ò CÀ MAU

l. Dàc diém tinh hình
- Nhàn dàn Cà Mau rat dịi sung sng, tu hào dUde song
nhùng ngày Càch mang thàng Tàm thàng Idi; dUde song
trong hồ bình, dịc làp do càch mang mang lai, nèn rat thiét
tha vói che dị mói, hiéu sàu sàc ve Dàng va Bàc Ho va san
sàng nghe theo tièng gpi éa Dàng, éa Bàc, Nam Bó "nịp
vói giào mang lèn vai" xịng vào cupe chién dàu mói, vói long
tin tàt thàng.
- Vói dà tàm quay trd lai xàm lupe nc ta, ngay sau khi
Nhàt dàu hàng Dịng minh, thue dàn Phàp dà àm muu xàm
lUdc Dòng Dudng. Dude su giùp dị éa de qc Anh di
danh nghìa quàn Dòng minh vào giài giàp quàn dòi Nhàt.
thUe dàn Phàp dà nị sùng dành ehiém Nam Bó. Thj tran Cà
Mau là ndi Phàp ehiém sau cùng ò mién Tày Nam Bị.
- Chiém dUde thj tran Gà Mau, bc dàu Phàp chi làn
qn ehung quanh càc dng phị, vi tu thj tran va tuyén lo
Dòng Dudng trd vào 4 km. nhàn dàn dà thUe hién chù trUdng
triét de "tièu thò khàng ehién", ehi con vUdn khòng nhà trong
nèn djch coi day là vùng du kich Viét Minh.
. «'

2. Dién bién
sU kièn

Sau khi rùt khòi thj tran Cà Mau, càc ed quan ehinh
qun ềch mang tam lui ve vùng nịng thịn, tiép tue lành
93


dao khàng ehién. Lue lUdng Gòng bòa ve binh quàn Cà Mau
cùng vói du kich xà Tàn Hung (Thanh Phù) dóng quàn theo
tuvén lo Cà Mau - Nàng Àm va tu song Rach Ràp dén Dinh
Tàn Hung, dào dàp eòng sU, làp chudng ngai vàt, xày dùng
tran dja phòng ngU, ehóng djch làn chiéni, bào ve vùng càn
é.
Ngày 18/2/1946, Phàp dUa mot dai dòi linh hành quàn
theo true lo Cà Mau - Nàm Càn de thàm dò lue lUdng ta. Khi
dén ng Nàng Àm, tồn di dàu Ipt vào vóng phue kich éa
mot phàn dịi Gịng hồ ve binh, ehi phùt dàu nò sùng, 2 tèn
thue dàn chét tai chò. cà bpn thào chay, lịi xàe dịng bpn rói
ném vị dàm sày dàu thày. rùt quàn ve Cà Mau. Ngày hòm
sau, chùng tàp trung quàn dòi dòng hdn, chia thành 2 mùi
dành vào, quyét tàm day ta ra. nhUng càc lUe lUdng éa ta
chia nhiéu bó phàn. Idi dung dja hình, chàn dành djch st
ngày, diét va làm hi thUdng mot .so tèn.
Ngày 1/3/1946, djch lai tiép tue dUa quàn làn ebiéni. Vói
quyét tàm giù vùng tran dja, lUe lUdng ta phue kich theo
tuyèn kinh Rach Ràp. nò sùng quyét liét va anh dùng xung
phong, djch hoang mang cuòn chay, bó lai tran dja 11 xàe
chét, ta thu mot so luu dan va nhiéu dan dUdc khàc.
Bi thàt bai lièn tue. bpn djch co ve cum lai d thj tran chd

vién binh. Nhàn ed bòi dò, Quàn uy Cà Mau chù trUdng huy
dòng nhàn dàn dào thèm eòng sU, rào dàp dUdng xà, làm vàt
càn trèn càc doan song, tò chùe tiép tè. Chinh quyét tàm dò
"Màt tran Tàn Hung" dUde hình thành.
Màt tran Tàn Hung ehinh dièn tu .song Ong Dòc (Voi
Vàm) qua Rach Ràp, lo xe dén Giành Hào, chiéu sàu tu sàt
thi tran, khu vUe chinh là dinh Tàn Hung, bò tri theo tuyén
tu Tàn Hung dèn Cài Ràn.
94


Sau hdn 3 thàng bj quàn ta d màt tran Tàn Hung ngàn
chàn khòng tién ra dUdc, bpn càm dàu cay é, coi day là
thàch thùe éa "Viét Minh" dói vói qn dịi vièn chinh nhà
nghé éa Phàp. Ngày 2/5/1946, chùng huy dịng tồn bị lue
lUdng ké cà phi ed, tàu chién, tàn còng vào màt tran Tàn
Hung.
Xét thày màt tran Tàn Hung dà hoàn thành nhiém vu
ngàn chàn djch de phia sau eó thdi gian chuàn bj, màt khàc
ta con phài tiép tue khàng ehién làu dai, nèn Bó ehi huy Khu
9 quyét djnh giài thè màt tran Tàn Hung, trién khai lue
lUdng ve càc dja phUdng phàt trién chién tranh du kich.
3. Y nghìa lich sù
- Màt tran Tàn Hung dà huy dịng sue manh éa qn
dàn ngàn chàn cupe tién ng éa qn Phàp xng phia
Nam trong thdi gian 3 thàng, góp phàn ịn djnh va chn bj
hàu phUdng khàng ehién.
- Màt tran Tàn Hung nói lèn sue manh éa tồn dàn
dành giàc, bc dàu vàn dung dng lịi chién tranh nhàn
dàn éa Dàng ta.

- Màt tran Tàn Hung chùng minh sU lành dao tài gioì va
vàn dung sàng tao dng lịi chién tranh nhàn dàn éa Dàng.
- Màt tran Tàn Hung là mot su kién lich sù nói bàt dàng
ghi nhó va là niém tu hào eùa Dàng bò Cà Mau trong nhùng
ngày dàu chòng Phàp.

95


CAU HOI
1. Hày trình bay dièn bién dàn dén su hình thành va két qua
éa màt tran Tàn Hung "^
2. Y nghìa ljeh sù éa màt tran Tàn Hung ?
3. Suu tàm nhùng sU kién ljeh sù eò lién quan dén màt tr$n
Tàn Hung.
4. Tò chùe cho hoc sinh tham quan di tich lich sù "Dinh Tàn
Hung".

96


BAI 9
CU$C KHÀNG CHIÉN CHÓNG THI/C DÀN PHÀP
CÙA NHÀN DÀN CÀ MAU

1. Nhàn dàn Cà Mau xày dUng va cùng co' hàu phi^cfng,
phàt trién li^c ìvtdng khàng chién
Chàp hành chi thj éa Xù uy Nam Bó, tu thàng 11/1945,
nhàn dàn d thj xà, thj tran cùng lUc lUdng dàn quàn du kich
bang hai tham già còng tàc "phà hoai" chuàn bi "vn khịng

nhà trịng", sd tàn ve nịng thịn, chi con lue lUdng vù trang d
lai chién dàu.
Sau khi màt tran Phc Long bj vd, ed quan Bị tu lénh
Qn khu 9 rùt ve Tàn Hung Dòng (Xù uy va Tinh uy dàt ed
quan tai day). Tu ngày 3/2/1946, quàn Phàp d thj tran Gà
Mau lièn tièp tàn eòng vào màt tran Tàn Hung.
Sau hdn 3 thàng ngàn chàn djch, quàn ta d màt tran Tàn
Hung rùt, quàn Phàp nhanh ehóng dành ehiém rịng ra va
xày dUng mot bé thịng dòn hot theo càc tuyén song rach, làp
lai bò mày té nguy é de dàn àp, khùng bị hịng lung lac tinh
thàn éa nhàn dàn ta dịi vói khàng chién.
Ngày 1/10/1947, dUde su hng dàn éa Uy ban khàng
chién Nam Bò, Uy ban nhàn dàn va Uy ban khàng chién tinh
thòng nhàt thành Uy ban khàng ehién hành chinh tinh de
chi dao hai màt eòng tàc khàng ehién va kièn quóic.
97


Thàng 9 nàm 1949. phàn lón dàt dai thc tinh Cà Mau
dxicic chpn làm càn é ehinh éa Nani Bị. Thàng 10 nàm
1949, Xù uy, Uy ban khàng ehién hành chinh Nam Bp
chuyén bò mày va ed quan lành dao tu Dịng Thàp MUdi ve
càn é U Minh.
St thdi gian khàng ehién chị'ng Phàp, Cà Mau là khu
càn é. cung càp nguòn song cho cà mién Tày Nam Bò va lièn
tiép giành dUde nhiéu thàng Idi to lón trèn chién trUdng.
2. Nhàn dàn Cà Mau cùng vói cà nUdc phàt trién chién
tranh toàn d à n , t o à n d i è n , dành bai chién tranh xàm
lUc^c e ù a thUc dàn Phàp
Dàp Idi kèu gpi tồn qc khàng chién éa Ho Chù tjch.

cùng VĨI ề nU(le, quàn dàn (^à Mau dà day manh ehién
tranh du kich, phàt trién lue lUdng chù luc éa tinh; ngồi
cac cịng binh xUdng éa Qn khu d Cài Tàu. ng binh
xUdng éa tinh ilude tàng eUdng va md rịng.
Ngày 18 thàng 5 nàm 1947, quàn ta dành chini tàu
"Ldtoanàng" tai kènh sàng Mudng Diéu, tièu diét hdn mot
dai dòi Phàp va hai tàu khàc d Vàm Dinh va Ao Kho. Dòng
thdi dàn quàn du kich lièn tue bao vày. bue rùt hàng loat dòn
hot buòc djch co ve thi tran, thj xà va ven quóc lo 4. Vùng
giài phóng md róng, ehièm dai bị phàn dàt dai vùng nóng
thịn trong tinh.
Dàu nàm 1948, Hòi dòng nhàn dàn bòn quàn Cà Mau,
Vình Ldi. Già Rai, Ngpc Hién va 34 xà dà dxiói nhàn dàn bau
ra. Chinh quyén càch mang giài quyét rng dàt eho nhàn
dàn. thUe hién ehinh sàch giàm tị. day manh san xuàt. Càc
doàn thè quàn ehùng dUde kién tồn va boat dịng .sịi nói,
Lièn hiép ng dồn dUde tị chùe d cà vùng giài phóng làn thi
xà. thi tran.
98


Càc hoat dòng vàn h'^à, giào due dUde day manh. Ngồi
càc trUdng tiéu hpc éa tinh, hun, con TrUdng thiéu sinh
quàn eùa khu 9 va TrUdng trung hpc khàng ehién Nam Bò.
Lue lUdng tu ve va dàn quàn du kich dUdc xày dUng déu
khàp, qc ve dịi va ng an xung phong dUde cùng eò va
khòng ngùng phàt trién.
Trong nhùng nàm 1951 - 1952, luc lUdng vù trang eùa ta
dà dành thàng trèn 40 tran lón nhị, diét hàng ngàn tén djch,
thu nhiéu vù khi.

Phong trào dàu tranh ehinh trj dièn ra .sịi nói. nhàt là
trong thanh nièn, hpc sinh. Cịng tàc binh vàn két qua, lịi
kéo dUde hàng tram binh linh trong quàn dpi Phap dào ngù
hoàc làm nói ùng eho ta dành dịn bót.
Dàu nàm 1953, djch md hàng tram cupe càn quét, dành
phà vùng càn eù eùa ta, dòng thdi xày dUng Cà Mau thành
khu qn sU lón, làm bàn dap dành vào càn é U Minh va
Ngpc Hién. Djch tàng eUdng boat dòng giàn diep, tièn hành
chién tranh tàm ly hòng lung lac y chi khàng chién éa nhàn
dàn ta.
Hng ùng ehién cupe f)ịng Xuàn va ehién dich Dién
Bièn Phù, tu cuòi nàm 1953 dén giùa nàm 1954, tinh Cà
Mau dà lién tiép tàn còng dich tu mpi phia, trèn mpi linh
vUe, tièu diét mot lue lUdng lón éa djch, bue rùt, bue hàng
nhiéu dịn bót va thàp canh, vùng giài phóng khịng ngùng
dUde md ròng, nhàn dàn dude song tu do.
3. Mot so dàc diém éa cc khàng chién chịng Phàp
ị Cà Mau
Cà Mau dja hình phùe tap, ngn nhàn lue. vàt lue dòi
dào, là vi tri ehién lUdc quan trpng trèn ehién trUÒng Nam
99


Bò. Phàp luòn d trong tinh trang thiéu quàn, càng kéo luc
ludng va rdi vào thè bj dòng, lùng tùng di dén thàt bai.
Cupe khàng chién d Cà Mau kéo dai suòt 9 nàm. ké tu
nàm 1946 dén ngày 20 thàng 7 nàm 1954. Ngay tu dàu 1948,
vùng giài phóng dà ehiém gàn hét tồn bị dàt dai éa tinh va
trd thành càn é dja vùng chàc éa ehién trng Nam Bò.
Nhiém vu xày dUng va bào ve vùng giài phóng trd thành

trung tàm va thng xun cho dèn ngày thàng Idi.
Xuàt phàt tu tinh hình trèn nèn viéc quàn triét dUdng lóì
càch mang dàn tịc\ dàn chù va dudng lịi khàng chién éa
Dàng. lày cịng tàc dịng vièn, giào due. tò chùe quàn chùng là
eòng tàc ed bàn nhàt, xày dùng lue lUdng ehinh tri hùng hàu
éa tồn dàn trèn nén tàng còng - nòng lièn minh vùng chàc
de khàng ehién làu dai
TbUe hién chù trUtmg khàng chién "Toàn dàn, toàn di^n,
trU(mg ky, tu lue canh sinh'. dàn quàn Cà Mau vùa ehién
dàu, vùa tieh cUc cùng eò hàu phutmg, xày dUng va phat
trién lue ludng ve mpi màt de khàng ehién làu dai, càng dành
càng manh.
Vùa tieh cUc cùng , bào ve vùng giài phóng, vùa xày
dung ed sd d vùng tam ehiém, tieh eUc dành dich trong thj
tran, thj xà; vùa phàt trién lue ludng vù trang ehién dàu. vùa
xày dUng lue lUdng eàch mang quàn ehùng. kèt hdp dàu
tranh vù trang vói dàu tranh ehinh tri, thành thj vói nịng
thịn.
Mot màt cùng va phàt trién ed sd Dàng. màt khàc ra
sue xày dUng va cùng ehinh qun càc càp, càc dồn thè
trong Màt tran, de khòng ngùng nàng eao nàng lue lành dao
khàng chién. lành dao cịng cupe xày dung vùng giài phóng
phàt trién ve moi màt.
100


Lue lUdng khàng chién là tồn iàn, khịng phàn biét dàn
toc, tòn giào, tuoi tàc, thành phàn xà bòi, déu góp phàn làm
nén thàng Idi éa cupe khàng chién.
Két hdp dành djch trén bị, di song vói nhùng hình thùe

dịc dào, day sàng tao. Viéc hàn càng de chàn tàu Phàp là
phUdng thùe dành giàc hét sue mói me va thu dUdc hiéu qua
cao.
CAU HÒI
1. Nèu mot so thàng Idi tièu biéu trèn màt tran quàn sU eùa
nhàn dàn Cà Mau trong khàng chién chòng Phàp. Hày ké
mot tran dành hoàc mot sU kién dién ra tai què em trong
9 nàm khàng chién chòng Phàp ma em biét?
2. Nèu nhùng dàc diém noi bàt trong cupe khàng ehién chịng
Phàp éa qn dàn Cà Mau va nói rị dàc diém dị co vai
trị nhu thè nào vói thàng Idi éa cupe khàng chién?

101


Bài doc

thém:
DÀNH TAU DICH
TRÉN KINH SÀNG Ml/ONG Oléu

- Mudng Diéu là kinh sàng nói lién song Gành Hào vói
song Dàm Ddi. Bièt djch chuàn bj di tiép tè cho Dàm Ddi. ta
dàp càn va bò tri hai tran dja thuy lịi càch nhau 200ni va
ềch càn 1 km, mịi tran dja 20 ngUdi bó trd eho nhau. Ngày
18 thàng 5 nàm 1947. djch vào phà càn. De tao thè bàt ngò.
ta dành vào lue chùng quay trd ve. Lue 15 giị khịng phà
dxióc càn. tàu dich quay trd ve. ta eho thuy lòi nò, tàu
Latoniàng chini tai chò. Bò dòi ta xung phong ehiém tàu.
- Uy ban Khàng chién tinh dà huy dòng hàng ngàn dàn

eòng dàp dàp, tàt can song, thu hàng tram sùng, eó 3 khàu
trong lièn 13. 21 ly. 2 trung lièn. 2 sùng cól va tồn bị trang
thièt bj éa tàu.
Mày tàu ta mang sang Thài Lan bàn de mua vù khi.
Tran Mudng Diéu dà thè hién rị sue manh to lón éa
ehién t r a n h nhàn dàn.
(Theo Ljeh sù quàn su Minh Hai)

CHIÉN THÀNG NHj NGUY$T
De xoay chuyén lai tinh thè. tai Minh Hai (Bae Lièu Cà Mau), dich lièn tièp md càc tran càn Idn vào hàu
phUdng eùa ta.
102


Ngày 25 thàng 5 nàm 1953, mot trung doàn djch, thuy
qn va khịng qn m trd, do dai tà Loduyeh chi huy,
dùng yéu tò'bàt ngò dà càn qua Chù Chi, Chd Hói, Hun Sù,
Thói Bình, Cài Tàu. Chùng dà dot nhà eùa, tài san, phà hoai
vUdn tUdc, hoa màu éa nhàn dàn.
Trc tinh hình nhu vày, ta trién khai lue lUdng phue
kich, dịn djch tu Nhj Ngut tói Vàm sàng Dịi Cng. Sd chi
huy éa ta dàt d Bào Vùng xà Tàn Hung. Khi dich Ipt vào ò
phue kich, vói u tị bàt ngị, ta dành ehiém 5 tàu dich, tièu
diét ề qn trèn bị, di song, kèt qua ta dà loai khịi vóng
ehién dàu 500 tén djch, thu nhiéu vù khi. Chién thàng Nhj
Nguyét làm nhàn dàn phàn khdi. Day là tran càn lón nhàt
éa djch vào vùng càn eù eùa ta d Minh Hai (Bae Lièu - Cà
Mau). Chién thàng Nhj Ngut là mot bc ngồt lón dành
dàu tbòi ky ta giành lai thè chù dòng trèn chién trUdng Tày
Nam Bò, thùe day phong trào du kich tién lèn ve mpi màt.

{Theo tài liéu quàn sU va tài liéu
Lich sù Dàng Minh Hai)

103


BÀI 10

CÀ MAU - KHU TÀP KÉT 200 NGÀY DÉM
(28/8/1954-1 a/3/1955)

1. Dàc diém tinh hình
Cupe khàng ehién ehóng thUe dàn Phàp két thùe thàng
Idi. Theo tinh thàn Hiép djnh Gidnevd, mién Bàc hồn tồn
giài phóng, mién Nam tu vi tun 17 trd vào tam thdi do
quàn dòi Phàp va nguy quyén quàn ly de tién tói hai nàm
sau. tóng tuyén é thóng nhàt dàt nc. Do dị, lUe lUdng
khàng ehién eùa ta d mién Nam phài tàp két ra Bàc.
Lénh ngùng bàn dịi vói Nam Bó bàt dàu tu 7 gid sàng
ngày 11 thàng 6 nàm 1954. Cà Mau dupe chon làm khu vyc
tàp két tam thdi 200 ngày.
Ngày 27/7/1954, quàn dòi Lièn hiép Phàp cùng càc ed
quan hành ehinh cai trj dà rùt khòi thj tran Cà Mau, Tàc
Vàn de ta tiép quàn.
Quàn dòi, ehinh quyén ta d mién Tày va mot phàn éa
Nam Bó tàp két ve day de chun qn ra Bàc. Già dinh bó
dịi va càn bó, dịng bào u nude va hàm mị khàng chién ò
càc vùng bj tam chiém, d càc thành phò, thj xà cùng kéo ve
Cà * lau dòng dào de gap gd, chia tay vói càc ehién sì trc
khi lèn dng ra Bàc. vui nhu ngày hói.

Cùa KĨng Ong Dóc là mot trong nhùng ben tàp kèt lón
dua càc càn bó. chièn sì va con em Cà Mau cùng nhu Nam lip
104


xng tàu tàp két ra Bàc. Co thè nói, tu ci nàm 1954 dén
nàm 1955, cùa song Ịng Dóc là diém nói giùa Cà Mau vói
mién Bàc, vói Bàc Ho.
2. Mot so' hoat dòng cùa chinh quyén càch mang trong
200 ngày dém ò Cà Mau
Ngày 25 thàng 7 nàm 1954, Uy ban quàn chinh Cà Mau
thành làp. do dòng ehi Nguyen Ky Hồng làm Chù tjch. Uy
ban nhiém vu tiép nhàn va quàn ly khu vUe tàp két cho
dén khi bàn giao lai eho dòi phUdng theo quy djnh. De phàt
huy thàng Idi, biéu thj khi thè eàch mang, ngày 26 thàng 8
nàm 1954, gàn 2 van dòng bào tu càc huyén Ngpc Hién, Tran
Vàn Thdi va càc xà quanh Cà Mau trUdng bang, eò, dòi ngù
chinh té tuàn hành tran ngàp càc dng phị tién ve san vàn
dóng du mit tinh, là dai ky nén dò sao vàng nàm cành tung
bay kiéu hành trong nàng som mùa thu va nhùng tàm bang
lón mang càc dịng chù dị thàm:
"Hoan ho hồ bình làp lai d Dóng Dudng!"
"Dàng Lao dóng Viét Nam muón nàmi"
"Ho Chù tjch muón nàm!"
"Nuóc Viét Nam dịc làp, thịng nhàt, dàn chù, hồ bình
mn nàm!"
Tinh hình mói tuy nhùng thn Idi ed bàn, khi thè
ềch mang dàng lèn manh me khàp nòng thòn. dò thj; niém
phàn khdi, tu hào tran ngàp trong càn bò dàng vièn, lue
lUdng vù trang, dén tùng ngi dàn u nc. nhung buóc

dàu cùng này sinh nhùng khó khan, phùc tap do àm mUu cùa
djch phà hoai Hiép djnh... Vi vày, Dàng bò dà phàt dòng sàu
ròng trong càn bò va qn ehùng nhàn thùe tinh thàn, nói
dung càc diéu khồn eùa Hiép djnh, nhiém vu. phUdng chàm,
105


sach lupe mói cùa Dàng, tiép tue cùng eó vùng chàc vùng giài
phóng ve mpi màt, xày dùng càn é làm chị dUa cho cupe dàu
tranh sàp tói. Dịng thdi khan trUdng xày dUng che dị mói
éa ta d nhùng ndi vùa tiép quàn de cùng co long tin làm ed
'

*

*

*

sd ehinh tri. tu tUdng sau này; sàp xép, tò chùe, chun
hng ehién lUdc boat dịng cho phù hdp tinh hình, diéu kién,
khà nàng cùa càch mang trong giai doan mói.
Chinh quyén ta tièp tue tam càp. tam giao 12.000 ha
ruòng dàt eho 3.600 ho nòng dàn va càp giày ehùng nhàn
quyén sd hùu eho tùng già dinh de làm ed sd phàp ly dàu
tranh vói djch. Dàc biét chinh quyén con dành ra hàng ngàn
hecta dàt càp eho nhàn dàn lao dòng d thj tran Cà Mau, Tàc
Vàn va ra lènh xuàt trèn 10.000 tàn gao, lùa trong kho, hàng
van dòng bae Dòng Dudng de cùu trd nhùng già dinh lao
dịng nghèo dói. Rat nhiéu nhà éa éa nhàn dàn d nịng thịn

bj ehièn tranh tàn phà va xóm lao dòng dò thj dò nàt do
ehinh sàch bàn cùng hồ cùa djch dà dUde ehinh qun, dồn
thè va bị dịi vàn dịng dóng góp ềy là tu sua, càt lai mói eho
nhàn dàn. dà giai quyét eho hàng tram ngUdi lao dịng song d
via he, gàm ều ndi nUdng tua.
Chinh quyén dja phUdng dà dUa nhiéu càn bó chuyèn
mòn dèn trUe tièp dào tao va bòi dUdng dòi ngù giào vièn, y
té, ho sinh, vàn còng, vàn nghé phue vu tàn xóm àp, phị,
phng. Chi trong thdi gian ngàn, ta dà xày dung dUcic 48
truòng hoc. 2 4 nhà bào sanh. tram y té. tò chùe trèn 200 lóp
bình dàn hpc vu, dà xồ nan mù chù cho 75% so ngUdi khòng
biét dpe. khòng biét viét. Sd Y té Nam Bị con tàng cng bàc
*

sì. y sì trUe tiép dén càc tram y té de khàm bénh va diéu tri
trèn 10.000 lUdt ngUÒi, tri dUde nhiéu càn bénh hiém nghèo.
Rièng tai thj tran C^à Mau. hàng tram ngUdi tu vùng Phàp
ehiém dóng d càc tinh khàc cùng tìm dèn de diéu trj va d lai
106


*

*

'

^

nhiéu ngày, dUde chùng kién tàn màt cupe song trong khịng

khi hồ bình, tu do Phong trào ve sinh tày uè dUde bò dòi
làm nòng còt dà thu hùt càc tàng lóp nhàn dàn thi tran tham
già; nao vét mUdng rành, dpn dep ràc rUdi, tày ndi cịng
cóng, làm thèm kinh rach, tu sua he thịng dién nc cho càc
xóm lao dịng. Vàn nghé, thè due thè thao phàt trién ràm rò.
sòi noi, nhiéu san vàn dòng dUde dUng lén, bó dói, thanh nièn
tị chùe giao hùu d càc san dUde dòng ngUdi xem eò vù. Càc
dpi vàn còng, vàn nghé, chiéu phim luu dòng, nhiéu dòi làn,
dpi mùa cùa thiéu nhi, mang Idi ca tièng hàt dén tàn xóm àp
ngày dèm nói tièp nhau khịng ngót. Chinh qun tò chùe mit
tinh mùng còng, bào còng, trao tàng bang khen, giày khen,
tuyèn dUdng còng trang cùa Chinh phù Viét Nam dàn chù
cóng hồ cho càc già dinh, tàp thè, ề nhàn cịng vói càch
mang, thUdng binh, liét sì..., dịng thdi chinh sàch chàm lo
dịi vói già dinh eó ngUdi di tàp kèt, nèn ngUdi di, kè d lai déu
phàn khdi bua hen hoàn thành nhiém vu. Dàng bò va chinh
quyén dja phudng tò chùe nhiéu ndi dòn tiép nịng bau thàn
nhàn cùa càn bó, bó dịi dang màt trong càc khu vUe tàp
két nhu dịn ngUdi thàn éa minh. Hàng ngàn ngi màc dù
dang song trong vùng djch kiém sồt d càc thành phị, thj xà
cùng dèn dUa tién ngUdi di tàp kèt. Gò nhùng nguòi dùng
dàu càc dàng phài, tòn giào, tri thùe, tu san cùng dèn nhìn
tàn màt che dị Uu viét cùa càch mang, khi dèn hp rat thiét
tha vói cupe song mói va khi ve hp mang theo sU luyèn tièc.
Càc ben xe, ben tàu d Cà Mau tàp nàp hành khàch di lai, Cà
Mau lue nào cùng nhu ngày hòi va tràt tu an toàn dUde dàm
bào. Cupe song d Cà Mau thàt tu do, viéc giao luu bang hồ
giùa nịng thòn va thành thj de dàng, dà thu hùt nguòi tu ndi
khàc dèn làp nghiép; thUdng mai phàt trién, tiéu thù eòng
nghiép vUdn lèn, dàn so thj tran Gà Mau tàng lèn rat nhanh.

ThUdng nhàn càc tinh, thành ve day mua bàn, do dò thj tran
107


Cà Mau trd thành trung tàm ehinh trj. kinh té cùa tinh lue
bay giò.
Càc chuyén tàu chuyén quàn tàp két ra mién Bàc nhò neo
rdi ben. hàng ngàn cành tay vày ehào tam biét day luu luyèn,
ké d, nguòi di déu mang trong long y chi quyét tàm hoàn
thành nhiém vu vinh quang va tran day bua ben: ngày mai
Nam - Bàc sum hpp. Ngay sau dò, nhàn dàn Cà Mau l^i bude
vào cupe chién dàu mói, vói niém tin tUdng sàt dà vào thàng
Idi ci cùng.
3. Y nghìa thàng Ieri
- Chinh quyén eàch mang ra sue thUe hién càc chù trUdng
chinh sàch cùa Dàng, n h à n dàn Cà Mau dUdc s o n g t r o n g
nhùng ngày hồ bình, dóc làp, tu do, hanh phùe. Thành tUu
xày dUng cupe .song mói chUa nhiéu nhUng y nghìa ehinh trj
rat lón. Nhàn dàn trong tinh va nhàn dàn càc ndi ve day dà
khàng djnh con dUdng àm no hanh phùe ma Dàng huóng dàn
eho minh di tói là dùng.
- Thàt ky diéu biét bao, tu mot thj tran day rày ng sU,
kho tàng, càn é qn sU eùa djch, kinh tè nghèo nàn, bang
hoai ve vàn hồ, xà bịi do thUe dàn de lai, sau 200 ngày, thdi
gian thàt là ngàn ngùi, do ehinh quyén eàch mang qn ly, bị
màt thj tran Cà Mau hồn tồn thay dòi, tao ra mot bue tranh
sinh dòng, tièu bièu eho che dị mói do Dàng ta mang lai.
- Uy tin va ành huóng cùa càch mang ngày càng sàu
róng, y nghìa chinh tri vị cùng to lón, vùa làm ed sd hi^n
thue phong phù de dàp tan nhùng luàn diéu tuyèn truyén

xuyèn tac bi òi sau này cùa My - nguy.
- Trong nhùng nàm 1930, Cà Mau là mot trong nhùng cài
nói cùa càch mang; trong cupe khàng chién chòng thUe dàn
108


Phàp, Cà Mau là vùng càn é dia Nam Bó; khi hồ bình làp
lai, Cà Mau là dja diém tàp két cùa lue lUdng khàng; chién
Nam Bò; dUdc Dàng va Chinh phù chàm lo mpi màt, dò là
niém vinh dU, tu hào cùa Dàng bó va nhàn dàn Cà Mau.
CÀU HỊI
1. Vi sao CĨ su kién tàp két 200 ngày dèm d Cà Mau?
2. Hày nèu mot so boat dòng cùa chinh quyén càch mang
trong 200 ngày tàp két d Cà Mau?
3. Y nghla thàng Idi cùa khu tàp két Cà Mau nhu thè nào?
4. Mòi nhùng nhàn chùng ljeh sù ké lai nhùng màu chuyén
ve khu tàp kèt 200 ngày dèm d Cà Mau.
5. Suu tàm tài liéu va nhùng màu chuyèn d khu tàp két Cà
Mau.

109


Bài doc

thém:

ÒNG BA DUXN "01 TÀP

KÉT"


Bào Nhàn dàn, s é r a ngày 7/4/1982 ké lai càu chuyèn càm
dóng nhu sau;
"Vào mot ngày nàng chang ehang cuòi mùa khò. mièt
song Ịng Dóc, nUdm oudp hàng van dịng bào khàp ề mot
vùng càn é. khịng it ngUdi tu lue tinh nùa dò ve, dùng chat
dòi bò dòng song tién dUa chuyèn tàu chòt tàp két ra Bàc.
Trèn b(X)ng con tàu Kilixki tràng xồ, ngUdi ta trịng thày
dịng ehi l>è Dn cùng di vói dịng ehi Le Due Tho. I)U ln
bàn tàn: Ong Ba Dn vói ịng Sàu Tbp dén chun ehót này
nidi di sao "^
Diéu khịng ai thè ngd tói dUde là dịng ehi [JC Dn
hxiói- chàn lèn tàu Kilixki chi de dành lac huóng quàn thù.
Mot trong nhùng ngUdi trUe tièp tò chùe cho dòng ehi Le
Duàn d lai là dòng ehi Vò Vàn Kiét. Dòng thdi dòng ehi Vò
Vàn Kiét kè lai ràng: Tòi là Bi thu Tinh uy Bae Lièu, lue bay
gid dUde trao nhiém vu bi màt dua anh Ba (tèn gpi thàn màt
éa dịng ehi l ^ Duàn) trd ve dja phUdng. Ngay dèm dò, tòi
mòi anh ve nghi d nhà mot bà con tin càn. Sàng ra, tịi thày cà
nhà ve xùe dóng, mùng rd khàc thUdng. tòi chUa hièu ra thè
nào, sa xng ngịi nhị long vit vói chù thim nhà. nghe ngóng.
- Ong Duàn d lai day, hd càu*?* - Thim chù nhà khòng nén'
dUde phàn chàn. gipng thàm thi, bòi thàng tòi.
- Ong Duàn nào ? - Tòi tàng lo khóng bièt, eoi nhu
ehuvén tàm phào.
110


A


^

- Ong Ba Dn chó ịng nào! Tói trịng rị ràng ma!
- Tàm bay! Thim nói tàm bay!...
- Càu nói tịi tàm bay, tịi lày hình ra cho eoi ngay.
- Làm sao ma thim lai hình?
- Hình bào minh dàng hòi np, tòi càt trèn trang thò bà.
Tòi chi con biét dàn già dinh hét sue giù bi màt.
Sau ngày mién Nam hồn tồn giài phóng, ehùng tịi
djp dèn mot so' ndi ma trUóc day dóng chi l^è Dn cùng
Dàng bị mién Nam, Dàng bó Bae Lièu lành dao cupe dàu
tranh chòng My - Diém. Dò là vùng Lac - My - Tàn, dia
danh lue bay gid dòng chi Le Duàn thuòng d (Phong Lac, Phù
My, Tàn Hung Tày). Bà con d day ké nhiéu chuyén càm dòng
ve "Anh Ba", "Bàc Ba", ve dòng ehi Le Duàn trong nhùng
ngày nc sịi lùa bịng nhung rat hào hùng d Bae Lièu. Dò là
òng Pham Vàn Dò, d àp Tàn Quàng, xà Tàn Hung Tày dà
cùng vd va càc con nuòi va che chd dòng ehi Le Duàn nhiéu
ngày trong già dinh minh. Chén edm, tàch nuóc cho "Bàc Ba"
trong nhùng ngày gian khò dang con là mot càu chuyén càm
dòng khòng bao giò quèn trong già dinh ngUdi nòng dàn
nghèo nhung rat giàu long yèu nUde ày.
Sau ngày mién Nam hồn tồn giài phóng khịng bao làu,
dịng ehi I ^ Duàn trd lai thàm vùng dàt eUc Nam cùa Tị
qc - mot vùng dàt ma nhu dịng chi dà nói: "Tịi cài may
dà boat dịng d Minh Hai trong thdi ky khàng chién chòng
Phàp va nhùng nàm dàu dàu tranh chòng My va tay sai. Tòi
dà song nhiéu ndi trong vùng U Minh, Thói Bình, Nàm. Càn
va d dàu cùng dUde dòng bào tàn tinh che chd, giùp dò.
Nhùng nàm thàng ày dà de lai eho tòi nhiéu ky niém sàu

sàc".
Ili


Chuang IV
NHÀN DÀN CÀ MAU TRONG THÒI KY
KHÀNG CHIÉN CHONG MY
BÀI 11
PHONG TRÀO DÀU TRANH

CHÌNH

TRj CÙA NHÀN DÀN

CÀ MAU SAU HI$P DjNH GIONEV0 1954
1. My - Dièm àm mifu phà hoai Hiép dinh Giofnevcf
Sau khi Hiép djnh Gidnevd dUde ky kèt, de quóc My nhày
vào mién Nam phà hoai Hiép djnh. àm niUu chia càt làu dai
dàt nude ta. 0 mién Nam, ehùng dùng lèn chinh quyén tay
sai Ngò Dinh Dièm. nhàm bién mién Nam thành thuóc dja
kiéu mdi va càn é qn sU eua ehùng.
0 Cà Mau, vói bị mày nguy quàn. nguy quyén va mot so
co vàn My diéu khièn, cùng vói vién trd kinh té va quàn sU
eùa My. ehùng dà quyét tàm tièu diét phong trào càch mang
d day. Nàm 1955, ngay sau khi ta bàn giao tồn bị khu tàp
kèt, chùng cùng lai bó mày chinh quyén tay sai tu tinh
dén xà, àp, rào net bàt linh va dung lèn càc tò chùe phàn
dòng nhu "Lue lUdng bào ve hUdng thịn". "Thanh nièn ng
hồ", "Phong trào '-àch mang qc già"...; tàng cng mua
chc, bàt ^^ va tra tàn dà man nhùng ngUdi theo khàng

ch'èn eù. Chùng làp ra tò chùe "Ngù già lièn bào" cùng vói
112


bpn té dièp, còng an màt vu de kém kep dịng bào ta, lièn tiép
md nhùng chién djch "tị cóng, diét ng", kèt hdp vói càn
qt khùng bó, bàt giét nhùng ngUdi khàng chién; tò chùe
phàn loai già dinh, gay tàm ly hoang mang; gay chia ré lUdng
giào, giùa nguòi Viét, Khmer, Hoa.
Tu nàm 1957 dén 1959, djch tàng eUdng lue ludng chù
lue, lue lUdng bào an, màt vu, eòng an md nhiéu cupe càn
quét, bàn phà vào càn eù càch mang, thành làp "khu trù
màt", "khu dinh dién" de gom dàn nhàm thUe hién àm muu
"tàt nude bàt eà", tàch càn bó khoi dàn de tièu diét Dàc biét
ehùng eho xày dung dàc khu Binh Hung, sù dung dàm tan
quàn Tudng do Nguyèn Lac Hoà càm dàu. bién vùng dàt này
thành "dja ngue tran gian".
Ngày 6/5/1959, Ngò Dinh Diém ban hành "Luàt 10/59"
làm quóc sàch ehóng cóng. vói phUdng chàm "thà giét oan con
hdn tha làm", ehùng le mày chém di khàp ndi, di hình thùe
té ed - mot hình thùe hành qut dà man nhùng càn bó
khàng ehién va nhùng ai ehùng tinh nghi eó quan he vói càch
mang de uy hiép tinh thàn nhàn dàn ta. Khòng khi khùng
bị, giét choc bao trùm lèn khàp xóm làng.
2. Phong trào dàu tranh cùa nhàn dàn Cà Mau dòi My
- Dièm thi hành Hiép dinh Gicfnevof, dàp tan àm mUu
binh dinh mién Nam (1954 - 1959)
Tu nàm 1955 dèn 1957. phU(mg hng dàu tranh éa
nhàn dàn (^à Mau là chòng àm niUu. thù doan lùa bip. mua
ehuòc\ khung bò eù i dich. giù vùng thành qua eàch mang,

giù gin lue lUdng eùa ta.
Nhièu cupe dàu tranh dièn ra d thành thi va ehung
quanh dịn bót djch. Chi em tièu thU113