TẠP CHÍ

ISSN: 1859-316X

KHOA HỌC CƠNG NGHỆ HÀNG HẢI
JOURNAL OF MARINE SCIENCE AND TECHNOLOGY

KHOA H C - CÔNG NGH

KHOA HỌC - CÔNG NGHỆ
PH

NG PHÁP KH
L CH B VÀ C C A LA BÀN T
TRANG B TRÊN CÁC TÀU THUY N ÁNH CÁ
S D NG B NG
L CH VÀ CH P TIÊU
THE METHOD TO ADJUST B AND C DEVIATIONS OF MAGNETIC COMPASS
ON FISHING VESSELS BY USING DEVIATION TABLE AND LEADING LINE
NGUY N V N S
NG
Khoa Hàng h i, Tr ng i h c Hàng h i Vi t Nam
Email liên h :
Tóm t t
Trong nghiên c u này, tác gi đ xu t m t ph ng
pháp kh đ l ch B và C cho các la bàn t hàng
h i c a tàu thuy n đánh cá s d ng b ng đ l ch
và ch p tiêu hàng h i. u đi m c a ph ng pháp
đ xu t là ch kh đ l ch trên 2 h ng thay vì 4
h ng nh ph ng pháp ERY truy n th ng. Bên
c nh đó, ph ng pháp còn đ c p đ n ch p tiêu

đ áp d ng cho nh ng tàu thuy n đánh cá khơng
có la bàn đi n. Nghiên c u này là m t b c phát
tri n ti p theo nh m c i ti n ph ng pháp ERY
kh đ l ch la bàn t hàng h i.
T khóa: Tàu thuy n đánh cá, đ l ch B và C,
Kh đ l ch la bàn t , B ng đ l ch, ch p tiêu
hàng h i, la bàn đi n.

Abstract
In this study, the author proposes a method to
compensate the deviation of B and C for the
marine magnetic compass of fishing vessels by
using the deviation table and leading lines. The
advantage of this proposed method is to
compensate the marine magnetic compass in two
directions instead of four ones as in the
traditional ERY method. Besides, this proposed
method considers the leading lines to adjust the
deviations for fishing vessels which are not
equipped with gyro compass. This study can be
seen as a developing step to improve the
traditional ERY method for adjusting the
deviation of the marine magnetic compass.
Keywords: Fishing vessel, B and C deviations,
Marine magnetic compass adjustment method,
Deviation table, leading lines, gyro compass.

1.

tv nđ


có th d n tàu an toàn và hi u qu trên bi n,
tàu thuy n c n ph i đ c trang b các lo i la bàn.
S

70 (04-2022)

Tu thu c vào t ng ch ng lo i, kích c mà tàu
thuy n có th đ c trang b các lo i la bàn khác nhau
nh : La bàn t , la bàn đi n, la bàn v tinh, hay la bàn
s i quang. So v i các lo i la bàn khác, la bàn t có
đ chính xác kém h n, tuy nhiên, la bàn t l i không
ph thu c vào ngu n n ng l ng đi n, nên la bàn t
luôn ho t đ ng khi tàu thuy n g p s c m t đi n.
Do v y, la bàn t v n đ c yêu c u trang b trên các
tàu bi n. Bên c nh đó, nh ng tàu thuy n có kích c
nh nh : Tàu thuy n đánh cá, tàu pha sông bi n,…
th ng ch đ c trang b la bàn t vì thi t b này có
chi phí th p khơng q cao nh các lo i la bàn đi n,
la bàn v tinh, hay la bàn s i quang. Nh v y có th
th y r ng vai trị c a la bàn t hàng h i là r t quan
tr ng đ i v i tàu thuy n và đ c bi t quan tr ng v i
nh ng tàu thuy n có kích c nh nh tàu thuy n
đánh cá, hay tàu pha sông bi n.
Cho đ n nay đư có nhi u nghiên c u v la bàn t
hàng h i nh : Xác đ nh sai s v đ trong đ l ch la
bàn t [1], xác đ nh tham s các thanh flinder [2],
xác đ nh h s đ l ch la bàn t [6], hay các ph ng
pháp kh đ l ch la bàn [3, 4, 5, 7].
Cho đ n nay, ph ng pháp ERY là ph ng pháp

thông d ng nh t đ kh đ l ch la bàn t [3]. Ph ng
pháp này đ c th c hi n d a trên nguyên t c kh l c
sinh ra đ l ch trên các h ng mà l c gây ra đ l ch là
l n nh t. Vì khơng bi t đ c chính xác đ l ch do l c
đó sinh ra là bao nhiêu trong t ng các l c gây ra đ l ch
trên h ng đang kh , nên ph i d n tàu ch y trên 2
h ng ng c nhau đ kh h t l c và l c kh th a.
Trong nghiên c u [4], ph ng pháp ERY rút g n
đư đ c đ xu t d a trên n n t ng ph ng pháp ERY
truy n th ng và k thu t tính tốn đ l ch đ tìm ra
đ l ch l n nh t do các l c B’ H, C’ H, D’ H sinh
ra trên h ng mà chúng ta đang c n kh . u đi m
c a ph ng pháp này so v i ph ng pháp ERY
truy n th ng là ch c n kh đ l ch trên 3 h ng
thay vì ph i kh đ l ch trên 6 h ng nh ph ng
pháp ERY truy n th ng.
5


TẠP CHÍ

KHOA H C - CƠNG NGH

JOURNAL OF MARINE SCIENCE AND TECHNOLOGY

Ngoài các ph ng pháp kh đ l ch la bàn t d a
trên n n t ng ph ng pháp ERY [3, 4], c ng có
nh ng nghiên c u đ xu t s d ng máy đo t l c đ
kh đ l ch la bàn t nh [5, 7]. Tuy nhiên, nh ng
ph ng pháp này ph c t p và b t bu c ph i có máy

đo t l c đ thao tác.
Trong nghiên c u này, m t ph ng pháp kh đ
l ch la bàn t hàng h i áp d ng cho nh ng tàu thuy n
nh nh các tàu thuy n đánh cá không trang b la bàn
đi n đ c đ xu t. óng góp c a nghiên c u so v i
các nghiên c u tr c đây đ c ch ra nh sau:
Th nh t: Ph ng pháp này ch yêu c u th c hi n
kh đ l ch trên 2 h ng là h ng 00 và 900;
Th hai: Do khơng có la bàn đi n đ xác đ nh đ
l ch, ph ng pháp này đ c p ch p tiêu đ th c hi n.
u đi m c a ph ng pháp đ xu t trong nghiên
c u này là ch kh đ l ch trên 2 h ng và không
yêu c u ph i tính tốn đ l ch nh ph ng pháp đ
xu t trong nghiên c u [4].

2. B ng đ l ch vƠ ch p tiêu hƠng h i
Trong nghiên c u này, n n t ng c a ph ng pháp
ERY kh đ l ch la bàn t hàng h i đ c s d ng.
C th là kh đ l ch trên h ng đi mà đ l ch sinh
ra là l n nh t. Tuy nhiên đi m m i c a ph ng pháp
này là ch kh đ l ch trên 2 h ng ch ng h n nh :
00, và 900. Bên c nh đó, do khơng có la bàn đi n đ
xác đ nh đ l ch trên các h ng nên bài báo h ng
đ n s d ng các ch p tiêu đ hi u ch nh.

2.1. B ng đ l ch còn l i la bàn t hàng h i
Sau khi hồn thành cơng tác kh đ
t hàng h i, c n thi t ph i l p b ng đ l
ch ra nh ng đ l ch t n t i ch a th kh
h ng khác nhau, và th ng các giá tr

đ c bi u di n b ng đ ng cong.

ISSN: 1859-316X

KHOA HỌC CÔNG NGHỆ HÀNG HẢI

l ch la bàn
ch còn l i đ
h t trên các
đ l ch này

đ m b o yêu c u v k thu t, đ l ch la bàn
t trên các h ng khác nhau ph i n m trong gi i
h n cho phép [3]. Hình 1 mơ t b ng đ l ch còn
l i la bàn t hàng h i sau khi hồn thành cơng tác
kh .
Trên m i b ng đ l ch còn l i đ u có ghi các h
s đ l ch g n đúng A, B, C, D, E. Các h s này
liên quan đ n các giá tr đ l ch thông qua h th c:
 A

 B

 C

 D

 E

=A

= Bsin H d

(1)

= CcosH d
= D sin 2H d
= Ecos2H d

Trong đó: A, B, C, D, E là các đ l ch t ng
ng sinh ra b i các l c A’ H, B’ H, C’ H, D’ H,
E’ H; Hd là h ng đ a t c a tàu.
Theo h th c (1), có th th y r ng các h s A, B,
C, D, E chính là các giá tr đ l ch l n nh t do các
l c A’ H, B’ H, C’ H, D’ H, E’ H sinh ra khi tàu
thay đ i h ng đi Hd t 00 đ n 3600.

2.2. Ch p tiêu hàng h i

T i các khu v c lu ng hàng h i g n b hay khu
v c c ng bi n, các ch p tiêu th ng đ c xây d ng
nh m đ m b o an tồn hàng h i cho các tàu thuy n,
có th k các lo i ch p tiêu nh : D n tàu ch y trên
lu ng hàng h i, ch p tiêu chuy n h ng, hay ch p
tiêu trong các tr ng th .
Ch p tiêu bao g m m c tiêu tr c và m c tiêu
sau t o thành m t đ ng tim ch p có ph ng v th t
c th Hình 2.
Do các tàu thuy n đánh cá th ng không đ c
trang b la bàn đi n đ có th xác đ nh đ c đ l ch
la bàn t khi kh đ l ch, nên c n thi t ph i s d ng

các ch p tiêu đ xác đ nh đ l ch trên các h ng mà
đ l ch sinh ra là l n nh t.

Hình 2. Ch p tiêu hàng h i
Hình 1. B ng đ l ch la bàn t hàng h i

6

S

70 (04-2022)


TẠP CHÍ

ISSN: 1859-316X

KHOA H C - CƠNG NGH

KHOA HỌC CƠNG NGHỆ HÀNG HẢI
JOURNAL OF MARINE SCIENCE AND TECHNOLOGY

3. Ph

ng pháp đ xu t

Theo lý thuy t v la bàn t , có 5 l c: A’ H, B’ H,
C’ H, D’ H, E’ H gây ra đ l ch đ i v i la bàn t .
Do la bàn t đ c đ t t i m t ph ng tr c d c tàu
nên l c A’ H r t nh , bên c nh đó l c E’ H c ng r t

nh cho nên trong th c t c ng nh lý thuy t công
tác kh đ l ch la bàn t trên các tàu bi n là kh các
l c B’ H, C’ H, D’ H.
M t khác, trên nh ng tàu thuy n nh nh tàu
thuy n đánh cá, l c D’ H th ng đ c b qua vì: T
tr ng c a tàu cá không ph c t p nh nh ng tàu
hàng c l n, và thi t b s t non đ kh l c D’ H
th ng đ c đ t tr c trong nhà máy. Do v y trong
th c t đ i v i các tàu thuy n đánh cá, ph ng pháp
kh đ l ch la bàn t là các thao tác th c hi n kh 2
l c B’ H và C’ H sinh ra đ l ch.
kh 2 l c này, hi n nay v n ph i kh đ l ch
trên 4 h ng 00, 900, 1800, 2700. Trong ph n này, bài
báo đ c p ph ng pháp kh đ l ch B và C do 2 l c
B’ H, C’ H gây ra, tuy nhiên đi m m i đây là ch
c n kh đ l ch trên 2 h ng b ng k t h p b ng đ
l ch còn l i v i ch p tiêu hàng h i. Bên c nh đó,
ph ng pháp này có u đi m là khơng ph i tính tốn
các giá tr đ l ch nh trong ph ng pháp [4].

3.1. C s lý thuy t ph

ng pháp đ xu t

ng 00, đ l ch t ng h p đ
N1

Trên h
đ nh:


ng 900, đ
E1

c xác đ nh:

A + C1 + E
l ch t ng h p đ
A + B1 - E

(2)
c xác
(3)

B c 2: Cho tàu ch y c t ch p tiêu 2 h ng 00
và 900 (Hình 3) đ xác đ nh các đ l ch la bàn t
t ng ng khi c t ch p tiêu l n l t là N2, E2.
xác đ nh các giá tr đ l ch N2 (E2) khi tàu
c t ch p tiêu, chúng ta s d ng h th c sau:

S

70 (04-2022)

PTN - d - PLN

(4)

E2

PTE - d - PLE


(5)

Trong các h th c (4) và (5), PTN, PTE, PLN, PLE
là các giá tr ph ng v th t và ph ng v la bàn khi
tàu c t ch p t ng ng các h ng tàu 00 và 900, d
là đ l ch đ a t tr ng khu v c ch p tiêu.
Trên h

ng 00, đ l ch t ng h p đ

Trên h
đ nh:

c xác đ nh:

A + C2 + E

N2
ng 90 , đ

(6)

l ch t ng h p đ

0

A + B2 - E

E2


c xác
(7)

T các h th c (2), (3), (6), và (7) k t h p v i
nh n đ nh các đ l ch A, E r t nh và ít thay đ i. Ta
rút ra đ c các giá tr đ l ch gia t ng khi l c B’ H,
C’ H thay đ i so v i l n kh g n đây nh t. C th
các giá tr đ l ch gia t ng đ c xác đ nh:
N2 - N1
E2 - E1

C2 - C1

(8)

B2 - B1

(9)

Nh v y, đ kh các giá tr đ l ch do các l c
B’ H, C’ H thay đ i, ta ch c n d n tàu đi trên các
h ng 00 và 900 sau đó đi u ch nh các thanh nam
châm d c và ngang đ kh các đ l ch gia t ng.
T c là ta s đ a kim la bàn t l ch N2 (E2) v cịn
l ch N1 (E1) mà khơng c n th c hi n trên 4 h ng
nh ph ng pháp ERY truy n th ng.

Do đ l ch A và E th ng r t nh và ít thay đ i,
nên đ l ch phát sinh đ n m c ph i hi u ch nh la bàn

là do s thay đ i c a 2 thành ph n đ l ch B và C.
Nh v y ta có th s d ng b ng đ l ch còn l i c a
l n kh g n nh t đ th c hi n kh đ l ch do 2 l c
B’ H và C’ H gây ra. B ng cách này, ch c n thao
tác kh đ l ch trên 2 h ng thay vì 4 h ng nh
trong ph ng pháp ERY truy n th ng. Ph ng pháp
đ xu t đ c th c hi n nh sau:
B c 1: L y các h s A, B, C, D, và E trong
b ng đ l ch còn l i c a la bàn t l n kh g n nh t,
sau đó tính tốn các giá tr đ l ch la bàn t ng ng
trên các h ng 00 và 900 theo b ng đ l ch. Theo đó:
Trên h

N2

Ch p tiêu
Hd

00

Hd

900

Hình 3. D n tàu c t ch p tiêu xác đ nh đ l ch la bàn

3.2. Thao tác th c hi n
B c 1: Tính tốn xác đ nh tr
E1, PTN, PTE, d.
B


c các giá tr N1,

c 2: Kh đ l ch gia t ng nh sau:

Kh l c B’ H: D n tàu ch y h ng (Hd 900),
khi tàu ch y c t ch p tiêu, nhanh chóng ng m
ph ng v la bàn PLE đ xác đ nh đ l ch la bàn E2
nh h th c (5).

7


TẠP CHÍ

KHOA H C - CƠNG NGH
a các c p nam châm d c vào thân la bàn đ
kh đ l ch la bàn đang t l ch góc E2 v cịn l ch
góc E1 đi u đó có ngh a là ta đư kh xong đ l ch
gia t ng B B2 - B1 do l c B’ H thay đ i trên
h ng mà l c này sinh ra đ l ch l n nh t mà
không c n ph i d n tàu ch y h ng 2700 n a.
Kh l c C’ H: D n tàu ch y h ng (Hd 00),
khi tàu ch y c t ch p tiêu, nhanh chóng ng m
ph ng v la bàn PLN đ xác đ nh đ l ch la bàn N2
nh h th c (4).
a các c p nam châm ngang vào thân la bàn
đ kh đ l ch la bàn đang t l ch góc N2 v cịn
l ch góc N1 đi u đó có ngh a là ta đư kh xong đ
l ch gia t ng C C2 - C1 do l c C’ H thay đ i

trên h ng mà l c này sinh ra đ l ch l n nh t mà
không c n ph i d n tàu ch y h ng 1800 n a.
Nh v y, ph ng pháp kh đ l ch B và C cho các
tàu thuy n đánh cá đư đ c đ xu t trong ph n này.

3.3. Ph m vi áp d ng ph

ng pháp

Trong th c t , la bàn t hàng h i c n ph i hi u
ch nh đ l ch trong các tr ng h p: Khi tàu đ c đóng
m i; khi tàu v a k t thúc s a ch a t i nhà máy; và khi
đ l ch thay đ i l n sau kho ng th i gian dài khai thác.
Cho đ n nay, ph ng pháp ERY truy n th ng [3]
là ph ng pháp thông d ng nh t và áp d ng đ c
v i c ba tr ng h p trên.
c đi m c a ph ng
pháp này là ph i d n tàu ch y trên 6 h ng đ kh .
Trong tr ng h p tàu thuy n đang hành trình, có
th áp d ng ph ng pháp ERY rút g n trong nghiên
c u [4] đ th c hi n kh đ l ch la bàn trên 3 h ng
nh m ti t ki m nhiên li u và th i gian ch y tàu.
H n n a, khi áp d ng v i các tàu thuy n c nh
nh tàu thuy n cá khơng có la bàn đi n, có th áp
d ng ph ng pháp đ xu t trong nghiên c u này đ
hi u ch nh đ l ch la bàn t . Ph ng pháp đ xu t
c ng ti t ki m s b c th c hi n nh ph ng pháp
nh ng u đi m là khơng ph i tính tốn các giá tr đ
l ch nh ph ng pháp đ c p trong [4].
Nh v y, khi tàu đóng m i ho c sau quá trình s a

ch a nên áp d ng ph ng pháp ERY truy n th ng đ
có đ c đ chính xác và đ tin c y cao. Trong q
trình khai thác, có th áp d ng ph ng pháp [4] và
ph ng pháp đ xu t trong nghiên c u này cho các
tàu thuy n cá.

4. K t lu n
Trong bài báo này, m t ph ng pháp kh đ l ch B
và C c a các tàu thuy n đánh cá đ c đ xu t v i vi c
k t h p b ng đ l ch còn l i và ch p tiêu hàng h i.
Ph ng pháp đ xu t ch c n kh đ l ch la bàn t c a

8

ISSN: 1859-316X

KHOA HỌC CÔNG NGHỆ HÀNG HẢI
JOURNAL OF MARINE SCIENCE AND TECHNOLOGY

các tàu nh trên 2 h ng thay vì 4 h ng nh áp d ng
ph ng pháp ERY trong th c t . Bên c nh đó, ph ng
pháp này c ng đ c p đ n vi c s d ng các ch p tiêu
cho vi c xác đ nh đ l ch ph c v công tác kh la bàn
t trên nh ng tàu khơng có đi u ki n trang b la bàn
đi n. Nghiên c u này là nghiên c u ti p theo d a trên
n n t ng ph ng pháp ERY rút g n mà các nghiên c u
tr c đây đư đ c p. Ý ngh a c a nh ng ph ng pháp
này là làm th nào gi m đ c các b c d n tàu so v i
ph ng pháp ERY truy n th ng đang s d ng hi n nay.
Trong t ng lai g n, chúng tôi s làm các th nghi m

kh đ l ch la bàn t trong th c t đ đánh giá tính kh
thi c a các ph ng pháp đ xu t.

TÀI LI U THAM KH O
[1] Basterretxea, I., Vila, J.A. and Perez Labajos,
C.A. Latitude error in compass deviation. Polish
Maritime Research, Vol.83, pp.25-31, 2014.
[2] Basterretxea I., Vila J., and I. Sotes. Determing
flinders’ bar correction by heeling the ship.
Journal of Maritime research, Vol.X, No.3,
pp.7-12, 2013.
[3] Nguy n V n Hoà, Nguy n Minh
Vi t. La bàn t Hàng h i, Tr ng
h i Vi t Nam, 182 Tr. 2013.

c, L i Th
i h c Hàng

[4] Nguy n V n S ng, Nghiên c u đ xu t ph ng
pháp ERY rút g n kh đ l ch riêng la bàn t
hàng h i, T p chí Khoa h c Cơng ngh Hàng h i,
Tr.10-15, S 69 (01/2022), 2022.
[5] Lushnikov, E.M., Compensation of Magnetic
Compass Deviation at Single Any Course.,
Transnav, the International Journal of Marine
Navigation and Safety of sea Transportation,
Vol.5, No.3, pp.303-307, 2011.
[6] Van Suong Nguyen. Calculation of the deviation
coefficients for marine magnetic compass.
Journal of International Maritime Safety,

Enviromental Affairs and Shipping, Vol.2, Issue.2,
pp.112-115, 2019.
[7] Meleshko V.V., S.L. Lakoza, S.A.Sharov, Method
of Identifying and Eliminating Magnetic
Compass Deviation, 2017 IEEE First Ukraine
Conference on Electrical and Computer
Engineering, 2017.
Ngày nh n bài:
Ngày nh n b n s a:
Ngày duy t đ ng:

12/03/2022
21/03/2022
28/03/2022

S

70 (04-2022)