LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận văn “Xử phạt vi phạm hành chỉnh trong lĩnh vực

hải quan qua thực tiễn tại Cục Hải quan tỉnh An Giang” là công trình nghiên

cứu của riêng tơi. Các kết quả nêu trong Luận văn chưa được cơng bố trong
bất kỳ cơng trình nào khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong Luận vãn

đám báo tính chính xác, tin cậy và trung thực. Tơi đã hồn thành tất cả các
mơn học và đã thanh toán tất cả các nghĩa vụ tài chỉnh theo quy định của

Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội.
Vậy tôi viết Lời cam đoan này đề nghị Khoa Luật xem xét để tơi có thể

bảo vệ Luận văn.
Tôi xin chân thành cám ơn!

NGƯỜI CAM ĐOAN

Tạ Thị Lan


MỤC LỤC

Trang

Trang phụ bìa

Lời cam đoan
Mục lục

Danh mục các từ viết tắt

Danh mục các bảng, sơ đồ
MỞ ĐẦU............................................................................................................... 1
CHƯƠNG 1: CO SỎ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT VỀ xử PHẠT VI
PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH vực HẢI QUAN............ 8

1.1.

Khái niệm và đặc điểm của vi phạm hành chính trong lĩnh
vực hải quan............................................................................................. 8

1.1.1. Khái niệm vi phạm hành chính trong lĩnh vực hải quan..................... 8
1.1.2. Đặc điểm của vi phạm hành chính trong lĩnh vực hải quan................ 13
1.2.

Khái niệm và đặc điểm của xử phạt vỉ phạm hành chính trong
lĩnh vực hải quan.................................................................................. 15

1.2.1. Khái niệm xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực hải quan...... 15
1.2.2. Đặc điểm của xứ phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực hải quan...... 17
1.3.

Khái quát pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính trong

lĩnh vực hải quan.................................................................................. 20

1.3.1. Nguyên tắc xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực hải quan..... 20
1.3.2. Thời hiệu xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực hải quan....... 22
1.3.3. Các hình thức xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực hải quan...... 24

1.3.4. Các biện pháp khắc phục hậu quả........................................................ 26
1.3.5. Các biện pháp ngăn chặn và đảm báo việc xử phạt vi phạm hành

chính trong lĩnh vực hải quan.............................................................. 29
1.3.6. Thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực hải quan.... 30

1.3.7. Thủ tục xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực hải quan............. 38
Kết luận chu’ong 1............................................................................................. 40


CHƯƠNG 2: THựC TRẠNG VI PHẠM HÀNH CHÍNH VÀ ÁP
DỤNG PHÁP LUẬT VỀ xử PHẠT HÀNH CHÍNH TRONG

LĨNH Vực HẢI QUAN TẠI cục HÃI QUAN AN GIANG..... 41

2.1.

Thực trạng vi phạm hành chính và thục hiện pháp luật về xủ’

phạt vi phạm hành chính về hải quan tại Cục Hải quan An Giang.... 41

2.1.1. Thực trạng vi phạm hành chính tại Cục Hải quan tỉnh An Giang

41

2.1.2. Việc thực hiện quy trình xử phạt vi phạm hành chính....................... 46
2.2.

Cơng tác phối họp của Cục Hải quan tỉnh An Giang vói các
cơ quan, đơn vị trong nội bộ ngành và với các cơ quan nhà

nước khác............................................................................................... 54

2.3.

Đánh giá công tác xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực

hải quan của Cục Hăi quan tỉnh An Giang trong 3 năm (từ
năm 2018-2020)................................................................................... 56
2.4.

Những bất cập trong pháp luật hiện hành về xử phạt vỉ phạm

hành chính trong lĩnh vực hẳi quan tù’ thực tế tại Cục Hải
quan An Giang...................................................................................... 60

2.4.1. Sự thay đổi cơ chế, chính sách và pháp luật chưa có sự thống nhất

60

2.4.2. Việc tuyên truyền, phổ biến pháp luật cịn mang tính hình thức........64
2.4.3. Bất cập trong áp dụng pháp luật của các cơ quan nhà nước có

thẩm quyền........................................................................................... 65
Kết luận chương 2............................................................................................ 68
CHƯƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN PHÁP

LUẬT VÀ NÂNG CAO HIỆU QUẢ xử PHẠT VI PHẠM
HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH vực HẢI QUAN: QUA

THỤC TIỄN TẠI cục HẢI QUAN AN GIANG.......................... 69

3.1.

Dự báo về tình hình vi phạm hành chính trong lĩnh vực hăi quan... 69

3.2.

Giải pháp hoàn thiện về pháp luật xử phạt vi phạm hành chính

trong lĩnh vực hải quan....................................................................... 72

3.2.1. Lợi ích cùa việc hồn thiện pháp luật xử phạt vi phạm hành chính
trong lĩnh vực hải quan......................................................................... 72


3.2.2. Một số giải pháp hoàn thiện pháp luật................................................. 74
3.3.

Giải pháp nâng cao hiệu quả xử phạt vi phạm hành chính

trong lĩnh vục hải quan...................................................................... 76

3.3.1. Tn thủ trình tự, thủ tục xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh
vực hải quan.........................................................................................76

3.3.2. Nâng cao chất lượng đội ngũ công chức hải quan trong cơng

tác xừ phạt vi phạm hành chính........................................................ 78
3.3.3. Tăng cường công tác kiềm tra, thanh tra việc xử phạt vi phạm
hành chính trong lĩnh vực hải quan...................................................... 80


3.3.4. Tuyên truyền, giáo dục để nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật về
xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực hải quan cho người

dân, doanh nghiệp, cơ quan, đơn vị, tổ chức....................................... 81
Kết luận chu’O’ng 3............................................................................................. 83

KẾT LUẬN......................................................................................................... 85

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO....................................................... 87


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẲT

HQCK

Hải quan cửa khẩu

NĐ

Nghị định

QĐ

Quyết định

TT

Thơng tư

VPHC


Vi phạm hành chính

XLVPHC

Xử lý vi phạm hành chính

XPVPHC

Xử phạt vi phạm hành chính


DANH MỤC CÁC BẢNG, sơ ĐỒ

SỐ hiêu
•

Tên bảng

Trang

Bảng 1.1

Thẩm quyền xứ phạt của Hãi quan

30

Bảng 1.2

Thẩm quyền xử phạt của Bộ đội biên phòng và Cảnh sát biến


32

Bảng 1.3

Thẩm quyền xử phạt của Chủ tịch UBND các cấp

35

So hiêu
•

Tên sơ đồ

Trang

Sơ đồ 2.1

Quy trình kiểm sốt XPHC của Cục Hải quan tỉnh An Giang

51


MỞ ĐÀU

1. Tính câp thiêt của đê tài

Theo Luật Hải quan năm 2014, Hải quan Việt Nam có nhiệm vụ thực
hiện kiểm tra, giám sát hàng hóa, phương tiện vận tải; phịng, chống bn lậu,


vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới; tổ chức thực hiện pháp luật về
thuế đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu; thống kê hàng hóa xuất khẩu,

nhập khẩu theo quy định của Luật này và quy định khác của pháp luật có liên
quan; kiến nghị chủ trương, biện pháp quản lý nhà nước về hải quan đối với

hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu, xuất cảnh, nhập cảnh, quá cảnh và chính

sách thuế đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu.
Trong điều kiện tình hình kinh tế xã hội khơng ngừng phát triển, hoạt

động xuất nhập khẩu ngày càng tăng mạnh. Đi kèm với đó, các vi phạm pháp

luật trong lĩnh vực hải quan cũng diễn ra ngày càng tăng về số lượng và phức

tạp về tính chất. Để đáp ứng được yêu cầu đấu tranh phòng, chống vi phạm
xảy ra trong lĩnh vực hải quan, ngay từ khi thành lập, hải quan Việt Nam đã
trở thành lực lượng quan trọng trong công tác đấu tranh phát hiện, ngăn chặn

và xử lý đối với các vi phạm.
Việc xử lý đối với các vi phạm được thực hiện bằng nhiều biện pháp,

trong đó biện pháp xử lý vi phạm hành chính hiện được cơ quan hải quan áp

dụng nhiều hơn cả. Thời gian qua, để xử lý các vi phạm về hải quan bàng chế
tài hành chính, Quốc hội, Chính phủ, các Bộ, ngành đã ban hành nhiều văn

bân quy phạm pháp luật như: Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012 và

các văn bản hướng dẫn thi hành; Nghị định số 185/2013/NĐ-CP ngày 15/11/

2013 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động

thương mại, sản xuất, bn bán hàng giả, hàng cấm và bào vệ quyền lợi người

tiêu dùng (được sửa đổi, bổ sung tại Nghị định số 124/2015/NĐ-CP)..., Trong

lĩnh vực hải quan, Chính phủ, Bộ Tài chính cũng đã quan tâm, hoàn thiện các


văn bản quy định cụ thê chê tài xử phạt như: Nghị định 127/2013/NĐ-CP

ngày 15/10/2013, Nghị định số 45/2016/NĐ-CP ngày 26/5/2016, Nghị định số

128/2020/NĐ-CP ngày 19/10/2020. Thực tiễn cho thấy, tình hình vi phạm
hành chính của các tố chức, cá nhân liên quan đến lĩnh vực hải quan ngày một

nhiều, số vụ vi phạm ngày càng tăng, thù đoạn ngày một tinh vi. Đe kiếm soát
chặt chẽ cũng như xử lý nghiêm minh các hành vi vi phạm, đòi hỏi cơ quan

Hải quan, nhất là các Cục Hải quan địa phương phải nắm chắc các cơ sở pháp
lý, trình tự thủ tục luật định trong xừ phạt vi phạm hành chính, góp phần vào

việc ngăn chặn và xử lý kịp thời mọi hành vi vi phạm.
Với vị trí địa lý đầu nguồn sơng Cửu Long, An Giang được Chính phủ

chọn là một trong 4 tỉnh, thành phố thuộc vùng kinh tế trọng điểm vùng Đồng
bằng sông Cửu Long. An Giang cũng chính là cửa ngõ giao thương quan

trọng của quốc gia, các tỉnh, thành phố trong vùng Đồng bằng sông Cửu Long
với Vương quốc Campuchia và các nước thành viên ASEAN. Với điều kiện


tự nhiên thuận lợi, tài nguyên phong phủ, An Giang có lợi thế trong phát triển
kinh tế nông nghiệp, du lịch, công nghiệp chế biến nông sản thực phẩm, thương

mại biên giới. Nham thực hiện tốt công tác quản lý xuất nhập khấu và triển khai
lực lượng Hải quan trong phạm vi cả nước, Bộ Ngoại thương đã ra Quyết định
số 248/BNgT-TCCB ngày 14/02/1977 thành lập Chi cục Hải quan tỉnh An

Giang trực thuộc Cục Hãi quan Trung ương - Bộ Ngoại thương hoạt động trên
cơ sở của Điều lệ Hải quan theo Nghị định số 03/CP ngày 27/02/1960.

Do chiến tranh biên giới Tây Nam nên đến tháng 3/1979, Chi cục Hải

quan An Giang mới chính thức đi vào hoạt động với nhân sự ban đầu chỉ có
09 người được điều động từ Hãi quan các tỉnh phía Bắc vào cơng tác. Lúc bấy

giờ bộ máy tổ chức gồm 02 Phòng Nghiệp vụ tổng hợp và Tổ chức hành
chính, ngồi ra có 01 Đội Kiềm sốt lưu động và 03 đơn vị Hải quan đặt tại

Tịnh Biên, Vĩnh Xương và Khánh Bình. Trãi qua gần 41 năm xây dựng và

2


trưởng thành, Cục Hải quan An Giang đã có 12 đơn vị thuộc và trực thuộc với

gần 200 cán bộ, cơng chức và người lao động có trình độ chun môn nghiệp
vụ và phẩm chất đạo đức tốt không ngừng nỗ lực phấn đấu, vượt qua mọi khó

khăn thử thách, từng bước xây dựng đội ngũ vững mạnh, thực hiện cải cách

thủ tục hành chính, nâng cao chất lượng hiệu quả hoạt động, lập được nhiều
thành tích rất đáng tự hào, đáp ứng yêu cầu của ngành tại địa bàn, xứng đáng

là một trong những công cụ của Đảng, của nhà nước trong việc bào vệ lợi ích,

chủ quyền kinh tế và an ninh quốc gia.

Xuất phát từ thực tiễn đời sống, nhằm giúp cho hoạt động quàn lý nhà

nước về hải quan thu được hiệu quà cao nhất, qua đó nâng cao hơn nữa ý thức
trách nhiệm trong thực hiện thủ tục hải quan cho các tổ chức, cá nhân, hạn

chế vi phạm hành chính trong lĩnh vực hải quan, đặc biệt, đáp ứng yêu cầu

xây dựng và phát triển Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, học
viên đã lựa chọn đề tài “Au phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực hải
quan qua thực tiễn Cục Hải quan tỉnh An Giang” làm luận văn thạc sĩ.

2. Tình hình nghiên cứu

Trong quá trình nghiên cứu, tác giả đã tìm hiếu một số cơng trình

nghiên cứu (luận án tiến sĩ, luận văn thạc sĩ, đề tài nghiên cứu ...) về xử phạt

vi phạm hành chính trong lĩnh vực hải quan như sau:

- “Xử lý vi phạm hành chỉnh trong lĩnh vực hải quan ở Việt Nam:
Những vẩn đề lý luận và thực tiền ”, luận án tiến sĩ Luật của tác giả Kim Long

Biên, Học viện Khoa học xã hội, năm 2015.

- "Xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực Hải quan

luận văn thạc

sĩ luật học cúa An Đắc Hùng, Đại học Quốc Gia Hà Nội, năm 2012,.

- "Vi phạm pháp luật hành chính trong lĩnh vực hải quan và hiện pháp
ngăn chặn ”, luận văn thạc sĩ luật học của Nguyễn Mai Hương, Đại học Quốc

Gia Hà Nội, năm 2017.

3


- Đê tài khoa học câp ngành: "Nghiên cứu một sơ giải pháp nhăm hồn

thiện pháp luật xử lý vi phạm hành chinh về hải quan theo yêu cầu của hội

nhập kinh tế quốc tế " (2005), Vụ Pháp chế - Tổng cục Hải quan.
Ngồi ra, cịn có một số sách tham khảo, chuyên khảo về xử phạt vi
phạm hành chính; các bài viết nghiên cứu về xử phạt vi phạm hành chính nói
chung như:

- Đặng Thanh Sơn (2008), 'Vi phạm hành chính và xử lý vi phạm hành
chính, Vụ Pháp luật Hình sự - Hành chính, Bộ Tư pháp.

- Phạm Hồng Thái - Nguyễn Thị Minh Hà (2017), Giáo trĩnh Luật Hành
chính Việt Nam, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội.

- Nguyễn Đăng Dung (2012), về pháp luật xử lý hành chính của Việt

Nam, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp, số tháng 2/2012.

- Nguyễn Hoàng Việt (2019), Hoàn thiện khái niệm xử lý vi phạm hành
chính, Cục Quản lý XLVPHC và Theo dõi THPL Bộ Tư pháp.

Các nghiên cứu nêu trên đã có những đóng góp đáng kể trong việc hồn
thiện các quy định, khơng ngừng đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả công
tác xử phạt vi phạm hành chính nói chung và cơng tác xử lý vi phạm hành

chính trong lĩnh vực hải quan nói riêng. Qua tham khảo đã giúp học viên có

thêm những kinh nghiệm quý để triển khai những vấn đề, nội dung chưa được
đề cập, tiếp cận sâu. Hiện nay chưa có cơng trình nào nghiên cứu về xử phạt

vi phạm hành chính trong lĩnh vực Hải quan qua thực tiễn tại một địa phương

như Cục Hải quan tinh An Giang.
3. Mục
đích và nhiệm
vụ• của đề tài
•
•
3.1. Mục đích nghiên cứu

Trên cơ sở nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn thực hiện pháp
luật về xử phạt vi phạm hành chính nói chung và xử phạt vi phạm hành chính

trong lĩnh vực hải quan nói riêng; luận văn phân tích đặc thù của xử phạt vi

4



phạm hành chính, đánh giá thực trạng và kêt quả thực hiện pháp luật xử phạt

vi phạm hành chính trong lĩnh vực hải quan qua thực tiễn của tỉnh An Giang
trong thời gian qua. Từ đó luận văn đưa ra quan điểm, giải pháp hoàn thiện
pháp luật và nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu

Thứ nhất, phân tích làm rõ một số vấn đề lý luận về xử phạt vi phạm
hành chính trong lĩnh vực hải quan và khái quát pháp luật xử phạt vi phạm

hành chính trong lĩnh vực hải quan nói chung;

Thứ hai, đánh giá thực trạng của pháp luật về vấn đề xử phạt vi phạm
hành chính trong lĩnh vực hải quan cũng như phân tích những thực trạng vi
phạm hành chính trong lĩnh vực hải quan tại tỉnh An Giang trong thời gian qua;

Thứ ba, dựa trên thực trạng phân tích được, luận văn đề xuất và kiến
nghị một số giải pháp cụ thể để hoàn thiện pháp luật, tổ chức thực hiện, bảo

đàm xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực hải quan ờ An Giang trong
thời gian tới.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu

Những vấn đề lý luận về xử xử phạt vi phạm hành chính, các quy định
về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực hải quan - lình vực, hoạt động

đặc thù, các quy định liên quan khác có quy định xử phạt các hành vi vi phạm

do cơ quan hải quan phát hiện được trong quá trình quản lý, làm thủ tục hải

quan thực tế. Thực trạng xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực hải quan
tại tỉnh An Giang, trực tiếp là tại Cục Hải quan tỉnh An Giang, những bất cập
giữa lý luận và thực tiễn trước các tình hình, hành vi vi phạm phát sinh.
4.2. Phạm vi nghiên cứu

Phạm vi nghiên cứu cùa Luận văn bao gồm những quy định của pháp

luật về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực hải quan, thấm quyền xử

5


phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực hải quan được xác định trong giới
hạn sau đây:

Thứ nhất, luận văn nghiên cứu những vấn đề lý luận cơ bản về xử phạt
vi phạm hành chính - một biện pháp cưỡng chế hành chính trên cơ sở phân

tích pháp luật Việt Nam về xử phạt vi phạm hành chính.

Thứ hai, thực tiễn xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực hải quan

của Cục Hải quan tỉnh An Giang trong thời gian 05 năm từ 2015 tới 2020 (kể

từ ngày Nghị định số 127/2013/NĐ-CP ngày 15/10/2013 của Chính phủ quy
định xử phạt vi phạm hành chính và cưỡng chế thi hành quyết định hành
chính trong lĩnh vực hải quan có hiệu lực thi hành).


Thứ ha, về giải pháp, Luận văn chỉ tập trung đề xuất một sổ giải pháp
bão đâm xử phạt vi phạm vi phạm hành chính trong lĩnh vực hãi quan.
5. Phương pháp nghiên cứu

Đe thực hiện mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu, trên cơ sở phương pháp
luận của chủ nghĩa Mác - Lênin là phép duy vật biện chứng và duy vật lịch sử,

tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh và quan điềm của Đảng về nhà nước và
pháp luật, Luận văn sử dụng các phương pháp cụ thể: phương pháp phân tích

và tổng hợp, phương pháp so sánh, phương pháp khảo sát thực tiễn, thống kê.
6. Tính mới và những đóng góp của luận văn

Luận văn là cơng trình đầu tiên đi sâu nghiên cứu một cách khá tồn
diện, đầy đù và có hệ thống pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính trong
lĩnh vực hải quan qua thực tiễn xừ phạt vi phạm hành chính tại tỉnh An Giang

Từ đó luận văn đưa ra những giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật và nâng
cao hiệu quả xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực hải quan, qua thực

tiễn tại tỉnh An Giang và Cục Hải quan tỉnh An Giang.
Luận văn sẽ là tài liệu tham khảo phục vụ cho hoạt động thực tiễn của
•

•

1

•


•

•

•

<^7

•

các đơn vị hải quan, cơng chức ngành hải quan khi xử phạt vi phạm hành

6


chính, đơng thời sẽ là tài liệu tham khảo phục vụ cho việc học tập, giảng dạy
và nghiên cứu khoa học tại các cơ sở đào tạo luật ở Việt Nam trong về xử

phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực hải quan.
7. Kết cấu luận văn

Ngoài Phần Mở đầu; Kết luận và Tư liệu tham khảo; Luận văn được kết
cấu thành 3 chương:

Chương 1. Cơ sở lý luận và pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính
trong lĩnh vực hải quan.

Chương 2. Thực trạng vi phạm hành chính và áp dụng pháp luật về xử
phạt hành chính trong lĩnh vực hải quan tại cục hải quan An Giang.


Chương 3. Một số giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật và nâng cao
hiệu quả xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực hài quan: qua thực tiễn
tại cục hải quan An Giang.

7


CHƯƠNG 1

Cơ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT VÈ xử PHẠT VI PHẠM
HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH vục HẲI QUAN

1.1. Khái niệm và đặc điểm của vi phạm hành chính trong lĩnh vực
hải quan
1.1.1. Khái niệm vi phạm hành chính trong lĩnh vực hải quan

Xã hội vận động và phát triển luôn tiềm ẩn và tồn tại những vi phạm

pháp luật nói chung, vi phạm pháp luật hành chính nói riêng. Các vi phạm
pháp luật trong xã hội rất đa dạng xuất phát từ hành vi do con người thực

hiện trái với các quy định của pháp luật, xâm hại tới các quan hệ xã hội được
pháp luật bảo vệ, hành vi trái pháp luật đó chứa đựng lồi của chủ thế thực

hiện. Theo tính chất, mức độ nguy hiếm cho xã hội của mỗi loại vi phạm này
và đối tượng điều chỉnh của mỗi đạo luật trong hệ thống pháp luật, có thể
chia các vi phạm pháp luật thành các loại vi phạm khác nhau, như: vi phạm

pháp luật hình sự, vi phạm pháp luật hành chính, vi phạm pháp luật dân sự,
... trong đó, vi phạm pháp luật hình sự là hành vi có tính chất nguy hiếm


nhất cho xã hội, những vi phạm pháp luật hành chính là một loại vi phạm
xảy ra khá phổ biến trong đời sống xã hội, rất đa dạng, phong phú trong hầu

hết các lĩnh vực quản lý nhà nước.
Thuật ngữ “vi phạm hành chính” được luật định khá sớm, lần đầu được

quy định tại Pháp lệnh xử phạt vi phạm hành chính năm 1989:

Vi phạm hành chính là hành vi do cá nhân, tổ chức thực hiện một
cách cố ý hoặc vô ý xâm phạm các quy tắc quản lý hành chính nhà

nước mà khơng phải là tội phạm hình sự và theo quy định của pháp

luật phải bị xử phạt hành chính.
Các Pháp lệnh xử lý vi phạm hành chính năm 1995 và 2002 không quy

8


định thê nào là vi phạm hành chính. Năm 2012 với việc Quôc hội thông qua
Luật Xử lý vi phạm hành chính số 15/2012/QH13 vi phạm hành chính được

hiểu là: "Hành vi có loi do cá nhân, tơ chức thực hiện vi phạm quy định của
pháp luật về quản lỷ nhà nước mà không phải là tội phạm và theo quy định
của pháp luật phải bị xử phạt vi phạm hành chính ”,

Tại cuốn Giáo trình Luật Hành chính Việt Nam do tác giả Nguyễn Cửu
Việt chủ biên, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia xuất bản năm 2013 đã đưa ra


khái niệm vi phạm hành chính với cách tiếp cận rộng và phù hợp với khoa
học hơn. Theo đó:

Vi phạm hành chính được hiểu là hành vi (hành động hoặc khơng

hành động) trái pháp luật, có lỗi (cố ý hoặc vơ ý) do cá nhân có

năng lực trách nhiệm hành vi hành chính hoặc tồ chức thực hiện,

xâm phạm trật tự quản lý nhà nước và xã hội, trật tự qưản lý, sở hữu
của Nhà nước, tố chức và cá nhân, xâm phạm các quyền, tự do và
lợi ích hợp pháp của con người, của công dân mà theo quy định của

pháp luật phải chịu trách nhiệm hành chính [40, tr. 393].
Tại cuốn Giáo trình Luật hành chính Việt Nam do các tác giả Phạm
Hồng Thái - Nguyễn Thị Minh Hà nhấn mạnh sự cần thiết của việc phải xây

dựng được khái niệm VPHC một cách chính xác và khoa học. Tác giả đã hệ
thống lại những vấn đề có liên quan đến khái niệm VPHC được thể hiện trong

các văn bản pháp luật của nước ta (từ Điều lệ xử phạt vi cảnh ban hành theo
Nghị định số 143/CP ngày 27/05/1977 của Hội đồng Chính phủ cho đến Luật

xử lý VPHC hiện hành); trên cơ sở đó, tác giả đã kết luận: "có thể thấy định
nghĩa về VPHC trong các Pháp lệnh về xử phạt/ xử lý VPHC 1989, 1995,
2002 và Luật xử lỷ VPHC 2012 khác nhau về ngôn ngữ thê hiện nhưng giống

nhau về bản chất”, [32, tr. 462], sau đó tác giả dẫn lại khái niệm VPHC đã

được trình bày tại Giáo trình Luật Hành chính Việt Nam như sau:

•

•

•

•

9


VPHC là hành vi (hành động hoặc không hành động) trái pháp luật,
có lồi (cố ý hoặc vơ ý) do cá nhân có năng lực trách nhiệm hành vi

hành chính hoặc tồ chức thực hiện, xâm phạm trật tự tự quản lý nhà
nước và xã hội, trật tự quản lý, sở hữu của Nhà nước, tố chức và cá
nhân, xâm phạm các quyền, tự do và lợi ích hợp pháp của con

người, của công dân mà theo quy định cùa pháp luật phải chịu trách
nhiệm hành chính [32, tr. 463].

Theo đó, VPHC trong lĩnh hải quan là một trong các dạng vi phạm

hành chính, vì vậy nó khơng chỉ chịu sự điều chỉnh của các văn bản pháp luật
chuyên ngành về hải quan mà còn chịu sự điều chỉnh trực tiếp của các văn
bản pháp luật về xử lý hành chính. Các văn bản pháp luật hiện hành khơng có

quy định cụ thể về khái niệm VPHC trong lĩnh vực hải quan. Vi phạm hành
chính trong lĩnh vực hải quan lần đầu được ghi nhận tại Nghị định số 16 - CP


ngày 20/3/1996 của Chính phủ quy định việc xử phạt vi phạm hành chính
trong lĩnh vực quản lý nhà nước về hải quan, quan điểm này tiếp tục được thể

hiện qua các văn bản quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực hải

quan sau này: Nghị định số 138/2004/NĐ-CP; Nghị định sổ 97/2007/NĐ-CP
ngày 07/6/2007; Nghị định số 127/2013/NĐ-CP; Nghị định số 45/2016/NĐ-CP

ngày 29/5/2016, Nghị định số 128/2020/NĐ-CP ngày 19/10/2020.
Theo quy định hiện hành, tại khoản 2 Điều 1 Nghị định 128/2020/NĐCP (viết tắt là Nghị định 128) quy định: Vi phạm hành chính trong lĩnh vực

hải quan bao gồm: (i) Vi phạm các quy định của pháp luật về thủ tục hải
quan; (ii) Vi phạm các quy định của pháp luật về kiểm tra, giám sát, kiềm sốt

hải quan; (iii) Vi phạm hành chính về quản lý thuế đối với hàng hóa xuất
khẩu, nhập khẩu; (iv) Vi phạm các quy định của pháp luật khác có liên quan

đến hàng hóa xuất khẩu, nhập khấu. Ngồi ra, tại khoản 3 và khoản 4 Nghị
định còn quy định các trường hợp: (ỉ) Đối với các hành vi vi phạm quy định

10


của pháp luật vê quản lý hàng hóa xuât khâu, nhập khâu, quá cảnh, phương

tiện vận tải xuất cảnh, nhập cảnh, quá cảnh xảy ra trong lĩnh vực hải quan thì
áp dụng quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực hải quan; (ii)
Các hành vi vi phạm hành chính liên quan đến lĩnh vực hải quan khơng được

quy định tại Nghị định này mà được quy định tại các văn bản pháp luật khác

thì bị xử phạt vi phạm hành chính theo quy định tại các văn bản đó.

Trên cơ sở các quy định, các dấu hiệu của vi phạm hành chính trong
lình vực hải quan được cấu thành bởi các yếu tố:

* Mặt khách quan: mặt khách quan cùa VPHC là những biểu hiện ra
bên ngoài thế giới khách quan của VPHC, bao gồm các yếu tố:

Thứ nhất, là hành vi trái pháp luật hành chính trong lĩnh vực hải quan.

Hành vi trái pháp luật hành chính được thể hiện dưới dạng hành động (chủ thể

thực hiện những hành vi bị pháp luật hành chính ngăn cấm) hoặc không hành
động (chủ thế không thực hiện những hành vi mà pháp luật hành chính bẳt

buộc phải thực hiện). Nếu khơng có hành vi trái pháp luật hành chính trong
lĩnh vực hải quan của chủ thể thì khơng thể có cấu thành VPHC trong lĩnh

vực hải quan.
Thứ hai, là hậu quả do hành vi trái pháp luật hành chính gây ra cho xã

hội nói chung và của Nhà nước nói riêng.

Thứ ba, là mối quan hệ nhân quả giữa hành vi trái pháp luật hành chính
trong lĩnh vực hải quan với hậu quả (sự thiệt hại của xã hội và Nhà nước) mà
nó gây ra. Hậu quả cùa VPHC trong lĩnh vực hải quan có thế là những thiệt

hại thực tế hoặc nguy cơ gây ra thiệt hại cho xã hội và Nhà nước. Trong các
yếu tố nêu trên, hành vi trái pháp luật hành chính là dấu hiệu bắt buộc phải có
trong mặt khách quan của VPHC; các yếu tố cịn lại có thể có hoặc có thể


không, tùy thuộc vào từng loại VPHC.

11


* Mặt chủ quan: mặt chủ quan của VPHC trong lĩnh vực hải quan là
những biểu hiện tâm lý bên trong của chủ thể thực hiện hành vi, bao gồm các

yếu tố: Thứ nhất, là yếu tố lỗi của chủ thể vi phạm. Lỗi là trạng thái tâm lý
của chủ thể đối với hành vi vi phạm của mình và hậu quà do hành vi đó gây

ra. VPHC phải là hành vi có lồi, thể hiện duới hình thức cố ý hoặc vô ý. Lỗi
cố ý thể hiện ở chồ chủ thể nhận thức được tính chất nguy hại của hành vi,

thấy trước hậu quả nguy hiếm cho xã hội do hành vi của mình gây ra nhưng
vẫn cố tình thực hiện và mong muốn điều đó xảy ra hoặc tuy khơng mong

muốn nhưng có ý thức để mặc cho hậu quả xảy ra. Lỗi vô ý thể hiện ở chỗ

chủ thể khơng nhận thức được tính chất nguy hại của hành vi mặc dù có thể
hoặc cần phải nhận thức được hoặc nhận thức được nhưng cho rằng hậu quả

khơng xảy ra hoặc có thể ngăn ngừa được hậu quả xảy ra. Thứ hai, là yếu tố
mục đích. Mục đích vi phạm cũng thể hiện tính chất nguy hiểm của hành vi.
Trong các yếu tố nêu trên, thì lỗi là dấu hiệu bắt buộc phải có trong mặt chủ

quan của VPHC trong lĩnh vực hải quan; yếu tố mục đích có thế có hoặc có
thể khơng, tùy thuộc vào từng loại VPHC trong lĩnh vực hái quan cũng như


VPHC nói chung.
* Chủ thê VPHC trong lĩnh vực hải quan: chủ thể VPHC là cá nhân, tổ

chức có năng lực trách nhiệm hành chính, nghĩa là theo quy định cùa pháp

luật hành chính, họ phải chịu trách nhiệm đối với hành vi trái pháp luật của
mình. Đối với cá nhân, họ phải là người đạt độ tuổi nhất định, có đầy đù khả

năng nhận thức và điều khiển hành vi của mình. Đối với tồ chức, là pháp nhân
theo quy định của pháp luật dân sự hoặc các tổ chức khác được thành lập theo

quy định của pháp luật; hành vi VPHC trong lĩnh vực hải quan do người đại
diện hoặc những người được giao nhiệm vụ với tư cách nhân danh tồ chức

hoặc những người thực hiện hành vi theo sự chỉ đạo, điều hành... của tồ chức
và theo quy định của pháp luật phải bị XPVPHC.

12


* Khách thê VPHC trong lĩnh vực hải quan: khách thê của VPHC trong
lĩnh vực hải quan là những quan hệ xã hội được pháp luật hành chính trong

lĩnh vực hải quan bảo vệ nhưng bị những VPHC xâm hại, gây ra thiệt hại
hoặc đe dọa gây ra thiệt hại. Vì vậy, VPHC trong lĩnh vực hải quan là một
loại vi phạm hành chính xảy ra trong lĩnh vực hải quan, xâm phạm tới trật tự

quản lý nhà nước về hải quan.

Từ những phân tích trên, có thể hiếu Vi phạm hành chính trong lĩnh vực

hái quan là hành vi do cá nhân, tô chức thực hiện một cách cố ỷ hoặc vô ỷ, vi

phạm các quy định của pháp luật về quản lý nhà nước trong lĩnh vực hải
quan mà chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự và theo quy định của

pháp luật phải bị xử phạt vi phạm hành chính.
1.1.2. Đặc điểm của vi phạm hành chỉnh trong lĩnh vực hải quan

Vi phạm hành chính trong lĩnh vực hải quan mang đầy đủ các đặc

điếm chung của vi phạm hành chính nói chung, do vậy, cấu thành VPHC
trong lĩnh vực hải quan cũng là tổng hợp những dấu hiệu đặc trưng thể hiện
đầy đủ tính xâm hại cho trật tự quản lý nhà nước của một loại VPHC và
cần thiết cho việc xác định ranh giới của các loại VPHC khác nhau. Tuy

nhiên, do đặc thù của hoạt động hải quan, các VPHC hải quan cũng có một
số đặc điểm riêng có tác động nhất định đến việc xử phạt đối với các hành

vi vi phạm này [24, tr. 20-21],
Một là, hoạt động hải quan mang tính tống hợp, liên quan đến quy định
của nhiều đạo
hệ• xã hội
• luật
• điều chỉnh các quan
1
• khác nhau như: Bộ• luật
• Hình

sự, Bộ luật tố tụng hình sự, Luật Thương mại, Luật thuế xuất khẩu, thuế nhập
khẩu, ... Do vậy, VPHC về hải quan có thể do nhiều cơ quan phát hiện và


VPHC hải quan có thề do nhiều cơ quan cùng tham gia xử lý. Tuy nhiên, đế
tránh sự chồng chéo trong việc xử lý VPHC về hải quan, theo quy định cũa

Luật hải quan về địa bàn hoạt động hải quan thì trong phạm vi địa bàn hoạt

13


động hải quan, cơ quan hải quan chịu trách nhiệm kiêm tra hàng hóa xuât khâu,
nhập khẩu, phương tiện vận tải xuất cảnh, nhập cảnh để chủ động phịng chống

bn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới, chống gian lận thương

mại. Nghị định quy định việc xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực hải quan
cũng quy định thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính cho các cơ quan khác
như: Chủ tịch UBND các tỉnh, Bộ đội biên phòng, Cảnh sát biển ...

Hai là, VPHC hải quan chỉ xảy ra trong hoạt động hành chính có liên

quan đến hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu, xuất cảnh, nhập cảnh, và do đã có
liên quan, chịu nhiều tác động của các yếu tố nước ngoài: đối tượng áp dụng

của pháp luật hải quan, ngoài các tổ chức, cá nhân trong nước thực hiện xuất
khấu, nhập khẩu, quá cảnh, xuất cảnh, nhập cảnh, quá cảnh phương tiện vận

tải, cịn có các tổ chức, cá nhân nước ngồi.
Ba là, VPHC trong lĩnh vực hải quan xâm phạm tới nhiều quan hệ xã

hội do pháp luật điều chỉnh, bảo vệ. VPHC bao gồm cả các vi phạm về chế độ

quản lý xuất khẩu, nhập khấu, quá cảnh hàng hóa, hành lý, ngoại hối, vàng,

tiền Việt Nam, kim khí quý, đá quý, cổ vật, văn hóa phẩm, bưu phẩm, vật
dụng trên phương tiện vận tải xuất cảnh, nhập cảnh, quá cảnh và các tài sản

khác (gọi chung là hàng hóa); các quy định về xuất cảnh, nhập cảnh, quá cánh
phương tiện vận tải, nên có liên quan đến nhiều luật hoặc các quy định chuyên
ngành. Trong một số trường họp, việc phân biệt rõ ràng giữa VPHC hải quan

và VPHC trong các lĩnh vực khác là tương đối khó khăn. Chẳng hạn, phân
biệt hành vi khai sai mã sổ, khai sai trị giá tính thuế của hàng hóa vừa có thể

xử phạt theo hành vi vi phạm hành chính hải quan, vừa có thể xử phạt theo

hành vi vi phạm Luật thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu tùy theo cách xác định
xem đã thuần túy là VPHC hài quan hay có mục đích trốn thuế mà việc xác

định này khơng phải khi nào cũng dễ dàng.

14


Bôn là, kêt quả hoạt động XLVPHC trong lĩnh vực hải quan thê hiện ở

quyết định XPVPHC trong lĩnh vực hải quan; tại đó ghi nhận các hình thức,
biện pháp xử phạt áp dụng đối với tồ chức, cá nhân vi phạm pháp luật hành
chính trong lĩnh vực hải quan. Việc quyết định áp dụng các biện pháp xử phạt
đó thế hiện sự trừng phạt nghiêm khắc của Nhà nước đối với các tổ chức, cá

nhân vi phạm hành chính trong lĩnh vực hải quan.

1.2. Khái niệm và đặc điếm của xử phạt vi phạm hành chính trong

lĩnh vực hải quan
1.2.1. Khái niệm xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực hải quan

Thuật ngữ “xử phạt VPHC trong lĩnh vực hải quan” được hiểu là một

dạng của xử lý VPHC nói chung và xử lý VPHC trong lĩnh vực hải quan nói
riêng. Xử lý VPHC là hoạt động của cơ quan nhà nước có thẩm quyền nhằm
áp dụng các biện pháp cưỡng chế do pháp luật quy định đối với tổ chức, cá

nhân có hành vi vi phạm pháp luật nhưng chưa đến mức truy cứu trách nhiệm
hình sự [39]. Xử lý VPHC được định nghĩa lần đầu tiên tại Pháp lệnh xử lý

VPHC năm 1995: “Xử lý vi phạm hành chính nói trong Pháp lệnh này
hao gồm xử phạt vi phạm hành chính và các hiện pháp xử lý hành chính khác”
[26, Điều 1, khoản 1] và tiếp tục được ghi nhận trong Pháp lệnh xử lý VPHC

năm 2002 (sửa đổi, bổ sung năm 2007, 2008) mà không có sự thay đổi. Đến

Luật XLVPHC năm 2012, tuy Luật không đưa ra khái niệm xử lý VPHC,
nhưng nếu căn cứ vào tên Luật và Điều 1 Phạm vi điều chỉnh của Luật: “Luật
này quy định về xử phạt vi phạm hành chính và các biện pháp xử lý hành

chính ” thì có thể hiểu xử lý VPHC bao gồm xử phạt VPHC và các biện pháp

xử lý hành chính. Do biện pháp xử lý hành chính là biện pháp được áp dụng

đối với cá nhân vi phạm pháp luật về an ninh, trật tự, an toàn xã hội mà không
phải là tội phạm, bao gồm biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn; đưa vào

trường giáo dưỡng; đưa vào cơ sở giáo dục bắt buộc và đưa vào cơ sở cai

15


nghiện băt buộc và xuât phát từ tính đặc thù của lĩnh vực hải quan nên các

VPHC trong lĩnh vực hải quan chỉ bị xử phạt VPHC mà không áp dụng các
biện pháp xử lý hành chính. Do đó, từ năm 1996 cho đến nay, để xử lý

các VPHC trong lĩnh vực hải quan, Chính phủ đều ban hành các Nghị định với
tên gọi là Nghị định quy định xử phạt VPHC trong lĩnh vực hải quan.
Do khái niệm xử phạt VPHC đã được quy định trong Luật Xử lý VPHC

năm 2012 [27, Điều 2, khoản 2] nên trong các Nghị định về xử phạt VPHC
trong lĩnh vực hải quan không nhắc lại khái niệm này nữa mà chỉ quy định cụ
thể, chi tiết về các hình thức xử phạt, biện pháp khắc phục hậu quà nào sẽ

được áp dụng và thẩm quyền áp dụng thuộc về cơ quan nào.
Trong Giáo trình của tác giả Nguyễn Cửu Việt; Giáo trình của các tác giả

Phạm Hồng Thái - Nguyễn Thị Minh Hà có cách tiếp cận khái niệm xử lý
VPHC được tiến hành trên cơ sở phân tích các đặc điểm, bản chất của hoạt
động xử lý, chứ khơng chì thuần túy là diễn giải quy định của pháp luật. Cụ

thể như trong giáo trình Luật Hành chính Việt Nam, trong Phần 4 “Cưỡng chế
hành chính”, các tác giả khơng xây dựng một khái niệm về XLVPHC mà chỉ

đưa ra khái niệm về XPVPHC. Theo đó khi một chủ thể có hành vi VPHC thì
phải chịu trach nhiệm hành chính, và trách nhiệm hành chính chính là hậu quả


của VPHC, thể hiện ở việc cơ quan nhà nước, người có thẩm quyền áp dụng
những chế tài pháp luật hành chính đối với chủ thể VPHC theo thủ tục do
Luật quy định; các tác giả đồng tình với quan điếm về trách nhiệm hành chính

của Nguyễn Cửu Việt đó là: Trách nhiệm hành chính khơng chỉ thuần túy là
các biện pháp xử phạt hành chính mà nó cịn bao gồm cả các biện pháp khơi
phục các quyền và lợi ích đã bị VPHC xâm hại. Giáo trình cịn đưa ra cả khái
niệm về XPVPHC như sau:

Xử phạt VPHC là việc các cơ quan nhà nước, người có thẩm quyền
áp dụng những biện pháp cưỡng chế hành chính (bao gồm hình thức

16


xử phạt VPHC; các biện pháp khăc phục hậu quả; các biện pháp

ngăn chặn VPHC và đảm bảo việc xừ phạt VPHC) đối với những cá
nhân,X tổ chức thục
hiện
VPHC nhằm đảm bảo trật
tự• và kỷ luật
•
•
•
J

•


trong quản lý nhà nước [32, tr. 474-475].

Cũng tiếp cận khái niệm XLVPHC theo hướng rộng, trong Giáo trình
Luật Hành chính Việt Nam do tác giả Nguyễn Cửu Việt chủ biên; tác giả quan

niệm VPHC thì phải chịu trách nhiệm hành chính. Mặc dù khơng đưa ra một
khái niệm chính thức nào về XLVPHC, tuy nhiên căn cứ và các luận giải của
tác giả được thể hiện trong phần trình bày về VPHC và trách nhiệm hành

chính có thể hiểu XLVPHC chính là việc chủ thể có thẩm quyền ấn định trách
nhiệm hành chính đối với cá nhân, tổ chức khi có hành vi VPHC.

Như vậy, xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực hải quan là hoạt

động do cơ quan hải quan tiến hành (hoặc do cơ quan nhà nước được pháp luật
quy định) đối với cá nhân, tố chức vi phạm các quy định của pháp luật về quàn
lý nhà nước trong lĩnh vực hải quan có lỗi cố ý hoặc vơ ý mà không phải là tội

phạm theo các quy định cùa pháp luật phải bị xử phạt vi phạm hành chính.
Qua các phân tích ở trên có thế hiếu xử phạt vi phạm hành chính trong
lĩnh vực hải quan như sau: Xử phạt vi phạm hành chính là hoạt động của các

cá nhân có thẩm quyền nhằm xác định hành vi vi phạm hành chính để áp dụng

các hình thức xử phạt và các biện pháp cưỡng chế khác do pháp luật quy định

đối với cá nhân, tổ chức thực hiện hành vi VPHC. Cũng như các hoạt động
truy cứu trách nhiệm pháp lý khác, xử phạt VPHC phải tuân theo những

nguyên tắc nhất định để xử phạt đúng đắn, chính xác, vừa bảo vệ quyền, lợi


ích của Nhà nước, của xã hội, đồng thời vẫn bảo vệ hữu hiệu quyền, lợi ích
hợp pháp của cá nhân, tố chức bị xử phạt.
1.2.2. Đặc điểm của xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực hải quan

Xử phạt vi phạm hành chính là biếu hiện thực tế chế tài hành chính,
được áp dụng đối với tổ chức, cá nhân có hành vi xâm phạm trật tự quản lý

17


nhà nước. Tuỳ thuộc vào tính chât mức độ mà người vi phạm có thê bị áp

dụng biện pháp xử phạt chính, biện pháp xử phạt bổ sung, biện pháp khắc

phục hậu quả. Việc áp dụng biện pháp xử phạt vi phạm hành chính khơng chỉ
dựa vào Luật Xử lý vi phạm hành chính - đạo luật quy định về “xử phạt vi
phạm hành chính và các biện pháp xử lý hành chính” mà cịn dựa vào các vàn
bán hướng dẫn xử phạt vi phạm hành chính trong các lĩnh vực quản lý chuyên
ngành do Chính phủ và các Bộ, Cơ quan ngang bộ quy định chi tiết và trở

thành công cụ pháp lý thực hiện hoạt động quản lý của mình. Khi các quy

định về xử phạt vi hành chính được ban hành và đi vào đời sống thực tiễn đã
xuất hiện tình trạng xử phạt hành chính khơng mang lại nhiều kết quả như

mong muốn. Tình trạng vi phạm pháp luật hành chính mà về bản chất là xâm

phạm trật tự quản lý nhà nước vẫn còn diễn ra phổ biến, thậm chí có khơng ít
trường hợp người thực hiện vi phạm hành chính cố ý, mong muốn, chấp nhận


bị xử phạt để đổi lấy những lợi ích khác lớn hơn như xử phạt để được tồn tại

như trong lĩnh vực xây dựng hoặc xử phạt để thực hiện vi phạm với mức lợi
ích thu được lớn hơn nhiều lần như trong lĩnh vực bảo vệ môi trường, cơng bố
thơng tin trên thị trường chứng khốn, an tồn thực phẩm ... Thực tế này cho
thấy, XPVPHC chưa thật sự trở thành công cụ hữu hiệu để nhà nước thiết lập,

duy trì trật tự quản lý nhà nước như mong muốn. Tình trạng này là người vi

phạm chấp nhận “đánh đổi” như một cách ứng phó với VPPL hành chính một
cách chủ động đã làm cho mục đích, ý nghĩa của XPVPHC không trở thành
“công cụ pháp lý để nhà nước đấu tranh phịng chống vi phạm hành chính một

cách hiệu quả, góp phần bảo vệ quyền con người, bảo đảm ngun tắc khách

quan, cơng bằng, nhân đạo, bình đắng trong xử lý đối với người vi phạm,

tránh sai phạm dẫn đến hạn chế hoặc xâm hại quyền và lợi ích hợp pháp”6 như
mong muốn của nhà làm luật.
Xuất phát từ bản chất của hoạt động XPVPHC trong lĩnh vực hải quan

18


là áp dụng các chê tài hành chính đơi với cá nhân, tô chức vi phạm trật tự

quản lý nhà nước trong lĩnh vực hải quan theo trình tự, thủ tục do pháp luật
quy định nên xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực hải quan có một số


đặc điểm sau:

Thứ nhất, XPVPHC được áp dụng do hành vi do cá nhân, tổ chức thực
hiện một cách cố ý hoặc vô ý, vi phạm các quy định quản lý nhà nước về hải
quan (bao gồm cả thuế đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu) chưa đến mức

truy cứu trách nhiệm hình sự và theo quy định của pháp luật phải bị XPVPHC
về hải quan.

Thứ hai, XPVPHC trong lĩnh vực hài quan được tiến hành bởi các cá
nhân có thẩm quyền theo quy định tại Nghị định số 128/2020/NĐ-CP ngày
19/10/2020 của Chính phù mà họ được phép áp dụng đối với các tổ chức, cá

nhân có vi phạm hành chính trong lĩnh vực hải quan. Xuất phát từ việc quy

phạm xử phạt hành chính trong lĩnh vực hải quan được quy định ở nhiều văn

bản do nhiều cơ quan khác nhau ban hành về những lĩnh vực khác nhau, nên
thẩm quyền áp dụng cũng do nhiều cơ quan áp dụng, nhiều cấp áp dụng, (ví

dụ, lực lượng Bộ đội biên phòng, Cảnh sát biển, ...). Trong lĩnh vực hải quan,

người có thẩm quyền XPVPHC chỉ được thực hiện quyền XPVPHC cùa mình
trong phạm vi thẩm quyền đã được xác định. Những trường hợp quyết định
xử phạt hoặc quyết định áp dụng biện pháp hành chính vượt thẩm quyền được
pháp luật quy định cho phép là vi phạm pháp luật và phải bị xử lý.

Thứ ba, XPVPHC trong lĩnh vực hài quan tiến hành theo nguyên tắc, trình
tự, thủ tục quy định trong các văn bản pháp luật về XLVPHC do các cơ quan
nhà nước có thấm quyền ban hành, cụ thể là: Luật Xử lý vi phạm hành chính


năm 2012, Nghị định số 81/2013/NĐ-CP ngày 19/7/2013 của Chính phủ (được

sừa đổi, bổ sung tại Nghị định số 97/2017/NĐ-CP ngày 18/8/2017 của Chính

phủ); Nghị định số 115/2013/NĐ-CP ngày 03/10/2013 của Chính phủ (được sửa

19