MỤC LỤC
MỞ ĐẦU........................................................................................................ 1
CHƯƠNG 1. Cơ SỞ LÝ LUẬN VÈ sự THĨNG NHÁT Ý CHÍ TRONG

GIAO KÉT HỢP ĐỊNG.............................................................................. 5
1.1. Lý luận chung về sự thống nhất ý chí....................................................... 5
1.2. Nội dung và hình thức pháp lý của thống nhất ý chí............................. 19
1.3. Hiệu lực của thống nhất ý chí giao kết hợp đồng.................................. 29

CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VỀ THỐNG NHẤT Ý CHÍ

TRONG GIAO KẾT HỢP ĐỒNG VÀ THựC TIỄN TẠI TỈNH ĐẮK LẮK.. 40
2.1. Khái quát chung về pháp luật điều chỉnh thống nhất ý chí trong giao kết
họp đồng.......................................................................................................40

2.2. Thực trạng các quy định pháp luật về thống nhất ý chí trong giao kết
hợp đồng...................................................................................................... 44
2.3. Thực tiễn xét xử tại các tòa án nhân dân tỉnh Đắk Lắk.......................... 53
2.4. Những bất cập cần rút kinh nghiệm của pháp luật về thống nhất ý chí

trong giao kết hợp đồng..................................................................................61
CHNG 3. HỒN THIỆN PHÁP LUẬT VÀ KIẾN NGHỊ THỤC THI
PHÁP LUẬT VỀ Sự THỐNG NHÁT Ý CHÍ TRONG GIAO KẾT HỢP

ĐỒNG TỪ THỰC TIỄN TỈNH ĐẮK LẮK............................................... 68
3.1. Kiến nghị về hoàn thiện các qui định của pháp luật............................... 68
3.2. Kiến nghị thực thi pháp luật về sự thống nhất ý chí trong giao kết

hợp đồng.........................................................................................................69

3.3. Sửa đôi, bô sung một sô quy định trong các luật chuyên ngành khác bảo

đám sự thống nhất, phù hợp với quy định của bộ luật dân sự trong việc bào vệ
thống nhất ý chí trong giao kết hợp đồng.......................................................72

3.4. Các kiến nghị khác................................................................................. 74
KÉT LUẬN....................................................................................................77
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO..................................................... 79


MỞ ĐẦU

1.

Tính câp thiêt của đê tài

Hợp đồng là một chế định pháp luật quan trọng nằm ở trung tâm của
luật tư, đã có bề dày lịch sử từ sự xuất hiện giao lưu dân sự, và hiện luôn là
nền tảng của giao lưu dân sự.

Trong hợp đồng, sự thống nhất ý chí là yếu tố cơ bản và khơng thể

thiếu của hợp đồng. Phải có sự tồn tại của một sự thỏa thuận hợp pháp thì mới

có hợp đồng. Nghiên cứu về yếu tố thỏa thuận bao giờ cũng là cần thiết để
hiểu đúng bản chất của hợp đồng.
Lý luận về luật hợp đồng cịn nhiều sai sót về kỳ thuật pháp lý, cũng

như tư tưởng pháp lý liên quan tới việc điều chỉnh họp đồng trong các văn

bản qui phạm pháp luật ở Việt Nam hiện nay, nhất là trong BLDS năm 2015.
BLDS năm 2015 thay thế BLDS năm 2005 đã góp phần giải quyết được phần


nào những bất cập và tản mạn của các quy định pháp luật họp đồng nằm rải
rác trong rất nhiều các văn bản quy phạm pháp luật. Pháp luật hợp đồng hiện

nay của Việt Nam đã dần dần trở thành một hệ thống, và ngày càng được làm
tương thích với pháp luật thế giới và là một phần quan trọng của pháp luật
quốc gia trong bối cảnh xây dựng kinh tế thị trường theo định hưởng XHCN

và hội nhập quốc tế, công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Tuy nhiên, thực tiễn giao kết họp đồng tại các vùng đồng bào thiểu số
ở Việt Nam thời gian qua cho thấy: hợp đồng được giao kết hầu hết thơng qua
thói quen, mà khơng có độ thuần thục về kỳ năng pháp lý. Trong khi đó, xu
hướng hội nhập đang mở ra rất nhiều cơ hội và cả thách thức cho người dân
Việt Nam. Những họp đồng được giao kết với những người ớ vùng miền khác

và người nước ngoài ngày càng gia tăng. Vì vậy sự khơng hiếu biết trong một

chừng mực nào đó về pháp luật hợp đồng có thể dẫn đến những hậu quả đáng
tiếc về kinh tế, về văn hóa cũng như về xã hội.
1


Từ những lý do trên, học viên lựa chọn đê tài “S«’ thơng nhât ý chí
trong giao kết hợp đồng và thực tiễn tại tỉnh Đắk Lắk” làm đề tài luận văn

thạc sĩ luật học. Qua đó có được cái nhìn tồng quan về vấn đề, thấy được

những điếm tiến bộ và thiếu sót của pháp luật Việt Nam cũng như thực tiễn


hợp đồng ở Đắc Lắc để tìm hướng khắc phục, góp phần vào q trình thống
nhất hóa và hoàn thiện pháp luật về hợp đồng của Việt Nam hiện nay.

2.

Tình hình nghiên cứu

Pháp luật hợp đồng có vai trị quan trọng trong kinh tế hàng hóa, kinh

tế thị trường. Các quy định về họp đồng luôn được giới luật học, các cá nhân,
thương nhân quan tâm tìm hiểu. Nhiều cơng trình nghiên cứu trong và ngồi

nước đã được công bố. Trong phạm vi nghiên cứu luật hợp đồng ở Việt Nam
hiện nay có các cơng trình nổi bật sau: (1) “Giáo trình luật họp đồng phần

chung” (Dùng cho đào tạo sau đại học) của PGS. TS. Ngô Huy Cương năm
2013 [5]; (2) “Chế định họp đồng trong Bộ luật Dân sự Việt Nam” của TS.

Nguyễn Ngọc Khánh năm 2007 [18]; (3) “Luật họp đồng Việt Nam - Bản án
và bình luận bản án” (Sách chuyên khảo) của PGS.TS. Đồ Văn Đại năm 2008

[9]; và (4) “Bình luận các họp đồng thông dụng trong luật dân sự Việt Nam”
của PGS. TS. Nguyễn Ngọc Điện năm 2001 [10J. Đây là các cơng trình có ý

nghĩa rất lớn về lý luận và thực tiễn. Ngồi ra cịn có một số sách chuyên
khảo, luận án tiến sĩ và luận vãn thạc sĩ nghiên cứu một số vấn đề liên quan

tới đề tài Luận văn này như: Pháp luật về hợp đồng của Tiến Sĩ Nguyễn Mạnh
Bách năm 1995 [2]; Hoàn thiện pháp luật về họp đồng ở Việt Nam của


PGS.TS Dương Đăng Huệ năm 2002 [16]; Chế độ hợp đồng kinh tế - Tồn tại
hay không tồn tại của GS.TS Lê Hồng Hạnh năm 2005 [13]; Điều kiện

thương mại chung và nguyên tắc tự do khế ước của PGS.TS Nguyễn Như
Phát năm 2003 [28]; Quyền tự do giao kết họp đồng trong hoạt động thương

mại ở Việt Nam, luận án Tiễn sĩ luật học năm 2006 của Phạm Hoàng Giang

[11]; Điều chỉnh thông tin bất cân xứng và quản lý rủi ro trong pháp luật hợp
2


đồng Việt Nam của PGS.TS Phạm Duy Nghĩa năm 2003 [23]; Một số vấn đề
liên quan đến việc sửa đổi pháp luật Việt Nam về hợp đồng năm 2004 [15] và

Hồn thiện pháp luật về bảo đảm nhìn từ thống nhất ý chí trong giao kết hợp

đồng của Tiến sĩ Nguyễn Am Hiểu năm 2004 [14]; Dự thảo BLDS sửa đổi và
vấn đề cải thiện pháp luật hợp đồng ở Việt Nam của PGS.TS Phạm Hữu Nghị

năm 2005 [25]; Luận án Tiến sì hợp đồng kinh tế vơ hiệu và hậu quả của hợp

đồng kinh tế vô hiệu của Lê Thị Bích Thọ năm 2002 [35]; Đổi mới sự điều
chỉnh pháp luật về hợp đồng trong BLDS năm 2005, luận văn Thạc sỹ luật
học năm 2006 của Trần Hải Hưng. [17]

Tuy nhiên, do nội dung nghiên cứu của các công trình đặt ra khác nhau
nên các tác giả chỉ đi sâu nghiên cứu một số khía cạnh cụ thế của chế định

hợp đồng và chưa nghiên cứu một cách toàn diện, cụ thể về nội quyền tự do

giao kết hợp đồng. Dù vậy, các cơng trình nói trên là những tài liệu quan

trọng trong quá trình tác giả tham khảo, phục vụ việc nghiên cứu của mình.
3.

Đơi tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu: là những vấn đề lý luận chung về hợp đồng và

thống nhất ý chí, pháp luật dân sự Việt Nam về thống nhất ý chí giao kết họp
đồng; thực tiễn áp dụng pháp luật về thống nhất ý chí giao kết hợp đồng dân

sự ở Việt Nam và những kiến nghị hoàn thiện.
Phạm vi nghiên cứu của đề tài', nghiên cứu về những vấn đề lý luận và

thực tiễn thống nhất ý chí giao kết hợp đồng dân sự, bao gồm những nội dung
liên quan như: Khái niệm; điều kiện; các khía cạnh cũng như những trường

hợp ngoại lệ cùa thống nhất ý chí giao kết hợp đồng dân sự, so sánh với pháp

luật của một số nước quy định về vấn đề này, trên cơ sở đó đưa ra những kiến
nghị và hoàn thiện chế định về tự do giao kết hợp đồng ở Việt Nam.

Luận văn chỉ nghiên cứu các vấn đề chung của sự thống nhất ý chí giao
kết hợp đồng nói chung, khơng đi sâu vào nghiên cứu các vấn đề của luật

chuyên ngành liên quan tới họp đồng.
3



4.

Mục
vụ• nghiên
cứu
• đích và nhiệm
•
“

Mục đích nghiên cứu: hồn thiện pháp luật về sự thống nhất ý chí

trong giao kết hợp đồng từ thực tiễn giải quyết tranh chấp tại tỉnh Đắk Lắk.
Nhiệm vụ nghiên cứu:

Thứ nhất, tìm hiểu các vấn đề lý luận về thống nhất ý chí giao kết hợp
đồng và các thành tố tạo nên mà trong đó có đề nghị giao kết hợp đồng, và

chấp nhận đề nghị giao kết hợp đồng và một số vấn đề liên quan;

Thứ hai, phân tích thực trạng các qui định của pháp luật về đề tài
nghiên cứu cảu luận văn và một vài vấn đề liên quan tới thực tiễn trên địa bàn

tỉnh Đắk Lắk:
Thứ ba, kiến nghị hoàn thiện các quy định và áp dụng pháp luật bảo
đảm an toàn pháp lý liên quan tới thống nhất ý chí trong giao kết giao kết hợp

đồng.

5.


Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư
tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước và pháp luật. Các phương pháp được sử
dụng trong Luận văn bao gồm: phương pháp phân tích văn bản, phương pháp

phân tích tài liệu, phương pháp phân tích vụ việc, phương pháp so sánh,

phương pháp lịch sử.
6.

Ket cấu của Luận văn

Ngoài phần mờ đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung

nghiên cứu chính cùa Luận văn có kết cấu bao gồm 03 chương như sau:
Chương 1. Cơ sở lý luận về sự thống nhất ý chí trong giao kết hợp đồng
Chương 2. Thực trạng pháp luật về thống nhất ý chí trong giao kết hợp
đồng và thực tiễn tại tỉnh Đắk Lắk

Chương 3. Hoàn thiện pháp luật và kiến nghị thực thi pháp luật về sự
thống nhất ý chí trong giao kết hợp đồng từ thực tiễn tỉnh Đắk Lắk

4


CHƯƠNG 1. CO SỎ LÝ LUẬN VỀ sụ THỐNG NHẤT Ý CHÍ
TRONG GIAO KẾT HỢP ĐỒNG

1.1. Lý luận chung vê sự thơng nhât ý chí

1.1.1. Khái niệm ý chí

Ý chí là mặt năng động của ý thức, ý chí là hình thức tâm lý điều chỉnh
hành vi tích cực nhất của con người, là năng lực tâm lý cho phép con người

vượt qua mọi khó khăn, trở ngại đe thực hiện đến cùng mục đích đã xác định.
“Sớ dĩ như vậy là vì ý chí kết hợp được trong mình cả mặt năng động của trí

tuệ lẫn mặt năng động của tình cảm đạo đức, ý chí - do đó là mặt hoạt động

của trí tuệ và tình cảm đạo đức”. Năng lực kiểm sốt, điều chình hành vi một
cách có ý thức nảy sinh trong hoạt động lao động. Ý chí là mặt đặc trưng của

tâm lý người, bởi vì con vật chỉ thích ứng một cách thụ động với thiên nhiên,
còn con người bằng lao động - một loại hoạt động có ý thức - đã chinh phục
và cải biến thiên nhiên, ý chí con người được hình thành trong quá trình lao
động. Ngay cả hoạt động lao động đơn giản nhất (ví dụ, việc săn bắt nguyên

thuỷ...) cũng địi hởi con người phải có phẩm chất ý chí nhất định, nó hình

thành nên ở con người những phẩm chất ý chí nhất định.

Ý chí của con người được hình thành và biến đổi tuỳ theo nhũng điều
kiện xã hội - lịch sử, tuỳ theo những điều kiện vật chất của đời sống xã hội.
Tính chất cùa những mục đích và những thúc đẩy đối với hành động của con

người được quyết định bởi thính họ đại diện cho quyền lợi của giai cấp nào.
Xu hướng của ý chí khác nhau trong những thời đại khác nhau và ở những đại

diện của các giai cấp khác nhau.


Trong xã hội XHCN, những quan hệ được xây dựng trên nguyên tắc
giúp đỡ lẫn nhau, hợp tác với nhau, ở đây có sự phối hợp hài hồ giữa mục

đích của cá nhân và muc đích của xã hơi.

5


Trong khi ý thức được mơi liên hệ găn bó mình với tập thê, cá nhân
phục từng hoạt động chung của xã hội, của tập thể, bắt quyền lợi của cá nhân
phục tùng những quyền lợi của dân tộc, vì vậy khơng thể đặt ra cho mình
những mục đích đối lập với những mục đích của tập thế.
1.1.2. Sự thống nhất ý chí: định nghĩa và mơ hình
Định nghĩa

Thong nhất ý chỉ (còn được gọi là thỏa thuận): là sự gặp gỡ của hai

hay nhiều ý chí được các hên thong nhất thê hiện ra hên ngồi đầu óc của họ.

Khi thống nhất ý chí là ý chí của các bên kết hợp với nhau để đạt được mục
đích là ràng buộc nhau vào trong một quan hệ pháp luật, cụ thể là hợp đồng.

Vì vậy thống nhất ý chí (thỏa thuận) là yếu tố cơ bản của họp đồng. Khơng có

hợp đồng một khi các bên khơng thống nhất được ý chí (thỏa thuận) giữa các
bên. Bởi lẽ, trước tiên hợp đồng phải là một thỏa thuận có nghĩa là hợp đồng
phải chứa đựng yểu tố tự nguyện khi giao kết nó phải có sự trùng hợp ý chí

của các bên. Việc giao kết hợp đồng dân sự phải tn theo các ngun tắc tự


nguyện, bình đẳng, thiện chí, hợp tác, trung thực và ngay thẳng, tự do giao kết

hợp đồng, nhưng không được trái pháp luật và đạo đức xã hội. Yeu tố thỏa
thuận đã bao hàm trong nó yếu tố tự nguyện, tự định đoạt và sự thống nhất về

mặt ý chí. Đây là yếu tố quan trọng nhất tạo nên sự đặc trưng của họp đồng so
với các giao dịch dân sự khác, đây cũng là yếu tố làm nên bản chất của Luật
dân sự so với các ngành luật khác.

Lấy ví dụ: A muốn di chuyển ra Hà Nội gặp B sẵn sàng chuyên chở
hành khách đi theo ý muốn của họ; hai ý chí mong muốn này gặp gỡ nhau thể

hiện ở việc hai bên ràng buộc nhau vào một quan hệ hợp đồng vận chuyển,
theo đó B có nghĩa vụ vận chuyên chở A ra Hà Nội, còn A phải trả cho B một

khoản tiền theo thỏa thuận để bù đắp công sức và chi phí cho B. Cũng như

vậy, c muốn bán ô tô để mua xe ô tô mới, còn D thì muốn mua chiếc ơ tơ cũ
của C; sau thương thảo ý chí của hai bên gặp gỡ nhau tạo thành quan hệ hợp
6


đồng, theo đó c phải chuyển giao quyền sở hữu chiếc ơ tơ cho D, cịn D thì

phải trả cho c một khoản tiền là giá bán xe ô tô đó. Qua đây chúng ta thấy,
nếu khơng cso sự thống nhất ý chí (thỏa thuận) thì hai bên A và B cũng như c

và D không bị ràng buộc vào quan hệ hợp đồng mà có quyền và nghĩa vụ


tưcmg ứng.
Mơ hình sự thống nhất ý chí

Ý chí là một vấn đề tâm lý bên trong con người rất khó biết nếu nó

khơng được chủ thể thể hiện ra bên ngồi. Vì vậy trong lĩnh vực luật hình sự,
khơng định tội được với âm muư nếu khơng có biểu hiện nào để có thể biết

được âm mưu đó. Trong lĩnh vực luật dân sự, việc hiểu để thực hiện hợp đồng
hoặc giải quyết tranh chấp hợp đồng nhiều khi gặp phải khó khăn do thế hiện
khơng rõ ràng của ngơn từ, câu cú hoặc mưu đồ riêng gây nên. Vì vậy sự

thống nhất ý chí cần phái thận trọng vì dễ gây tranh cãi nhất.

Thỏa thuận có nghĩ là đi tới sự đồng ý sau khi cân nhắc, thão luận,
được thể hiện ở chồ khơng có một ý kiến đối lập của bất cứ một bộ phận nào
trong số các bên liên quan đối với những vấn đề quan trọng và thể hiện thơng

qua một q trình mà mọi quan điểm của các bên liên quan đều phải được
xem xét và dung hoà được tất cả các tranh chấp; là việc các bên (cá nhân hay

tổ chức) có ý định chung tự nguyện cùng nhau thực hiện những nghĩa vụ mà
họ đã cùng nhau chấp nhận vì lợi ích của các bên. Sự đồng tình tự nguyện này

có thế chỉ được tuyên bố miệng và được gọi là thoả thuận quân tử (hợp đồng
quân tử) hay được viết thành văn bản gọi là hợp đồng viết hay hợp đồng thành

văn. Tuỳ theo từng trường hợp được gọi là hợp đồng hay hiệp định.
Thong nhất ý chí được tạo thành bởi hai thành to: (i) thành tố đề nghị


và (ii) thành tố chấp nhận. Chấp nhận này là chấp nhận đề nghị đã đưa đến
trước đó đế mong được chấp nhận. Luật hợp đồng nào cũng nói tới hai thành

tố này. Nhưng thống nhất ý chí chỉ được coi là hợp đồng nếu đã đạt được sự
thống nhất một số điều khoản bắt buộc. Muốn có những điều khoản bắt buộc
7


này thơng nhât ý chí phải hướng tới những đơi tượng nhât định. Điêu khoản
quan trọng nhất mà các bên chủ thể cần thống nhất bý chí trước hết phải là đối

tượng của hợp đồng, lấy ví dụ như tài sản cần phải chuyển giao (xe, nhà, giày

dép, quần áo..v..vv..) hoặc công việc phải làm (xây dựng, vận chuyến, bảo
hiểm..v..vv..) hoặc cơng việc khơng được làm (khơng tiết lộ bí mật cùa bên

đối tác, không cạnh tranh..vv.v..). Sau khi thống nhất đối tượng mới thống
nhất các điều khoản bắt buộc và các điều khốn khác liên quan.

Biêu hiện (hình thức) của thống nhất ý chí: thống nhất ý chí có thể

được tiến hành trực tiếp giữa các bên như gặp mặt nhau trao đối ý chí, điện
thoại trao đổi với nhau,...vv. hoặc có thể được tiến hành gián tiếp như gửi thư

qua bưu điện cho nhau, fax gửi cho nhau...vv. Thống nhất ý chí nói như thế ở
đây là các bên cùng với nhau thế hiện và trao đối ý chí giữa các bên với nhau.

Thống nhất ý chí khơng cần trực tiếp giữa các bên như trên đã nói mà
thống nhất ý chí có thể ngầm định mà khi giải quyết tranh chấp phải xét theo
hoàn cảnh mới giải thích được. Vì vậy, hồn cảnh, địa điểm và thời gian, các


bên tham gia,... tất cả phải được xem xét gắn liền với thỏa thuận của các bên
giao kết. Vấn đề này phải được áp dụng khi xem xét hiệu lực pháp luật cùa

thỏa thuận. Lấy ví dụ một thỏa thuận được làm ra trong hoàn cảnh cấp bách,
khẩn cấp, một trong các bên bị đe dọa về tinh thần...vv. thì khơng thể được

xem là một thỏa thuận hợp pháp và có hiệu lực pháp luật được thi hành.

Đoi tượng của thống nhất ý chí: bao gồm tài sản hoặc hành vi (làm
hoặc khơng làm). Tài sản có thể là động sản hoặc bất động sản hoặc tài sản
hữu hình hoặc tài sản vơ hình. Hành vi có thể là công việc phải làm hoặc công

việc không được thực hiện... với 03 điều kiện là: Một, tài sản hoặc hành vi
•

4^7

•

•

•

•

•

/


•

phải hợp pháp; Hai, tài sản hoặc hành vi phải được xác định cụ thể; Ba, tài sản

hoặc hành vi phải đáp ứng được một lợi ích vật chất hoặc tinh thần cho chủ

thể thống nhất ý chí.

8


Đơi tượng của thơng nhât ý chí sẽ được tiêp theo băng các nội dung của

thống nhất ý chí. Lấy ví dụ: nếu đối tượng của thống nhất ý chí là tài sản được
giáo thì nội dung cùa hợp đồng phải qui định về giá cả hoặc tài sản trao, chất
lượng, số lượng..., nếu đối tượng là một công việc phải làm thì nội dung của

hợp đồng phải qui định phưong thức tiến hành, thời gian tiến hành, giá cả...,

chưa kể tới những nội dung mà loại hợp đồng nào cũng phái có như giải quyết

tranh chấp...
Phân hiệt thống nhất ý chí với họp đồng', thống nhất ý chí (thỏa thuận)

và họp đồng là hai khái niệm khác nhau. Hợp đồng nào cũng là một sự thống
nhất ý chí (thỏa thuận) nhưng ngược lại thì lại khơng hồn tồn đúng vì khơng
phải sự thống nhất ý chí (thỏa thuận) nào cũng là họp đồng. BLDS năm 2015
(Điều 385) định nghĩa là “Hợp đồng là sự thoả thuận giữa các bên về việc xác

lập, thay đổi hoặc chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự”, nghĩa là sự thỏa thuận

(thống nhất ý chí) phái xác lập, thay đổi hoặc chấm dứt quyền và nghĩa vụ dân
sự thì mới là hợp đồng. Những sự thống nhất ý chí (thỏa thuận) như thống
nhất ý chí cùng nhau ra cơng viên chơi hoặc thống nhất ý chí cùng nhau ngồi

bàn nhậu nhân dự một đám cưới hỏi thì khơng phải là hợp đồng. Tuy nhiên
cũng có sự thống nhất ý chí (thỏa thuận) có mục đích thật sự tạo nên một quan

hệ họp đồng nhưng khơng thể tạo nên bởi nó vi phạm các điều kiện có hiệu
lực của hợp đồng bị tịa án tun vơ hiệu.

Tóm lại: Thống nhất ý chí hoặc thỏa thuận là một khái niệm. Nhưng
hợp đồng và thống nhất ý chí là hai khái niệm khác nhau. Tuy nhiên họp đồng
nào cũng là sự thống nhất ý chí nhưng phải nhằm mục đích tạo ra một quan hệ
pháp lý ràng buộc nhau. Khái niệm thống nhất ý chí rộng hơn khái niệm hợp

đồng.

Pháp luật địi hỏi thống nhất ý chí trong hợp đồng phải họp pháp, nghĩa
là các bên thống nhất ý chí phải cùng nhau đáp ứng được các qui định của
pháp luật. Vì vậy phải biết ràng bản chất pháp lý của hợp đồng là tự do, tự
9


nguyện thỏa thuận, giao kêt của các bên chủ thê. Các bên chủ thê ràng buộc

nhau và nếu các bên không thực hiện đúng các điều khoản về nội dung mà

mình đã giao kết thì sẽ phải chịu hậu quả pháp lý bất lợi, có thể bị cưỡng chế
buộc thực hiện theo quy định của pháp luật. Hiểu bản chất của hợp đồng như
vậy ta sẽ thấy hết ý nghĩa và vai trị của thống nhất ý chí làm nên hợp đồng và


thấy hết mục đích pháp lý của thống nhất ý chí.

về lý thuyết, thống nhất ý chí làm nên hợp đồng có điều kiện để gọi là
thống nhất ý chí như sau:

(1) Thống nhất ý chí nội tại bên trong (ý chí bên trong và thể hiện ra

bên ngồi của các chủ thể với nhau);

(2) Ý chí của các bên chủ thế phải nhau gặp gỡ với nhau.
Nội dung của thống nhất ý chí khơng phải là ý chí đích thực ở bên trong
của chủ thể có thể thì khơng thể tạo thành hợp đồng, dẫn đến pháp luật không

thừa nhận giá trị hiệu lực của hợp đồng. Vì vậy pháp luật phải đặt ra các điều
kiện để cho họp đồng có hiệu lực về phần ý chí như khơng được nhầm lần,
lừa dối và đe dọa.

Ví dự. Điều 398, BLDS năm 2015 của Việt Nam qui định về đổi tượng
của họp đồng và các điều khoản của hợp đồng gọi là nội dung của hợp đồng

mà các bên chủ thế phải thống nhất dưới đây:
“Hợp đồng có thể có các nội dung sau đây:
a) Đối tượng của hợp đồng;

b) Số lượng, chất lượng;

c) Giá, phương thức thanh toán;
d) Thời hạn, địa điểm, phương thức thực hiện hợp đồng;
đ) Quyền, nghĩa vụ của các bên;

e) Trách nhiệm do vi phạm hợp đồng;

g) Phương thức giãi quyết tranh chấp”.

10


Qui định này là qui định chung cho các loại hợp đông từ họp đông mua
bán đến hợp đồng dịch vụ, nên tùy từng loại họp đồng mà xem xét. về đối

tượng của hợp đồng, Điều 214, BLDS của Iran qui định cụ thể và tách riêng
hon, rất dễ cho việc áp dụng luật: “Đối tượng của giao dịch nhất thiết phải là
tài sản hoặc hành vi mà hai bên đồng ý giao hoặc thực hiện”; Điều 215 qui
định tiếp “Đối tượng cùa hợp đồng nhất thiết có khả năng được sở hữu và
nhất thiết bao gồm lợi ích hợp lý và chính đáng”; và Điều 216 qui định là rõ

“Đối tượng của giao dịch không nên mơ hồ trừ trường hợp đặc biệt khi nhận

thức chung về vấn đề này là đầy đủ.”
1.1.3. Vai trò, ý nghĩa của việc bảo đảm thống nhất ý chí trong giao kết họp
đồng

Trong nền kinh tế thị trường, với những đặc trưng và quy luật của nó,
các chủ thể ở vào vị thế binh đẳng, có quyền tự do sở hữu, quyền tự do kinh

doanh, tự do hợp đồng. Hợp đồng có bản chất là sự thỏa thuận giữa các chủ

thể, đóng vai trò quan trọng trong sự vận hành của nền kinh tế, là hình thức
pháp lý cùa các giao dịch dân sự, thương mại.


về mặt kinh tế và pháp lý, việc bảo đảm thống nhất ý chí trong giao kết

hợp đồng có vai trị, ý nghĩa quan trọng sau:
Một là, với tính cách là một cơng cụ điều chỉnh các quan hệ tài sản, lợi

ích kinh tế, hợp đồng trước hết là căn cứ để các chủ thể thực hiện các giao
dịch dân sự của mình và là cơ sở để giải quyết khi phát sinh tranh chấp giữa
các bên, bảo đảm trật tự trong các giao dịch dân sự. Trong đời sống pháp lý,

hợp đồng là công cụ bảo vệ các quyền tài sản của tổ chức, cá nhân; là một

trong những cách thức quan trọng và phổ biến nhất để xác lập và bảo vệ
quyền tài sản. Vì vậy, việc bảo vệ thống nhất ý chí trong giao kết họp đồng có

ý nghĩa quan trọng đối với sự phát triển kinh tế - xã hội.
Trong các giao dịch dân sự, hợp đồng được các chủ thể sử dụng phổ
biến và thơng dụng, thơng qua họp đồng các bên có thể thỏa thuận với nhau
11


bất kỳ điều gì, với bất cứ điều kiện nào, dưới bất cứ hình thức nào, miễn là
pháp luật khơng cấm. Vì thế, bảo đảm thống nhất ý chí trong giao kết hợp
đồng cịn nhằm bảo đảm sự bình đẳng và lợi ích của các chủ thể, là cơ sở

pháp lý cho sự hợp tác.

Hai là, trong mối quan hệ với quyền tự do kinh doanh, thống nhất ý
chí trong giao kết hợp đồng là yếu tố cơ bản của quyền tự do kinh doanh.[7]

Vì vậy, việc bảo đảm thống nhất ý chí trong giao kết hợp đồng cũng chính là

bảo đảm quyền tự do kinh doanh được the hiện trên thực tế. Khi quyền tự do
kinh doanh thể hiện sẽ là điều kiện và động lực cho sự phát triển và tăng
trưởng kinh tế.
Ba là, trong các giao dịch dân sự hợp đồng ngày càng trở thành phương

tiện quản lý rủi ro, thông qua họp đồng các bên đều tự nguyện cam kết thực

hiện đúng, đầy đủ các quyền và nghĩa vụ của mình phát sinh từ hợp đồng, do
đó nó tạo cho các chủ thể ln ý thức được việc phải tuân thủ các điều khoản

đã cam kết đó, nếu khơng tn thủ bên vi phạm phải chịu trách nhiệm và phải

bồi thường thiệt hại (nếu có) cho bên bị vi phạm và phải chịu các chế tài khác

mà các bên đã thỏa thuận trong hợp đồng và quy định của pháp luật.[4J Vì

vậy, đối với các chủ thể, việc bảo vệ thống nhất ý chí trong giao kết hợp đồng
có vai trị quan trọng trong việc bảo đảm quyền tự do sở hữu, tự do kinh
doanh, tự do cạnh tranh [27],... Trong thực tế việc bảo đảm thống nhất ý chí

trong giao kết hợp đồng cịn có ý nghĩa quan trọng trong việc bào vệ quyền và
lợi ích của các bên chủ thể, chống lại các hành vi lạm dụng thống nhất ý chí

trong giao kết hợp đồng nhằm vi phạm thống nhất ý chí trong giao kết hợp
đồng và lợi ích cùa các chủ thề khác.

về mặt xã hội, việc bảo đảm thống nhất ý chí trong giao kết họp đồng
có vai trị, ý nghĩa quan trọng trong việc thực thi các quyền cơ bản của con

người về dân sự, kinh tế.Trong xã hội hiện đại, hợp đồng được biết đến như


một giao dịch không thể thiếu của mỗi thành viên trong xã hội có tố chức; sử
12


dụng điện thoại, điện nước, mua nhu yêu phâm hàng ngày, di du lịch, giải

chí,... hầu hết các hoạt động của con người đều được thực hiện trong khuôn

khổ của mỗi quan hệ khế ước. Hợp đồng ngày càng trở thành một hiện tượng
hết sức phổ biến, phong phú, phức tạp trong cuộc sống hàng ngày của mỗi
thành viên trong xã hội. Vì vậy, việc bảo đảm thống nhất ý chí trong giao kết

họp đồng có vai trị quan trọng cho việc quản lý và thúc đẩy sự phát triển kinh
tế xã hội, bảo đảm quyền tự do cơ bản của con người về dân sự, kinh tể,...
1.1.4. Khái niệm Hợp đồng

Hợp đồng là một trong những chế định lâu đời nhất trong lịch sử pháp
luật thể giới. Xét một cách khái quát nhất, cơ sở hình thành nên hợp đồng có

hai nguyên nhân cơ bản: nguyên nhân chủ quan và nguyên nhân khách quan.
Khi xã hội phát triển đến một mức độ nhất định, sự phân hóa lao động hình

thành, mồi con người trong xã hội chỉ có thể làm một số công việc nhất định

(nguyên nhân khách quan) và nhu cầu của con người cũng ngày một phong
phú hơn. [16] Để thỏa mãn những nhu cầu của mình, con người tự thấy phải

có sự trao đổi vật chất với các chủ thể khác trong xã hội (nguyên nhân chủ
quan), từ đó quan hệ họp đồng được hình thành.

Cùng với chế độ hợp đồng, khái niệm về hợp đồng cũng được các nhà
nghiên cửu pháp luật từ thời kì cố xưa quan tâm. Ớ mỗi thời kì và ở mồi nơi,
khái niệm về hợp đồng cũng có sự khác biệt nhất định mặc dù không khác về
bản chất.

Pháp luật châu Âu lục địa (Civil Law) quan niệm: ‘7ĩợp đồng được coi
là hình thức thề hiện của các giao dịch giữa các chủ thề mà việc xác lập

chúng có thê trực tiếp làm phát sinh, thay đôi hay chấm dứt quyền và nghĩa

vụ của các bên” [29], dựa theo quan niệm đó, điều kiện cơ bản để hợp đồng

có hiệu lực bao gồm [37]:
- Ý chí của các bên tham gia giao dịch;
- Nội dung của hợp đồng phải họp pháp và phải được xác định;
13


- Hành vi, công việc trong hợp đông phải thực hiện được;
- Thỏa mãn điều kiện về hình thức hợp đồng.
BLDS Pháp được coi là một trong những bộ luật có ảnh hưởng lớn đến
nền pháp luật dân sự của châu Âu lục địa. Theo đó, “hợp đồng là sự thỏa

thuận của hai hay nhiều hên về việc chuyển giao một vật, làm hay khơng làm

một cơng việc nào đó”.[26] Khái niệm này đã xác định rõ bản chất của hợp
đồng là sự thỏa thuận, sự thống nhất ý chí giữa hai hay nhiều người, đối tượng

của hợp đồng là vật hay việc và chủ thể của hợp đồng phải có hai bên trở lên.


Đây có thể coi là một khái niệm tuy giản đơn nhưng đã khái quát được những

tính chất cơ bản cùa hợp đồng.
Những điều kiện để một hợp đồng có hiệu lực theo quy định của
BLDS Pháp gồm:

- Các bên giao kết hoàn toàn tự nguyện thỏa thuận;
- Các bên có đủ năng lực hành vi dân sự;
- Khách thể của hợp đồng nếu là vật thì vật đó phải thực sự tồn tại hoặc
nếu là hành vì thì hành vi đó phải có thể thực hiện được;

BLDS Đức cũng có nhiều nét tương đồng với BLDS Pháp do đều chịu
ảnh hưởng từ pháp luật La Mã. Theo điều 305, BLDS Đức năm 1896, sửa đổi

năm 2002 thì hợp đồng được coi là điều kiện cần thiết để hình thành hoặc làm

thay đồi một trách nhiệm từ các giao dịch hợp pháp của các bên trừ trường

hợp pháp luật có quy định khác, về điều kiện có hiệu lực của hợp đồng điều
306, Bộ luật dân sự Đức năm 1896, sửa đổi năm 2002 quy định: Một hợp
đồng có hiệu lực phải là một hợp đồng có thể thực hiện được, cịn hợp đồng

mà khơng thế thực hiện được thì coi như khơng tồn tại cũng gần như điều
kiện hành vi, công việc trong hợp đồng phải thực hiện được trong Luật La

Mã.
Đối với các nước thuộc dịng họ thơng luật (Common Law) như Anh,
Mỹ, Úc, Ẩn Độ,... hợp đồng được định nghĩa là một thỏa thuận có ràng buộc
14



về mặt pháp lý (legally binding agreement). Đe hình thành nên một hợp đồng
cần có bốn yếu tố cơ bản sau: Đề nghị giao kết (offer), sự chấp thuận đề nghị
(acceptance), sự bù trừ nghĩa vụ (consideration) và ý định thiết lập nghĩa vụ

pháp lý (intention to effect legal obligations). Sự khác biệt cơ bản trong pháp

luật họp đồng của Common Law so với Civil Law chính là yếu tố sự bù trù
nghĩa vụ (consideration). Sự bù trừ ở đây được hiểu là một giá trị nào đó (có

thề là tiền, dịch vụ hoặc một công việc phải thực hiện,...) mà mồi bên nhận

được và trao đi hoặc từ bở theo thỏa thuận. Vì lẽ đó, trong pháp luật Anh - Mỹ
“nếu thiếu sự bù trừ, tức là nếu một trong các bên khơng có nghĩa vụ theo
thỏa thuận thì hợp đồng sẽ không thể được thực thi, tức không ton taz”.[l]
Đối với các nước trong khu vực châu Á, tư duy pháp lý về hợp đồng
cũng tồn tại nhiều tư tưởng tương đối khác biệt, tùy theo dòng họ pháp luật

mà nước đó chịu ảnh hưởng nhiều nhất. Trung Quốc, một quốc gia theo hệ
thống pháp luật xã hội chủ nghĩa, tức có xu hướng gần với nền pháp luật châu

Âu lục, khái niệm họp đồng được diễn đạt tại Điều 2, luật họp đồng năm 1999

của nước Cộng hòa nhân dân Trung Hoa như sau: “Họp đồng là sự thỏa thuận
về việc xác lập, thay đôi, chẩm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự giữa các chủ thê

bình đắng tự nhiên nhân, pháp nhân và các tô chức khác".[3}
Pháp luật dân sự Nhật Bàn có khái niệm về họp đồng không khác mấy

so với khái niệm về hợp đồng của Trung Quốc khi vẫn đề cao sự tự do ý chí

và yếu tố thỏa thuận trong họp đồng: Một loại giao dịch dân sự thể hiện sự
thống nhất ý chí của hai hay nhiều bên.[3] Mục đích của họp đồng thông

thường làm phát sinh nghĩa vụ. Từ định nghĩa này, ta thấy được Bộ luật Dân

sự Nhật Bản coi hợp đồng là một quan hệ pháp luật và cũng là căn cứ phổ
biến và quan trọng làm phát sinh nghĩa vụ, sự khác biệt được thể hiện ở chồ

hợp đồng trong pháp luật Nhật Bản không phải lúc nào cũng làm phát sinh
quan hệ nghĩa vụ mà trong một số trường hợp, hợp đồng có thể là các loại

giao dịch khơng có mục đích làm phát sinh nghĩa vụ như quan hệ hôn nhân
15


được coi là một giao dịch hợp đông không làm phát sinh nghĩa vụ (điêu này
khá giống pháp luật về hơn nhân, gia đình của Mỹ).

Trong Bộ luật dân sự và Thương mại của Thái Lan lại không đưa ra

một khái niệm cụ thể cho hợp đồng dù họ có riêng một tiêu đề là tiêu đề thứ 2

“hợp đồng” trong Bộ luật của mình.[2] Tuy nhiên, trong chương I “Sự hình
thành hợp đồng” của tiêu đề “hợp đồng” thể hiện quan điểm của những nhà
làm luật Thái Lan khá tương đồng với những nhà lập pháp theo hệ thống
Common Law khi cho rang hợp đồng trước tiên được hình thành do lời đề

nghị giao kết, sau đó nó sẽ được chính thức trở thành hợp đồng khi lời đề nghị
đó được chấp nhận (phải thỏa mãn một số điều kiện như: thời hạn trả lời, điều


kiện về sự thiện chí, khơng dối trá,...).

Giống như các nước xã hội chủ nghĩa khác, pháp luật dân sự của Việt

Nam chủ yếu chịu ảnh hưởng của luật La Mã và thừa hưởng nhiều thành tựu

của hệ thống pháp luật Civil Law. Sau khi thống nhất đất nước năm 1975,

trong khoảng 10 năm, pháp luật dân sự vẫn ở vào tình trạng kém phát triển.
Phải đến cuối những năm 80 của thế ki XX thì việc ban hành các văn bản

pháp luật để điều chỉnh các quan hệ xã hội phát sinh mới trở nên đa dạng vì

được quan tâm và thúc bách. Rất nhiều văn bản pháp luật về dân sự được ban
hành trong thời kỳ này nhưng đến năm 1991, Việt Nam mới ban hành Pháp
lệnh về Hợp đồng dân sự. Pháp lệnh đã đưa ra khái niệm hợp đồng dân sự

một cách khá chi tiết tại điều 1 Pháp lệnh Hợp đồng dân sự năm 1991: “Hợp
đồng dân sự là sự thỏa thuận giữa các bên về xác lập, thay đôi hay chấm dứt
các quyền và nghĩa vụ của các bên trong mua bán, thuê, vay, mượn, tặng, cho
tài sán, làm một việc hay không làm một việc, dịch vụ hoặc các thỏa thuận

khác mà trong đó một hoặc các bên nhằm đáp ứng nhu cầu sinh hoạt, tiêu
dùng.”

Đến BLDS năm 1995, các nhà làm luật đã định nghĩa lại một cách khái
quát và toàn diện hơn tại điều 394 BLDS năm 1995: “Hợp đồng là sự thỏa
16



thuận giữa các bên vê sự xác lập, thay đôi hoặc châm dứt quyên, nghĩa vụ

dân sự."
Sau đó, BLDS năm 2005 đã giữ nguyên khái niệm này. Khái niệm hợp

đồng theo BLDS năm 2005 đã nêu lên những yếu tố cơ bản nhất của hợp
đồng: Bản chất pháp lý cùa hợp đồng, chù thể cùa hợp đồng và mục đích của
hợp đồng. Bán chất của hợp đồng cũng như các quan điểm của các nước khác

trên thế giới vẫn là sự thỏa thuận giữa các bên tham gia giao kết; chủ thể của
hợp đồng phải có từ hai bên trở lên; về mục đích của hợp đồng, quy định khá

rộng khi mục đích của sự thỏa thuận là nhằm xác lập, thay đối hoặc chấm dứt
quyền, nghĩa vụ dân sự, quy định này thể hiện tính bao quát của pháp luật dân
sự. Bởi vì, tại Điều 1 Pháp lệnh Họp đồng Dân sự năm 1991, phạm vi hợp

đồng dân sự lại giới hạn trong việc đáp ủng “nhu cầu sinh hoạt tiêu
dùng”. [33]

Khi BLDS năm 2015 ra đời, phạm vi điều chỉnh cùa pháp luật họp
đồng dân sự đã được thống nhất và mở rộng; theo đó, bất cứ thỏa thuận nào

giữa các chù thể theo nguyên tắc tự do, tự nguyện, bình đẳng cùng có lợi làm

phát sinh, thay đổi, chấm dứt quyền và nghĩa vụ dân sự đều được coi là hợp

đồng dân sự và được điều chỉnh theo quy định chung về họp đồng dân sự của
Bộ luật Dân sự năm 2005 (kế cả họp đồng kinh doanh thương mại, lao động).
1.1.5. Bản chất và ý nghĩa pháp lý của Hợp đồng


Hợp đồng là căn cứ phổ biến, dạng giao dịch phổ biến trong các quan

hệ xã hội, rất đa dạng, phong phú và được thể hiện dưới các hình thức khác
nhau, có thể bàng lời nói, bằng hành vi hoặc bằng văn bản. Thông qua thống
nhất ý chí hay thỏa thuận hay giao kết họp đồng, các bên mong muốn đạt

được mục đích như đã thống nhất ý chí, thỏa thuận hay đã giao kết. Hợp đồng
cũng góp phần nâng cao sự phát triến kinh tế, văn hóa và xã hội, chi phối sâu
rộng lên mọi mặt của đời sống xã hội. Vì vậy địi hỏi pháp luật có sự quan
tâm và quản lý hợp lý, đủng mức của các cơ quan nhà nước liên quan đến
17


quan hệ hợp đông. Nhà nước ban hành ra luật đê hô trợ và điêu chỉnh quan hệ

hợp đồng làm sao vừa đảm bảo được quyền và lợi ích hợp pháp của các bên

trong giao kết và thực hiện hợp đồng và vừa có tác dụng thúc đẩy, tạo điều
kiện phát triến kinh tế, xã hội của đất nước theo định hướng đã dược Đảng đề
ra như phát triển kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa, hội

nhập quốc tế, cơng nghiệp hóa và hiện đại hóa...

Trong khoa học pháp luật, hành vi pháp lý là một sự thể hiện ý chí

nhằm làm phát sinh ra một hậu quả pháp lý, có nghĩa là làm phát sinh, thay
đổi hay chấm dứt một quyền lợi.[6, tr. 16] Hành vi pháp lý bao gồm hợp đồng
và hành vi pháp lý đơn phương. Hợp đồng có bản chất là sự thống nhất của

các ý chí nhằm làm phát sinh hậu quả pháp luật. Còn hành vi pháp lý đơn


phương là việc thế hiện ý chí của chỉ một người nhằm làm phát sinh hậu quả
pháp luật. Đây là các căn cứ rất quan trọng để lập ra các quan hệ pháp luật.

Trong thực tiễn đời sống xã hội, mỗi bên trong quan hệ hợp đồng muốn
theo đuổi những lợi ích nhất định của riêng họ. Do đó họp đồng là kết q của

sự dung hịa các lợi ích ngược nhau giữa họ với nhau.[12] Để có được lợi ích
họ muốn đó, các bên họ buộc phải có sự thỏa thuận. Hợp đồng là sự thống

nhất ý chí để sinh một hệ quả pháp luật đặc biệt. Hệ quả đó là hệ quả quan hệ

nghĩa vụ mà trong đó có hai loại chủ thể khác nhau là người có quyền yêu cầu
và người có nghĩa vụ thực hiện quyền yêu cầu này. Trong quan hệ này người

có nghĩa vụ phải thi hành nghĩa vụ của họ vì lợi ích cùa người có quyền yêu

cầu khi học yêu cầu. Người có quyền yêu cầu có quyền được thỏa mãn quyền
yêu cầu của mình do địi hởi người có nghĩa vụ phải thực hiện nghĩa vụ của

họ vì lợi ích của người có quyền yêu cầu. Thi hành nghĩa vụ bị cưỡng chế

bằng pháp luật.
Từ đỏ chúng ta phải thấy, hợp đồng có hai vấn đề pháp luật cơ bản:

Một là, họp đồng là sự thống nhất của hai ý chí tách rời nhau; /?«/ là, sự thống

18



nhât ý chí đó phải có giá trị pháp luật, nghĩa là thông nhât phải thực hiện đủ
các điều kiện có hiệu lực của hợp đồng được pháp luật quy định.

1.2. Nội dung và hình thức pháp lý của thống nhất ý chí
1.2.1. Chủ thể của thống nhất ý chí

Gọi là sự thống nhất khi có hai người trở lên đều có mục đích trao đồi
để ý cbhis của các bên gặp gỡ nhau. Sự gặp gỡ này như trên đã làm rõ là các

chủ thể của các ý chí cùng mong muốn ràng buộc nhau vào một quan hệ hợp
đồng có các quyền và nghĩa vụ dân sự như họ muốn. Một người khơng thể có
thống nhất ý chí. Do đó cần phải xem chủ thể có đủ điều kiện để thống nhất ý

chí khơng. Theo qui định chung cùa pháp luật, cá nhân và pháp nhân là những
chủ thể của pháp luật và là chủ thể của thống nhất ý chí. Ngồi ra cịn nhiều
chủ thể khác mà pháp luật qui định, đồng thời pháp luật xác định điều kiện để

họ tham gia vào các giao dịch, nghĩa là thống nhất ý chí giao kết hợp đồng.

BLDS năm 2015 qui định ở Điều 19: “Năng lực hành vi dân sự của cá nhân

là khả năng của cá nhân bằng hành vi của mình xác lập, thực hiện quyền,
nghĩa vụ dân sự'. Qui định này cho phép cá nhân có đù năng lực hành vi dân

sự được tham gia thống nhất ý chí giao kết hợp đồng. BLDS năm 2015 ở Điều
20 qui định người từ đủ 18 tuổi trở lên có năng lực hành vi dân sự đầy đủ và

có quyền tham gia vào mọi giao dịch dân sự, trừ khi bị mất năng lực hành vi
dân sự, khó khăn trong nhận thức làm chủ hành vi hoặc bị hạn chế năng lực


hành vi dân sự. Những người dưới 18 tuối được phép tham gia hạn chế vào
việc thống nhất ý chí giao kết hợp đồng theo Điều 21, BLDS năm 2015 như
sau:

“1. Người chưa thành niên là người chưa đủ mười tám tuổi.
2. Giao dịch dân sự của người chưa đủ sáu tuổi do người đại diện theo
pháp luật của người đó xác lập, thực hiện.

19


3. Người từ đủ sáu tuôi đên chưa đủ mười lăm tuôi khi xác lập, thực
hiện giao dịch dân sự phải được người đại diện theo pháp luật đồng ý, trừ giao
dịch dân sự phục vụ nhu cầu sinh hoạt hàng ngày phù hợp với lứa tuổi.

4. Người từ đủ mười lăm tuổi đến chưa đủ mười tám tuối tự mình xác
lập, thực hiện giao dịch dân sự, trừ giao dịch dân sự liên quan đến bất động
sản, động sản phải đăng ký và giao dịch dân sự khác theo quy định của luật

phải được người đại diện theo pháp luật đồng ý”.

Ớ nước ngoài, pháp luật dân sự cũng có những qui định rõ ràng về độ
tuổi được phép tham gia vào thống nhất ý chí giao kết hợp đồng. Lấy ví dụ:
BLDS của Pháp ở Điều 1108 quy định các điều kiện để hợp đồng có hiệu lực,
trong đó các bên giao kết phải có đầy đù năng lực hành vi dân sự. Điều 211,

BLDS Cộng hòa Hồi giáo Iran quy định các bên nhất thiết phải ở một độ tuổi

nhất định, đã trưởng thành và có nhận thức thích hợp.


Neu chù thề tham gia thống nhất ý chí giao kết hợp đồng là pháp nhân

hoặc các chủ thể đặc biệt khác thì phải có đủ năng lực để tham gia thống nhất

ý chí giao kết hợp đồng do pháp luật qui định. Lấy ví dụ: Theo Điều 101,
BLDS năm 2015, “Trường họp hộ gia đình, tổ hợp tác, tổ chức khác khơng có

tư cách pháp nhân tham gia quan hệ dân sự thì các thành viên của hộ gia đình,

tổ hợp tác, tổ chức khác khơng có tư cách pháp nhân là chủ thể tham gia xác

lập, thực hiện giao dịch dân sự hoặc ủy quyền cho người đại diện tham gia
xác lập, thực hiện giao dịch dân sự. Việc ủy quyền phải được lập thành văn

bản, trừ trường hợp có thỏa thuận khác. Khi có sự thay đổi người đại diện thì
phải thơng báo cho bên tham gia quan hệ dân sự biết. Trường hợp thành viên

của hộ gia đình, tổ hợp tác, tổ chức khác khơng có tư cách pháp nhân tham
gia quan hệ dân sự không được các thành viên khác ủy quyền làm người đại
diện thì thành viên đó là chủ thế của quan hệ dân sự do mình xác lập, thực
hiện”. Đe được tham gia thống nhất ý chí giao kết hợp đồng, các tổ chức

khơng có tư cách pháp nhân phải tuân thủ nhiều điều kiện do pháp luật qui
20


định đê bảo vệ bên thơng nhât ý chí khác với tơ chức khơng có tư cách pháp

nhân đó.


Đối với pháp nhân, pháp luật định ra điều kiện chung để được phép

tham gia thống nhất ý chí giao kết hợp đồng là phải là một tổ chức hợp pháp

tại thời điểm thống nhất ý chí và đang hoạt động bình thường theo pháp

luật.[l 1] Neu một tổ chức là doanh nghiệp đang lâm vào tình trạng phá sán thì
tố chức đó cịn phải chịu các điều kiện cùa luật phá sản. Khi tham gia thống

nhất ý chí, pháp nhân cịn phải tuân thủ các qui định phap luật về đại diện vì

pháp nhân thể hiện ý chí thống nhất thơng qua đại diện hợp pháp của nó.
Cá nhân cũng có thể thống nhất ý chí giao kết hợp đồng thơng qua đại
diện. Việc thể hiện ý chí của người đại diện của cả cá nhân hoặc pháp nhân sẽ

ràng buộc cá nhân hoặc pháp nhân được đại diện bên chủ thể kia của thống
nhất ý chí giao kết hợp đồng.
1.2.2. Hai thành tố của thống nhất ý chí giao kết hợp đồng

Khai các bên chù thể trực tiếp gặp nhau và đàm phán với nhau thì khó

có thể xác định được ai là người đề nghị giao kết hợp đồng và ai là người
chấp nhận đề nghị giao kết hợp đồng vì hai thành tố này đan xen vào nhau.

Lấy ví dụ: A nói chúng tơi muốn mua sách của anh; B nói anh định mua bao
nhiêu cuốn; A nói mua 1000 cuốn, nhung giá sẽ là bao nhiêu cho 1000 cuốn

này, có giảm giá chứ; B nói có giảm giá..vv..v. Họ cứ trao đối như vậy cho tới
khi thống nhất được các điều khoản và nhất trí về các điều khoản đó.


Các bên khơng gặp mặt nhau có thể thống nhất ý chí của các bên thơng
qua trao đổi thư từ, tài liệu, gọi là trao đổi đề nghị và chấp nhận đề nghị. Như

vậy nó được chia thành hai giai đoạn không đan xen vào nhau. [20]
1.2.2.1. Đề nghị thống nhất ý chí
Đồ nghị là một mảnh ghép của thống nhất ý chí giao kết hợp đồng. Nó

là thành tố đầu tiên để dẫn đến thống nhất ý chí mang vai trị đề dẫn hoặc gợi
ý hoặc đề xuất ý chí trước. Luật pháp về hợp đồng của bất cứ nước nào đều
21


cso các qui định rât chi tiêt vê đê nghị. BLDS của Pháp quy định: “Để nghị
giao kết hợp đồng là quyết định đơn phương có chủ ý của một người bày tỏ ý

định giao kết hợp đồng theo những điều kiện xác định với một hay nhiều
người khác”.[3, tr.27] Khái niệm này đã nêu rõ bản chất của lời đề nghị là

một hành vi pháp lý đơn phương. Trên thế giới, các nhà luật thống nhất với
nhau trong Điều 2.1.2, Bộ nguyên tắc của UNIDROIT về họp đồng thương
mại quốc tế 2004 là: “Một đề nghị được gọi là đề nghị giao kết hợp đồng nếu
nó đủ rõ ràng và thẻ hiện ý chí của bên đưa ra đề nghị bị ràng buộc khi đề

nghị giao kết được chấp nhận”. Khái niệm này nêu ra hai yếu tố của đề nghị
thống nhất ý chí giao kết hợp đồng là điều kiện rõ ràng của đề nghị và điều

kiện thế hiện rõ ý chí ràng buộc của bên đưa ra đề nghị trong một quan hệ hợp
đồng nếu bên chủ thể nhận đề nghị chấp nhận.

Đe nghị thống nhất ý chí có những tên gọi khác như đề nghị giao kết

hợp đồng hoặc chào hàng. Đe nghi giao kết họp đồng là thuật ngữ được Bộ

luật Dân sự cùa nước ta sử dụng. Nhưng trong hợp đồng mua bán hàng hóa,
theo tập quán thương mại quốc tế, đề nghị được thể hiện dưới dạng chào bán
hàng hoặc chào mua hàng. Đe nghị được hiểu là một thông báo xác định cùa

bên đề nghị về một lời hứa làm hay không làm một việc nào đó và người nhận
đề nghị được chỉ dẫn làm hoặc khơng làm việc đó hoặc tạo ra một lời hứa

ngược lại. Đối tượng của đề nghị có the hướng đến một cá nhân, một nhóm

hoặc cả cơng chúng. Theo đó, đế một chào hàng có giá trị pháp lý thì nó phải
thoả mãn các u cầu: thể hiện được ý chí giao kết, được thơng báo tới bên

nhận chào hàng và có nội dung mang tính xác định. Ba điều kiện này nhàm
phân biệt chào hàng với một số hành vi tương tự như: lời mời tham gia đàm

phán, quảng cáo, trung bày sản phẩm.

Điều kiện thể hiện rõ ý chí giao kết họp đồng'. Đây là điều kiện đầu tiên
để một đề xuất giao kết hợp đồng hay lời mời giao kết hợp đồng trở thành đề

22


nghị thơng nhât ý chí. Bên đưa ra đê nghị phải có ý chí mn xác lập quan hệ

pháp luật. Ý chí giao kết là yếu tố bắt buộc để một đề nghị có giá trị pháp lý.

Điều kiện thơng báo: Bên chủ thể đề nghị thống nhất ý chí giao kết hợp


đồng phải gửi tới thông báo tới bên được đề nghị theo một hình thức nhất
định phù họp với pháp luật. Nếu thông báo không được gửi tới thì bên được
đề nghị khơng thể biết được ý định giao kết của bên đề nghị dẫn tới nhiều hệ
quả pháp lý được đặt ra liên quan đến yêu cầu này. Lấy ví dụ: bên đề nghị có

thể rút lại đề nghị nếu thông báo chưa được gửi đến bên nhận đề nghị. Hoặc,
các quảng cáo có kèm theo những cam kết (như trả một khoản tiền nếu sản

phẩm không cho kết quả sử dụng như quảng cáo...) cũng được coi là chào

hàng, một trong các lý do là những quảng cáo này đã được thông báo đến
công chúng (công chúng chính là người nhận đề nghị trong trường hợp này).

Điều kiện nội dung phải mang tính xác định: Đe nghị cần mô tả các nội
dung được coi là nội dung chủ yếu của hợp đồng mà bên chủ thề đề nghị

mong muốn bên chủ thể được đề nghị chấp nhận thành họp đồng. Tính xác

định phụ thuộc vào đối tượng cụ thể của họp đồng. Tính xác định của nội
dung cũng là một cơ sở đề xác định ý chí giao kết cùa bên đưa ra đề nghị. Một
đề nghị xác định rõ đối tượng của hợp đồng sẽ thể hiện một cách minh thị ý

chí muốn ràng buộc với đề nghị đó của bên đưa ra đề nghị.
Đồ nghị thống nhất ý chí giao kết hợp đồng mà khơng thể hiện được ý

chí giao kết hoặc khơng có nội dung xác định thì khơng được coi là một đề
nghị giao kết hợp đồng mà chỉ là lời mời tham gia đàm phán. Sự khác nhau

của những hành vi này là ở giá trị ràng buộc của nó với chủ thể thực hiện

hành vi. Mời tham gia đàm phán sẽ không tạo ra nghĩa vụ pháp lý mà chi có

thể dẫn đến khả năng đưa ra một lời hứa giao kết hợp đồng. Sự phân biệt này
là rất cần thiết vì nó xác định hai hậu quả pháp lý khác nhau cho mồi hành vi.

Một lời mời đàm phán nếu được bên kia chấp nhận chi hướng tới một cuộc
thương lượng trong tương lai. Trong cuộc thương lượng đó các bên sẽ đưa ra
23


thỏa thuận vê việc có hoặc khơng giao kêt họp đơng. Trong q trình thương

lượng các bên đều có quyền đưa ra hoặc rút lại đề nghị của mình bất cứ lúc
nào, cũng có thể rút khỏi cuộc thương lượng nếu muốn bởi ý chí giao kết của
các bên chưa được thể hiện rõ ràng nên chưa phát sinh nghĩa vụ ràng buộc các

bên. Ranh giới giữa đề nghị giao kết họp đồng và đề nghị thương lượng chỉ có

thể xác định một cách tương đổi thông qua việc giải thích các điều kiện có
hiệu lực của chào hàng. Quảng cáo về lý thuyết cũng không được coi là đề
nghị giao kết hợp đồng. Tuy nhiên cũng có ngoại lệ, như án lệ giữa công ty
Carbolic Smoke Ball và một người có tên là Carlill. CSB sản xuất sản phấm

có tên là Carbolic Smoke Ball có tác dụng phịng chống các bệnh cảm cúm
thông thường do thời tiết lạnh gây ra. Trong chiến dịch quảng cáo cho sản

phẩm này công ty có đưa ra cam kết sẽ trả 100$ cho ai dùng sản phẩm này
theo đúng chỉ dẫn mà vẫn bị nhiễm triệu chứng cúm do lạnh (để khẳng định

cho cam kểt này CSB đã mở một tài khoản trị giá 1000$ tại một ngân hàng).


Carlill là một khách hàng đã mua và sử dụng sản phẩm nói trên sau đó cơ vẫn
bị nhiễm cúm. Carlill đã địi CSB trả 100$ như đã quảng cáo, CSB từ chối.

Carlill đã kiện ra toà. Trong phán quyết Toà án đã lập luận rằng quảng cáo
của CSB là một chào hàng có hiệu lực, một trong các lý do được đưa ra là
quảng cáo này có cam kết trả một khoăn tiền cho người mua nếu sản phấm

không đạt yêu cầu như đã quảng cáo. Với việc đưa ra cam kết này, CSB đã

thể hiện ý định giao kết của mình trong lời quảng cáo nên được xem là một
chào hàng.[6] Pháp luật Việt Nam khơng có sự phân biệt giữa đề nghị thống

nhất ý chí giao kết hợp đồng và đề nghị tham gia đàm phán. Thực tiễn tư pháp
hầu như chi dựa vào các quy định trong các đạo luật, không có sự bổ sung về

nguồn luật từ các án lệ như ở nước ngoài để phân biệt hai loại này.
Pháp luật Việt Nam quy định hai trường hợp được rút lại đề nghị là khi
thông báo rút lại đề nghị được bên đề nghị nhận trước hoặc cùng thời điểm
với đề nghị; hoặc trong đề nghị có điều khoản về việc rút lại đề nghị. Tuy
24