s o GIAO D

- OÀO TAO OA

MAU

THAI VAN LONG (Chù bién)
H0irriwH«cj4
-AmUM

LicH sur

NHA XUÀT BAN

3

lALY


so GIÀO PyC VÀ OÀO TAO CÀ MAU
Ths Thài Vàn Long (Chù bién)
Nguyèn Hùu Thành - Bùi Sdn Hai
Le Vàn Luàn - Nguyen Minh Dàng - Tran Quang Thinh

LjCH Sir VÀ DjA LY CÀ MAU
(Tal lièu dùng cho day hoc
òcàc tritàng Pho thóng tinh Cà Ma

TAPI

LICH SU

NHÀ XUAT BÀN DAI HOC QUÓC CIA UÀ NÓI - 2001


Ldl NOI DAU

De tài khoa hoc càp tinh "Nghièn cùu tóng hcfp, xày dùng
nói dung va phUcfng phàp gidng day món Lich su, Dia ly dia
phUcfng cho hoc sinh pho thóng Cà Mau" dà dudc thue hien
do Sd Giào due - Dào tao - ed quan chù tri, Sd Khoa hoc Gịng nghè va Mói trUdng éa tinh - ed quan chù quàn. Tham
già de tài gom:
- NGUT.Ths Thài Vàn Long - Phó Giàm dóc Sd Giào due
& Dào tao Cà Mau - Chù nhiem de tài.
- Nguyen HUu Thành-Phó Ban Tuyén giào Tinh uy Cà Mau
- Nguyèn Minh Dàng - Chù tich Gịng dồn ngành Giào
due tinh Cà Mau.
- Tran Quang Thinh - Chù tich Gịng dồn trUdng PTTH
chun Phan Ngoc Hién tinh Cà Mau.
- NGUT Bùi Sdn Hai - Nguyèn TrUdng phòng PTTH Sd
Giào due - Dào tao tinh Minh Hai (eù).
- Le Vàn Luàn - Chù nhiém khoa Dia ly trUdng Cao dàng
Su pham Bae Lièu.
De tài dà dude nghiém thu theo quyé't dinh so
38/QD.KCM ngày 15 thàng 1 nàm 2001 éa Giàm dóc Sd
Khoa hoc - Gòng nghè va Mòi trUdng tinh Cà Mau. De trién
khai, ùng dung kèt qua nghièn cùu trèn, nhàm phue vu cho
viéc giàng day va hoc tàp ehUdng trình Lich su dia phudng va
Dia ly dia phudng d càc trUdng phó thóng va sU pham trong
tinh, Sd Giào due - Dào tao Cà Mau dà tò chùe bién soan



thành tài lièu dùng cho day hoc d truòng THPT. Sàch goni
hai tàp: Lich su va Dja ly tinh Cà Mau.
Trong qua trình hồn thành hai tàp tài liéu này, Sd Giào
due - Dào tao Cà Mau va càc tàc già dà tièp thu nhiéu y kié'n
dóng góp quy già; dà tham khào va su dung nhiéu tài liéu
dUde cóng ho trèn càc sàch, bào, tap chi; càc bào cào. du àn va
nhiéu tài liéu, vàn bàn eó già tri khoa hoc va phàp ly khàc
eùa càc Cd quan Dàng, ehinh quyén, doàn thè càc càp d trong
va ngoài tinh. Sd Giào due - Dào tao Cà Mau va càc tàc già
xin dUdc phép su dung va càm dn tàt cà càc ed quan. ddn vi,
trUdng hoc, càc càn bò, giào vièn, càc tàc già là chù sd hùu
eùa nhùng tu liéu trèn.
De tàp tài liéu này dUdc trién khai va su dung eó hi^u
qua. Sd Giào due - Dào tao Cà Mau de nghj:
1. Dịi vói càc giào vièn bò mòn càn cu tài liéu này va bò
sung càp nhàt nhùtng u ều, nói dung càn thiè't khàc de
soan thành càc bài day theo phàn phịi ehUdng trình Lich su
dia phUdng, Dia ly dia phUdng do Bò Giào due - Dào tao ban
hành va càc huóng dàn thUe hién eùa Sd. Dòng thdi. trong khi
tién hr.nh càc boat dòng giào due, giàng day nói khoa, ngoai
khoa V hàe eó lièn quan, càc giào vièn càn khai thàe, su dung
tài liéu này nhu sàch tham khào khàc dudc dùng ehinh thùe
trong nhà trUdng de ho sung, lièn he. minh boa thUe té dia
nhudng nhàm nàng cao hiéu qua giào due cho hoc sinh.
2. Dịi vói hoc sinh Tiéu hoc va Trung hoc phó thóng, su
dung làm tài liéu ehinh thùe de hoc tàp Lich su. Dia ly dja
phUdng. va con là sàch doc thèm ho ich.
3. Tài lièu này dUde dùng làm tài lièu tham khào cho hoc
sinh, sinh vièn càc trUdng Trung hoc rhuyèn nghiép, Cao

dàng trong tinh.
4


Do làn dàu bién soan va in àn chàc chàn sé khịng trành
khịi nhùng thiéu sót, Sd Giào due - Dào tao Cà Mau va càc
tàc già rat mong nhàn dUde y kié'n dóng góp éa càc nhà
nghièn cùu, càc giào vién va hoc sinh, sinh vièn de làn tài
bàn dUdc hoàn ehinh hdn.
N G U t Nguyèn Viét Hong
Giàm dóc Sd Giào due - Dào tao Cà Mau

->

5


LỊI GI THIÉU
Thiie hién ngun ly giào due éa Dàng "hoc di dịi vói
hành", "nhà trUdng gàn vói xà bịi", nhùng hiéu biet ve dia
phUdng là yèu eàu quan trong dịi vói the he tré. Bịi vi, long
u nude dUde xày dung trèn ed sd long tu bào, yèu quy va
trach nhiém dịi vói q hUdng.
Trong chudng trình giào due càc mòn Lich su, Dja ly d
trUdng pho thòng (Tiéu hoc va Trung hoc), nhùng tiét ve Ljeh
su va Dja ly dja phUdng ehiém mot ty le khòng nhò. Diéu này
thè hién mày yèu eàu sau day:
- Ve mqt giào di/àng, eung càp cho hoc sinh nhùng kién
thùe Cd bàn ve Ljeh su, Dja ly; giùp càc em hièu vùng chàc,
tồn dién hdn ve dà't nc, dàn toc, vi dja phUdng là mot bị

phàn hùu ed éa Tị qc Viét Nam.
- Ve mgt giào due, boi dudng cho hoc sinh long u q
hUdng de xày dUng long u Tị qc xà bịi chù nghìa giàu
dep ma ịng cha ta dà dò mò hòi, xudng mau xày dUng nèn. 0
day, càc em hièu rò truyén thòng tòt dep, cành quan hàp
dàn. tài nguyèn phong phù, con ngUdi thòng minh, sàng tao
eua q hUdng, de cùng nhàn thùe ve trun thịng ehung
éa dàn toc, tinh thịng nhàt éa Tị qc va quyét tàm bào
ve. xày dUng què hUdng. dàt nUdc- ngày mot giàu manh. vàn
minh, tièn bò.
- Ve mot phot trién. rèn luyèn cho hoc sinh nhùng ky
nàng càn thiét. phù hdp vói u ều. trình do h(K' sinh ve tu
6


duy va thUe hành de nàng cao chat ludng hoc tàp va gàn vói
cc song.
Xt phàt tu "Muc tiéu giào due" dUdc quy dinh trong
"Luqt Giào due", dude Qc bịi thịng qua tai ky bop thù tu
khồ X, ngày 2 thàng 12 nàm 1998: "...là dào tao con ngUÒi
Viét Nam phàt trién tồn dién, dao due, tri thùe, sue kboe,
thàm my va nghé nghiép, trung thành vói ly tUdng dóc làp
dàn toc va chù nghìa xà bịi; hình thành va boi dUdng nhàn
càch, phàm chat va nàng luc eùa cóng dàn, dàp ùng u ều
ve xày dung va bào ve To qc", ehùng ta nhàn thùe dùng vai
trị, vj tri, tàc dung éa mịn Ljeh su va Dia ly d trUdng phó
thịng. Do chùe nàng, nhiém vu éa minh, Lich su va Dia ly
y nghìa rat quan trong vói viéc giào due nhàn dàn trong
cóng cc dUng nUde va giù nUóc. Vi vày, Ljeh su va Dja ly là
mot trong nhùng phUdng tién, vù khi dàu tranh càch mang,

giào due, vàn dòng quàn ehùng. Vi vày, ngay khi mói ve nUóc
(8/2/1941) de trUe tièp lành dao càch mang Viét Nam, Bàc Ho
dà viét càc quyén Ljeh su va Dia ly Cao Bang va nuóc ta.
Md dàu quyén "Ljeh su nUóc ta", Bàc nhàe nhd:
"Dàn ta phài biet su ta,
Cho tu&nggóc tich nUàc nhà Viét Nam".^^*
Day là nguyèn tàc phudng phàp luàn (Hoc xUa de hièu
nay), nguyèn tàc giào due (Biet de hièu) ma Bàc Ho nèu ra,
ehùng ta càn nhàn thùe.
Tàc dung eùa sàch Ljeh su va Dja ly do Bàc Ho bién soan
nhanh chóng thàm nhàp vào quàn ehùng nhàn dàn, làm cho

' ' Ho Chi Minh: Toàn tqp, tàp 3, xuàt bàn làn thù hai. NXB
(^hinh tri Quóc Già. Ha Nói, 1996, tr.220.


moi ngUdi nhàn thày ràng: "Qua viéc hoc Ljeh su va Dja ly
éa nc nhà dà làm cho ehùng tịi (nhùng ehién sì càch
mang d gàn Bàc Ho lue bay giị - PNL) tàng thèm long u
nc va càm thù giàc. Thàt vày, khịng ai u nc hdn khi
biet dàt nc minh giàu dep, khịng ai càm thù giàc hdn khi
bièt dàt nUóc minh bj chà dap, dàn minh bj làm nò le, khòng
ai tin tUdng, dùng càm hdn khi bièt dUdc trun thịng oanh
liét, bàt kht éa cha ịng mình"*^\ Chinh vi hiéu biet ljeh
su va dàt nc ma nhàn dàn ta lue bay giò dà "giàc ngò chinh
tri, tu nguyèn vàc sùng"'"^ dàu tranh giài phóng dàn toc, di
su lành dao éa Dàng.
Trong sU nghiép giào due thè he tré, tu sau Càch mang
thàng Tàm 1945 den nay, mịn Ljeh su, Dja ly d trUdng pho
thịng dà góp phàn dào tao nhùng lóp ngUdi cóng hién cho To

quóc trong sU nghiép khàng ehién chóng ngoai xàm de bào ve
To' quóc va xày dUng dàt nUóc. Tuy nhièn, nhùng nàm trc
day, do tàc dịng tiéu eUe éa ed che thj trUdng. ma này sinh
nhùng nhàn thùe sai léch, khòng dùng ve càc mòn hoc trong
nhà trUdng. Viéc phàn chia "mịn chinh", "mịn phu" mot càch
mày móc, dà làm cho nhiéu mịn, vón tàc dung khịng nhị
trong hoc sinh, bj coi thudng, bj ha thàp. Trong so' "càc mòn
phu" Ljeh su va Dja ly. Già trj éa mịn hoc hồn tồn
khịng tuy thc d so giị trong quy thdi gian hoc tàp, vi tàt cà
càc mòn déu dat tói mùc giào due phó thịng, cùng khịng phu
thc vào viéc thi tịt nghiép bay khịng, vi viéc thi tòt

'". Le Quàn'g Ba: Bàc Ho à Pàc So. NXB Dàn toc Viét Bar.
1995. tr.34.
'-'. Vù .^nh: Tu Con Minh ve Pàc Dò, trong quyén "Bàc Ho".
NXl^ Vàn hoc. Ha Nói. 1960. tr.151.

8


nghiép con bj chi phòi bòi nhùng diéu kién ve to chùe, chua
thè thuc hién dUdc nguyèn tàc "hoc gì thi này", dàm bào^viec
kiém tra, dành già toàn dién hoc sinh. Già4;n éa món hoc
chinh là ị cho góp phàn vào thUe hién muc tiéu giào due.
Nghi quyé't Hòi nghi Ban chà'p hành Trung. Udng Dàng làn
thù hai (khoà Vili) dà nhàn manh vai trị éa càc món hoc xà
hịi va nhàn vàn, trong dò co Lich su va Dia ly dịi vói^viéc
giào due nhàn dàn, thè' he tre, xày dUng "nén vàn hoà tièn
tién, dàm dà bàn sàc dàn toc".
Viéc bién soan càc tài liéu Ljeh su va Dia ly dia p^hUdng

dà quàn triét va thUe hién Nghj quyét Ban chàp hành Trung
Udng Dàng, nghiém chinh thUe hién chUdng trình hai mịn
hoc dà quy dinh, ma nhiéu dja phUdng chUa làm duc^ 'Bièn
soan Lich su va Dja ly dja phUdng dà thè hién sU quan tàm
eùa lành dao tinh nói ehung, éa Sd Giào due va Dào ISio Cà
Mau nói rièng dịi vói hai mịn hoc này tronghe tré, góp phàn xày dUng què hUdng giàu dep. Vréc^bièn
soan hai tài liéu này ehùng tò khà nàng nghièn cùu khoa
hoc, d day là su kèt hdp giùa khoa hoc ed bàn (Ljeh su, Dia-ly)
vói khoa hoc giào due.
Vi vày, ehùng tòi rat hoan nghènh quyé't djnh cùa-^Sd
Giào due & Dào tao Cà Mau dà hoàn thànW va som dUà-vào
su dung hai tài liéu giào khoa này. Tuy là? tài liéu dùng de
day hoc trong nhà trUdng, song nò cùng gói) phàn khịng nhị
vào viéc nghièn cùu Ljeh su va Dja ly dja phUdng Cà Mau.
Kèt qua bién soan dà xàe nhàn mot nguyèn tàc ma ehùng ta
càn tièp tue trién khai: trèn ed sd nghièn cùu khoa hoc - dàc
bièt nhùng vàn de ve dja phUdng va giào due - sé góp phàn
nàng cao trình dị dói ngù càn bò quàn ly va giào vièn. Tu dò
sé nàng cao chat lUdng giào due nói ehung, day hoc ho mịn
nói rièng.
9


Chùng tịi cùng de nghj, cùng vói loai tài liéu giào khoa
ve Ljeh su, Dja ly dja phudng. co thè tiép tue tò chùe bién
soan tài liéu giào vièn de boi dng va dịi mói ve phUdng
phàp day hoc hai mòn này. Chùng tòi cùng hy vong sau mot
so nàm su dung, qua kiém nghiém thUc tién, sàch dUdc bò
sung, chinh ly de trd thành sach phó bién khoa hoc trong

dịng dào qn chùng nhàn dàn - ngồi chùe nàng chù yèu
vàn là tài liéu giào khoa.
Dì nhièn, trong lue bièn soan, in àn, sàch khó trành khịi
nhùng thièu sót. mong dUiM^ ban doc. ngUdi su dung góp y de
sua chùa.
GS.TS - NGND Phan Ngoc Lièn
Chù tich Hịi dóng ho món Lich su,
Bị Giao due va Dào tao
Chù tich Hịi Giào due Lich su Hói Khoa hoc Lich si/ Vièt Nam

:l I'

;

10

;.ì


LÒI TÀC GIÀ
Sàch dUdc bièn soan trèn ed sd thành tUu éa de tài khoa
hoc càp tinh "Nghièn cùu tóng hcfp, xày dùng nói dung va
phU(tng phàp giàng day món Lich su. Dia ly dia phUcfng cho
hoc sinh Cà Mau".
Sàch cùng dUdc bién soan theo "Huàng dàn thUc hién
chUcPig trinh Lich su dia phiCctng va Dia ly dia phUctng tinh
Cà Mau", do Sd Giào due - Dào tao ban hành. Tuy nhièn, nói
dung sàch chUa phài là tàp bài giàng, nèn giào vièn dua vào
day de bién soan cho phù hdp vói ehUdng trình tùng lóp, tùng
càp hoc.

Ngồi càc bài giàng ve Ljeh su, Dja ly dia phUdng, giào
vièn càn khai thàe nói dung éa sàch de su dung trong càc
bài Ljeh su dàn toc, Dja ly dàt nuóc cho phong phù, sinh
dịng, gàn nhùng vàn de ehung éa cà nUóc vói dja phudng.
Giào vièn, chù y phàt huy tinh tich euc éa hoc sinh khi hoc
tàp càc giị Ljeh su, Dja ly dja phUdng, bang càch dàt ều hịi,
ra bài tàp de càc em suy nghi giài quyét, sUu tàm, xù ly tài
liéu. rèn luyèn khà nàng thue hành bò mòn. Viéc day hoc càc
tiét Ljeh su, Dja ly dja phUdng càn dUde tò chùe tai thUe dja,
trong bào tàng, phịng trun thịng, gap gd, tièp xùe vói càc
nhàn vàt, càc bang ehùng eó lièn quan dén nói dung bài hoc.
Viéc day hoc Ljeh su, Dja ly dja phUdng dUde tièn hành linh
boat, hàp dàn, thu hùt hoc sinh va nhàn dàn dja phUdng
tham già. Qua dò khòng chi eó tàc dung giào due hoc sinh,


ma con phue vu cho viéc nghièn cùu va thUc hién càc nhiém
vu chinh trj dja phUdng.
Chùng tòi xin tran trong càm dn Tinh uy. Uy ban nhàn
dàn tinh, Sd Khoa hoc - Gòng nghé va Mòi trUdng, Sd Giào
due - Dào tao, càc ed quan, ban. ngành. trUdng hoc. càc dong
nghiép, ban bé dà giùp dị chùng tịi hồn thành hai tàp sàch.
Mong tiep tue nhàn dvióc nhùng dóng góp de làn tài bàn tot
hdn.
Xin càm dn Hịi Giào due Ljeh su (Hịi KHLS Viét Nam),
Hịi dóng bị món Ljeh su. Dia ly. Vu Giào due phó thịng - Bò
Giào due - Dào tao, Nhà xuàt bàn Dai hoc Queir già Ha Noi
dà giùp dị, góp y va tao diéu kién cho sàch ra dòi.
Càc tàc già

I

4

IJ

>

k*>:

12

'

'\'\.


HirỊNG DÀN THirC HIÉN CHlTONG TRÌNH LICH SU
DIA PHirONG VÀ DIA LY DIA PHlTONG TINH CÀ MAU
(Do Giàm doc Sd Giào due - Dào tao Cà Mau ky
so 2461 THPT, ngày 19/4/2001)
De trién khai ùng dung de tài khoa hoc càp tinh dà dude
nghiém thu do Sd Giào due - Dào tao Cà Mau là ed quan chù
trì, Sd Khoa hoc - Cóng nghé va Mịi trUdng tinh Cà Mau là
co quan chù quàn ve Ljeh su va Dja ly dja phUdng tinh Cà
Mau; Sd Giào due - Dào tao dà tò chùe bièn soan thành hai
tàp tài liéu Ljeh su dja phUdng Cà Mau va Dja ly dja phUdng
Cà Mau. Càn é vào phàn phịi chUdng trình mịn Ljeh su va
Dja ly éa Bị Giào due - Dào tao ban hành va dUdc àp dung
tu nàm hoc 2000 - 2001 dịi vói bàc Trung hoc, nay Sd Giào

due - Dào tao Cà Mau huóng dàn cu thè viéc thUe hién
chUdng trình càc tiét day Ljeh su dia phUdng va Dja ly dia
phUdng tinh Cà Mau d càp Trung hoc ed sd va càp Trung hoc
pho thịng nhu sau:
I. DĨl VĨI LICH SU DIA

PHUCNG

1. Cà'p Trung hoc cof sịf
Làp 6:1 tiét (tiét 33)
Nói dung: Tị chùe hoc sinh di tham quan hồc giói thiéu
mot di tich ljeh su gàn nhàt eùa dia phUdng (tham khào phàn
phu lue mot so di tich ljeh su d Cà Mau trong tài liéu Lich su
13


dia phuang Cà Mau). Nói dung này do giào vièn bị mịn chon
va xày dung bài giói thiéu hồc ké hoach to chùe tham quan.
-'.

^ . • -'-

Làp 7:1 tiét (tiét 33)
Nói dung: Ljeh su khai phà, khan hoang dàt Cà Mau va
su thành làp tinh Cà Mau qua càc thdi ky ljeh su.
Giào vièn dUa vào Bài 1: "Qua trình hình thành tinh Cà
Mau" trong tài liéu Lich su dia phi/mg Cà Mau de soan
thành giào àn rièng cho tiét này.
Làp 8: 2 tiét (tiét 65 va 66)
- Tiéi 65: Giói thiéu ve diéu kién tu nhièn, dàn cU va càc

tiém nàng kinh té chinh eùa Cà Mau.
Giào vién dUa vào Bài 2 trong tài liéu Lich su dia phUcfng
Cà Mau de soan thành giào àn rièng cho tiét này.
- Tiét 66: Giói thièu ve Cà Mau thdi ky sau giài phóng
(1975) dén nay.
Giào vièn dUa vào ChUdng V trong tài liéu Lich su dia
phUcfng Cà Mau va càc tu liéu dUdc càp nhàt khàc de soan
thành giào àn rif^^-'g cho tiét này.
Làp 9: 3 tiei (tiét 64, 65 va 66)
- Tiét 64: Giói thiéu Ljeh su càch mang Cà Mau trong
thdi ky 1930 - 1945.
Giào vièn dUa vào ChUdng 11 trong tài liéu Lich su dia
phUifng Cà Mau de soan thành giào àn rièng cho tiét này.
Dàc bièt chù y kién thùe trong tàm d càc bài 3 va 5, càc bài
con lai chi giói thiéu khai quàt hoàc cho hoc sinh doc thèm,
hoàc tich hdp bang càch lièn he thUe tièn Lich su dja phudng
khi giào vièn giàng day càc bài d ChUdng I. II, IH trong sàch
giào khoa Lich su lóp 9.
14


- Tiét 65: Giói thiéu Ljeh su càch mang Cà Mau trong
thdi ky khàng ehién chóng Phàp (1946 - 1954).
Giào vièn dUa vào ChUdng III trong tài liéu Lich su dia
phU(tng Cà Mau de soan thành giào àn rièng cho tiét này.
Dàc biét chù y kién thùe trong tàm d Bài 9, càc bài con lai chi
giói thiéu khài quàt hoàc cho hoc sinh doc thèm, hoàc tich
hdp lièn he thue tién dja phudng khi giào vièn giàng day càc
bài d ChUdng IV, V trong sàch giào khoa Ljeh su lóp 9.
- Tiét 66: Giói thiéu Ljeh su càch mang Cà Mau trong

thdi ky khàng ehién chóng My (1951 - 1975).
Giào vièn dUa vào ChUdng IV trong tài liéu Lich su dia
phUctng Cà Mau de soan thành giào àn rièng cho tiét này.
Dàc biét chù y kién thùe trong tàm d Bài 18, càc bài con lai
chi giói thiéu khài quàt hoàc cho hoc sinh doc thèm, hoàc tich
hdp bang càch lièn he thUe tién Ljeh su dja phUdng khi giào
vién day càc bài d ChUdng VI trong sàch giào khoa Ljeh su
lóp 9.
Nói dung thi tịt nghiép Trung hoc ed sd (phàn Ljeh su dja
phudng) sé eó de cUdng hng dàn rièng theo tùng nàm, chù
u là ehUdng trình Ljeh su dja phUdng d lóp 9.
2. Càp Trung hoc phó thịng
- Chi 1 tiét (tiét 33) d lóp 11, do dị trong qua trình
giàng day, giào vièn càn tich hdp giói thiéu kién thùe Ljeh su
dja phUdng Cà Mau bang càch lièn he thUe tién Lich su càch
mang tinh nhà eó lièn quan khi giàng giài phàn Ljeh su Viét
Nam d lóp 11 va lóp 12. Rièng tiét Ljeh su dja phUdng d lóp
11, giào vièn dUa vào ChUdng I, V trong tài liéu Lich su dia
phitifng Cà Mau va nhùng thịng tin càp nhàt khàc lièn
quan de soan thành bài giói thiéu cho hoc sinh.
15


II DỊI VĨI DIA LY DIA PHUONG
1. Càp Trung hoc cO sd
Làp 6:1 tiét (tiét 66)
Nói dung: To chùe de dai dién càc
trình bay ket qua bài làm thUe hành d
nhièn d dja phUdng. Giào vièn dUa vào
liéu Dia ly dia phUcfng Cà Mau de giói

kèt qua thuc hành éa hoc sinh.
Làp 9: 2 tiét (tiét

to (nhóm) hoc sinh
nhà ve tong thè tU
ChUdng l trong tài
thiéu bò sung thèm

32,33)

Giào vièn dUa vào he thóng ều hịi d càc bài 23, 24, 25,
26 va 27 trong sàch giào khoa Dja ly lóp 9 va càc bài tàp d
Chudng l. Il va III trong tài liéu Lich su dia phumg Cà Mau
de soan thành bài day d hai tiét này. Vi ehUdng trình Dja ly
dja phUdng d càp Trung hoc ed sd qua it nèn giào vièn càn
tich hdp lión he, giói thièu càc kién thùe co lièn quan dén Dja
ly dja phudng trong tài liéu Lich su dia phUifng Cà Mau va
nhùng thóng tin dUdc càp nhàt khàc eó lièn quan cho h(X'
sinh trong khi giàng day ehudng trình Dja ly tồn càp Trung
hoc ed sd. Rièng nói dung thi tịt nghiép Trung hoc ed sd
(phàn Dja ly dja phUdng) sé de cUdng hng dàn rièng
theo u ều tùng nàm, chù u là chudng trình Dja ly dja
phUdng d lóp 9,

2. Càp Trung hoc phị thịng
Chi hai tiét thUc hành (tiét 18 va 19) d lóp 12; do dị
trong qua trình giàng day, giào vièn càn tich hdp giói thiéu
kién thùe Dja ly dja phUdng Cà Mau bang càch lièn he thUc
té Dia ly tinh nhà eó lièn quan theo tài liéu Lich su dia
16

phuang Cà Mau va nhùng thòng tin khàc khi giàng day
chUdng trình Dia ly d tồn càp Trung hoc phị thòng. Rièng
hai tiét thuc hành Dia ly dia phUdng d lóp 12 giào vién càn
dUa vào ChUdng II va III trong tài liéu Dia ly dia phUcfng Cà
Mau de giói thièu cho hoc sinh tìm hiéu mot so vàn de dia ly
kinh té' - xà bịi éa dia phUdng (tiét 18), sau dị to chùe trình
bay va thào ln trèn lóp (tiét 19).
Ngồi càc tiét quy dinh trong chudng trình chinh khồ
nèu trèn, giào vién bị mịn càn to chùe càc buoi ngoai khồ
tham quan, giói thiéu ve Ljeh su dja phUdng, Dja ly dja
phUdng cho hoc sinh, nhàt là hoc sinh d càc lóp ci càp.
Nhàn dUdc hng dàn này, Sd de nghj càc òng (bà)
TrUdng phòng Giào due - Dào tao, Hiéu trUdng càc trUdng
THPT, THCS va tàt cà giào vièn day mòn Ljeh su, Dja ly bàc
Trung hoc trién khai thUc hién tu nàm hoc 2001 - 2002.
Trong qua trình thUe hién, thng xun phàn ành ve Phòng
Trung hoc phò thòng Sd de kjp thdi tham mUu n nàn, diéu
chinh.

n
L. LLTCHitLì

17


ChUcfng I

CÀ MAU - VÙNG DAT, CON NGL/ỊI

BÀI 1
QUA TRÌNH HÌNH THÀNH TINH CÀ MAU

I. QUA TRÌNH KHAN HOANG DAT CÀ NUU
Cà Mau là tinh dutlc khai khan muón màng nhàt so vói
càc tinh trong nUdc Dịn dàu thè ky XVIl. vùng dàt Cà Mau
dàn c\S vàn thua thót. dàt dai con hoang vu. Sàch Già Dinh
Thành Thóng Chi éa Trjnh Hồi Due co ehép:
"Thdi Già Long, nhùng gióng dàt cao rào d ven song Ong
Dóc, song Gành Hào. .song Bay Hàp va mot vài phu luu, mói
co ngi khai khan, làp thành xóm, àp. Tuy vày. dén thdi Tu
Due, Cà Mau vàn là vùng rùng dc. vet, tram, khịng mày ai
dén làp nghiép vi thiéu nUóc ngot va ruóng qua nhiéu phèn".
TrUóc khi nhà Nguyèn cai quàn, vùng dàt Cà Mau dà
tùng thc vào Phù Nam, Chàn Lap.
Ci théjvv XVll, Mae Cùu dàn mot so ngUdi Trung Hoa
chóng lai triéu dinh Man Thanh. phue Minh dén Chàn Lap
va vùng Ha Tièn làp nèn 7 xà, trong dị hai xà eUc Nam là
Rach Già va Cà Mau.
i
Mac Thièn Tu con eùa Mae Cùu dà vàng lènh triéu dinh
chùa Nguyèn làp ra dao l>ong Xuyèn (d vùng dàt Cà Mau
ngày nay). tò chùe mang tinh chat quàn sU.
18


Den nàm Già Long thù 7 (1808), dao Long Xuyèn dUdc
dòi ra huyén Long Xuyèn, thuòc tran Ha Tièn (lue dò dàt
Nam Bò co 3 dinh: dinh Tran Bièn, dinh Phièn Tran, dinh
Long Ho va mot tran Ha Tièn). Nàm Minh Mang thù 6

(1825), nhà Nguyèn dà dàt mot quan tri hun de cai tri.
Cùng vói su phàt trién éa lich su, Nam Bó dUde chia
thành 6 tinh (Lue tinh Nam Ky): Già Dinh, Bièn Hồ, Djnh
Tudng, Vình Long, An Giang, Ha Tièn. Rièng tinh Ha Tièn eó
3 phù, 7 huyén, Cà Mau thuòc huyén Long Xuyèn, phù An
Bièn (Ha Tièn), tinh Ha Tièn.
II. SU' THÀNH LÀP TINH CÀ MAU QUA CÀC THỊI KY
LICH SU
1. Triade nàm 1976
De ịn djnh ve hành ehinh trong viéc khai thàe thuòc dja làn
thù nhàt, Phàp chia Nam Ky thành 20 tinh. Ngày 18/2/1882,
mot phàn dàt Bae Lièu thc tinh Sóc Tràng, mot phàn dàt Cà
Mau thuòc Rach Già dUdc bop thành tinh Bae Lièu.
Ngày 9/3/1956, theo sàc lènh 32/VN, ehinh quyén Sài
Gòn lày quàn Cà Mau, quàn Quàng Xuyèn va 4 xà eùa quàn
Già Rai: Djnh Thành, Hoà Thành, Tàn Thành, Phong Thanh
Tày làp thành tinh Cà Mau.
Ngày 22/10/1956, chinh quyén Sài Gòn ra sàc lenh
143/VN dòi tèn tinh Cà Mau thành tinh An Xuyèn.
Ve phia chinh quyén càch mang thi thành làp 2 tinh Cà
Mau va Bae Lièu dUa theo su phàn djnh dja giói hành chinh
éa djch de thn tién cho lành dao phong trào càch mang d
mòi ndi.
19


2. Tu 1976 den 1996
Sau ngày mién Nam hoàn toàn giài phóng, thàng 2/1976,
Chinh phù càch mang làm thdi Gịng hoà mién Nam Viét
Nam ra nghj djnh hdp nhàt mot so tinh d mién Nam. Hai

tinh Cà Mau (An Xuyèn) va Bae Lièu thành tinh Minh Hai.
Tinh Minh Hai co hai thj xà: thj xà Cà Mau va thj xà Minh
Hai va 7 hun: Vình Ldi, Hong Dàn, Già Rai, Chàu
Thành. Thói Bình, Tran Vàn Thdi, Ngoc Hién.
Minh Hai là tinh róng nhàt d Dóng bang song Cùu Long
va thù nhì d Nam Bó.
Ngày 11/7/1977, Hịi dóng Chinh phù nc Gịng hồ xà
bịi chù nghìa Viét Nam ra qut djnh so 181-CP giài thè
huyén Chàu Thành. Càc xà eùa huyén này dUdc nhàp vào càc
huyén Già Rai, Tran Vàn Thdi va Thói Bình.
Ngày 29/12/1978, Hịi dóng Chinh phù ra quyé't djnh so
326-CP làp thèm 6 huyén mói; Phuóe I>ong, Cà Mau, U
Minh, Phù Tàn, Cài Nude, Nàm Càn. So hun trong tinh
tàng lén 12 hun.
Ngà} 30/8/1983, Hịi dóng Bó trUdng ra quyé't djnh so
94/HDBT giài the huyén Cà Mau, càc xà eùa huyén này dUde
sàp nhàp vào thj xà Cà Mau va càc hun Già Rai, Thói
Bình, Cài Nude, tinh con lai 2 thj xà va 11 huyén.
Ngày 17/5/1984, Hịi dóng Bó trUdng ra Nghj djnh so 75 HDBT dòi tèn thj xà Minh Hai thành thi xà Bae Lièu. Hdp
nhàt huyén Hong Dàn va huyén Phuóc Long lày tèn là huyén
Hong Dan Hdp nhàt huyén Cài Nude va huyén Phù Tàn
thành huyén Cài Nudc.
Ngày 17-18/12/1984, vói hai quyé't djnh éa Hịi dóng liị
trUdng dịi tèn hun Nàm Càn (eù) thành huyén Ngoc Hién
20


(mói). Doi tén hun Ngoc Hién (é) thành hun Dàm Ddi
(mói). Chuyén tinh ly tinh Minh Hai tu thi xà Bae Liéu ve thi
xà Cà Mau.

Nhu vày tinh Minh Hai co hai thi xà (thi xà Cà Mau, thi
xà Bae Liéu) va 9 huyén: Vình Ldi, Hong Dàn, Già Rai, Thói
Bình, U Minh, Cài Nc, Tran Vàn Thdi, Dàm Ddi, Ngoc

Hién.
3. Thòri ky tic cuòi n à m 1996 den nay
Ngày 6/11/1996, trong ky bop thù 10, Qc bịi khồ IX
dà phè chuàn viéc tàch tinh Minh Hai ra làm hai tinh Cà
Mau va Bae Liéu, thUc hién tu ngày 1/1/1997.
Tinh Bae Lièu hién nay eó dién tich 2.484,96 km^ dàn so'
772.078 ngUdi, góm mot thi xà (Bae Lièu) va 4 hun (Vình
Ldi, Già Rai, Phc Long, Ngan Dùa).
Tinh Cà Mau hién nay eó dién tich 5.211 km", dàn so
1.133.747 ngi, góm mot thành phó' (Cà Mau) va 6 hun
(Thói Bình, U Minh, Tran Vàn Thdi, Cài Nc, Dàm Ddi,
Ngoc Hién).
Cà Mau là vùng mói khai phà nhung là vùng dàt day
tiém nàng, con ngUdi Cà Mau dUde bòi nhàp khi xUa di md
dàt, nhu òng Vò Vàn Kiet (Co vàn BCH Trung Udng Dàng)
phàt hiéu tai Dai bòi Dàng bị tinh Minh Hai thàng 7/1983:
"Là mot tinh rat nhiéu bé ban. Mành dàt hào hiép va
phóng khồng này dà tièp bang van ngi phièu bat di tìm
cc song trc day. Trong hai cc khàng ehién, bang van
ngUdi khàp né dà ve day ehién dàu va ngà xng tai day,
de lai day biét bao là ky niém".
Tiém nàng eùa bién, éa rùng, éa dàt d Cà Mau rat lón.
Rùng ngàp man eó già trj trèn the giói ve bé sinh thài, dùng
21

sau rùng Amazon. Bién Cà Mau cùng day bua ben ve bài san
va dàu khi trong tUdng lai.
CÀU HÒI
1. Vùng dàt Cà Mau dUde khai khan nhU thè nào ?
2. Tinh Cà Mau dUdc thành làp nhu thè nào ?
3. ThUe hành : Giào vièn cho hoc sinh sUu tàm càc tu lièu,
•

•

*

màu chuyén d dja phUdng lièn quan dén qua trình khai
khan dàt Cà Mau.
4. Thue hành : Giào vièn cho hoc sinh tìm hiéu nguon gĨc
mot dja danh (xóm, àp, xà, hun) gàn vói qua trình phàt
trién tinh Cà Mau.

22


BAI 2
CÀ MAU - THIÉN NHIÉN VÀ CON NGl/ÒI
1. Vài n e t ve d i é u ki^n t\i nhién tinh Cà Mau
Cà Mau là tinh cUc Nam eùa To qc, là phàn mùi éa
bàn dào Cà Mau. ranh giói ehung vói hai tinh: Kién Giang
va Bae Lièu; giàp bién Dòng va vjnh Thài Lan.
+ Bàc giàp tinh Kién Giang.
+ Nam giàp bién Dóng.
+ Dịng giàp tinh Bae Lièu va bién Dịng.

+ Tày giàp vói vjnh Thài Lan.
Ve hành ehinh, tinh eó mot thành phó (Cà Mau) va 6
hun: Thói Bình, U Minh, Cài Nc, Tran Vàn Thdi, Ngoc
Hién, Dàm Ddi; góm 82 xà, phng, thj tran (tinh dén thdi
dièm dàu nàm 2001).
Cà Mau eó khi bau càn xich dao, nàng nóng va mUa
nhiéu, dị àm cao, nhiét dị it thay dịi. Nhiet dị trung bình là
26^^C, bièn tu ba phia nèn khi bau ón hồ, it khi xày ra bào
lut. Cà Mau eó hai mùa: mùa khó kéo dai tu thàng 11 dén
thàng 4; mùa mUa tu thàng 5 dén thàng 10. Co so giò nàng
cao: nàm 1968 là 2.498 giò, nàm 1970 là 2.116 giò. Ludng
rnUa nàm cao nhàt là 2.945 mm vào nàm 1979 va nàm thàp
nhàt là 1.446 mm vào nàm 1942.
Cà Mau dUde hình thành là kèt qua éa qua trình boi tu
phù sa song Cùu Long tao nèn. Hai dòng bài luu d bién Dòng
23


va vjnh Thài U n dịn nhàn phù .dàp dàn theo nàm thàng, tao nèn vùng dàt cUc ky màu mị.
Dóng thdi day cùng là ndi quan trong de tòni cà va càc sinh
vàt bién sinh san va phàt trìén. tao ra ngU trUdng ly tUdng ị
bién Cà Mau.
Dóng bang Cà Mau màu mị va bang phàng. dị dóc khịng
lón, dị cao tu 0,5 dén 3m so vói mUc nUdc bién, dua nóng
nghiép éa tinh Cà Mau dat gàn 1 triéu tàn lUdng thUe trong
nhùng nàm qua. Cà Mau khịng phài ehi dịc canh ềy lùa ma
càc loai eày hoa màu. eày lUdng thUe cùng rat phàt trién.
Rùng Cà Mau thuòc vào he rùng ngàp nuóc, góm co rùng
Duóc (mpc d bài boi nUóc man va nUóc Id) d càc huyén Cài

Nuóc, Ngoc Hién, Dàm Ddi là chù yéu; rùng tram (moc d
nuóc ngot va nc Id) chù u d càc hun U Minh, Thói
Bình, Tran Vàn Thdi Rùng duóc va rùng tram nói tiep nhau
bao quanh lày mùi Cà Mau tu Dóng sang Tày. Ngồi ra con
nhùng "lịm ' rùng tram moc rài ràc. Rùng sàt éa Cà Mau
dùng thù nhì trèn the giói ve tàm quan trong va dién tich,
chi dùng sau rùng sàt ben bị song Amazon éa chàu My
Latinh. Nàm 1930, dién tich rùng eùa Cà Mau - Bae Liéu
(ma chù yéu d Cà Mau) chièm khoàng 300.(XX) ha. Qua ehién
tranh tàn phà bịi chat dóc hồ hoc, bom dan éa kè thù, nan
chày rùng va sU tàc dịng éa con ngUdi, ngày nay con lai gàn
200.(XX) ha, trong dị mot so dién tich là tròng nidi.
Cà Mau co màt dò kènh rach, .song ngòi nhu mang nhén,
màt dò cao nhàt trong cà nUdc. Co nhùng .song lón. nUóc sàu
dàn phù sa dén moi ndi. chày ra vjnh Thài U n nhu .««ịng Cài
Tàu, song Ong Dịc, song Bay Hàp... Song chày ra bién Dịng
nhu song Gành Hào... He thóng kénh dào nhu kènh Cà Mau
- Bae Lièu, kènh Cà Mau - Phung Hiép... ; j ' • • >^
24


Thuàn Idi ve giao thóng dUdng thuy, nhung lai là khó
khan ve giao thóng dUdng bị, vi dàt thàp, song ngòi nhiéu.
Hién nay, tinh Dàng bò va nhàn dàn Cà Mau dang thUe hién
chUdng trình xồ ều khi, bé tóng hồ dng nịng thịn va dUa
dién ve dén càc xà.
Cà Mau dUdc thièn nhièn Uu dai ve tóm, cà va thuy, bài
san, là Tinh co dién tich nuói trong thuy, bài san lón nhàt cà
nuóc.
Thièn nhièn Uu dai, ndi dàt lành chim dàu, Cà Mau eó

nhiéu san chim. vudn chim. Ngay tai trung tàm thành phó Cà
Mau cùng vn chim tai Làm Vién 19/5.
Khai thàe, bào ve va phàt trién tài nguyèn thièn nhièn d
Cà Mau dang dUde Dàng bị va chinh qun càc càp cùng nhu
moi ngi dàn Cà Mau rat quan tàm.
Ngoài tiém nàng dà nèu, con mot tiém nàng to lón là
ngn dàu khi ngồi bién khdi eùa Cà Mau ma tUdng lai gàn
sé là khu cóng nghiép lón - khu cịng nghiép - khi - dién dam Khành An sé dUde xày dUng va sé góp phàn làm giàu
thèm cho Cà Mau va Tị qc.
2. Dàn ci^ va con ngifc/i Cà Mau
Tinh den ngày 31/12/1999, tồn tinh Cà Mau 1.133.747
ngi vói màt dị trung bình 218 ngUdi / Ikm'^. Cu the:
- Ị thành phó Cà Mau 181.526 ngUdi, màt dị 741
ngi/km".
- Hun Thói Bình 130.971 ngi, màt dị 209 ngUdi/km'.
- Hun U Minh 81.970 ngUdi, màt dị 108 ngi/km^.
- Hun Tran Vàn Thdi 183.620 ngi, màt dị 262
ngi/km*^.
25